Tíminn - 22.01.1964, Blaðsíða 14

ÞRIDJA RÍKIÐ
WILLIAM L. SHIRER
Canaris-hringurinn hafði svarið
eiða að koma í veg fyrir með því
að losa þjóðina við einræðisherr-
ann ,var ekkert samsæri á döfinni
nú þegar stund þess var runnin
upp.
Síðar um daginn hafði Oster of-
ursti kallað Gisevius til aðalstöðva
OKW. Þessi taugamiðstöð her-
styrks Þýzkalands suðaði eins og
býflugnahú, svo mikið var þar um
að vera. Canaris dró Gisevius niður
eftir dimmum gangi. Og með hálf-
kæfðri röddu hvíslaði hann:
„Þetta eru endalok Þýzkalands.
Annarri heimsstyrjöld-
inni hrundið af staS
f dagrenningu 1. september
1939, einmitt þann dag, sem Hitler
hafði ákveðið í fyrstu skipununum
varðandi Hvítu aðgerðina þegar 3.
apríl, streymdu þýzku hermenn-
imir yfir pólsku landamærin og
sóttu að Varsjá úr norðri, suðri og
vestri.
Yfir flugu þýzku herflugvélarn-
ar í átt að marki sínu: fylkingum
pólsku hermannanna og skotfæra-
birgðastöðvunum, brúm, járnbraut-
arteinum og óvörðum borgum.
Innan fárra mínútna sendu þeir
Pólverjum, hermönnum jafnt sem
óbreyttum borgurum, forsmekkinn
af skyndilegum dauða og eyðilegg-
ingu ofan úr himingeimnum, en
þetta var í fyrsta sinn, sem menn
urðu að þola annað eins og þetta
hér á jörðinni, í jafn ríkum mæl'i
og nú.
Þetta var grár og heldur drunga-
legur morgunn í Berlín. Skýin lágu
lágt yfir borginni og veittu henni
skjól fyrir sprengjuflugvélum ó-
vinanna, sem búizt hafði verið við,
en aldrei komu.
Fólkið á götunum var sinnu-
laust, að því er ég bezt gat séð,
þrátt fyrir þær miklu fréttir, sem
því höfðu borizt í morgunútvarp-
inu, og í aukaútgáfum morgun-
blaðanna. Handan götunnar beint
á móti Adlon Hótelinu hafði nýr
vinnufl'okkur komið til vinnu við
I. G. Farben-bygginguna, rétt eins
og ekkert hefði gérzt, ög þegar
blaðsöludrengirnir fóru fram hjá
og hrópuðu upp aukablöðin og
fréttirnar, lagði ekki einn einasti
verkamaður niður verkfæri sín til
þess að kaupa blað. Mér datt í hug,
að ef til vill væru Þjóðverjar að-
eins utan við sig, eftir að hafa
vaknað þennan fyrsta morgun í
september og verða þess þá vísari,
að þeir voru komnir út í styrjöld-
ina, sem þeir höfðu verið vissir
um, að foringinn myndi einhvern
veginn komast hjá. Þeir gátu ekki
trúað þessu, nú þegar styrjöldin
var hafin.
Mikill var munurinn á þessari
gráu deyfð og þv£ hvernig Þjóð-
verjar höfðu lagt út í styrjöldina
árið 1914. Þá hafði ákafinn verið
gífurlegur. Mannfjöldinn á götun-
um hafði farið í stórkostlegar
göngur, kastað blómurn til her-
mannanna, sem gengu fylktu liði
um göturnar, og fagnað með of-
stæki hinum mikla herkonungi
Vilhjálmi II. keisara.
Það var ekki um neinar slikar
göngur að ræða að þessu sinni til
heiðurs hermönnunum eða nazista-
herkonunginum, sem ók skömmu
fyrir kl. 10 frá kanslarahöllinni til
Reichstag í gegnurn mannlausar
göturnar til þess að ávarpa þjóð
sína á augnabliki atburða þeirra,
sem hann sjálfur, af ásettu ráði
og með köldu blóði, hafði komið
af stað. Jafnvel ribbaldarnir í
Reichstag, flokkshaukarnir, sem
Hitler hafði sjálfur valið, brugðust
og tóku ekki undir af áhuga, þegar
einræðisherann hellti sér út í út-
skýringar á því, hvers vegna Þýzka
land vaknaði þennan morgun mitt
úti í styrjöldinni. Það var miklu
minna um fagnaðarlæti í þetta
sinn, heldur en verið hafði við önn-
ur en ekki jafn mikilsverð tæki-
færi, þegar foringinn hafði komið
með yfirlýsingar sínar úr ræðu-
stólnum í hinum skreytta sal Kroll-
Óperunnar.
