Morgunblaðið - 11.11.1950, Blaðsíða 2

MORGUIVBLAÐIÐ
Laugardagur 11. nóv. 1950.
IÞrjú ný mál fram á þingi
T 'ILSTÖÐ VAÞJÓNUSTA
LANDSSÍMANS
JÓHANN JÓSEFSSON, Pjetur
Ottesen og Finnur Jónsson
flytja í sameinuðu þingi tillögu
til þingsályktunar um talstöðvj
þjónustu landssímans. Tillagan
er á þessa leið:
Alþingi ályktar að fela ríkis-
fítjórninni að hlutast til um það
við landssímann, að vjelbátum,
•sem talstöð hafa, verði fram-
vegis eins og hingað til látin í
tje án endurgjalds vitneskja
um veðurfar, sjávarlag, land-
tökuskilyrði og annað, er máli
skíptir fyrir öryggi þeirra.
í greinargerð segir:
Talstöðvar í bátum eru mjög
til hagræðis og geta verið til
mikils öryggis. — Það hefur
reynsla undanfarinna ára full-
sannað. Með tilstyrk þeirra geta
menn og fengið skjótar en ella
mundi margskonar upplýsing-
ar, sem að gagni mega koma.
Hingað til mun ekki hafa ver
ið krafist sjerstaks endurgjalcjs
fyrir slíka vitneskju, sem bát-
arnir hafa fengið fyrir milli-
göngu strandtalstöðvanna, en
nu er sá háttur upp tekinn að
krefjast sjerstaks gjalds í hvert
sinn, er bátur leitar viðskipta
við .þessar talstöðvar um þau
eíni, er hjer að framan greinir,
svipað og um almenn símavið-
skipti væri að ræða.
Flm. þessarar tillögu þykir
þotta miður farið.
Slíkar gjaldkröfur munu
verða tii þess, að bátarnir leita
rniklu síður sambartds við tal-
stöð á laridi, og þannig rofnar
nhnr+'n hoA ooTnVíon A onm
öryggis Vegna er sjerstaklega
æskilegt, að jafnan sje milli
talstöðvanna á landi og bát-
anna á hafi úti.
Oft getur n'ægilega skjót
hjálp til nauðstadds báts oltið
á þvi. að þeir sem henni stjórna
•úr landi, hafi góð sambönd við
aðra báta, sem líklegir eru til
að geta veitt aðstoð í slíkum
tilfellum. Því á ekki að tor-
velda bátunum yfirleitt sam-
bandið við talstöðvar á landi.
Talstóðvaþjónustunni er að-
allega uppi haldið til öryggis
fyrir sjómennina. Báíaútvegur-
inn er nægilega skattlagður.
þótt ekki sje því við bætt, að
engar upplýsingar sjeu veittar
frá talstöðvunum, bátunum til
hagræðis og öryggis, nema fyr-
ír sjerstakt símagjald í hvert
fúnn. Þess vegna er þessi tillaga
fram borin.
NIDLBGREfÐSLA
Á MJÖLK
Lúðvík Jósefsson og Jóhann
.Tósefsson flytja svohljóðandi
till. til þingsályktunar:
Alþingi ályktar að fela rík-
isstjórninni að láta niður-
greiðslu á mjólk ná jafnt til
allra staða á landinu, þar sem
mjólk er seld í mjólkurbúðum.
Greinargerð:
Niðurgreiðsla á mjólk hefur
farið fram í nokkur ár og ekki
alltaf með sama hætti. Nú mun
rúður'greiðslan vera hærri en
nokkru sinni áður, eða nema 42
aurum á hvern nýmjólkurlítra.
