Morgunblaðið - 02.02.1946, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIB
Laugardagur 2. febr. 1946
Hvar er öryggi sængurkonunnar?
MARGT hefir verið rætt um
það og ritað hin síðustu miss-
iri, hver nauðsyn beri til, að
auka öryggi fólksins, — ein-
staklinga, stjetta og þjóða, og
á hvern hátt best verði að því
unnið. Hefir og mikið áunnist.
Er þar fyrst að nefna slysa-
varna starfsemina í landinu,
mikið starf og þarft. Svo og
tryggingarlöggjöfina, sem einn-
ig er þjóðinni til ómetanlegs
öryggis, svo sem sjúkrasamlög
o. fl.
Þegar minst er á Öryggi, mun
flestum fyrst koma í hug sjó-
maðurinn og sængurkonan. Um
öryggi sjómanna hefir mikið
verið rætt, en sængurkonan
sjaldan nefnd.
Tveír ágætii menn hafa þó
gert öryggisleysi sængurkon-
unnar að umtalsefni, R. Ásg. í
ísaf. 22. nóv. 1944 og S. S.
Þorm. 25. jan. f. á. Hafi þeir
þökk fyrir. Eru frásögur þeirra
svo átakanlegar, að seint munu
gleymast. En síst má það gleym
ast, sem annar greinarhöf. seg-
ir, að þessar sögur hafa öll
skilyrði til að geta endurtekið
sgi, ef ekkert er að gert.
En fleiri áþekkir, eða jafn-
vel samskonar atburðir hafa
gerst á þessu landi ,og það á
seiustu árum. Og ekki hefir ver
ið unt, að komast hjá að spyja:
Hvar eru nú mannrjettindi lýð-
ræðisins? Hvar er nú öryggi
fólksins? Hefir mönnum sjest
yfir, að sjá sængurkonunni fyr-
ir öryggi, — henni, sem með
þjáningum og lífshættu hefir
alið þjóðinni og ættjörðinni nýa
þjóðfjelagsþegna, — nýja kyn-
slóð. — Sæmir þetta?
Frá fornu fari hefir verið
borin saman hætta sjómannsins
og sængurkonunnar (eins og
vikið var að áðan), og hefir það
við rök að styðjast. — Fyrir
hvorum tveggja er oft skammt
milli lífs og dauða.
Sagt hefir verið að íslenska
þjóðin gæti ekki lifað, nema
einhver hætti sjer út á
sjóinn, þetta er sannleikur. En
getur hún lifað nema einhver
taki á sig þá áhættu, að ala
henni sonu og dætur?
Eins og sjálfsagt er og skylt
hefir margt verið gert sjómönn
um til öryggis, þó er það aldrei
nóg. Þess vegna fagnar því all-
ur landslýður, þegar einhverjar
ráðstafanir eða framkvæmdir
eru gerðar, sem auka öryggi
sjómannsins. Má um þetta
segja: „Þetta bar að gera, — en
hitt ekki ógert að láta“.
í ágætri ræðu á sjómannadag
inn fyrir rúmum tveimur ár-
um var komist svo að orði:
„Minsta krafa, sem sjómaður-
inn getur gert er sú, að honum
sje sjeð fyrir góðu skipi, til þess
að sigla á.“ ,
Mætti ekki með sama rjetti
segja, að minsta krafa, sem
sængurkonan getur-gert er sú,
að þess sje svo vel gætt, sem
verða má, að hún haldi lífi og
heilsu?.
Ferðast er nú um landið þvert
og endilangt flesta tíma ársins,
bæði að þörfu og óþörfu, og
varið tíl þess ærnu fje og fyr-
irhöfn. En ef kona elur barn,
er stundum líkast því, að verið
sje að vega og meta, hvað minst
verður komist af með. Ýmsum
kann nú að þykja þetta hörð
ræða,. En, hve margir gætu
lagt á hjarta og sagt: Hvorki
þekki jeg neitt þessu líkt, nje
heyrt um það.
Skylt er nú að lögum, að
hvert barn í landinu læri að
synda. Gildir það jafnt úm pilta
og stúlkur, og er það vel farið.
