Tíminn - 26.08.1961, Side 7

7
T f M I N N, laugardaginn 26. ágúst 1961.
Ýmsum mun finnast ég vera
,.kominn í bland við tröllin". —
Voldugasta málgagn höfuðstjórn
málaflokksins á íslandi víkur
hvað eftir annað að mér í um-
vöndunartón fyrir liðleskjuskap
minn í krossför þess gegn guð-
leysi kommúnismans. Og engar
smáskyttur fara þar með byssurnar
Sannast að segja( fannst mér ég
hafa gert hreint fyrir mínum dyr
um. En ég kann því illa að vera
sakaður um ragmennsku og tví-
skinnungshátt, án þess að finna
til þess að ég eigi það skilið. Og
þar sem því miður ólíkt færri lesa
Kirkjuritið en Morgunblaðið —
því að kirkjan er óneitanlega lang
fjölmennasta stofnunin í landinu
— tel ég rétt að leita hingað í
trausti frjálslyndis þess, á ný með
nokkrar þær varnir, sem ég tel
mig hafa í málinu.
í Reykpvíkurbréfi Morgun
blaðsins hefur nokkrum sinnum
að undanförnu verið viklð að séra
Gunnari Arnasyni vegna orða,
sem h=_nn lét falla um viðtal, er
Mbl átti við Furtsevu mennta-
máiaráðherra Sovétríkjanna. Var<
í þvi viðtali ræft nokkuð um')
guðleysi kommúnista. f Mbl. í}
fyrradag birtist svargrein til höf. j
Reykjavíkurbréfsins frá séra {
Gunnari. Þar sem umræður þær,
er af guðleysi Furtsevu og Gaga-i
ríns hafa spunnizt, hafa vakið
nokkra aihygli, og grein sérai
Gunnars er hin merkasta, þótti
ritstjórn TÍMANS rétt að biðja
um leyfi til birtingar hennar, og
veitti séra Gunnar það góðfús-
lega. — Rltstj.
innan safnaðanna að sigla sinn|
sjó Ef mér er talið það t.il svívirð
inga'’ eða saka — þá tek ég þvi.
Og ég trúi því ekki, nema ég taki
á því, að um það séu ekki íslenzk-
ir stéttarþræður mínir mér sam-
mála.
Krossferðir miðaldanna voru
vanhugsaðar og misheppnaðar í
trúarlegu tilliti, þótt þær leiddu
til góðs á sumum sviðum. j:
Alkunna er líking meistarans
um illgresið meðal hveitisins og
þykir enn í dag vera sígilt varn-
aðarorð gegn ógætilegum „hreins
jnum“ innan sjálfra safnaðanna.
Þá mun sennilega vera rétt að
taka það fram, að eitt höfuð
grundvallaratrið'i kristinnar kenn-
ingar er allsherjar bræðalag
mannanna, sem rökstutt er með
þeirri trú, að Guð sé faðir allra
og elski börn sín með öllum
Séra Gunnar Árnason:
„í bland við tröllin"
Finnst nú annars engum það
undarlegt, að Morgunblaðið skuli
í því máli, sem hér um ræðir,
finna sérstaklega að mér, þegar
þessa er gætt:
Ég er — svo almennt sé vitað —
eini prestur á landinu, sem vakti
athygli á ummælum Furtsevu,
að vísu í fyrstu með örlitlum var-
nagla í léttum tón, en lýsti því
síðar yfir hér í blaðinu, að ég
væri þess viss, að þau væru rétt
hermd. Sömulei.ðls lýsti ég því
yfir, skýrt og skorinort, að ég væri
ekki kommúnisti, og að öllum
kirkjunnar mönnum væri skylt að
berjast gegn guðleysi kommúnista.
Eg skal bæta því við, að ég
hefi lesið Sivago lækni tvisvar,
orði til orðs, og finnst það merki-
leg bók. Ég gæti heldur ekki
þugsað mér að flytja austur fyrir
„járntjald“ eða lifa í því andlega
andrúmslofti, sem mér skilst, að
þar ríki. Geri líka ráð fyrir því, að
ég mundi a.m.k. á Stalíntímanum,
hafa lent þar í fangabúðum eða
misst höfuðið. Liggur við að
segja, að ég vildi hafa verið mað-
ur til að vinna til þess. Hugsana-
frelsi, málfrelsi og trúfrelsi tel ég
flestum lífsgæðum meiri og nauð
synlegri. Gildi einstaklingsins er
líka i mínum augum meira en það
að réttlætanlegt sé að fóma hon-
um fyrir heildina — og enn síð-
ur ef hann aðeins ætti völ á þessu
skamma jarðlífi. En ég trúi nú
á Kf eftir dauðann.