Sú tilhögun, sem nú er á nið-
urgreiðslunni og hefur verið
táðan 1945, skapar mikið mis-
rjetti á milli landsmanna í þess
um málum. Niðurgreiðslan nær
nú aðeins til nokkurra staða,
en aðrir staðir fá enga verð-
læfckun á sinni mjólk. Þetta
misræmi leiðir af sjer mjög
mishátt mjólkurverð. — Sem
dærni má nefna, að nú mun
mjólkurlítrinn í Vestmanna-
eyjum, sem ekki nýtur niður-
jgreiðslu, vera um 70 aurum
dýrari en í Reykjavík, sem nýt-
ur niðurgreiðslunnar. Mismun-
ur mjólkurverðsins er auðvitað
ekki svona mikill yfirleitt, en
víða er munurinn talsverður.
Núverandi framkvæmd nið-
urgreiðslunnar mun verá bund-
in við það, að aðeins sje greidd
niður mjólk í viðurkenndum
mjólkurbúum. Slíkt er vitan-
lega ósanngjai’nt, og sýnist eng
in ástæða. að ekki sje á sama
hátt hægt að greiða niður verð
á mjólk til allra þeirra, sem
mjólk selja í mjólkurbúðum.
hvar svo sem þeir annars eru á
landinu. Fje það, sem notað er
til niðurgreiðslunnar, er tekið
úr ríkissjóði, og eru það því
allir landsmenn, sem raunveru
lega standa undir þessari verð-
lækkun. Það er því sanngjarnt,
að allir njóti þessa jafnt, en nú-
verandi misrjetti verði leiðrjett.
Þessi þingsályktunartillaga er
flutt í þeim tilgangi að fá þess-
um málum kippt í lag.
AUKNING DAGSKRÁRFJÁR
ÚTVARPSINS
Gylfi Þ. Gíslason, Stefán Jóh.
Stefánsson og Haraldur Guð-
mundsson flytja svohljóðandi
tillögu til þingsályktunar:
,,Alþingi ályktar að fela rík-
isstjórninni að skipa þriggja
manna nefnd til þess að athuga
fjármál og rekstur ríkisútvarps
ins með það fyrir augum að
leiða í ljós. hvort ekki sje unnt
að verja meira fje til útvarps-
efnis af tekjum þess en nú á
sjer stað.“'
í gremargerð segir að í fjár-
laaafrv. fvrir 1951 sie aert. ráð
fyrir að tekjur útvarpsins verði
4.8 millj. kr., en af því eigi
aðeins að verja 1 millj. kr. til
greiðslu fyrir útvarpsefni. —
Kostnaður við frjettaþjónustu
þó ekki talinn með. Þar segir og
að með tiliLti til þess að dag-
skrárkostnaðurinn sje aðeins
rúml. 1/5 af heildarkostnaðin-
um, virðist ekki óeðlilegt að
gera ráð fyrir, að hægt væri að
auka dagskrárfjeð að óbreytt-
um heildartekjum og að till.
sje borin fram í því skyni að
þetta verði athugað. Verði nið-
urstaðan sú xað þetta sje ekki
hægt komi mjög til álita að
hækka afnotagjöldin og þá e.
t. v. breyta algerlega um að-
ferð við innheimtu þeirra.
Ármann og Valur
skildu jöfn
ÞRÍR leikir fóru fram í hand-
knattleiksmóti Reykjavíkur í
gærkvöldi. Leikir þessir voru
hver öðrum skemmtilegri og
jafnari.
Fyrsti leikurinn var milli 1R
og Víkings. Lauk honum þann-
ig að ÍR bar sigur úr býturo
með 9:8.
Annan leikinn ljeku Ármann
og Valur. Lauk leiknum með
jafntefli, 10:10. í hálfleik var,
staðan 5:5.
hálfleik var staðan 5:5.
Loks mættust svo KR og
Fram. Þar urðu þau óvæntu úr
slit að KR sigraði með 8:5,
Tvær umferðir eru nú eftir
í mótinu. Verða næstu leikir
leiknir á sunnudaginn kl. 8 e.h.