Þótt hann væri ofsafenginn ann-
að slagið, virtist hann undarlega
mikið vera sem í varnarstöðu, og
gegnum alla ræðuna fann maður
til undarlegs stirðleika, eins og
hann sjálfur væri í öðrum heimi
hálf utan við sig vegna þeirrar
klípu, sem hann hafði nú komið
sér i og væri dálítið örvæntingar-
fullur út af. Skýring hans á því,
hvers vegna italski bandamaður-
inn hans hefði hlaupizt frá skuld-
bindingu sinni um að koma þegar
í stað til hjálpar, virtist ekki einu
sinni hafa áhrif á þennan valda
hóp manna.
— Ég vil leyfa mér (sagði
hann) að þakka framar öllu öðru
Ítalíu, sem alltaf hefur stutt okk-
ur, en þér skiljið, að viö ætlum
okkur ekki að fara fram á hjálp
frá erlendum aðilum í þessari
baráttu. Við munum framkvæma
sjálfir þetta verk.
Hitler gat ekki setið á sér að
þeyta út úr sér nokkrum lygum
í viðbót á þessu alvöruaugnabliki,
eftir að hafa logið stanzlaust á
leið sinni til valda, og nú laug
hann að hinum auðtrúa Þjóðverj-
um til þess að réttlæta hinar
skelfilegu gerðir sínar
— Þér vitið um allar mínar
endalausu tilraunir til þess að
finna mætti friðsamlega lausn á
vandamáli Austurríkis og síðar á
tandamáli Súdetahéraðanna, Bæ-
heims og Mæris Allt þetta var til
einskis
í viðræðum mínum við pólska
stjórnmálamenn . . lagði ég að
lokum fram þýzku tillögurnar . . .
og ekkert er eins hógvært og trútt
og þessar tillögur. Ég vildi gjarn-
an segja heiminum frá þessu. Ég
einn hafði aðstöðu til þess að
koma með þessar tillögur, því ég
vissi enjög vel, að með því að gera
það, kom ég mér í andstöðu við
milljónir Þjóðverja. Þessum til-
lögum hefur verið hafnað . . .
f tvo heila daga sat ég með
stjórn minni og beið eftir að sjá,
hvort það hentaði pólsku stjórn-

inni að senda samningsmann eða
ekki . . . En ég er ranglega dærnd-
ur, ef ást mín á friðinum og þolin-
mæði mín eru tekin fyrir veik-
leika cða ragmennsku. . . . Ég get
ekki lengur fundið, aö pólska
stjórnin hafi nokkurn vil'ja til þess
að taka þátt í alvarlegum samn-
ingaviðræðum með okkur. . . . Því
hef ég ákveðið að tala til Póllands
á sömu tungu og Pólland hefur
marga undanfarna mánuði notað
við okkur . . .
í fyrsta sinn í nótt skutu óbreytt-
ir pólskir hermenn á okkur, og
það á okkar eigin landsvæði. Frá
: því klukkan 5.45 í morgun, höfum
I viö svarað skothríðinni, og héðan í
frá verður sprengju svarað með
sprengju.
Þannig notaði kanslari Þýzka-
lands hina tilbúnu þýzku árás á
þýzku útvarpsstöðina í Gleiwitz,
sem framkvæmd var af S.S.-mönn-
um í pólskum einkennisbúningum,
I til þess að réttlæta árásina, sem
i hann með köldu blóði lét fram-
i kvæma gegn Póllandi. Og reyndar
J var það svo, að þýzka yfirherstjórn-
: in talaði um hernaðaraðgerðir sín-
| umar sem „gagnárás". Jafnvel
! Weizsacker gerði sitt bezta til þess
að fylgjast með í þessu ógeðslega
, svindli. Um daginn sendi hann af
stað samhljóða skeyti til allra
þýzkra diplómata erlendis, þar
sem þeim var skýrt frá því, hvern-
ig þeir ættu að snúa sér í málinu.
— Þýzkir hermenn gripu til
vopna gegn Póllandi í dagrenn-
ingu í morgun í sjálfsvörn gegn
pólskri árás. Enn sem komið er, á
ekki að tala um þessar aðgerðir
sem styrjöld, heldur aðeins að-
gerðir, sem gripið hefur verið til
vegna pólskra árása.
Það var gerð sprengjuárás á
þýzku hermennina með lygum Hitl-
56
sinn og horfði á hann lengi, próf-
aði hann og sendi hann síðan í
hreinsun. Hún gróf jafnvel upp
litlu bláu töskuna, sem hún hafði
gleymt á náttborðinu sínu kvöldið,
sem hún lokaðist inni á rannsókn-
arstofunni. Skyldi Phil muna?