Hvað er þá að? Getur það verið
það. að ég jafnframt hef sagt, að
fleiri en kommúnistar séu trúleys-
ingjar í veröldinni! Sunnudaginn
ÖO. júlí segir frá því í viðtali,
sem einn gf ritstjórum Morgun-
blaðsins á þar við dóttur Indriða
Einarssonar, að Indriði hafi haft
„ótrú á trúarbrögðum" — hvorki
meira né minna! Ritstjórinn gerir
enga athugasemd við. það Hann
virðist ekki telja það neitt óhollan
lestur, eða fella neinn skugga á
I-ndriða Þar er líka sagt, að
Indriði hafi ekki treyst sér til að
fara í kirkju til að hlusta þar á
„allt þetta grín.“ — Hvað hefði
Matthías Johannessen sagt. < ef
einhver hefði skrifað þetta í Þjóð-
viljanum? Hefði honum þá ekki
fundizt, að við prestarnir . ættum
ekki að þegja við því?
En þeir segja í Morgunblaðinu:
„Hver og einn á íslandi er frjáls
að þeim trúarskoðunum, er hann
sjálfur kýs. Forystumenn komm-
únista einir hafa lýst því yfir, að
ke-nningar þeirra væru ósamrým-
anlegar kristinni trú.“ Þeim virð-
ist sem sé Kggja í léttu rúmi.
þðtt hvað margir einstaklingar í
lýðræffisflokkunum sem verkast
vill séu guðleysingjar og trúníð-
ingar, ef þeim þóknast. Hitt sé
óþolandi að kommúnistar hafi lýst
því yfir, að þeir væru það. |
Þarna er ég ekki alveg með á
nótunum. f fyrsta lagi óttast ég
meira trúleysingjana í lýðræðis-
flokkunum en trúleysi yfirlýstra
kommúnista. Það er vegna þess,
að' upp á þá má heimfæra orð
Nýja sáttmála: Óvinirnir eru í
landinu sjálfu og eru allra vinir.
Og fjöldinn tekur áreiðanlega
meira mark á þeim, vegna þess,
að það er ekki hægt að núa þeim
um nasir, að þeir auglýsi vantrú
sína af flokksástæðum, heldur
hljóti þeir að gera það tilknúðir
af innri þrá til að bera sannleik
anum vitni. Þess vegna hef ég
alltaf verið að reyna ,að ham-a
á því, að það ríður nú mest á því.
að kirkjunnar menn séu sjálfir
traustir. Þá óttast ég fyrir mitt
leyti ekki svo mjög baráttuna við
hina opinberu og yfirlýstu and-
stæðinga.
Svo er önnur veila, sem mér
finnst vera í þessum málflutn-
ingi Morgunblaðsins, ef hann er
sviptur reykskýinu. Og ég skal nú
ganga hreint til verks með spurn-
inguna til þess að enginn mis-
skilningur eigi sér stað. Er það
meining Morgunblaðsins, að af
yfirlýsingu Furtsevu leiði það, að
allir íslendingar sem hlvnntir
kunna að vera rússneskum komm
únistum. séu þar með sjálfsagðir
"u^ievsingjar?
É<? skal hiklaust játa. að þótt
ég eigi þarna ekki sjálfur hlut að
máli. held ég ekki að þetta sé
”étt Og þegar verið er að verja
Guð — sem mun nú efalaust þrátt
Þ—ir allt. sjá sínum málum borg-
ið — þá er okkur öllum vafalaust
fyrst og fremst skylt að gæta
'annleikans af fremsta megni.
Með líkri rökfærslu og þeirri,
sem ég hef hér nefnt væri hægt
— ef meira hitnaði i umræðun-
um — að búast við því, að Morg-
unblaðið slægi því fram. að allir
núverandi stjórnarandstæðingar
'•ækiu erindi kommúnista. einntg
á þessum vettvangi — þeir væru
hroinir og beinir guðlevsingjar
Eitt af því. sem kirki"sagan
skvrast svnt um aldirnar
e~ bið að ekkert Qr óp^iilegra og
ófpcb’ipnra fvrir Vriaf.na kirkiu.