Þetta er gert bæði til þess að
aúka hreysti og mönnum til ör-
yggis, ef þeir lenda í vötnum
eða sjó. En unga stúlkan, sem
fyrir fermingu lærði sund sjer
til öryggis (samkv. lögum),
hún hefir ef til vill giftst eftir
nokkur ár og manni sínum stofn
að heimili. Ef til vill á hún svo
von á því, að verða móðir. En,
— hvar er þá öryggið? Einkum
ef hún er í sveit. Jú, þegar kon-
an veikist, þ. e. tekur ljetta-
sóttina, er ljósmóðirin sótt, og
hafa þær að vísu margar verið
góðar, og svo, ef Ijósmóðirin
telur að um hættu sje að ræða
umfram það, sem venjulegt er,
— já, þá er nú farið að sækja
lækni, hvort sem um skamman
veg er að fara eða langan. Sje
þetta í kaupstað. eða annars
staðar, þar sem mjög skammt
er til læknis, kemur hann von-
andi eftir skamma stund, en sje
þetta úti í sveitum landsins,
einkum ef strjálbygt er eða
langt til læknis, þá gegnir öðru
máli. — Þá getur biðin eftir
lækninum orðið löng, — hún
hefir orðið margri sængurkon-
unni bæði löng og ströng, og
það svo, að kraftarnir hafa ver-
ið þrotnir og lífinu lokið áður
en sú leið var á enda, eða
skammri stundu síðar.
Hugsið til mæðranna, sem
auk líkamlegra þjáninga fer að
renna grun í, að þær sjeu á
förum, ýmist frá nýbyrjuðu æfi
starfi eða hálfunnu, og ef til
vill frá barnahóp. Það er öll-
um þjáningum þyngra.
Merk kona og ágæt sagði:
— Það er enginn aftur kom-
inn til þess að lýsa tilfinningum
þeirrar móður, sem deyr frá
barnahóp. — Hennar móðir
dó eftir barnsburð frá 7 eða
8 börnum, og þessi kona mundi
það og harmaði alla æfi.
Hugsið til barnanna^— Barn,
sem á unga aldri missir góða
móður, er fyrirfram dæmt til
að fara á mis við lífsins stærstu
blessun, og er fullkomlega vafa
samt, að nokkur mannlegur
máttur geti bætt því það að
fullu. Til þess að styðja þessi
orð þarf ekki annað en minna
á það, sem margsagt hefir ver-
ið, að flestir bestu og mestu
menn þjóðanna hafa átt góðar
mæður, og notið umhyggju
þeirra og áhrifa frá þeim leng-
ur eða skemur æfinnar.
Talsve*t er gert til þess að
liðsinna munaðarlausum börn-
um, og þyfti þó meira að vera.
En er þess gætt eins og vert
væri, að koma í veg fyrir, að
börnin verði móðurlaus?
En hvort heldur konan deyr
að þrettánda barninu eða átt-
unda, hinu fjórða eða fyrsta;
og hvort sem þessir sorglegu
atburðir gerast í bæ eða borg,
í einum eða öðrum dal þessa
lands, á annnesjum úti, eða í
„hjarta landsins“, þá minna
þeir á orðin, sem forseti Islands
mælti í sinni ágætu ræðu á ný-
ársdag f. á., og hann tók eftir
Nordal Grieg: „Svo fámenn er
þjóð vor, að hvér sá sem fellur
er bróðir vor dg vinur“.
— Af því, sem sagt hefir
verið hjer að framan, má öll-
um ljóst vera, að hjer þarf mik
illa umbóta; hjer þarf nýjan
skilning, nýjar framkvæmdir,
nýja skipun þessara mála.
