Tíminn - 26.08.1961, Blaðsíða 5

'TfMINN, Iaugardaginn 26. ágúst 1961.
g'
Útgetandi: PRAMSOKNARFLCÍKKURINN.
Framkvæmdast.ióri Tómas Arnason Rit.
stjórar Þórarinn Þórarmsson (áb ), Andrés
Knstiánsson Jón Helgason Fulltrú) rit-
stjornar Tómas Karlsson Auglýsmga-
stjóri Egili Bjarnason Skrífstofur
i Edduhúsinu — Simar' L8300- 18305
Auglýsingasimi 19523 Afgreiðslusimi:
12323 - Prentsmiðjan Edda h.f
500 í stað 1000?
Það hefur verið áætlað. að útflutningsverðmæti síld-
araflans, eins og hann var um seinustu helgi. nemi rösk-
um 5Q0 millj. kr. Eftir kunnum verzlunarmanni er haft,
að þetta verðmæti gæti verið allt að því helmingi meira,
ef betur væri unnið úr síldarafurðum innan lands, áður
en þær væru fluttar út.
Hér skal ekki fullyrt um. hvort þessi fullyrðing er
rétt. Það ber þó öllum. sem til þekkja. saman um. að
bætt nýting síldarafurðanna myndi stórauka útflutnings-
verðmæti þeirra, jafnframt því, sem það gæti stóraukið
atvinnu víða um land.
Á undanförnum þingum hafa Kari Kristjánsson og
fleiri þingmenn Framsóknarfiokksins flutt tillögu um.
að þegar yrði hafizt handa um bætta nýtingu síldaraf-
urðanna. Þessu hefur ekki verið tekið illa í þinginu. en
ekkert hefur orðið úr framkvæmdum til þessa.
Viðhorf núv. stjórnarflokka hefur verið annað en
Framsóknarflokksins og Alþýðuflokksins 1928. Þá stóð
það síldarútveginum mjög fyrir þrifum, að hér var skort
ur á síldarbræðsluverksmiðjum. Þær fáu, sem voru til
í landinu, voru eign útlendinga, er misnotuðu einkaað
stöðu sína. Ríkisstjórn Framsóknarflokksins, sem var
studd af Alþýðuflokknúm, ákvað þá að gera stórt átak
til að koma síldarbræðslunni á íslenzkar hendur og auks
hana svo, að hún fullnægði vel þörfum útvegsins Þetta
var gert með byggingu síldarverksmiðja ríkisins Þetta
var á þeim tíma mikið og áhættusamt átak. en tvímæla
laust hefur það ekki aðeins orðið síldarútveginum, heldur
þjóðinni allri, til mikilla hagsbóta.
Annað svipað dæmi má nefna Árið 1934 hafði heims-
kreppan stórlega þrengt saltfiskmarkaðinn en saltfiskur
var þá aðalútflutningsvara sjávarútvegsins. Ríkisstjórn
Framsóknarflokksins og Alþýðuflokksins hófst þá mjög
röklega handa við að byggja upp framleiðslu á frystum
fiski og skreið Óþarft er að lýsa því, hvaða þýðingu það
hefur haft fyrir sjávarútveginn.
Með sama stórhug og framtaki hefði þurft að vinna
að þvi seinustu árin að koma fótum undir nýja og
bætta nýtingu síldarafurðanna og auka með því útflutn-
ingsverðmæti þeirra og atvinnu víða um land. Þá myndi
þjóðin standa mikíu betur að vígi i dag.
En þetta hefur ekki samrvmzt samdráttarstefnu
stjórnarflokkanna. Fátt sýnir betur, hve heimskuleg og
skaðleg þessi stefna er.
Togaramir
Margir togaranna hafa legið bundmr við hafnarbakk-
ana meirihluta þessa árs, en aðrir um skemmri tima
Öllum má vera ijóst. hvílíkt tjón það er fyrir þjóðar
búið. að dýrustu og stærstu atvinnutæki þjóðarinnar skuli
þannig látin ónotuð tímum saman
Þegar atvinnugrein lendir i eríiðleikum eins og tog
ararnir. ber ríkisvaldinu vitanlega skvlda tíi að gera
sérstakar ráðstafanir tii aðstoðar. svo að ekki hliótist at
framleiðslutjón. sem er miklu tilfinnanlegra fvrir binð
arbúið en sú aðstoð, sem nauðsvnlegt kann að vera að
veita.
En núv ríkisstjórn virðist hafa önnur sjónarmið
Markmið hennar er ekkj að auka framleiðsluna, heldur
samdráttinn.