Á síðustu stundu var hún svo
hrædd um, að hann mundi muna
allt saman og sjá í gegnum bragð
hennar, að hún keypti nokkrar
bleikar nellikur og festi þær við
beltið á kjól'num til að draga úr
áhrifunum. Litur þeirra fór dá-
samlega við hörundslit hennar.
Og kossinn, sem þetta allt átti
að minna Phil á — ég þori að
veðja, að hún fékk hann. Page var
sannarlega yndisleg á að líta í
þessu bláa silki með glansandi
perlur um hálsinn, og nellikurnar
kórónuðu sköpunarverkið. Þetta
kvöld vék Phil aldrei hársbreidd
frá Page og hrukkaði ennið, ef
nokkur annar karlmaður yrti á
hana Og bjáninn sá arna, hann:
jafnvel spurði Min, hvers vegna
hún bæri aldrei blóm!
Ég sá, að henni féll það ekki
sem bezt, og næsta dag sendi ég
henni stóran blómvönd. Hún
hringdi til sjúkrahússins og bað
fyrir skilaboð til mín að koma til
sín um kvöldið, ef ég gæti. Auð-
vitað gat ég það. Og Min þakkaði
mér innilega fyrir blómin og sagði,
og ég væri „sætur“.
Ég þakkaði Min fyrir allt, sem
hún hafði gert fyrir Page og
Phil, og ég sagði henni, að Phil
væri enn þá duglegri og ánægðari
í starfinu, eftir að heimilislífið
var orðið svo hamingjusamt. Hann
hafði á sér það yfirbragð öryggis
og sjálfstrausts, sem aðeins heitt-
elskaður maður hefur.
— Og, hélt ég áfram og hleypti
í mig hugrekki, ég vildi, að þú
vildir gera það sama fyrir mig.
Hún sat, eins og svo oft áður,
á arinábreiðunni og spennti greip-
ar um hnén. Hún sneri sér við og
horfði á mig. — Hvað áttu við?
spurði hún.
— Ég á við, sagði ég eins rólega
og ég gat, þrátt fyrir hjartslátt-
inn, ást og umönnun. í stuttu máli,
ég er að biðja þig að giftast mér,
Min.
Hún starði á mig. Hún reis upp
á hnén og hélt áfram að horfa á
mig. Ég horfði á móti, án þess að
hvika og geymdi hendurnar í
buxnavösunum, svo að hún sæi
ekki, hvað þær titruðu. — En
Whit, sagði hún vandræðalega.
— Mér finnst þetta ágæt hug-
mynd, sagði ég. Mig vantar ráðs-
konu og eldabusku, og hvað þig
snertir, mundi það vera ágætis
lausn á þínu vandamáli.
— Hvaða vandamál er það?
Svei mér þá, við hefðum getað
verið að ræða um tvær manneskj-
ur á Mars.
— Nei, heyrðu nú, Min'
Hún roðnaði smömmustulega. —
Ég hélt —• ég vonaði. — Ó, Whit,
heldúrðu að allir hafi vitað þetta?
— Það mundi ég ekki segja. Þú
verður að athúgá, að sUmum er
alveg sama, hvort þú ert ástfangin
af Phil Scoles eða ekki.
Hún settist aftur. — Ég er ekki
ástfangin af Phil, sagði hún ó-
lundarlega.
— Ég kannast við það, þegar
púlsinn slær of hratt
Hún horfði íhugandi á mig. —
Ekki núna, Whit. Finndu sjálfur.
Teldu! Hún rétti litlu, brúnu hönd-
ina í áttina til mín. Og vitanlega
fór ég og settist hjá henni og tók
hönd hennar í mína.
— Mér geðjast vel að rauðhaus,
sagði hún í rökræðutón. Hún virt-
ist hafa náð sér
— Hefurðu gleymt veizlUnni
góðu, sem þú hélzt í sumar?
— Nei. En ég skil það núna —
einmitt núna á þessari mínútu skil
ég það, Whitj að það er allt saman
ÁSTIR LÆKNISI N IS
ELIZABETH SEIFERT
búið. Mér bara geðjast vel að hon-
um. Engin aðdáun og heimskuleg
hrifning, engin dýrkun framar.
Hann er bara rauðhaus — og mér
geðjast vel að honum. Það er allt
og sumt. Trúirðu mér?
Ég var auðvitað fús tll þess. —
Ég hef alltaf dáðst að þér fyrir að.
hjál'pa Page í stað þess að særa
hana. Það var drengilega gert af
þér, Min.
