Vísir - 24.12.1956, Blaðsíða 30

30"
JÓLABLAB VISIS
Endurtn ititi intf€i v —
Framhald af 8. síðu.
Stjórnaði einnig simcilagningu
allvíða þar um sveitir.
Hinar tvær Austurlandsdeild-
irnar héldu áfram með „Agli“
til Vopnafjarðar, ásamt verk-
fræðingunum og öllum verka-
mör.num þeim, er til Norður-
lands áttu að fara. Smjörvatns-
heiðardeildinni stjórnaði Aust-
urdælinn Sönsteby, og Dimma-
fjallgarðs- eða Haugsdeild
Cliristian Björnæs. Allt voru
þetta þaulvanir símamenn og
úrvaislið mesta. Kynntist ég
þeim öllum allnáið þetta sumar,
þar sem ég var fastráðinn til
sendiferða milli símadeildanna á
þessum vettvangi allt sumarið,
og fór nær vikulega með síma-
línunni fram og aftur frá Seyð-
isfirði til Grimsstaða á Fjöllum.
VIII.
Verkið hefst.
Ole Vestad stóð hér bezt að
vígi. Hann var þegar kóminn
á áfangastað, er hann steig af
skipsfjöl með menn sína. Gátu
þeir þegar hafið verk sitt, þar
eð simastöðin væntanlega stóð
skammt ofan við bæjarbryggj-
una. Voru þeir enda að 5 dögum
liðnum komnir inn undir Fjarð-
arheiði, um 4 km. leið. Þeir
„flugu“ áfram inn eftir dalnum
og þótti það létt verk að stinga
staurum 5 fet niður í íslenzka
jörð, þótt frosin væri, þar sem
ekki þurfti að bora eina einustu
holu né sprengja, svo að kíló-
metrum skipti. — En þó kom
nú auðvitað að því, öðru hverju,
er Fjarðarheiði tók við.
Heyerdahl verkfræðingur átti
að sjá um verkið milli Seyðis-
fjarðar og Jökulsár á Fjöllum.
Hafði hann farið með „Agli“
ásamt hinum til Vopnafjarðar.
En þar höfðu Smjörvatnsheiðar-
og Haugsdeildir stigið á land
og hafið starf sitt í sveitum, en
haldið síðan áleiðis til fjalla. Og
er „Egill“ hafði lokið Norður-
landsferð sinni, kom Heyerdahl
með honum aftur til Seyðis-
íjarðar.
Nú bjó hann ferð sina póst-
leiðina til Grímsstaða á Fjöll-
um, um Jökuldalsheiði og Möðru
öalsöræfi, og var ég fylgdar-
maður hans, eins og til stóð.
Hafði ég að vísu aldrei farið
Ieið þessa áður, en hún var enn
sæmilega vörðuð og þvi ekki
vandrötuð. Höfðum við hvor
sina tvo til reiðar, og fylgdi
Þorsteinn ritsjóri Skaptason
•'okkur upp á Fjarðarlieiðarbrún
íEfri Staf) til að líta á verkið.
Var þá að því komið að strengja
vírana neðan frá stöð, og síðan
öðru hverju jafnóðum. Þetta var
,14. júní'.
Á þessari ferð okkar til
Grímssíaða fengum við ein-
hverja tvo fegurstu og beztu
góðviðrisdagana á öllu þessu
.sumri, serri varð svo algerlega
úiikt sumrinu 1905. Þetta varð
sem sé mesta kuldasúmar, og
snjóaði í fjöll í hverjum mán-
uði. og gerði stundum jafnvel
íannkingi, t,d. á Haug. Var því
ékki heiglum hent að ganga
•þar að verki, hvernig sem viðr-
aði, og var það þó gert. Vík
ég lítillega að því síðar.
