Morgunblaðið - 02.02.1946, Blaðsíða 8

8
MORG U N B LAB IÐ
Laugardagur 2. febr. 1946
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. •— Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 12.00 utanlands.
f lausasðlu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Tuttugu ára stríð
NOKKRU fyrir bæjarstjórnarkosningarnar var um
það rætt hjer í blaðinu, að liðin eru 16 ár, síðan andstæð-
ingar Sjálfstæðisflokksins hjer í Reykjavík töldu sjer
sigur vissan yfir meirihlutanum í bæjarstjórninni. Það
var í janúar 1930, er Framsóknarmenn og Alþýðuflokk-
urinn gerði sjer vissa von um, að fá í sameiningu meiri-
hluta fulltrúanna. Síðan hefir það klingt við á fjögurra
ára fresti meðal andstöðuflokkanna, að nú væri valda-
tími Sjálfstæðisflokksins í Reykjavíkurbæ úti.
Þetta valdatímabil*, sem andstöðuflokkarnir ætluðu að
láta enda í skyndi í janúar 1930, helst upp frá því, a. m.
k. í 20 ár.
Þegar síðari tíma menn athuga framþróun og sögu
Reykjavíkur þetta 20 ára tímabil, er hætt við að dóm
ur sögumanna verði allmikið á annan veg, en andstöðu
flokkar Sjálfstæðismanna hafa talið fyrir kosningar á
fjögurra ára fresti — og oft endranær.
Það sem af er þessu tuttugu ára tímabili, hefir fólk-
inu fjölgað um rúmlega 1000 á ári að meðaltali hjer í
bæ. Svo margt fólk hefir flutst hingað, mörg árin, að
fólksfjölgunin hjer hefir verið mun meiri, en fjölgunin
á öllu landinu. Árið 1935 fjölgaði fólki hjer í Reykjavík
t. d. um 111 manns, fyrir hverja 100 sem fjölgaði á land
inu. Þó tók út yfir árið 1941, því þá fjölgaði hjer í Reykja
vík rúmlega 150 fyrir hverja 100, sem fólksfjölgun þjóð
arinnar nam.
Höfuðorusta andstöðuflokkanna í Reykjavík hefir nú
þegar staðið í rúmlega 16 ár. Líklegt er, að nokkurnveg-
inn framsýnir menn í minnihlutaflokk.unum sjái nú fram
á, að þetta geti orðið nýtt þrjátíu ára stríð.
Andstöðuflokkarnir halda áfram sinni þrotlausu
valdabaráttu. En þegar á alt er litið, munu menn kom-
ast að raun um, að síðustu árin hefir sókn þeirra snúist
í ljelega vörn.
UNRRA kaupir ull
RÍKISSTJÓRNIN hefir tilkynnt að hjálparstofnun
sameinuðu þjóðanna hafi keypt hjer 400 tonn af ull með
góðu verði. Eru það góð tíðindi. Því ullin frá síðustu
þrem árunum sem ekki er not fyrir í landinu, hefir leg-
ið hjer óseld.
Er blaðið spurði að því í gær, hvort ekki myndi lík-
legt, að hjálparstofnunin keypti meira af ull þeirri, sem
hjer er til, var því svarað, að ull þessi, sem um er að
ræða, hafi verið tekin upp í tillag íslensku þjóðarinnar
til hjálparstofnunarinnar.
Þegar íslendingar gerðust þátttakendur í hjálparstofn
uninni UNRRA, var gengið út frá því, að tillagið yrði
sem svaraði einum hundraðs hluta af þjóðartekjunum.
Þær voru þá taldar vera 540 miljónir króna, og tillagið
því 5.4 miljónir. Þjóðirj sem leggja í þenna sameigin-
lega hjálparsjóð, miða yfirleitt tillag sitt við tekjur sín-
ar á þenna hátt. Og þykir ekki mikið eftir ástæðum.
Neyð almennings meðal margrá þjóða, sem mestar
hörmungar hafa þolað í styrjöldinni, er svo mikil, að
við sem höfum alið aldur okkar á íslandi, getum vart
gert okkur í hugarlund, hvernig ástandið er víða.
Kuldinn og klæðleysið er sumstaðar ennþá tilfinnan-
legra en matvælaskorturinn. Og því eðlilegt, að svo gott j
efni sem íslensk ull er til skjólfata, verði tekin til þess'
að bæta einhversstaðar úr þessari neyð fólks. En við,
Íslendíngar ættum sannarlega að hef jast handa um það,!
að eigi þurfi heimsstyrjöld og klæðleysi meðal tug- ,
miljóna manna, til þess að ullin okkar komist í not. — !
Hefir Nýbyggingarráð tekið þetta mál til athugunar og
undirbúnings og lagt drög fyrir, að íslenskir menn öfl-
uðu sjer kunnleika í ullariðnaði, svo að gagni kæmi. —
Takmarkið hlýtur að vera, að öll sú ull, sem hjer er fram
leidd, verði unnin í landinu og úr henni gerð útgengi-
leg vara. 1
vtlverji ólripar:
IJR DAGLEGA LÍFINU
Hcimsókn í Þjóð-
leikhúsið.
