Tíminn - 04.02.1962, Page 2

Þvær brott rykið
af hjörtum okkar
— „Sannur karlmaður grætur
aldrei. Snökktandi karlmaður er
sú aumlegasta og fyrirlitlegasta
sjón ....
Sé skoðun þín á þessa leið, ger-
irðu x’étt í því að verja hana ekki,
fyrr en þú hefur kynnt þér nán-
ar fullyrðingar nútíma sálfræð-
inga.
Heimsfrægir sérfræðingar lýsa
því yfir, að það hafi verið hin
mesta fásinna, þagar siðir og
erfðavenjur' veittu konunum for-
réttindi að bresta í grát við erf-
iðar aðstæður. Karlmenn hafa
vissulega jafngott af því að
gráta eins og kvenfólkið.
Amerískur læknir, dr. James
Bond, hefur í mörg ár rannsak-
að þetta óvenjulega vandamál.
Og hann strikar kröftuglega undir
það, að karlmenn eigi að lofa tár-
unum að renna, ef andleg á-
reynsla krefst útrásar.
— Önnum kafinn verzlunar-
maður gæti auðveldlega lengt líf
sitt um nokkur ár, ef hann að-
eins við og við léti eftir þeirri
innri þörf að gr'áta út. En það
er stranglega bannað. Karlmenn
ættu að læra af konunum, hvern-
ig maður kemst hjá, eða dregur
úr, stórkostlegri sálarlegri
áreynslu gegnum tárakirtlana, í
stað þess að kalla yfir sig hjaxta-
og taugabilanir. Það er ef til vill
ekki sizt grátnum að þakka, að
„veikara“ kynið skuli yfirleitt
eiga lengri lífdaga en „höfuð
sköpunarverksins“.
Ein af stærstu syndum hinnar
vestrænu menningar gegn mann-
legu eðli er, að börnunum er leitt
það fyrir sjónir í æsku, að
„hraustur drengur grætur ekki“.
Árangurinn er sá, að þegar hann
er orðinn fullorðinn, getur hann
ekki grátið, -og þegar sorgin ber
að dyium, reynir hann ef til vill
að drekkja henni í víni, eða þá
að sorgin brýzt út í gegnum taug
arnar en ekki í gegn um tárakirtl-
ana. Margir eru þeir sálfræðing-
ar, sem álíta, að þessi almenna
skoðun á grátandi karlmönnum
hafi hjálpað til að gera Vestur-
Evrópumenn ruddalega. Það er
„dyggð“, sem við höfum fengið
í arf frá vikingunum, að sannur
heiðursmaður gefi sor'g sína aldr
ei til kynna á nokkurn hátt.
Annar þekktur áhrifamaður á
þessu sviði heitir dr. David M.
Englehardt. Og hann lýsir öllum
þeim andlegu þjáningum, sem
venjubundinn maður veröur að
líða, af því að hann fær ekki út-
rás þjáninga sinna í tárum.
— Hin stöðuga spenna í nú-
tíma viðskiptalífi skapar andlega
áreynslu, sem krefst útrásar. En
forstjóri má aldrei missa stjórn
á tilfinningum sínum og gráta
upphátt og hömlulaust eins og
barn. Hann hefur því ekki um
annað að velja en að veita sorg
sinni eða reiði útrás með því að
hella sér yfir einkaritarann eða
eiginkonuna. Þessi óbeina útrás
reiði hans, þessi „þurri grátur“,
gerir sitt gagn, meðan liin and-
lega ofreynsla er ekki á háu
stigi. En verði svo, kemur það
niður á taugakerfinu.
Læknarnir eru sammála um,
að andleg áreynsla hafi meiri
áhrif á iíkamlegt ástand karl-
manns heldur en konu. Með því
eiga þeir auðvitað ekki við, að
sérhver maður, sem ekki getur
grátið, þegar uppreisn innra með
honum krefst þess, þjáist af maga
sári, hjartakrampa eða öðrum
„forstjórasjúkdómum“. En ef
karlmaðurinn hefði einnig leyfi
til að nota öryggisventil náttúr-
unnar, væri alveg vafalaust hægt
að komast hjá mörgum smávægi-
legum sjúkdómum, sem nútíma
læknisfræði telur að stafi af and-
legri áreynslu.