Staðan í mótinu er nú þann-
ig:
L U J T Mörk St
Valur 3 . 2 1 0 36:19 5
Fram 3 2 0 1 24:22 4
ÍR 3 2 0 1 20:25 4
Ármann 3 1 1 1 37:26 3
KR '3 1 0 2 22:35 2
Víkingur 3 0 0 3 23:35 0
Brjeí:
Leikdómurinn um
9*
Brúnu til múnuns“
riKjanna og
kosningamar
WASHINGTON, 10. nóv. — í
skrifum sínum um úrslit kosn-
inganná í Bandaríkjunum eru
flest bandarísku blaðanna sam-
mála um, að úrslitin muni ekki
valda neinum stórvægilegum
breytingum á utanríkisstefnu
B andarík j anna.
Samkvæmt síðustu tölum,
sem þó eru ekki opinberar,
fgngu demokratar 234 fulltrúa
í fulltrúádeildinni og 49 í öld-
ungadeild. Republikanar fengu
200 fulltrúa kjöi’na í fulltrúa-
deild og 47 í öldungadeild.
Álheimsíjeíag Guðspeki-
nema 75 ára
ALHEIMSFJELAG Guðspeki-
nema verður 75 ára 17. nóv.-
n. k. — Dagsins verður mihnst
hjer í Reykjavík xneð hátíða-
höldum í húsi fjelagsins og með
dagskrá í Ríkisútvarpinu.
14. þing FFSI héfsf í gær
Hörg mái bíða úrlausnar
FJÓRTÁNDA þing Farmanna-.og fiskimannasambands íslands
var sett kl. 13,30 í gær. 34 fulltrúar eru mættir til þingsins, en
alls eiga 43 fulltrúar rjett til þingsetu. Mörg mál er sjávarútveg-
inn snex’ta liggja fyi’ir þinginu.
Forseti sambandsins, Ásgeir1
Sigurðsson, skipstjóri, setti'
þingið með ræðu. ÞorsteinnJ
Árnason vjelstjóri var kosinn'
fundarstjóri, en fundarritari
var kosinn Gils Guðmundsson.
í gær fór einnig fram kjör
í fastanefndir þingsins. Þá fór
einnig fram fyrri umræða um
nokkur dagskrármál.
MÖF.G AÐKALLANDI MÁL
Af málum þeim er fyrir þing
inu iiggja, má nefna vitainál,
hafnamál, landhelgismál, fisk-
veiðamál, löggjöfina um hluta-
tryggingarsjóð, menntun skip-
stjóraefna og vjelstjóra, mál-
efni Sjómannaskólans o. fl.
Þingið heldur áfram í dag og'
hefst sá fundur kl. 13,15 í Sjálf
stæðishúsinu.
HraðskákméS á morgun í
Lisfamannaskáíasiym
HRAÐSKÁKMÓT Afmælis-
móts Taflfjelags Reykjavíkur
fer fram í Listamannaskálanum
n. k. sunnudag og hefst kl. 1,30
e. .h
Áðup hefir vei’ið skýrt frá
úrslitum í Afmælismótinu,
nema I.-flokki. Þar varð Frey-
steinn Þorbei’gsson efstur með
IOV2 vinning. Annar var Jón
Einarsson með 10, 3. Ingimund-
ur Guðmundsson með 9 V2 / 4.
Gunnar Gunnarsson með IVz
og 5.—8. Hákon Hafliðason,
Eiríkur Marelsson og Ásgeir Þ.
Ásgeirsson allir mcð 7 vinninga.
LEIKDÓMARA yðar, Sigurði
Grímssyni, verða skyssur á í
grein sinni um Brúna til mánans
á fimmtudag.
Eftir að hafa lofað Gunnar
Eyjólfsson að makleikum fyrir
leikstjórn hans, segir hann: ....
„leikur hans er að mörgu leyti
góður, en málfar (diktion) hans
er afleit“ (sic) .... og „veldur
því, að það sem hann segir nær
ekki tökum á áheyrendum —
verður áhrifalaust með öllu“.
Ekki getur leikur nokkurs
leikara verið „að mörgu leyti
góður“, ef það sem hann segir
er „áhi’ifalaust með öllu“. Það
myndi stríða gegn heilbrigðri
skynsemi. Sönnu er næst, að höf-
undur greinarinnar viti ekki
hvað hann er áð segja, enda rugl-
'ar hann einnig saman málfari
Gunnars og diktion hans, leggur
sömu merkingu í óskyld hugtök.
