Morgunblaðið - 02.02.1946, Síða 6

6
M 0 R G U ÍTB L A Ð I Ð
Laugardagur 2. febr. 1946
Svar til Jóns á Reynistað1 Gerfimenn oy rjettindi
JEG SKRIFAÐI fyrir nokkru
smágrein hjer í blaðið um bún-
aðarmálasjóðinn og deilurnar
í því máli. Jeg hafði þá eigi
fengið blaðið frá 9. jan. með
grein Jóns á Reynistað um
þetta mál. En grein sú eins og
ræður höfundar á Alþingi, er
þannig vaxin, að jeg hlýt að
svara henni.
Sögu þessa máls þarf jeg ekki
að rekja. Það hefi jeg áður gert
og get því verið fáorður Um
meginhluta greinar Jóns.
Jón á Reynis^ð er einn af
flutningsmönnum þess frum-
varps sem tillaga mín um breyt
ingu á lögunum er sprottin af
og reynir hann að andæfa því
að frumvarp það sje vantraust
á núverandi landbúnaðarráð-
herra.
Þessi mótmæli koma að engu
haldi, því eftir öll ósköpin, sem
á hafa gengið, út af því ákvæði,
sem um er að ræða, getur eng-
inn sem fylgist með, litið öðru
vísi á, en beinlínis sje um grímu
klætt vantraust á ráðherrann
að ræða. Það er og víst, að hefði
Framsóknarmaður verið í þessu
ráðherrasæti, þá hefðu engar at
hugasemdir komið frá þeim
mönnum sem mest hafa hamast
út af þessLL.máli. Svo sjálfsagt
þótti það á öllum valdatíma
Framsóknar, að hvaðeina, sem
landbúnað varðaði, heyrði und-
ir yfirráð landbúnaðarráð-
herra. „Ráðherrar koma og
fara“, segir Jón og rjett er það,
en það er líka svo um lögin,
að þau koma og fara. Það er því
ekkert auðveldara en afnema
þessi skattalög, ef ný stjórn
kæmi, sem menn óttdðust að
væri óvinveittari landbúnaði en
Pjetur Magnússon ráðherra,
eins og Jón lætur sem yfir vofi.
Málið verður að miða við yf-
irstandandi tíma og flutnings-
menn hafa gert það að stór-
pólitísku máli og við stjórnarlið
ar hljótum að taka það frá því
sjónarmiði.
Nú er helst að skilja á grein
Jóns að 100 manna bænda-
hátelið í Reykjavík sje eitthvert
aukaatriði í málinu, enda þótt
allir viti að frá hálfu Búnaðar-
þings er það aðalatriðið. Skrif-
stofubygging fyrir Búnaðarfje-
lag íslands, sem frá hálfu Bún-
aðarþings er aukabiti, þarf að
koma. Það er alment vitað. En
Búnaðarfjelag íslands hefir
hingað.til fengið svo að segja
alt starfsfje sitt úr ríkissjóði
og á þessa árs fjárlögum er því
ætlað 682 þús. krónur. Þetta er
því nánast ríkisstofnun og rík-
isins að annast byggingu yfir
hana. Það hefði heldur engum
komið í hug, að leggja almenn-
an veltuskatt á afurðir bænda
til þeirrar byggingar. Hótelið
var og er aðal atriðið í krásinni
og svo er næst að borga til Bún-
aðarþings að þv,í leyti, sem það
sinnir sjerhagsmunamálum
hænda, eins og svo fagurlega er
komist að orði í áætlun búnað-
arþings, sem ætlar í það 30 þús.
krónur.
Raunar höfðurn við bændur,
sem fjarstaddir erum, áður álit-
ið, að alt það fje sem Búnaðar-
fjelag íslands fær, ætti að fara
í það að „sinna sjerhagsmuna-
málum bænda“, og til þess er
nú ætlað 682 þús. kr. Ef til vill
er þetta misskilningur, en þann
ig hefir nú alment verið litið á.