Sérhver sá, sem fær tækifæri
til að gráta út í fr'iði, verður að
viðurkenna, að honum líður
miklu betur á eftir, bæði andlega
og líkamlega. Gráturinn hefur
margvísleg áhrif til góðs. Hvað
skyldu þeir t. d. vera margir, sem
hafa hugmynd um, að tár okkar
innihalda kveikju, sem drepur
eða lamar 95% sýklanna í aug-
um okkar og nösum? Þetta er nú
samt sem áður tilfellið.
Það, sem einkennir grátinn svo
mjög, er þörfin til að einangra
sig, fá að vera í friði, meðan tár-
in renna. Grátandi mannvera hyl
ur andlitið í höndum sér og snýr
sér undan. Grátandi barnið á
skólaleikvanginum styður sig upp
við vegg og giúfir andlitið í oln-
bogabótina. En ef við látum bug-
ast af gráti í nærveru annarra,
komumst við þegar í stað í nán-
ara samband við þá vegna sam-
úðarinnar, sem gráturinn óhjá-
kvæmilega vekur. Enginn er al-
gjörlega ósnortinn af annarra tár-
ur, hver sem orsökin til grátsins
er. Engin önnur mannleg hegð-
un getur skapað svo skjóta og
djúpa samúð, gráturinn er sterk-
asta meðalið til að láta í Ijós
sársauka og öðlast samúð og
hjálp meðbræðra okkar. Það hafa
konurnar vitað — og notfært
sér frá ómunatíð.
Charles Dickens hefur tæplega
giunað, hversu mikla manhlega
vizku hann opinberaði, þegar
hann skrifaði: — Það veit heilög
hamingjan, að við þurfum aldrei
að fyrirverða okkur fyrir grát okk
ar, því að; eins og milt regn,
þvær hann brott rykið af hjörtum
okkar, þetta jarðneska ryk, sem
gerir okkur 'óhreina og harða.
HÁKARU OG HARÐFISKUR er meS
al þelrra góSu og gömlu rétta ís-
lendinga, sem virSast ætla aS halda
velli á frauSmatsöld og jafnvel eyk
ur vinsældir sínar fremur en hitt.
Mér hefur borizt bréfstúfur frá há-
karlsvini um þessa tvo þjóðrétti:
„EG ER EINN ÞEIRRA eldrl manna
í landinu, sem þykir góSur gamall
og kjarnmikill íslenzkur matur,
eins og t. d. hákarl og harSfiskur.
Eg kaupi mér oft ögn af þessu hér
I búSunum og held viS venjunni
um.aS borSa þetta, þótt ég sé flutt
ur til höfuSborgarinnar. Eg skal
játa, aS oftast er þessi matur vel
verkaSur, nema hákarlinn stundum.
HarSfiskurin^ er oftast ágætur. En
þaS er annaS, sem ég vlldi minnast
á. ÞaS er verSIS á þessum mat. Eg
hef margsinnis tekiS eftlr þvl, aS
stútungsþorskuc. sem kostar 8—10
kr. í fiskbúS, hann kostar 20—30
kr. harður I búð. VerS hans mun
um þaS bil þrefaldast viS aS herSa
hann. Og þetta er jafnvel, þótt
hann sé óbarinn.
NÚ ER ÞAÐ AFAR AUÐVELD „mat-
reiSsla" aS herSa fisk, og vélar
munu notaðar til aS berja hann.
Hvernig má þaS vera, aS þessi verk
un kosti svona mikiS, þrefaldi verS
fisksins? Er ekki ei'tthvaS bogiS viS
þetta?
Hið sama má vafalaust segja um
hákarlinn. Hann er ofsalega dýr —
kostar vafalaust um 100 kr. tilreidd
ur I búðum. ÞaS er aS vísu rétt,
aS erfitt er orSIS aS fá hákarl til
verkunar, þar sem hann velSlst nú
aSeins af hendingu viSast hvar, en
mjög fáir fara I hákarlalegur, en
ekki trúl ég því samt, aS hann þurfi
aS vera svona dýr, enda er verk-
unaraSferSin ekki kostnaSarsöm, ef
rétt er aS fariS, og tíminn látinn
vinna rétt aS henni. Ef þessi góSi
og heilnæmi íslenzkl matur væri
ódýrarl eSa meS réttara verSi, hygg
ég aS miklu flelri mundu kaupa
hann og neyta hans. ÞaS er heldur
ekki rétt að láta slíka kjarnafæSu
búa viS meira aSgæzluleysi I verS-
lagseftirliti en aSra matvöru.