Fyrsta og sjálfsagðasta ráðið
til bóta er, að fjölga læknum
í sveitunum. í öðru lagi, að
bæta samgönguleiðirnar; því
það er augljóst, að bættir veg-
ir, og brýr á ár draga að mikl-
um mun úr hættunni. Hvort
tveggja þetta hefir verið rætt
á Alþingi og utan þings, og
með nokkrum árangri, en minni
en skyldi. Enda hlýtur þetta
að taka nokkurn tíma. Svo er
og um aukið símakerfi og flug-
velli, alt þetta hlýtur að taka
langan tíma, mörg ár. En ör-
yggisleysið, sem sængunkonur
í sveitum landsins eiga við að
búa, er svo hættulegt og hefir
leitt til svo sorglegra atburða,
að umbætur á því þola enga
bið. *
í þriðja lagi: Sje langt til
læknis eða yfir óbrúaðar ár að
jfara, eða ef von er á barni um
það leyti árs, sem vegir og
vötn er torfærast, — já, þá er
ekki nema eitt ráð við því, að
þegar fer að líða að þeim tíma
sem von er á barninu, flytjist
konan þangað sem læknir er,
|eða í námunda við hann, t. d.
til næsta kaupstaðar, og dvelj-
ast þar, þangað til hún hefir
alið barnið, og er aftur komin
til fullrar heilsu. Ýmsir ann-
markar fylgja þessu, en verður
þó að teljast öruggara en eiga
þá hættu yfir höfði sjer, að
ekki náist í læ"kni í tæka tíð.
Nokkrum sinnum hefir þetta
verið gert og gefist ágætlega.
Meðan unnið væri að gagn-
bættri skipan þessara mála með
bættum samgöngum og síma-
kerfi, byggingu sjúkrahúsa o.
fl., má ýmislegt gera til bóta.
Til þess að koma í veg fyrir,
eða að minsta kosti stytta hina
hættulegu og miskunarlausu
bið sængurkonunnar eftir lækn
ishjálp, mætti benda á, að
menn tækju upp þá reglu að
senda eftir lækni strax eftir
að konan hefir tekið jóðsótt-
ina, þ. e. um sama leyti og
sent er eftir ljósmóður. — Ef
einhver skyldi nú halda, að
þetta væri sú fjarstæða, sem
engum manni hefði fyrr í hug
nje hjarta komið, þá er því
ekki þannig farið. Merkur ís-
lendingur og ágætur, sem uppi
var um síðustu aldamót, hafði
tekið upp þá venju að senda
altaf á sömu stundu eftir lækni
og ljósmóður, þegar kona hans
ól börnin, og þó fæðingin gengi
hvert sinn svo vel, sem best
mátti verða, var aldrei brugðið
af þessari reglu.
Væri sú regla nú upp tekin,
að sækja altaf lækni strax auk
Ijósmóður, mundi það oft bjarga
lífi barns eða ljósmóður, stund-
um beggja. Ýmsir munu þó
hugsa sem svo, að oft yrði koma
læknisins óþörf. Lengi mætti
deila um það, því það fer eftir
því, hverjar kröfur eru gerðar
fyrir hönd sængurkonunnar um
hjálp og öryggi. Það fer meira
að segja eftir því, hverjar kröf-
ur eiginmenn og heimilisfeður,
Ijósmæður og jafnvel þjóðin
sjálf gera til sjálfra sín um breyttri eða nýrri stjórnarskrá,
mannúð, drengskap' og öryggi sem þjóðin væntir sjer mikils
til handa sængurkonunni.
Sagt hefir verið, „að þús-
undir manna vinni að því að
ljetta eða draga úr fæðingar-
þjáningunum“. Eru nokkrar lík
ur til þess að sængurkonur geti
orðið aðnjótandi þess sem
ávinnst í þessum efnum, nema
læknis njóti við?
í ágætri afmælisgrein um
einn af merkum lækni þjóðar-
innar var komist að orði á þá
I leið, að þegar hahn kom til
l sjúklinga sinna, og var farinn,
jfundu þeir, að hann hafði skil-
ið meira eftir hjá þeim en með-
alaglösin á borðinu. Sjúklingn-
um hafði aukist þrek og hug-
rekki til þess að bera þjáningar
og sjúkdóma. — Mundi ekki
mörg sængurkonan þurfa þessa?
Og, — hve oft er ekki náð
í lækni til sjúklings, þó menn
telji ekki að um hættu sje að
ræða. En ef sængurkona á í
hlut, mun langalmennast, að
ekki er sóttur læknir fyr en í
af.