Á Möðrudalsöræfum fengum
við Heyerdahl á okkur svo
sterka hitabylgju, að hestur
lagðist niður undir öðrum okk-
ar, er numið var staðar. Við
áðum á Rangárlóni við norður-
enda Sænautavatns i mesta
blíðviðri. Urðum við þar þess
óvænt varir, að þangað myndu
einhverjir vera að flytja sig bú-
ferlum. Á grænni grundinni
undir einum kofaveggnum lá
alls konar flutningur og m.a.
búsáhöld og nokkrar matar-
birgðir. Tókum við þar kaffi-
áhöld traustataki og bjuggum
okkur til góðan kaffisopa. En
smávegis nestisbita höfðum við
sjálfir meðferðis. Skildum við
eftir sæmilega borgun í annarri
undirskálinni og hvolfdum báð-
um bollunum yfir. —
Áratugum síðar komst ég af
tilviljun að því, að það hafði
verið góðvinur minn frá hrein-
dýraslóðum og víðar, Jón Aðal-
steinn Stefánsson í Möðrudal,
og kona hans, Þórunn Vilhjálms-
dóttir, þá ung hjón og bjartsýn,
sem voru að flytjast að Rangár-
lóni þennan fagra sumardag. —
Og þessa stundina var „fagurt
á fjöllum" og sumardýrð um-
hverfis heiðarbýlið litla. — En
þégar vetur lagðist fram á
hramma sína með blindhríð og
fannkingi um öll öræfi, svo að
allar leiðir lokuðust og yfir
fjöll að fara til næstu bæja,
mun heldur hafa daprazt dýrð-
in. Þarf þá þrek til að „þreyja
þorrann og góuna.“
IX.
Á Smjörvatnsheiði.
Þar voru Austurdælir að
verki. Karlar í krapinu og ókul-
vísir. Skógarhöggsmenn að erfð-
um, vanir útilegum og vinnu í
30 stiga frosti og þar yfir. —
Hef ég eitt sinn á æskuárum
farið þar um sveitir með járn-
braut í 43 stiga frosti. — Þá er
skógarviðurinn gaddfrosinn og
axarstálið eins og gler, og traust
þarf þá höndin að vera og högg-
viss, svo! að eigi hljótist siys að
skógarhögginu. Og auðvitað
kemur slíkt fyrir öðru hverju.
Og þá venjulega stórslys. —
Ég kom eitt sinn til þeirra á
Smjörvatnsheiði í hríðarveðri,
2. ágúst, að mig minnir, og
hvildi þar um hríð. Varð þó inn-
an skamms að halda áfram til
Vopnafjarðar sökum hestanna,
því að ekki er haglendinu til að
dreifa á þeirri heiði. Mun þvi
ei$ria bezt lýst í eins konar lang-
loku, er ég setti saman þar við
tjöldin nokkru áður í fögru
veðri með dásamlegt viðsýni:
Steingrátt og nakið, ógnar-
autt,
alstaðar kringum mig, fjær
og nær,
háfjalla-eyðimörk, — alltsam-
an dautt, —
— ein við_ mér spegilskær
fannatjörn hlær!
En háfjöllin standa í heiðblá-
um hring
hringinn í kring. ---------
Marga línu má hér líta
mjúka, fagra, bláa, hvíta!
Yfir Tunguheiðar hæðir
Herðubreiðar skautið bjarta
hilli ég í hvítri fegurð! —
Himinbláma-feldi vafið
gnæfir Snæfell geysihátt,
gullnir lokkastraumar falla!
Sólskinshvítt og sumarblátt
sést það yfir heiði alla!
Mig minnir það vera hríðar-
stundina þá arna, meðan ég
dvaldist í tjaldinu á Smjörvatns-
heiði, að Sönsteby . verkstjóri
sagði mér eftirfarandi sögu um
einn piltanna. En hann var ný-
genginn út með nokkrum piltum
úr öðru tjaldi. Þetta var í mat-
arhléi. Piltur þessi var á tvítugs-
aldri. Stór piltur og myndarleg-
ur — og óvenjustillilegur og
fáorður. Því miður hef ég
gleymt nafni hans.
— Þetta e:: nú dugnaðardreng-
ur, skal ég segja þér, mælti
Sönsteby. — Hann er sonur fá-
tækrar ekkju uppi í afdal og á
nokkur ung systkin, sem hann
þarf að mestu að sjá fyrir.
Hefir hann því stundað skógar-
högg á vetrum síðustu árin. Svo
var það í fyrravetur, að hann
var einn lagt uppi til heiða að
ljúka ákvæðisvinnu. Þetta var í
brunafrosti, 35 stig eða enn
meira, og þá veiztu nú, hvernig
stál og stokkar eru viðfangs.