ÞÁ VIL EG GETA ÞESS, aS mér þyk-
ir hákarlinn ekki ævinlega nógu
vel vcrkaSur. Hann er mjög mis-
jafn. Oft er hann fullverkaSur, en
stundum virSist hann aSeins háif-
verkaSur, og sést t. d. oft blár eSa
bláleitur hákarl I umbúSum. Slíkur
hákarl er aSeins hálfverkaSur og
óætur, og var jafnvel taliS hér áS-
ur, aS hann gæti veriS citraSur á
því verkunarstigi".
Þannig er bréfiS. — HárbarSur.
Já, gráturinn er gjöf frá nátt-
úrunni. En við höfum eyðilegt
þessa gjöf með „menningu" og
„uppeldi". Mennirnir verða oft
að neyta atls þess viljastyrks, er
þeir hafa yfir að ráða, til þess
að bei'jast gegn grátinum. Og það
hefur sínar umhugsunarverðu af
leiðingar. Ef unnt væri að brjóta
niður heimskulegar siðvenjur og
fordóma, svo að karlmenn þyrðu
að Iáta undan þörfinni til að gefa
tárunum lausan tauminn, mundi
með því komið í veg fyrir marg-
ar af þeim sáli'ænu truflunum,
sem nú eru svo almennar.
Það er enginn vafi á því, að
fyrr á tímum hafa karlmenn grát
ið, þegar þeir þörfnuðust þess.
Og eins víst er það, að sú fyrir-
litning, sem ýmsir láta í ljósi á
grátandi karlmanni, á rætur sín-
ar að rekja til þeirra tíma, þeg-
ar karlmaðurinn mátti ekki fyrir
nokkra muni vera „kvenlegur“.
Það er ekki fyrr en á gamals
aldri, sem karlmaðurinn missir
að nokkiu leyti vald á tárunum.
Gamlir menn gráta gjarnan, þó
ekki svo oft af sársauka eða
song, heldur miklu fremur af
hugaræsingu,
— Mannsins dáð — mannsins
tár, skrifaði rómverska skáldið
Virgil. í norðlægari löndum Ev-
rópu er það álitið óviðkunnan-
legt, að karlmenn gr’áti, en í suð-
lægari löndum þykir það aðeins
eðlilegur tjáningarmáti fyrir
bæði kynin. Þar er gráturinn
sjálfsagður, þar eru meira að
segja hinar svokölluðu grátkon-
ur, sem leigðar eiu til að gráta
við jarðarfarir. Það þótti heldur
alls ekki óviðkunnanlegt að birta
myndir af Mossadeg með tár á
hvörmum, þar sem_ hann var að
útkljá olíumálin í fran.
Tár þurfa ekki að vera merki
um sorg, eða mei'ki um örvilnun
manns, sem ekki sér aðra leið
út úr ógöngunum en að gráta.
Gráturinn er einnig ráð til þess
að slappa af. Og, eins og allir
vita, eru einnig til tár, sem nefn
ast gleðitár.
í bága við þann fráleita skiln-
ing, að grátandi karlmaður sé
vesæll, kvenlegur og jafnvel fyr-
irlitlegur, kenna okkur mikil-
mennin gegn um aldirnar, að tár-
in séu sálrænt læknismeðal.
Davíð grét yfir Jónatan. Róm-
verska mikilmennið Marcus Ant-
onius, Charles Dickens og sjálf-
ur Napoleon Bonaparte fyrirurðu
sig ekki fyrir að gráta opinber-
lega. Hershöfðinginn Scipio
snökkti hástöfum, þegar Karþa-
gó féll. Karl mikli brast í grát,
þegar hann sá fjandmennina nálg
ast og enski stjórnvitringurinn,
Pitt lávarður, grét, þegar hann
fékk tilkynninguna um sigur Nap
oleons við Austerlitz. Beethoven
grét af gleði, þegar strengjakvart
ettinn Cavatina var fluttur. Thom
as Carlyle tók samstundis að
gráta, ef honum varð hugsað til
látinnar eiginkonu sinnar.
Bismarck, „járnkanzlarinn“.
þjáðist af krampagráti. Þegar
fyrsta orrustan við Marne var
útkljáð, brast þýzki yfirhershöfð
inginn von Moltke í grát. Og í síð
aii heimsstyrjöldinni grét hinn
harðsoðni, ameríski hershöfðingi,
George Patton, beizklega, þegar
hann var áhorfandi að mikilli sig
urgöngu. De Gaulle hefur við
mörg opinber tækifæri orðið að
þurrka af sér tárin. Einnig Mc-
millan, núverandi forsætisráð-
herra Bretlands, viðurkennir fús
lega, að hann eigi létt með að
vikna.