Málfar þýðir mál, stíll, orðaval.
Diktion er frambui’ður hins tal-
aða orðs: mæli. Nú er Gunnar
Eyjólfsson þekktur að mjög vönd-
uðum framburði, enda hljóðfræði
lega vel menntaður. Það kemur
líka í ljós, að greinarhöfundur
á^ hvorki við málfar nje fram-
burð, heldur við málhreiminn,
sem er þriðja hugtakið, sbr. setn-
inguna: „Eitt er víst, að íslenskt
er málfar hans ekki“ og „ef til
vill er hjer um ensk áhrif að
ræða“. Þá er það spurningin —
hvað hefur Sigurður Gi’ímsson
eiginlega heyrt, sem hann á
svona bágt með að koma orðum
að og gera sjer grein fyrir?
Það verður að hafa það hug-
Xast, au oiguiuui ÁjriiiiibSOxi oi' ai-
inn upp við leiklist eins og hún
gerðist hjá Leikfjelagi Reykja-
víkur í Iðnó. Fyrir nokkru fór
hann til Englands. Þar er leiklist-
in æði frábrugðin Iðnó, ekki síst
að því leyti, að það er hið talaða
orð á lciksviðinu sagt en ekki
sönglað. Þegar hann rumskar allt
1 einu við það, að Iðnó-söngurinn
er horfinn og í hans stað kominn
hreimur hins talaða máls, þá skol
ar upp úr undirvitund hans end-
ui’minningunni um það, sem
hann heyrði í Ennglandi, og nið-
urstaðan verður: Málfar (dik-
tion) er ekki íslenskt .... það
er ef til vill enskt.
Þá er eitthvað bogið við mat
Sigurðar á hinum góðkunna leik-
ara Lárusi Ingólfssyni, sem hann
kveður áhorfendur hafa hlegið
að „í tíma og ótíma“, auk þess
að vantað hafi „festu í leik hans
og dýpt (perspektiv) í persón-
una.“ Hjer gleymir hann bæði
því, að hann er sjálfur í sama
mund að atyrða leikhúsgestina
fyrir ótímabært fliss, og hinu, að
það er einmitt Lárus, sem einna
best tekst að kæfa þesskonar
hlátur. Eins og margir góðir leik-
arar hefur Lárus nefnilega bæði
kímnigáfu og næma tilfinningu
fyrir hinu sorglega og brjóstum-
kennanlega og sannar hann það
ekki síður í þessu hlutverki held-
ur en í Arngrími holdsveika. Þá
er það dýpt (perspektiv). Sigurð-
ur verður að forláta mjer, þó að
jeg staldri enn við íslenskt orð,
þýtt á dönsku eða öfugt. Á hann
við dýpt (á dönsku dybde) eða
fjarvídd ( á dönsku perspektiv)?
Annað er lóðrjett, hitt er lárjett.
Þessa gátu hefur mjer ekki tek-
ist að ráða.
Bjarni Guðmundsson.
★
RITSTJÓRI MORGUNBLAÐS-
INS hefur gefið mjer kost á að
sjá ofanritað brjef Bjarna Guð-
mundssonar. Þar eð mjer þykir
gæta þar nokkurs misskilnings,
leyfi jeg mjer að taka, þetta
fram:
Eins og háttvirtur brjefritari
veit að sjálfsögðu eins vel og jeg,
eru það mörg atriði er til greina
koma er dæma skal um leikaf-
rek manna. Eitt þessara atriða
er það hversu leikarinn fer með
það, sem honum er lagt 1 munn,
annað hreyfingar hans og lát-
bragð á sviðinu, þi’iðja svipbrigðl
hans o. s. frv. Alt stuðlar þetta
að því að móta persónuna eins
og hún er frá hendi höfundar-
ins. Gunnar Eyjólfsson gerði
þessum atriðum ágæt skil, — öll-
um, nema flutningi textans. Var
því fyllilega rjettmætt, að kveða
svo að orði, að leikur hans værl
að mörgu leyti góður, — þrátt
fj'rir þennan ágalla.
| Um orðin „málfar" og „dik-
tion“, sem jeg notaði í leikdóml
mínum, get jeg verið stuttorður.