í grein Jóns Sigurðssonar er
á það minst, að samkvæmt til-
lögu minni eigi enginn eyrir af
búnaðarmálasjóði að fara „til
sameiginlegra þarfa bænda“. —
Samkvæmt því er ekkert af
starfsemi búnaðarsambandanna
sameiginlegar bændaþarfir. Er
það í sjálfu sjer leiðinlegt að
sjá slíkar fjarstæður frá greind
um mönnum og mikilla svara'
gegn slíku er ekki þörf. Ágrein-
ingurinn er aðeins um það,
hvort sjeu þýðingarmeiri sam-
eiginlegar þarfir bænda: Hótel-
bygging í Reykjavík eða jarð-
rækt, húsagerð, leiðbeininga-
starfsemi í búnaðarsamböndum
og annað sem þau starfa að.
Mjer þykir að vísu ekkert únd-
arlegt við það, þó um þetta
sje ágreiningur. Þar er jeg með
búnaðarsamböndunum. Jón á
Reynistað er bundinn við hótel-
ið. Þar í liggur deilan.
Þá kem jeg að því atriði í
grein Jóns á Reynistað, sem
gaf mjer tilefni til að
svara, en það eru útreikningar
hans. Þeir eru sýnilega gerðir
til að blekkja bændur í hinum
smærri búnaðarsaamböndum og
þykir mjer því rjett að skýra
málið.
Samkvæmt tillögu minni á að
skifta tekjum búnaðarmála-
sjóðs milli sambandanna í
rjettu hlutfalli við það, sem
greiðist í hann á svæði hvers
sambands, Þetta þýðir auðvit-
að það, að þeir, sem greiða hæst
an skatt, fá tekjurnar hæstar
til síns sambands. Hinir sem
lægsta skatta greiða, fá auðvit-
að lægstar greiðslur. Það er
ekki til þess ætlast, að þetta
fje, sem náttúrlega eru ekki há-
ar upphæðir, sje notað til eigna
jöfnunar eða sem styrktarfje
frá einu sambandi til annars.
Ekki er nema gott um það að
segja, að gerð sje grein fyrir
því hvað ætla má að hvert sam
band fái, en Jón gerir sjer hægt
um hönd og reiknar út hvað
þessar tekjur nemi á mann,' þar
sem framleiðslan er mest og svo
aftur þar sem hún er minst og
kemst út frá því að þeirri nið-
urstöðu, að þeir bændur verði
fyrir miklu ranglæti sem eru í
samböndunum er minst fá ,af
'því þar hefir verið greitt minst
inn. Þessa röksemdafærsla sam-
svarar því, að jeg eða aðrir
bændur færu að reikna það út
| hve vel okkur hefði getað liðið,
, ef við hefðum allir tekið í arf
jörð eins og Reynistað, með allri
áhöfn og öðrum eignum. Slík
röksemdafærsla væri æði lítils
virði, eins og hin, að reikna út
hve þetta eða hitt fátækt sam-
band hefði átt að fá ef fram-
leiðslan þar hefði verið jafn
milíil sem í nágreinni Reykja-
. víkur, þar sem alt er selt hæsta
verði. Hvorutveggja er til þess
fallið að skapa óánægju og öf-
und. Aðra þýðingu hefir það
ekki. Ef allir bændur væru eins
efnaðir eins og t. d. bóndinn á
Reynistað, þá ættu þeir til sam-
ans 10—20 sinnum meira en er
og ef öll sambönd í landinu
væru á samskonar svæði, eins
' og er næst höfuðborginni, þá
I væri skatturinn í búnaðarmála-
sjóð mörgum sinnum hærri upp
hæð en er, og þá fengju öll
búnaðarsambönd álíka upphæð
á mann. Þá stæðist höfðatölu-
regla Jóns á Reynistað.
Honum þykir lítið fyrir Bún-
aðarsamband Vestfjarða að fá
úr búnaðarmálasjóði um 30 þús.
krónur, og honum þykir lítið
fyrir Búnaðarsamband Vestur-
Húnavatnssýslu að fá rúm 7
þús. kr. og sjálfsagt þykir hon-
um lítið fyrir Búnaðarsamband
Skagfirðinga að fá ekki nema
nema rúmar 17 þús. krónur.