í hinni nýju stjórnarskrá ís-
lands ætti að vera sjerstök grein
um rjett og öryggi sængurkon-
unnar og ungbarnsins, þar sem
tekið er skýrt fram, að sjer-
hver- kona, sem elur barn á ís-
landi, eigi rjett á fæðingar-
hjálp, og þess vegna sje skylt
(að lögum) að sjá svo um, að
læknir sje hjá hverri konu sem
fæðir barn, — auk ljósmóður,
— hvort sem konan er gift eða
ógift, rík eða fátæk.
Einhver kann nú að spyrja,
hvernig þessum málum muni
háttað hjá öðrum þjóðum. —
Minna má á, að fyrir nokkr-
um árum var þáverandi forsæt-
isráðherra breska heimsveldis-
ins talið það til gildis, að hann
hefði bætt hag sængurkvenna.
Vegna fámennis síns er ís-
lensku þjóðinni hvert manns-
lífið því meira virði, og í ann-
an stað, — vegna þess, hve
þjóðin er fámenn, er fremur
lífsnauðsyn. Að þessu leyti er kleift að líta til með hverjum
sængurkonan sett skör lægra einstökum, heldur en með milj-
en flestir sjúklingar aðrir. Um ónaþjóðum. -—- Fámennið skap-
það má vægast segja: „Löngu ar þjóðinni bæði rjett og skyldu.
er mál, að afmá þennan blett“. Um öruggi sængurkonunnar hef
Fleira mætti segja, t. d„ hve ir ísl. þjóðin ef til vill sjer-
oft er erfitt fyrir sængurkonur stöku hlutverki að gegna í
að fá góða hjúkrun, og er það þágu þjóðarinnar — ef hún
eitt ærið vandamál, sem ráða þekkir sinn vitjunartíma.
þarf bót á, en hjer er ekki rúm j Eins sannarlega og vjer trú-
að ræða. j um því, að- kristin siðmenning
Föst rök hafa verið færð að muni lifa °S lvsa 1 aldir íram
því, að rjettmætt væri — inann- Þjóðum °S einstaklingum, —
úðlegt og viturlegt — að lækn-
'og bera þetta guð-fagra nafn
ir væri viðstaddur hverja barns með r^ettu’ . eins sannarlega
---- -- dagur upp renna, að
mun sa
fæðingu. En svo mun verða um
þetta sem flest annað, að sitt með kristnum þjóðum þyki það
sýnist hverjum, og þó að einn íafn-sjálfsagt, að læknir standi
telji þetta mannúðarmál og vlð hvílu hverrar einustu konu’
hina mestu nauðsyn, kunna þeir sem fæðir barn’ eins °S nú
ir sjálfsagt, að þar sje ljósmóð-
lir. — Fórn þeirra mæðra, sem
Löggjöf verður þess vegna að1blætt hefir út eða á annan hátt
koma um öryggi sængurkon- 'lifið látið á Þessum vígvelli
unnar og ungbarnsins. — (Hún 1 lífsins’ hefir Þá ekki orðið fil
að finnast, sem líta á það öðr
um augum.
sje vígsla hins sólfagra orðs:
mannhelgi).
Einmitt nú á þessum tíma er
einskis, — nje heldur böl barn-
anna, sem mest hafa mist.
— Því treystir þjóðin, að mál
sjerstök og gild ástæða til þess um Þessum verði vel skiPað af
að íhuga og ræða þetta mál, jhendi -löggjafans.
vegna þess að nú er von á XX.
t 4
| Kaupmenn! — Kaupfjelög! I
Getum útvegað sælgæti frá Englandi. Fljót $
£ afgreiðsla. Lágt verð. Kaupendur leggi til |
j£ innflutningsleyfi. f
9 V
\Jepáí. f^ortiancl
sími: 4197 og 1914.
|
I
y
1
?
2
?
i
•f
I
?
?
?
?
?
?
?
v
AUGLÝSING ER GULLS tGILDl
Skrifstofustari
Unglingspiltur, 18—20 ára, getur fengið at-
vinnu á skrifstofu okkar.
Garðar Gíslason h.f.
Reykjavík.