Tíminn - 26.08.1961, Blaðsíða 9

T í MIN N, laugardaginn 26. ágúst 1961.
9
í Kárnten, hinu undurfagra
lantísvæSi norðaustur af Klag-
enrurt, rís Magdalensberg í
1058 metra hæð og gnæfir yfir
umhverfiS með dýrlingum sín-
ur’. Magdalenu og Helenu.
AMt frá grárri forneskju hef-
ur 'ólkiS, sem býr í nágrenni
þessa fjalls, sýnt því mikla
lotringu. Ekki eingöngu vegna
h/>ggmyndanna af dýrlingun-
um, sem þar eru, heldur einn-
i<s vegna þess, að alls staðar í
hinum skógivöxnu og bröttu
hlíðum þess gefur að líta tor-
ræðar fornminjar. Og oft hafa
fundizt þar verðmætar forn-
leifar.
I>ess er þegar getið 1502, að
plægingamaður hafi fundið mjög
fagurt bronslíkneski af ungum
garpi. Líkneskið var í náttúrlegri
stærð og var talið, að það væri
sennilega af grískum eða rómversk
um uppruna. Á stall þess voru
greypt orð, er sýndu, að líkneskið
var gjöf frá kaupmönnum í Aqui-
leia. Sömuleiðis fannst bronsgriff-
ill, sem ásamt líkneskinu er varð-
veittur í listminjasafni Vínarborg-
ar. Til er einnig marmarahöfuð af
líkneskd rómversks höfðingja, og
er það varðveitt í „Landes muse-
um fiir Karnten“ í Klagenfurt.
Enginn vafi er á því, að fleiri
verðmætir munir hafa fundizt á
þessum stað, því að leitendur fjár-
sjóða hafa verið þarna mjög at-
hafnasamir, þótt enginn viti með
vissu, hvað þeir hafa boiið úr být-
um.
Hluti af rústunum í hlíðum Magdalensberg.
Gunnar Leistikow:
Hin austurríska Pompei
Það var fyrst á síðasta hluta
nítjándu aldar, að byrjað var á
skipulegum fornleifauppgrefti á
þessum stað \mdir forystu forn-
leifafræðinga. Upgröfturinn leiddi
í ljós margar mikilsverðar forn-
minjar1, sérstaklega á árunum
1908—1910. En er heimsstyrjöldin
fyrri brauzt út, batt hún endi á
frekari rannsóknir í bili. Á fyrstu
árunum eftir styrjöldina reyndist
austurrískum vísindamönnum erf-j
itt að útvega nægilegt fjármagn
til slíks „óþarfa", sem „moldar-
gröftur“ var álitinn á þessum
neyðarinnar tímum.
Árið 1948 tók landsstjórnin í
Karnten að sér að sjá um uppgröft-j
inn, og komst þá verulegur skriður
á. Það, sem fundizt hefur á þess-
um þrettán árum, sem liðin eru,
síðan, hefur haft mikla þýðingu,1
bæði fyrir fornleifafræðina og
sögulegar rannsóknir. Þær forn-
minjar, sem fundizt hafa við
Magdalensberg, hafa vakið mikinn
áhuga meðal vísindamanna og fag-
manna í þessum fræðum, og þeir
hafa þyrpzt þangað í stórum hóp-
um. Til gamans má geta þess, að
þegar konungur Svíþjóðar kom í
fjögurra daga opinbera heimsókn
til Austurríkis, notaði hann tæki-
færið og skrapp til Magdalensberg
til þess að leiða fornminjarnar
sjónum.
Enn hefur aðeins lítill hluti rúst
anna, sem þarna eru, verið upp-
grafinn. Prófessor Rudolf Egger,
sem hefur á hendi stjórn uppgraft
arins, svaraði spurningu minni
um það, hvort mikið væri enn eft-
ir að grafa upp, á þessa leið: „Við
gætum grafið hér í hundrað ár og
væri þó nóg eftir að grafa upp“.
Þetta hljómar mjög trúlega, því
að vitað er, að í fjallinu er að
finna i'ústir borgar, sem enginn
þekkir nafnið á enn þá. Þó er vit-
að, að borgin hefur verið mikil
verzlunarmiðstöð í þann mund,
sem Kristur fæðist. Hinn stein-
lagði bær hefur verið að minnsta
kosti fjórir kílómetrar að ummáli,
og kirkjugarður borgarinnar, sem;
fundizt hefur, er 600 metra langur.
— Hér er sem sagt um að ræða
nokkurs konar austurríska Pompei.!
Borgin varpar nýju Ijósi á stjórn-J
araðfeiðir, sem Rómverjar beittu
í hinum herteknu ríkjum.
Það er fullljóst, að þessi bær:
hefur haft mikla þýðingu sem höf-1
uðstaður nórikana (nori á latínu)!
um aldaraðir, áður en Rómverjar
gerðu sig heimakomna á þessum
slóðum. Nórikanar voru ekki sér-
stakur þjóðflokkur, heldur notuðu
Rómverjar þetta orð um þær þjóð-
ir og þjóðflokka, sem bjuggu á
þessu svæði.