Þessi sambönd öll fá þó hvern
eyri af því fje sem bændurnir
í viðkomandi hjeruðum láta í
sjóðinn, en þau fá engan fá-
tækrastyrk frá Búnaðarsam-
bandi Suðurlands eða meðlim-
um þess og líkar Jóni það
sýnilega illa. — En það væri
ástæða til fyrir alla bændur í
þessum samböndum aQ spyrja
Jón á Reynistað og fjelaga hans
þeirar spurningar: Hvað þeir
mundu fá mikið af fje búnaðar-
málasjóðs, ef hann og Fram-
sóknarmenn rjeðu því, að leggja
meginhluta fjárins í hótel í
Reykjavík?
Að öðru leyti þykir að sinni
eigi þörf að svara umræddri
grein, enda er málið til um-
ræðu áfram.
Jón Pálrnason.
Notuð dönsk
I betristofuhúsgögn j
yfirdekt með plussi, tvísettur sófi og þrír
Chesterfield stólar, tvö coctail borð, eitt kring
lótt og 4 ferðakistur, amerískar til sölu. —
Upplýsingar gefur Sigbjörn Ármann, Njáls-
götu 96, sími 2400. Varðarhúsinu, sími 3244.

Nýkomið
KJÓLAEFNI í miklu úrvali o. fl.
AÐALBÚÐIN, Lækjartorg.
|
x-:—x-:~x—:-x-:-x-x-:—:—x~:-x—:-x-x~:-:**:-x-:->,>
I MORGUNBLAÐINU frá 4.
des. síðastliðnum er grein með
þessari fyrirsögn eftir kunn-
ingja minn, Árna B. Björnsson.
Jeg sá ekki greinina fyr en und
ir jól, því hún hafði komið út
meðan jeg var erlendis, og
vegna anna og veikinda hefi
jeg ekki haft aðstöðú til þess
að taka hana til nánari athug-
unar fyrr en nú. En af því að
Árni virðist bæði hafa fengið
rangar upplýsingar og vera æði
ókunnugur "þeim málum, sem
hann skrifar um í umræddri
grein, og ekki er ósennilegt, að
einhverjir kunni að taka hana
alvarlega, frá svo vel þektum
borgara, þá tel jeg rjett að gera
við hana nokkrar athugasemd-
ir.
Árni segir, að ákveðinn mað-
ur, sem unnið hafi í 5 ár við
bifvjelaviðgerðir, hafi sótt um
að fá að ganga undir próf í þess
ari iðn, en fengið synjun, og
einnig hafi hann farið til skóla-
stjóra Iðnskólans og sótt um
að fá að ganga undir próf í iðn-
teikningu bifvjelavirkja, en
fengið synjun. Ef hjpr er átt
við skólastjóra Iðnskólans í
Reykjavík, þá er hjer rangt
með farið; til hans hefir þessi
maður ekki komið með slíka
málaleitun og því enga synjun
fengið. Það mun heldur ekki
vera rjett, að hann hafi unnið
5 ár að bifvjelavirkjun, en það
er ekki aðalatriði málsins.
Jeg vil ekki neita því, að ó-
kunnugum kunni að virðast það
eðlilegt og rjett, að notuð yrði
sú þekking og æfing, sem hinir
svonefndu „gerfismiðir" (ekki
gerfimenn) hafa fengið við iðn-
aðarvinnu á undanförnum
styrjaldarárum, meðan hörgull
er á starfskröftum í flestum
greinum iðnaðarins, óg að þeir
yrðu látnir njóta þeirrar æfing
ar og fá full rjettindi með ljett-
ara móti en aðrir. En þeir, sem
eitthvað hafa fylgst með í þess
um málum, vita, að það er langt
frá því, að hjer sje um einfalt
mál að ræða, og þessvegna kom
mjer það sjerstaklega ókunn-
uglega fyrir, að greindur iðn-
aðarmaður skyldi skrifa um-
rædda grein.
Það er mikið rjett hjá Árna,
að greindir unglingar og þeir,
sem hafa góða undirbúnings-
mentun, geta lært iðngreinar á
miklu styttri tíma en hinum til-
skylda námstíma. Jeg lærði sem
stúdent rennismíði á 6 mánuð-
um. En það er ekki nóg að
læra undirstöðuatriðin, aðal-
aðferðirnar. Nemandinn þarf
æfingu, þjálfun, öryggi. Það
næst ekki nema á löngum
starfstíma. Nemandinn þarf
einnig að kynnast sem flestum
fyrirbrigðum í iðninni, fleiri en
þeim, sem fyrir koma á fyrsta
námstímanum og viðvaningum
eru fengin í hendur. Þetta hjelt
jeg að Árni, sem gamalí læri-
meistari, vissi. Við þetta er hinn
langi námstími miðaður, og svo
vitanlega við hitt líka, að sum-
ir nemendur eru lítt þroskaðir;
þegar þeir byrja nám, 16 ára
gamlir, og fara ekki að læra
og skilja iðnina, fyrr en eftir
1—2 ára starf í henni, jafnvel
þótt kenslan sje í engu van-
rækt.