FYRIR NOKKRUM dögum
fjekk jeg brjef frá Þjóðleikhús-
nefndinni, þar sem lýst var óá-
nægju yfir frásögn hjer í dálk-
unum um kjallara hússins og
dyragerð þar, sem kostað hefði j
ærið fje og tíma. Brjef nefnd- j
arinnar var það langt, að ekki j
voru tök á að birta það í heild
og ennfremur var sá galli á því, j
að rætt var um margt, sem ekki
kom þessum kjallara beint við. I
En nú er það föst regla í þess-
um dálkum að hafa jafnan það,
sem rjettara reynist, og þess-
vegna datt mjer í hug að ^
skreppa í heimsókn í Þjóðleik- |
húsið og sjá, hvernig þar er.
umhorfs.
Einn nefndarmanna, Hörður
Bjarnason arkitekt, kom með
mjer í þessa heimsókn.
Kola- eða veitinga-
kjallari.
ÞÁ ER BEST að byrja á kjall
aranum, sem gaf tilefnið til að
minst var á Þjóðleikhúsið. Kjall
ari þessi er allmikill geimur.
Þjóðleikhúsið var reist fyrir 18
árum. Þá var Hitaveitan ekki
nema draumur örfárra manna,
sem fæstir höfðu trú á. Þéss-
vegna þurfti að gera ráð fyrir
stórri eldiviðargeymslu nálægt
miðstöð leikhússins, og það er
þessi kjallari, sem um er rætt.
Þegar Hitaveitan kom, varð
eldiviðarkjallarinn óþarfur og
einnig miðstöðvarherbergi.Þess
vegna var það, að farið var að
hugsa um, hvernig best mætti
nota kjallarann og var ákveð-
ið að koma þar fyrir veitinga-
sal.
Vegna þessara breytinga
þurfti að setja fleiri dyr á kjall
arasalinn og það hefir nú verið
gert. Kostaði það talsverða fyr
irhöfn, því veggir eru þykkir
þarna niðri.
Er þá þetta kjallaramál upp-
lýst.
Verkinu miðar vel
áfram.
ÞJÓÐLEIKHÚSNEFND hefir
nú loksins tekist að fá nægjan-
legt vinnuafl til þess að inn-
rjetting leikhússins geti gengið
greiðlega, en margt var eftir
að gera og sennilegt, að leik-
húsið verði ekki að öllu fuíl-
búið fyr en á næsta ári, en þó
vafalaust fyrir hálfrar aldar af-
mæli Leikfjelags Reykjavíkur
sumarið 1947.
Almenningi er kunnugt um
þær tafir, sem verið hafa á;
byggingunni. Sumar sjálfráðar,
en aðrar hefir ekki verið hægt
að koma í veg fyrir.
Þjóðleikhúsið var í byggingu,
er heimskreppan skall á. Skemt
anaskatturinn, sem átti að
renna til byggingarinnar, var
tekin til annars 1932, og það
var ekki fyr en þjóðin fór að
rjetta sig úr kútnum aftur fjár
hagslega, að stjórnarvöldin
treystu sjer til að láta nú ljúka
byggingunni.
En þá höfðu bresk hernaðar-
yfirvöld tekið húáið fyrir vöru
skemmu og fyrst er farið var
fram á, að fá húsið rýmt, var
því til svarað, að Islendingar
hefðu látið hús þetta standa ó- j
hreyft í 8 ár. Þessvegna gæti j
ekki legið lífið á að fara nú að í
ljúka byggingu þess. Þetta var!
ekki sjerstaklega kurteist svar, j
nje heldur sanngjarnt með
öllu. Þó kom að því, að Bretai
rýmdu húsið og byrjað var að
innrjetta það. En ennþá var
styrjöld og ekki hægt að ná í
efni, sem þurfti til að fullgera
bygginguna.
Stórhuga verk.
ÞEGAR MAÐUR gengur um
Þjóðleikhúsið, jafnvel í því á-
standi, sem það er nú, er hægt
að sjá með hálfu auga, að það
hafa verið stórhuga menn, sem
rjeðust í að reisa þetta leik-
hús fyrir 18 árum. Þeir áttu
líka við margskonar erfiðleika'
að stríða, en þeim mun verða j
þakkað þeirra merka verk þótt j
síðar verði.
|p«ji■ onrinrii■ ■ ■ rr |inwimnmmrr>^
''tivtnrfs arr
. Mönnum hefir leiðst að sjá
þetta stóra hús standa í Skugga
hverfinu árum saman til einsk-
is nýtt, en nú hefir það komið
á daginn, að það sparast mikið
fje fyrir að húsið skyldi reist
á þeim árum, er verðlag var
hjer lágt. Byggingarkostnaður-
inn yrði annar nú, ef reisa ætti
slíkt hús frá grunni.
Hitt verða menn að sætta sig
við — og þá ekki síst þeir, sem
staðið hafa í broddi fylkingar
fyrir því, að Þjóðleikhúsinu
yrði komið upp, að verk þeirra
sjeu gagnrýnd. Engin mann-
anna verk eru fullkomin og
vafalaust má finna ýmislegt að
Þjóðleikhúsbyggingunni.