<”1 a’S ganea V„, 1 rp cfiórpmála
flekkum á böriH Og 6g vil vara vi'
v*”í vR' vrv ongn frpkar að
íslenzk'r fvlltu a!lir Rrari
'éknarfl-VV-í-np pn Siálfstæðisfinkb
’in hvað bá b*ít. að allir krjstnir
•nnnn á fs'anrl' skÍUllðu sér t d
i Albúðuf'ukkinn Það fer bezt á
bví að kirkiunnar menn séu —
°ins o“ beir ómótma>lanlega eru
— i öllum stiórnmálaflokkunum
Ég gæti ekki hugsað mér að vera
aðeins prestur pinhverra ákvpð
inna manna í ákveðnum -tiórri
málaflokki og ætla öllum hinum
þeirra göllum og ófullkomleika.
Bör-n hans hafa verið frá upp-
hafi, og eru enn í dag, miklu
fleiri utan kirkjunnar en innan.'
Og hann einn veit hvers vegna
meginhluti þeirra hefur ekki átt
kost á því Ijósi Krists, sem oss
er gefið. Hins vegar hvílir á okk-
ur sú skýlda, að leiða aðra eftir
fremsta megni að fótum meistar-
ans. Á þvi byggist allt krislniboð
einnig meðal kommúnista. Og það
verður hvergi með réttu rekið í
óvildarhug gegn einstaldingum
né flokkum eða þjóðum — heldur
aðeins af bróðurást. Þess vegna
vaknar sú hugsun fyrst hjá mér,
er-éedes-eða heyri um guðsafneit
un kommúnista, að þarna þurfi
kirkjan- að koma til sögunnar og
sýna þeim og sanna. að hún hafi
betra að bjóða í orði og verki
Aðfarir Portúgala nú í garð
Angolamanna eru ekki kristniboð.
Þær eru þvert á móti sönnun þess,
sem er alkunn saga. hvernig vér
margir kristnir menn höfum
fyrr og síðar spillt fyrir Kristi,
þótt vér flöggum með nafni hans
og krossi.
Margir, sem mér eru laqgt um
fremri í þjónustu kirkjunnar
munu hiklaust taka undir þetta.
Hér skal aðeins vitnað í einn
þeirra.
E. Stanley Jones er einhver
heimsfrægasti kristniboði. sem nú
er uppi. Hann hefur um áratugi
starfað að kristniboði á Indlandi.
Jafnframt er hann heimsfrægur
rithöfundur. Hafa tvær bækur
hans verið þýddar á íslenzku:
Kristur á vegum Indlands og
Kristur og þjúningar mannanna.
Hann er Bandaríkjamaður.
Árið Í935 kom út ein af bókum
hans hjá hinu viðfræga forlagi:
Hodder & Stoughton í London.
Sú ber titilinn: Kristur og komm-
únismi. Hafði höfundurinn þá ver
ið á ferð í Rússlandi. Ég tók mig
til og endurlas þessa bók á dög-
unum. Og ég er hræddur um, að
ýmsum kæmi þar margt á óvart.
Kannske mest það„ í hvaða anda
hún er rituð Höfundurinn leitast
sem sé við að ræða málið kalt
og rólega. segja h"að hann tel-
ur kommúnismann hafa sér td
cildis oa að hvaða leyti „kristnir
menn“ standi höllum- fæti gagn-
vart honum Og að færa fram rök
rvrir því hvað vp-ði að gera. ef
'’ristnar þjóðir eigi að sigra í
beiTi baráttu.
Ég er ekki að segja, að Stanley
Jones sé óskeikull í skilningi sín-
um né dómum. ekki heldur aþ ég
sé honum ævinlega að öllu levt'
sammála Hinu held ég fram. að
hann ræði málið í réttum anda.
bendi á má”gt. sem nauðsvnleg'
er að horfa á opnum au.eum og
segi í höfuðdráttum rétt til vegar
um, hvernig sigur verði unninn.
Rúmið leyfir hér afar litlar til-
vitnanir. Ég ætla því að þessu
sinni að taka þær einvörðungu úr
inngangi bókarinnar. Reyni að
velja þær á þann veg, að þær
sýni skýrt skoðanir höfundar og
rýf þær vissulega ekki úr sam-
hengi til að brengla meiningunni.