Jeg efast um, að Árni eða
nokkur annar vildi taka að sjer
að draga nemendurna í dilka
og segja, að þessi þurfi ekki
nema 2 ár, annar 3 ár og þriðji
4 ár til þess að læra sömu iðn.
Eða treystir Árni sjer til þess
að segja við þá ca. 1550 ungl-
inga, sem nú eru við iðnnám:
„Þið eigið að læra í 2—4 ár,
mismunandi eftir greind og
lægni, og fá nemendakaup,
ljúka iðnskólaprófi (eða kann-
ske við eigum að sleppa því?),
og taka svo sveinspróf, sem er
bara kák. En gerfismiðirnir,
sem líka eru ca. 1550, og hafa
starfað við einföldustu verkin
án verulegrar tilsagnar í jafn-
langan tíma, gegn fullu kaupi
(frá verkamannakaupi upp í
nýsveinakaup) og án skóla-
náms, þeir mega ganga undir
sveinspróf strax, og það próf
er ekki kák, og fá sömu rjett-
indi og þið, að ykkar námi
loknu?
íslendingar eru yfirleitt lág-
tækir menn og jeg tel víst, að
margir af gerfismiðunum sjeu
bestu smiðsefni. Hitt er vitan-
lega firra, sem enginn, er vill
láta taka sig alvarlega, getur
leyft sjer að halda fram, að
þeir sjeu betri smiðir en nokk-
ur þeirra, sem lært hefir. Enda
var það svo, að fjöldi þeirra
meistara og verkstjóra, er urðu
að nota gerfismiði á stríðsár-
unum, kvörtuðu sáran í mín
eyru undan vinnubrögðum
þeirra. Og þetta á ekki síður
við í bifvjelavirkjun en öðrum
greinum.
Nei, gerfismiðirnir eiga vissu
lega engan rjett og því síður
kröfu á hendur þjóðfjelaginu
eða iðnlöggjöfinni hvað iðnrjett
indi snertir. Þeir hafa fleytt
rjómann ofan af í atvinnulíf-
inu, bæði börið saman við iðn-
aðarmenn og verkamenn. Hitt
er annað mál, að það er þjóð-
hagslega hyggilegt, að hagnýta
sem best þá tækni, sem þeir
hafa aflað sjer á þessum ár-
um, og eru til þess aðallega
tvær leiðir, og er hvorug þeirra
allskostar rjettlát gagnvart
iðnnemum eða iðnaðarmönn-
um. Er önnur leiðin sú, að þeir
geri námssamning til styttrr
tíma en annars er lögákveðið,
og nytu þeir þá bæði hærra
kaups og styttri námstíma en
reglulegir iðnnemar. Er því
þessi leið talin altof ranglát og
yfirleitt bannfærð af öllum
iðnaðarmönnum. Hin er sú, að
þeir geri námssamning til fulls
lögmælts tíma, en njóti kunn-
áttu sinnar og þroska í því, að
fá hærra kaup en byrjendur, og
er sú leið oftar farin.
Iðnlöggjöf okkar er ekki
steinrunnari en það, að ná-
grannaþjóðir okkar eru að taka
hana til fyrirmyndar á ýmsum
sviðum. Annars hefir verið
þyrlað upp svo miklu mold-
ryki um hana hin síðari ár, að
jeg tel rjett-að taka það til at-
hugunar þegar tími vinst til.
Helgi Hermann Eiríksson.
Sex fórust
LONDON: Amerískt flug-
virki fórust nýlega nærri Frank
furt í Þýskalandi. Rakst ílug-
vjelin á fjallshlíð. Áhöfnin, 5
manns og einn farþegi, beið
bana, en vjelin eyðilagðist.