Öxin hrökk frá gaddfreðnum
viðnum og í innanvert hægra
hnéð á honum og særði hann
alldjúþu og ljótu sári, svo að
fóturinn var honum ófær. Hann
reif sundur eitthvað af fötum
sínum og reyrði um sárið. Og
nú var annaðhvort að duga eða
drepast. Hér var lífið í veði.
Lægi hann úti um nóttina, var
dauðinn vís, og óvist, að hann
fyndist, þótt leitað væri. Heim
til bæjar voru 25 km. og litlar
líkur til, að hann næði þangað.
En svo varð honum hugsað til
móðurinnar, sem var ein heima
með ung börnin, og hann var
fyrirvinna þeirra allra. Og svo
lagði hann af stað. Og heim
skreið hann og skreiddist um
nóttina í 35° frosti og fannkingi,
25 km. leið. — Hann bjargaði
bæði lífinu og fætinum. — Og
heimilinu líka, mælti Sönsteby
að lokum. —
Ég fór um Smjörvatnsheiði í
hríðarveðri einu sinni eða tvis-
var eftir þetta. Af einhverjum
mistökum eða misskilningi
hafði um veturinn verið flutt
20—30 staurum of mikið þessa
afar erfiðu leið upp á háheiðina.
Or aukastaurum þessum reistu
símamennirnir „sæluhús", áður
en verki þeirra lauk. Hve lengi
það stóð þar, veit ég ekki. En
símalínan var síðar flutt út á
Hellisheiði sökum ísingarhættu
og símslita á Smjörvatnsheiði.
X.
Á Dimmafjallgarði.
Það var all-löng leið frá Seyð-
isfirði til Grímsstaða, þegar
fylgt var símalínunni, alls um
320 km. Fór ég hana venjulega
í þremur áföngum með tvo til
reiðar. Og er leið á sumarið og
dimma tók á kvöldum, var at-
hvarfs að leita hjá símamönn-
um, — en þó aðeins ■ neyðarúr-
ræði vegna hestanna. Þó gisti ég
eitt sinn hjá Björnæs að „Haugs-
gili“, er ég hafði orðið seint
fyrir og þótti of langt að gaufa
niður til Grímsstaða í myrkri.
Christian Björnæs var Raums-
dæli að uppruna og liðlega fer-
tugur um þetta leyti. Minnir
mig, að hann hefði þá áður verið
símaverkstjóri á Finnmörku og
piltar hans værú Finnmerk-
ingar. En hvað sem þvi líður,
þá voru það harðneskjumenn
og dugnaðardrengir ótrauðir.
Enda reyndi á þau þolrifin, áður
en yfir lauk. -— Dreg ég þessa
ályktun mína af því, að Forberg
var sjálfur Finnmerkingur að
uppruna og hefur því getað
kynnzt Björnæs og dugnaði hans
á þeim vettvangi. Og hér voru
réttir menn á réttum stað. —
Á þessum hluta símalínunnar
munu haía orðið svo miklar
tafir sökum snjóa og illviðra,
bæði í ágúst og september, að
Forberg hefur talið tvisýnt um
leikslok, eftir þvi sem áhorfðist.
Símaði hann því til Óslóar og
bað símastjórnina þar að senda
sér nokkra- menn til viðbótar,
og munu einir 7 hafa verið send-
ir. Reyndust þetta engir úrvals-
menn, heldur teknir af handa-
hófi „uppaf götunni“, eins og
Björnæs komst að orði. En i
tæka tíð komu þeir, er Björnæs
og piltar hans áttu skammt eitt
eftir á Haugi. Var þar nú unnið
í hríðarveðri dögum saman.
Þótti hinum nýkomnu þetta hart
aðgöngu. Og einn hriðardaginn
lögðust þeir fyrir inni í tjaldi.