— Já, samsinnti hún. En sann-
leikurinn er sá, að ég virðist ekki
síður hafa hjálpað sjálfri mér. Úr
því að ég gat ekki fengið Phil —
mig langaði sannarlega ekki til
þess að vera hrifinn af rauðhaus,
eins og ég var. En núna — held-
urðu, að það hafi breytt öllu, að
ég komst að raun um, að hann
var manniegur
— Ef til vill, sagði ég dræmt.
Ilún hallaði höfðinu að öxl
minni og starði brúnum augum í
eldinn. Ég neri hökunni við mjúka, i
brúna hárið.
— En það er líka annað, hélt,
hún áfram, eins og hún tæki ekki!
eftir dirfsku minni. Ég hugsa, að
allt þetta, nýja húsið, matreiðslu-
námið og allt það, hafi einmitt
komið Page í skilning um, að Phil
er aðeins mannlegur.
— Er það gott? spurði ég og'
langaði til að hlæja.
— í þessu tilfelli er það gott.!
Því að nú held ég, að hún elski!
hann raunverulega.
— Gerði hún það ekki áður?
— Ég veit það ekki, Whit. Ef til
vill var hún honum aðeins þakklát
fyrir að vekja hana af doðanum
og draga hana út úr skelinni. Húnl
játaðist honum af þakklæti — en
núna er hún reiðubúin að giftast
honum. Það er mikill munur á
því. Skilurðu?
— Nei, sagði ég, ég skil ekki
framandi tungur.
Hún gaf mér olnbogaskot, og ég
lagði handlegginn um herðar
henni. —• Hvað um bónorðið mitt?
spurði ég.
— Er þér alvara, Whit?
— Mér hefur aldrei verið meiri
alvara. Min, þetta er í síðasta
skipti, sem ég biðla til þín. Taktu
bónorðinu eða ekki. Og ef þú tekur
því ekki, þá ætla ég að gefa Lois
tækifæri.
— Hótun? spurði hún og skaut
fram neðri vörinni.
— Aðvörun. Ég elska þig og
vildi heldur eiga þig fyrir eigin-
konu. En ég ætla ekki að eyða allri
ævinni í að ganga á eftir þér með
grasið í skónum.
— Þú gætir nú valið einhverja
betri en Lois Thornhill.
— Hún er ekki nærri því eins
slæm og þið stúlkurnar haldi ð
fram.
— Huh, ei hún það ekki?
— Nei. Og henni geðjast vel að
mér, og henni geðjast vel að hús-
ihu mínu
Min snarsnéri sér við og hvessti
á mig augun
— Hefur hún séð það?
— Vissulega hefur hún séð það.
Og henni geðjast vel að því. Hún
er raunar mjög hrifin af þvi.
Min horfði á mig útundan sér.
— Og engin silkigluggatjöld? sagði
hún þurrlega
— Ó,- alls engin gluggatjöld!
— Whit!
— Alveg satt. Komdu bara og
sjálfu sjálf.
Hún gerði sig líklega til að rísa
á fætur. — yið skulum fara þang-
að núna, sagði hún áköf.
—Ég herti takið um axlir henn-
j ar. — Nei, stúlka litla. Ég er að
jbiðja þín.
í — Dr. Laurence Whitley, sagði
í hún festulega. Ef þú hefur leyft
j Lois Thornhill að sjá húsið þitt,
j ættirðu sannarlega að geta gert
jjafn mikið fyrir mig.
, — Ég geri miklu meira fyrir þig.
j Ég er að biðja þig að búa hjá mér
! í húsinu mínu.
Hún varð niðurlút og lagði
vangann að öxl minni. — Ég hugsa,
að mér muni geðjast vel að hús-
inu þínu, muldraði hún. Mér geðj-
ast vel að því nú þegar — utan frá.
— Það er miklu betra, þegar
inn er komið.
Mér var farið að líða dásamlega.
Ofurlítil festa var það. sem konur
þurftu!
— Þú veizt, sagði hún niður í
jakkann minn, að það að kvænast
stúlku eins og mér — að kvænast
niér — hlýtur að vera dálítið
happdrætti, Whit.
— Allt í lagi, sagði ég, við get-
tím gift okkur í Garden City.
Hún gat ekki varizt hlátri — Ó,
Whit, sagði hún, þú ert dásam-
legur.
Það var líka dásamlegt að kyssa
Min. Innileg tilfinning ástar og
blíðu reis innra með mér, og ég
vónaði, að hún fyndi líkt til. —
Heyrirðu þrumurnar? hvíslaði ég í
eyra hennar.
314
TÍMINN, miSvikudaglnn 22. janúar 1964 •—