Hann heldur því fram (saman-
ber bls. 16), að það sem torveldi
mest baráttu vora, vestrænna
manna, við kommúnismann, sé að
efnahagskerfi vort sé byggt á sam
keppni, en ekki samvinnu, og í því
sambandi segir hann m.a.: „Hvern
ig er unnt að ætlast til þess, að
þjóðirnar afvopnist í þeim heimi,
þar sem samkeppnin er lífsgrund-
völlurinn? Geta þær varpað frá
sér þeim vopnum, sem þær eiga
allt undir komið, til að halda
velli? Vopn vor eru hin eðlilegu
vopn, ef Kfið er samkeppni.“ (BIs.
17).
Enn segir hann „En nú erum
vér komin á það mannlega þroska-
stig, að það er byrjað að renna
upp fyrir oss, að eigingjörn sam-
keppni, er sú þeirra gamaldags-
hugmynda, sem hvað úreltust er.
Hún hæfir blátt áfram ekki þeirri
veröld, sem nú er að leitast við
að brjótast úr egginu. Ef vér get-
um ekki byggt framtíðina á sam-
vinnu, erum vér dauðadæmdir. Því
að samvinnan er kjarni allra
þeirra miklu krafna, sem til vor
eru gerðar við sköpun nýrrar ver-
aldar. Menn eru farnir að gera
sér grein fyrir því, að það er
skráð í sjálfri stjórnskipun hlut-
anna, að ef vér björgum lífi voru
af einskærri eigingirni, glötum
vér því, en ef vér eyðum
því til almenningsheilla, þá
öðlumst vér það að nýju. Vér
getum hvort heldur sem vér vilj-
um samsinnt þessu eða hafnað
því. en þetta er það grundvallar-
lögmál, sem fvamtíðin byggist eða
brntnar á. Ég skal viðurkenna
það að á lágu þroskastigi er þetta
ekki svo ljóst sem skyldi, því að
þar virðist samkeppnislögmálið
vera ríkjandi, en hins vegar, er
samvinnan sjálft Kfslögmálið á því
æðra sviði. sem vér erum að streit
ast við að ná. Þar tekur „sam-
biálpÍTi“ við af „baráttu minni
?""n öllum hinum “
Er unnt að samhæfa auðvalds-
bióðfélag nútímans samvinnufyrir
komulagi framtímans? Enginn
mundi fagna því meir en ég. —
Kemur þar hvort tveggja til, að
mér er ekki um þá byltingu. sem
breytingin mundi annars hljóta að
hafa í för með sér. né hef ég geng
izt á hönd neinu öðru efuahags-
kerfi. En ég er hræddur um, að
til þess séu litlar Kkur að þetta
verði framkvæmanlegt. Keynes er
auðvaldssinnaður hagfræðingur, i
e-n hann lætur svo ummælt: „Nú-
tíðar auðvaldshyggja er algjörlega
trúlaus, án nokkurrar innri ein-
ingar, laus við verulegan lýðanda,
iðulega og þó ekki alltaf blábert
samsafn eigna- og fjáröflunar-
manna.“ Hún er vegin og léttvæg
fundin Hún er gjörsamlega ófær
til að uppfylla þær heimskröfur.
sem til hennar eru gjörðar sem
sé, að framleiða og dreifa nægi-
lega miklu til allra þarfa og
skapa jöfnum höndum veröld
bræðralagsins Hún getur framleitt
— meira að segja Marx og Engels
viðurkenndu hina undraverðu
framleiðsluhæfni auðvaldshyggj-
unnar — enda er það í fullu sam-
ræmi við öflunargirnd hennar. en
bins vegar fær hún ekki miðlað
sem skyldi, því að slíkt er algjör-
lega andstætt hennar sanna eðli.