Sá maður er vandfundinn, sem
kalla mundi sir Winston Churs-
hill ragan eða kvenlegan. Og ein-
mitt hann gefur hið athyglisverð
asta dæmi um, að enginn þarf að
fyrirverða sig fyrir að gráta í
annarra augsýn, þegar hann er
djúpt snortinn. Hans fræga ræða,
sem hann flutti þjóðinni í stríð-
inu, þar sem hann talaði um
„blóð, svita og tár“, var ekki inni
(Framhald á 9. síðu).
■y
11
IÍiIíiiUl
Efnahagsástandið
í Portúgal
Erlend rit skrifa mikið um
þessar mundir um Salazar, ein-
ræðisherrann í Portúgal. Ræða
þau m. a. kosti og galla þess
stjórnar'fars, sem henn hefur
beitt sér fyrir. Fyrir ókunnuga,
sem aðeins fengju töflur um af-
komu ríkisins til athugunar,
gæti fjármálastjórn hans virzt
mjög góð. Afkoma ríkisins lief-
ur verið ágæt. Gjaldeyrisjöfnuð
urinn hagstæður, sparifjársöfn-
un veruleg og verðbólga lítil.
En þegar hin hliðin er skoðuð,
verður annað uppi á teningn-
uni. Lífskjör almennings oru
mjög léleg, 40% landsmanna ó-
læs og óskrifandi. Auðurinn all
ur á fárra manna höndum. Iðn-
væðing skammt á veg komin,
skemmra en í nokkru öðru
landi Evrópu. Fjármálastjórn
Salazars hefur haldið niðri f jár-
festingu og framförum.
í slóð Salazars
Þetta skyldu menn hafa í
huga, þegar ríkisstjórnin ís-
lenzka telur það fyrst og fremst
sanna ágæti „viðreisnarinnar“,
að gjaldeyrisstaða bankanna út
á við batnar og sparifjársöfn-
un eykst. Þegar slíkt byggist á
óeðlilegum samdrætti fjárfest-
ingar og framfara eru það síð-
ur en svo batamerki, því að
versnandi lífskjör og minni
aukning þjóðartekna fylgir í
kjölfarið.
Tekjuskiptingm
Vegna hagstæðs árferðis og
hins geysimikla sildarafla og
vegna þess að enn er byggt á
því, sem fyrri stjórnir byggðu
upp, verða þjóðartekjumar
1961 mun meiri en 1958. —
Samt voru kjör almennings yf-
irleitt mun lakari 1961 en 1958.
Þetta stafar af því, að „viðreisn
in“ hefur breytt tekjuskipting-
unni. Þjóð'artekjunum er skipt
ranglátar en áður.
Húsnæðismál
í höfuðstaó
Á fundi borgarstjórnar fyrir
skömmu lýsti borgarstjórinn,
Geir Hallgrímsson, því yfir, að
það væri skoðun Sjálfstæðis-
manna, að keppa bæri að því,
að sem flestir borgarbúar
byggju í eigin húsnæði og full-
yrti, að ríkisstjómin hefði sér-
lega mikinn áhuga á þessu. —
Með „viðreisninni“ hefur al-
menningi verið gert gersamlega
ókleift að eignast eigið þak yf-
ir höfuðið. Lánin, sem veitt
hafa verið frá Húsnæðismála-
stjóm, hrökkva hvergi nærri
fyrir þeirri hækkun, sem orðið
hefur á meðalíbúð. Þeir, sem
til þekkja, vita, að þetta var
allt með ráðum gert, en ekki
skortir flærðina hjá Sjálfstæðis
mönnum. — Borgarstjórinn gat
þessa áhuga Sjálfstæðisflokks-
ins svona í leiðinni og hann upp
Iýsti, að það byggju 776 Reyk-
víkingar í bröggum frá styrjald
arárunum, þótt 17 ár séu liðin
síðan styrjöldinni lauk.
Vextir af afurða-
lénum
Ríkisstjórnin gaf útgerðar-
mönnum fyrirheit um að lækka
vexti af afurðalánuin og í
trausti þess, að staðið yrði við
það fyrirheit, samþykktu þeir
að hefja róðra. v
Enn liefur ekkert heyrzt frá
ríkisstjórninni um þessa vaxta
lækkun. Hvað veldur?
2
TÍMINN, sunnudaginn 4. fcbrúar 1962