En vonandi er að alt fari vel
og að leikhúsið komist upp hið
allra fyrsta, eins fullkomið og
frekast er unt.
•
Islendingar og
styrjöldin.
MARGT HEFIR skeð hjer á
landi undanfarin ár, sem Is-
lendingar hafa ekki hugmynd
um. Morgunblaðið birti í fyrra-
dag frjettir, sem vakið hafa'at-
hygli um alt land. Fundist hafa
fyrirætlanir Þjóðverja um inn-
rás í íslánd. Þeir, sem þekkja
nákvæmni Þjóðverja og skipu-
lagshæfileika vita, að þar mun
kenna margra grasa, sem væri
fróðlegt og nauðsvnlegt fyrir
Islendinga að vitæ
Þá munu vera til skýrslur
yfir þau skip, sem Þjóðverjar
söktu fyrir okkur á styrjaldar-
tímunum. Sum þeirra vitum við
um, önnur ekki. Því eins og
kunnugt er kom það fyrir, að
skip okkar týndust í hafi og
spurðist ekkert til þeirra síðan.
Alt þetta þyrftum við að fá
vitneskju um. Er undarlegt, að
ekki skuli hafa verið sendur
maður til Núrnberg (eins og
stungið var upp á hjer í dálk-
unum fyrir nokkrum vikum),
og ennfremur myndu íslending
ar geta fengið merkilegar upp-
lýsingar í hermálaráðuneytinu
og flotamálaráðuneytinu í
London.
wrs w mmtmwn iwnu
A ALÞJÓÐA VEITVANGI
• ■■■ m mmm n ■ a m • mmum+mm n ■« VB ummm a* a ■ •
HIÐ GAMLA, örugga banka-
fyrirtæki J. P. Morgan & Co.
hefir lifað af marga kreppuna
og býst við, að enn sjeu margs
konar erfiðleikar á ferðinni.
George Whitney, forstjóri fyr-
irtækisins, sendi út ársskýrslu
bankans fyrir nokkrum dögum
og er einkar fróðlegt að sjá,
hvernig hann lítur á framtíð-
ina:
„Það verður erfitt að koma
þjóðinni aftur á rjettan kjöl
velgengni og friðar, en með á-
kveðnum vilja, skilningi og
kunnáttu er það hægt. Við ætt-
um ekki, eftir mestu styrjöld
veraldarsögunnar, að búast við
miklu of fljótt, jafnvel hjer í
þessu landi hinna miklu nátt-
úruauðæfa og tiltölulega al-
mennrar velgengni.
.... Við getum hinsvegar
vænst þess, að hjer í Banda-
ríkjunum fái menn tækifæri til
að vinna og hægt verði að
halda áfram á þróunarbraut fje
lagsmála og fjármála. En fyrst
og fremst ættum við að mega
vonast eftir, að Ameríka verði
áfram land frelsisins og tæki-
færanna.
„Fullkomin , framleiðsla og
skifting friðarframleiðslunnar
ætti að færa okkur að mark-
inu, sem leitað er eftir, hvort
hjeldur það er heldur eftirlit
með verðbólgunni, ráðstafanir
gegn verðhruni, góð laun og
góður hagnaður, meira öryggi
og betri lífsskilyrði, eða betri
fjárhagsáætlanir og minkandi
skuldir“.
,,En takmörkunum verður
ekki náð, ef menn búast við
meiru og meiru fyrir að leggja
minna og minna að sjer, ef
stjettarfjelög og atvinnurekend
ur hugsa ekki um annað én
sjálfa sig og hindra veginn til
framleiðslu pg dreifingar, eða
ef stjórnmálamennirnir vilja
ekki ganga inn á minni eyðslu
úr ríkiskassanum og telja, að
taprekstur geti betur borið, sig
nú, en á árunum 1930—1940.
Afleiðingin af slíku getur
aldrei orðið annað en lækkun
á peningagildi okkar og þar
með minni lífsþægindi meðal
Bandaríkjaþjóðarinnar.
„Heldur ekki þýðir fyrir
þessa þjóð að einangra sig. Ef
þjóðin á að blómgast, verðum
við að hjálpa til að auka lífs-
þægindin meðal annara þjóða
og þar með auka markaðsmögu
leika fyrir framleiðslu okkar
erlendis. Við verðum að kaupa
af öðrum þjóðum um leið og
við seljum þeim. og við verð-
um að vera reiðubúnir til að
lána erlendum þjóðum fje og
leggja fje í erlend fyrirtæki, við
verðum að tryggja frið í heim-
inum og sjá til, að haldin sjeu
lög og reglur.
.... Aðeins á þann hátt get-
um við haldið þeim lífsþæg-
indum, sem við höfum vanist
í þessu landi“.
(Samkvæmt Time).
ÞAU ÞEKKTU HANA
NEW YORK: — Þegar börn
frú Laskowskys voru að skoða
myndir af nýgiftum hjónum í
dagblaði, þekktu þau að brúð-
urin var móðir hennar. Faðir
þeirra ljet taka hana fasta, þeg
ar hveitibrauðsdögunum lauk.