Allt fram á fimmtu öld fyrir
Krist virðist aðalþjóðflokkurinn á
þessu svæði hafa verið Venizíar
(sbr. Venezía), en þeir hafa einn-
ig veriðionefndir Illýrar. Þessir
þjóðflokkur hefur síðan haldið
sunnar og setzt að í Venezíu, sem
ber nafn hans. Um 400 fyrir Krist
hrekja keltneskir þjóðflokkar hann
á braut, og það er konungur hinna
keltnesku nórikana, sem gerir
samning við Rómverja, er opnar
þeim landið.
I fyrstu komu Rómverjarnir sem
verzlunarmenn. Þeir settust að í
vissum borgarhlutum með svipuð-
um hætti og Hansabaupmennirnir
gerðu síðar á Þýzkubryggju í Ber'g-
en, Visby og fleiri stöðum. Þetta
má ráða af tveim reikningstöflum,
sem fornleifafræðingar hafa fund-
ið. Reikningstöflurnar gefa glögga
mynd af því, hvers konar varning-
ur það var, sem Rómverjarnir
keyptu af boi’garbúum. Það hafa
fyrst og fremst verið málmar og
málmhlutir gerðir af járni, eir,
stáli, blýi, zinki, og einnig hafa
þeir keypt salt og trékoj, sem Róm-
verjar höfðu mikla þörf fyrir
vegna hinnar miklu rányrkju, sem
þegar hafði eytt hinum ítölsku
skógum.
Þeir málmhlutir, sem Rómverj-
arnir lögðu áherzlu á að kaupa,
aas
I og ensku, dish, sem þýðir bæði
réttur og fatið, sem rétturinn er
hafður á.
i „Víxlarat“ hafa skipað stórt
hlutverk í þessum viðskiptum. Þar
sem það var allt of hættulegt að
senda gull á milli ríkjanna vegna
tíðra rána á ferðaleiðum, var sá
háttur hafður á, að innflytjandi í
Róm greiddi víxlara þar í borg
kaupverð vörunnar, sem gaf síðan
víxlara, er hann hafði viðskipta-
samband við, skipun um að greiða
útflytjandanum samsvarandi fjár-
hæð. Það hafa fundizt mörg dæmi
um starfsemi víxlaranna.
Uppgröfturhj*. á Magdalensberg
gefur greinilega mynd af því, hve
frábærir nýlendustjórar Rómverj-
arnir voru. Smám saman voru hin
gagnkvæmu viðskipti af tekin, og
rómverskar hersveitir brutu land-
ið undir sig og undirokuðu „bar-
barana", íbúa borgarinnar. Það
vitna legskriftirnar í kirkjugarðin-
um greinilega um. En Rómverjarn
ir blönduðu sér ekki í innbyrðis
málefni hinna undirokuðu, þeir
voru klókari en svo. í stað þess
ræktuðu þeir þann hugsunarhátt
upp í höfðingjum „barbaranna",
að hernámið væri þeim til heilla.
Rómverjarnir héldu sig í neðstu
hverfum bæjarins, en nórikanarn-
ir ofar í hlíðunum, og höfðu yfir-
drottnararnir sem minnst afskipti
af þeim. í sínum eigin bæjarhluta
byggou Rómverjarnir stóran fund-
arsal, þar sem hinir tólf höfðingj-
ar nórikana héldu fundi. Þeir
gerðu meira að segja brunn, heilag
an, fyrir þá í öðrum enda salarins,
sem var allur með keltnesku sniði.
En fyrir utan þennan keltneska
helgidóm reistu Rómverjarnir sin
Höggmynd úr bronsi meS grlskum einkennum.
Fundarsalurinn meö hinum heilaga brunni.
voru sérstaklega járn og stálhring-
ir, axir, krókar, eir og messing-
kaleikir, katlar og könnur, en um-
fram allt annað disci, en það var
kringlóttur málmbakki, sem not-,
aður var undir rétti þá, sem born-J
ir voru á borð. Þessi bakki var
settur á tréstand fyrir framan boðs
gesti og var þrennt í senn: borð,1
fat og diskur. Hve mikla þýðingu
disci hefur haft, má ráða af því, I
að orðið gengur til margra annarraj
1 tungumála, svo sem þýzku, Tisch, |
eigin hof og baðhús með svipuðum
hætti og í Ítalíu.
Ég spurði prófessor Egger um
það, hvort hann gæti gizkað á, hve
margir íbúar hafi verið í þesum
forna bæ í útjaðri hins rómverska
keisaradæmis, en hann kvaðst ekki
geta sagt neitt um það, fyrr en bú-
ið væri að grafa upp nórikanska
borgarhlutann. „Við vitum ekki
einu sinni enn þá, hvort hús þeirra
hafa verið á einni eða fleiri hæð-
um“.