Þetta verður enn augljósara begar þess er gætt
að hin bága afkoma togaranna stafar engu síður aí
heimskuiegum aðgei'ðum ríkisstiórnannnar sjálfrar en
aflabresti, eins og t. d. vaxtaokrinu.
t
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
t
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
Grein úr „The Scotsman”
Svartamarkaðsbrask þrífst
í Sovétríkjunum
víöa vel
FLÓTTAFÓLK frá Eystra-
saltslöndunum, er leitað hefur
hælis í Svíþjóð, hefur árum
saman reynt að ná foreldrum
sínum og öldnum ættingjum
burt frá Eistlandi, Lettlandi og
Lithaugalandi, en yfirvöldin í
Moskva hafa ekki gefið sam-
þykki sitt og við það hefur set-
ið a. m. k. fram til þessa. En nú
er svo komið, að gamalt fólk
frá þessum þremur löndum hef-
ur fengið útflytjendaleyfi til
Svíþjóðar, ef það hefur ekki átt
neinn náinn ættingja á lífi í
heimalandinu.
En þetta gengur seint og erf-
iðlega og hvergi nærri í öllum
tilfellum Beiðni um útflytj-
endaleyfj verður að koma frá
ættingjum í Svíþjóð, krafizt er
nákvæmra skilríkja og kostnað
ur við leyfisveitinguna er nær
fjórðungur milljónar i íslenzk
um krónum Öll formsatriði eru
þung í vöfum. hlutirnir ganga
hægt fyrir sig. svo að oft líða
tvö ár frá sendingu umsóknar
um útflytjendaleyfi. þar tii það
er veitt
Engu að síður hafa nokkrir
tugir gamalla Eystrasaltslanda
búa komið til Svíþjóðar á
hverju ári að undanförnu
Eystrasaltslöndin voru innlim
uð í Sovétríkin árið 1940 Þessa
mnlimun viðurkenna Bandarík
in ekki enn þann dag í dag. Þau
viðurkenna útlæga fulltrúa lýð-
veldanna þriggja í Washington
En allt um það — með því að
eiga tal af hinum gömlu Eystra
saltslandabúum er komið hafa
til Svíþjóðar. og með því svo að
bera saman frásagnir þeirra.
má gera sér nokkra grein fyrir
ástandinu í Eystrasaltslöndun-
um í dag.
EISTLAND virðist greinilega
vera gott land fyrir hina nýju
sovézku millistétt. sem þráir
gjarnan að heimsækja framandi
þjóðir. cn fær sjaldnast leyfi
til þess að fara vestur fyrii
járntjald Hið næst bezta fyrir
þessa stétt er dvöi f Eistlandi
Landið er þekkt fyrir að vera
það hérað Sovétríkjanna, er
um flest líkist vestrænum ríkj
um Lúxusvörur fást þarna auð
veldlega. gæði þeilra meiri en
í Sovétríkjunum og verðið
lægra Meðal Rússa er litið á
þorgina Taliin sem þann stað
þar sem allt er hægt að kaupa
Sér í lagi er þetta einasti stað
urínn í SQvétríkiunum. þar sem
ndkið er af sjálfstæðum klæð
skerum.
Þegar á keisaratíambilinu
voru eistneskir klæðskera:
þékktir fyrir kunnáttu sína l
dag geta þeir saumað eftir nýi
ustu tízku á Vesturlöndum hai
andi fyrir sér uppdrætti i blöð
um
Þessir hæfileikar eistnesku
klæðskeranna falla hinum efn-
aðri Rússum vel í geð, enda
ganga þeir undantekningarllítið
í fötum með vestrænu sniði.
Klæðskerarnir í Tallin eru því
ríkir menn, þeir hafa nóg að
gera og njóta virðingar.
Rússar vilja gjarnan búa í
Tallin og reyna að koma sér
þangað. Þar búa nú sem stend-
ur 150.000 Rússar, en íbúafjöldi
borgarinnar er 400 þúsund
Flestir Rússanna hafa komið
eftir styrjaldarlok. Rússnesk
börn eru í sérskólum og hafa
sem minnst samneyti við eist-
nesku börnin.
BURT SÉÐ frá stjórnmálum.
þá líta Eistlendingar Rússa
þeim augum. að þeir séú lélegii
smekkmenn Konur rússneskra
liðsforingja segja þeir illa
klæddar og ósmekklega og líta
heldur niður á þær vegna
smekkleysis.