í orðabók Freysteins Gunnarsson-
ar er oi’ðið „Diktion“, þýtt mál-
færi, — framburður o. fl., en jeg
segi „málfar" og finnst mjer þar
næsta mjótt á mununum. Og
varla held jeg að það sje mikil
goðgá'er jeg læt orðið „diktion“
— framburður, einnig ná yfir
málblæ og áherslur. Um það má
| vafalaust deila. Jeg er ekki mál-
fræðingur og fullyrði ekki neitt
um hvort það sje í’jett eða rangt.
'Aðalatriðið er það, að Bjarni
Guðmundsson (og jeg vona aðr-
I ir) hefur skilið rjett hvað fyrir
, rnjer vakti; sem sje að finna a<3
málblæ og áherslum leikarans, ep
'jeg tel hvorttveggja óíslensku-
I legt. Ekki skal jeg bera brigðup
á hlj.ófræðilega menntun Gunn-
1 ars Eyjólfssór.ar, en sú menntura
hans hefur enn ekki komið' hon-
j um að haldi á leiksviðinu. Er jeg
ekki einn um bessa skoðun, —-
ótalmargir hafa rrtinnst á þetta
við mig og í Alþýðúblaðinu 5. þ.
m. getur Loftur Guðmundssón
um hinn „breska, áhersluhreim,“
sem haíi lýtt leix urunnars áður.
Þá er það mjög að ásíæðulausn
j er brjefritarinn reynir að láta i
t það skína að smekkur minn sje
svo bundinn við „sönglið“ í Iðnó
, að það hafi villt fyrir mjer í
dómi mínum um málsmeðferð
, Gunnars Eyjólíssonar. Er það því
ástæðulausara þar eð jeg er eini
] leikdómarinn, að minnsta kosti á
sxðari arum, seiii hefur vitt þettu
jvíðfræga „söngl“, sem ríkjandi
j var í Iðnó um langt skeið og enm
eimir eftir af.
| Þá er það Lárus Ingólfsson, sem
i brjefritarinn ber svo mjög fyrir
jbrjósti. Jeg efast ekki um, að
jLárus er ágætur listamaður á
sínu sviði og er jeg í því efnl
j öldungis ósammála þeim mönn-
j um, sem í blöðunum hafa viljað
1 gera lítið úr hæfni hans sem leik
J tjaldamálara. En Lárus hefur, að
: mínum dómi, enn ekki sýnt að
hann sje gæddur verulegri leik-
{gáfu. Þó fór hann ekki þarmig
jmeð hlutverk sitt í „Brúnni tii
mánans," að ástæða væri til að
t hlæja að honum í hvert sinn sem
hann sýndi sig á leiksviðinu. —
Þar sem jeg í leikdómi mínum
,, tala um ag vanti dýpt (perspek-
jtiv) í persónu þá, sem Lárus leik-
|ur, á jeg vitanlega við það, að
jhann sýni aðeins yfirborð persón
unnar, en ekki það sem á bak
jvið býr, — skapgeíð hennar og!
jinnra líf. Býst jeg við að hátt-
virtur brjefritari hafi einhvern
tíma áður sjeð þcssi orð notuð á
sama hátt, og þá skilið til fulls
hvað við var átt.
Sigurður Grímssom
Júgósla?ar vllja sjer-
staka „sáttanefnd
rr
LAKE SUCCESS, 10. nóv. —
Stjórnmálanefnd allsherjar-
þings S. Þ. ákvað í dag að
fresta umræðunj um júgó-
slavneska tillögu, þar sem
stungið er upp á því, að komið
verði á fót sjerstakri „sátta-
nefnd“ til þess að ganga á milL
í alþjóðlegum deilumálum,
1 — NTBí