En sú saga var mér sögð á
Haugi — og henni trúi ég vel, —
að þá hafi Björnæs vikið sér úr
hríðinni inn í tjaldið til verk-
fallsmanna, með gildan kaðal-
spotta í hendi, og mælt svohljóð-
andi orðum:
— Þið skulutf svei mér fá að
kenna á þéssum, ef þið hypjið
ykkur ekki út til vinnu eins og
annað fólk! — Og þannig mun
verkfallsmönnum þessum hafa
litizt á svip Björnæss, að þeim
myndi hollast aö „aflýsa verk-
fallinu." Og það gerðu þeir líka.
Og verkinu var lokið, hiklaust
og tafalítið, þrátt fyrir veðrátt-
una.
Það mun hafa verið um þetta
leyti, að ég kom að austan í
hriöarveðri, og á Haugi var hríð
in svo dimm, að mér ætlaði ekki
að takast að finna tjöldin í
Haugsgili. Loks barst mér þó
til eyrna hávaði mikill og Ijótur
munnsöfnuður, og heyrði ég óð-
ar á sóninum, að þar rnyndi
„uppbótarmennina“ að finna.
enda var ég þá rétt kominn að
tjaldi þeirra. Var þá topptjald
þeirra hálffullt af snjó. Fökk
ég síðan góða hressingu i
Björnæsstjaldi og hélt svo
áfram til Grímsstaða, þvi að
óhugsandi var að gista á fjalli
með hesta í því veðri.
XI.
Lokaspjali.
Margs væri að minnast frá
þessu sumri og ekki sízt frá
þessum hluta simalínunnar. Hef
ég ‘hér aðeins drepið á nokkur
aðalatriði, sem sannarlega éru
þess virði, að eigi falli algerlega
í gleymsku. Hér var á einu
stuttu sumri og erfiðu lokið
dæmafáu þrekvirki. Og um
símamennina norsku má með
fulium rétti segja, eins og sagt
hefur verið um landpóstana
gömlu:
„Þeir eiga það sannarlega
skilið, þessir karlar, að þeirra
sé minnzt.“
Andrés G. Þormar, aðalgjald-
keri Landssímans, segir fahega,.
og hiklaust réttilega í minning-
argrein sinni á 50 ára afmælí
Landssímans á þessa leið:
— Það má telja víst, að þá
festu, sem Hafstein sýndi i
þessu máli, þegar öldurnar risu
sem hæst, megi m.a. þakka
trausti þvi, er hann bar til þessa
Norðmanns (Forbergs). Og hon-
um brást það ekki. Þessi Norð-
maður — er síðar byggði síma-
stofnunina frá grunni, — leystí
af hendi afreksverk með iagn-
ingu ritsímalinunnar frá Seyð-
isfirði norður um land til'
Reykjavikur á nokkrum mán-
uðum sumarið 1906. En sú saga
er of stórbrotin til að verða
sögð í stuttu máli. — ,
hefi viljað fylla litillega í sumar
eyðurnar með þessu endurminn-
ingahrafli mínu. — Og Þormar
segir ennfremur ' að lokum í
hinu greinargóða yfirliti sínu:
— Og þegar Hannes Hafstein
stóð andspænis þessu afli á
bændafundinum 1905, þá
strengdi hinn ungi -Norðmaður
þess heit að beita allri sinni
miklu lífsorku til þess að sigr-
ast á því með honum. —
Og þann sigur vann Oiav For-
berg glæsilega.
Um þetta segir A. G. Þormar
einnig réttilega: — Þegar For-
berg ferðaðist um landið sumar-
ið 1905 til að rannsaka línustæði,.
uxu honum ekki í augum tor-
færur íslenzkra heiða og jökul-
vatna. Með isíenzka hestinn að:
förunaat takli hann engin tor-
merki á að yfrstíga þær. —
Hér hefur þá í þéssum endur-
minningum minum verið sagt í
stuttu má.li frá ýmsu því, sem
gerðist þpssi tvö sumur á eystri
helmingi símalínunnar og hver
afrek Olav Forberg vann þar á
hestbaki. — Og óefað á „For-
bergs-Skjóni“ sinn þátt í þeim
heiðri. «
Helgi Valtýsson
Frá upphafi hafa regnhlífar verið nokkurn veginn kringlóttar
að lögun. Nú hefur verksmiðja ein í Dublin farin að framleiða
ferhyrndar regnhlífar, eins og sjá má á myndinni.