Ilana vantar blátt áfram þá hvöt.
sem til þess þarf að deila étt og
eftir þörfum Það virðist næsta
barnalegt. þegar Wood segir: ,.Sé
það allur vandinn (þe ójöfn skipt
ing þjóðarteknanna) ættu auð-
hyg'’iurnenn að reynast nógu skyn-
samir til að forðast grandið “ „Sé
bað allur vandinn!" Það er einmitt
sá vandinn“. sem allt leiðir af
Hann er mylnusteinninn, sem
(Framhald a 13 siðu i
Á víðavangi
Málgagni bankamála-
ráðherrans nóg boðið
S. 1. fimmtudag skrifaði Hann-
es á horninu mjög hvassa ádeilu-
grein I Alþýðublaðið’ um lóða-
brask bankanna og ofvöxtinn í
bankastarfseminni. Það er ekki á
hverjum degi, sem svo skelegg-
lega er kveðið að orði um spill-
inguna í málgagni bankamálaráð
herrans og þykir TÍMANUM því
rétt að birta þessa grein í heiI4
og fer hún hér á eftir:
„Bankarekstur er orðinn blóm-
legur atvinnuvegur. Ris hans
hækkar því meir sem verðgildi
krónunnar minnkar. Bankarnir
bæta við sig starfsfólki svo að
segja daglega, enda mjög vaxandi
viðskipti, og húsnæði, sem talið
var myndi nægja í nokkra ára-
tugi, er orðið alltof lítið áður en
Iitið er við, íslendingar eru rík-
ir, svo ríkir, að það þarf hundr-
að banka og þúsund útibú til
þess að telja peninga þeirra úr
einum kassanum í annan!
Bankamir eru fyrirhyggjusam
ir eins og góðum búanda ber.
Landsbankinn hefur keypt, að
minnsta kosti þrjár lóðir við
Laugaveg, — byggt stórhúsi á
einni, leigt aðra og rifið hús af
þeirri þriðju — og stcndur hún
auð. Auk þess hefur hann keypt
Ingólfshvol og tekið á leigu Edin
borgarhúsin við Hafnarstræti,
ætlaði að kaupa þau, en efcki
gengið saman enn. Mikið hefur
verið í ráðizt, en enn er þröngt
í bankanum og gremja í viðskipta
vinum, ekki sfzt þeim, sem standa
í biðröð á tröppunum frá kl. 9
á morgnana til kl. 10 að opnað
er. Ég legg til að byggt verði
bið’skýli við dyrnar!
Seðlabankinn svífur í hugum
manna í lausu lofti. — Það er
líkast til af því, að menn skilja
ekki hin æðri fjármál. Sumir
hafa haldið, að hann væri eins
konar hagstofa, eða ráð nokkurra
sérfróðra manna, sem hefðu
þræði fjármálanna í höndum sér.
En því fer fjarri. Þetta er mikil
stofnun með þremur bankastjór-
uin, bankaráði og sívaxandi f jölda
starfsmanna. Það er fyrir langa-
löngu orðið svo þröngt um Seðla-
bankann í horninu hjá Lands-
bankanum, að þar situr næstum
þvi hver maður ofan á öðrum.
Það varð því að hugsa um fram
tíðina. Það var keypt ein dýrasta
lóðin í Miðbænum: Lækjargata
4. Kaupverðið var um tíu milljón
ir. Á slíkri lóð verður að byggja
stórt, að minnsta kosti upp á sex
hæðir. Það hús mun ekki kosta
minna en tuttugu milljónir. Þar
með er „fyrirhyggjan“ komin
upp í þrjátíu milljónir. En hvað
Seðlabankinn ætlar að gera við
allt þetta húsnæði fær enginn
skilið, nema hann ætli að gerast
leigusali, en um húsaleigubrask
Seðlabankans mun ekkert standa
í Iögum.
Seðlabankinn er svo smár í hug
um fólks, að það áttar sig alls
ekki á því hvaða þörf sé fyrir
hann. Þannig er ástatt um ann-
an banka: — Framkvæmdabank-
ann. Menn skilja ekki heldur
hvers vegna Landsbankinn og
eða Útvegsbankinn og Búnaðar-
bankinn gátu ekki tekið að sér
verkefni hans. Þessi banki leici»-
nú hjá Garðari Gíslasyni. Það er
von, að hann uni því ekki til
iengdar.
Enda er hann í óða önn að
undirbúa framtíð sína. — Hann
á þrjár milljónalóðir i og við
miðbæinn: Þingholtsstræti 1
(Verzlun Jóns Þórðarsonar), I.i
ólfsstræti 4 og nú síðast fyrir fó
urn dögum festi hann kanu á
Þrúðvangi "ð •'-''brn-'i í
(Framhald á bls. 6.)