í Eistlandi er allmikil og vei
skipulögð svartamarkaðsverzl
un við Sovétríkin Smyglvarn
ingur er fluttur i gömlum her
mannavögnum. sem teknir hafa
verið til almennra nota, og öku
mönnunum er mútað óspart
Skjö) eru fölsuð til þess að
sýna. að aðeins sé verið að
flytja venjulegan varning milli
opinberra stofnana Skjöl þessi
bera svo sérstakan stimpil. er
gerir það að verkum, að sára
sjaldan er leitað í vögnunum
Eftirspurn eftir byggingar
efni er mikil Rússar vilja nú
sjálfir byggja sín eigin hús, en
efm til þess arna er ekki fáan
legt eftir venjulegum leiðum
Svartamarkaðsbraskarar Eist-
lánds ráða fram úr þessum
vandræðum Þeir komast yfir
efni í vöruhúsum hins opinbera
í Tallin og flytja það til Hvíta-
Rússlands og Úkraniu. en ein
mitt i þessum héruðum er nú
mest um einkabvggingar Svarta
markaðsbraskarar græða gífur
lega. Það er borgað út i hönd.
einkum með hinum gömlu 10
rúblna gullpeningum frá keis-
aratímabilinu
Tíu rúblna peningurinn er
hinn viðurkenndi gjaldmiðill
svartamarkaðsbraskaranna
Verðgildi þessa penlngs er
nefnilega óháð tilfærslum ráða
manna með gjaldmiðilinn al-
mennt Fyrir dugnað Eistlend
inga. safnaðist mikið af þessum
gullpeningum í landinu á árun
um milli styrialdanna Við inn
limunina í Sþvétríkin komu
Eistlpndingar þessum fjársjóði
undan
Rússar vita nú um þennan
fjársjóð og allt austan frá Kiev
kemur fólk til Eistlands til þess
að skipta sparifé eða vafasöm
um gróða fyrir þessa stöðugu
gullmynt Hið skráða verð 10
-úblna gullppningsins er 15C
eru þeir seldir á allt að 500 ný-
rúblur stykkið.
ANNAR gróðavegur Eistlend
inga er að selja matvörur til
Leningrad. í Leningrad fást að
vísu nær allar nauðsynjar, en
fólkið er farið að vilja hafa
meira úrval. Þetta úrval er
ekki fyrir hendi í verzlunun-
um í Leningrad og svartamark
aðsbraskarar hafa einnig hér
ség leik á borði og komið sér
upp sínum markaði. Eistlensk
ir svartamarkaðsbraskarar eru
nú önnum kafnir við útflutn-
ing ýmissa mjólkurframleiðslu
og ávaxta til Leningrad Þetta
hvort tveggja er illfáanlegt í
Leningrad Mjólkurafurðirnar
eru að nokkru leyti sviknar út
úr samvrkiubúunum eða birgða
aeymslum í borgum Eistlands
Ávextir eru hins vegar kevptar
frá sjálfseignabændum er
rækta þá á eigin landi Þeir
rækta einkum agúrkur en lítið
er gert af bví á samvrkiuhú-
nnum og bvi er varan í lúxus-
flokki , Agúrkan er eiginlega
bióðlegur ávöxtur í Rússlandi.
eftirsDurnin er mikil oa eist-
lenskir bændur fa mikið verð
fvrir aaúrkúrnar sínar En ekki
er ailt svartamarkaðcþraskið i
höndum Rictlpndinsa Rússar
koma ei’nmg við sögu Þeirra
svartamarkaðsb’-askarar eru
pinu nafm nefndir ..poka-
menn“ Þessir menn vilia
giarna fara til Tallin ng kaupa
bar allt. er beir gpta vfir kom
ízt og selja bað síðan með
driúgum hagnaði í Woskva og
Leningrad Pnkamennirnir bera
vöru sína í sekkium og bannie
er nafngiftin tilkomin Þeir
hafa þennan hátt á til bess að
líta ekki út spm stórpfnamenn
og til bess að vekja síður grun-
semdir.
,.POKAMENNTRNTR“ verzla
einkum með skartgripi. úr og
fatnað Svo virðist sem Rússar
vilji fremur festa fé sitt beldur
en að leggja það á bankabók
Efnahag.sráítstafanir. sem gerð
sr voru 19fi0 er ,þunga“ rúbl-
an var innleidd. aerðu sparnað
umfram 300 nvrúblur að engu
Svo virðist sem fólk vilji ekki
eiga slík áföll á hættu fram-
vegis
Margir Rússar einkum hinir
háttsettari geta vel lagt fé til
bliðar. en bað er ekki svo mik-
inn munað hægt að fá heima
fyrir Því virðist bað nú í tízku
að fara til Tallin eða Riga f
Lettlandi f báðum borgunum
pru glæsileg veitingahús og
Pússar taka sér góðan tíma og
°vða að vild
Þegar afrakstur samyrkjubú
anna i Ukraínu fer fram úr
áætlun. fá hinir háttsettari
verulega aukabóknun fyrir vel
unnin störf Einnig þessir
menn leita til Eistlands eða
Lettlands til þess að eyða pen-
ingúnum rétt efns og hin gamla
vfirstétt Rússlands fór . spila-
að
taka kúfinn af auðæfum sínum.
nýrúblur eða um það bil 6000
isl krónur en þegar eftirspurn vítin i Monte Carlo ti) þess
m er mikil eftir peningunum
t
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
;
/
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)