Morgunblaðið - 30.08.1953, Blaðsíða 8

8
MORGV /V ULAÐIÐ
Sunnudagur 30. ágúst 1953

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
í
\ UR DAGLEGA LIFINU f
Otrúlegt en satt
ALLMÖRG undanfarin ár hefur®------------------------
mikið verið um það rætt hér á yjg fslendingar höfum jafnan
landi, að brýna nauðsyn bæri til verjg fátækir að veraldlegum
þess að reisa gistihús. Er það augj gn hér hafa á öllum öldum
mjög að vonum. Hér er mikill jjfag afreksmenn, sem skapað
skortur gistihúsa, bæði fyrir Is- hafa mikil andleg verðmæti, er
lendinga sjálfa og erlenda ferða- ávallt verða talin merkur skerf-
menn. Má fullyrða, að vonlaust ur m heimsmenningarinnar. Og
sé að auka gjaldeyristekjur þjóð- þag eru þessj verðmæti og afrek,
arinnar af heimsóknum útlend- sem shipað hafa íslenzku þjóð-
inga meðan það ófremdarástand jnnj sesg megaj naenningarþjóða.
ríkir í gistihúsamálum okkar, f>au eru j raun og veru grund-
sem hér er nú. Nágrannaþjóðir völlur sjálfstæðis hennar.
okkar og frændþjóðir á Norður-
löndunum hafa hins vegar stór- ! ★
kostlegar tekjur af slíkum heim- |
sóknum, enda leggja þær hið
mesta kapp á að bæta gistihúsa- j
kost sinn og laða ferðamenn að
löndum sínum.
Ýmsir íslendingar hafa mik-
inn áhuga fyrir framkvæmd-
um á þessu sviði. En það er
Nú eins og fyrr hljóta hinar
andlegu íþróttir að skipa hér
virðingarsess. Skákin er ein
þeirra. Þeir sem halda merki
hennar og annarra íþrótta og
lista á lofti meðal framandi
þjóða eða í heimalandi sínu
verðskulda ekki aðeins þakkir
heldur stuðning og uppörfun.
ÞAÐ ÞYKJA engin stórtiðindi,
þegar piltur og stúlka fara að
gefa hvort öðru hýrt auga. Tæki-
færin fyrir unga fólkið til þess
að kynnast eru svo mörg nú til
dags, að menn taka ekki eftir
þó eitt og eitt ástfangið par hverfi
út úr leiknum. Síðan gengur
þetta oftast eins og í sögu brúð-
kaup, stofnun heimilis, börn,
fleiri börn, elli og upprifjun
minninga á rólegu æfikvöldi. •—
Saga sem allir þekkja.
En hvernig var þetta í gamla
daga, þegar hver sveitabær var
álíka mikið út af fyrir sig og
þorpin og bæirnir eru núna —
Þegar ekkert mátti ske, án þess
að það bærist hraðar en eldur
í sinu út um alla sveitina — og
kannski lengra. Hvernig fór
smaladrengurinn að, þegar hann
varð ástfanginn af heimasætunni
í bænum hinum megin við óbrú-
aða á?
★ ★
EF HENNI leist á hann líka, var
þetta allt í himna lagi. „En ef
einhverjir erfiðleikar voru á því,
ekki of djúpt tekið árinni, að
áformum þeirra um raunhæf-
ar aðgerðir hafi verið mætt
af fullkomnu sinnuleysi, ef
, ekki beinum f jandskap, af
hálfu opinberra aðilja. Sem . ,
dæmi má nefna, að einstak- h.af?\e_kki gert mer grem
iingur, sem hér í Reykjavík ir ^V1 a ur en W xe f /.
V,J.„ ----lu*______Bukarest, hvers virði það frelsi
og þau lífskjör eru, sem við bú-
um við á íslandi í dag.“
Þannig komst ungur Reykvík
A
ótir....
°9
lirtin
CýifUncpar
að stúlkan vildi líta við mann-
inum, þá vandaðist málið“, segir
sr. Jónas Jónasson í bók sinni ís-
lenzkir þjóðhættir. Þó var fólkið
ekki alveg ráðalaust, því að víða
spretta brönugrösin eða hjóna-
rótin. Ræturnar eru ki’öftugar til
þeirra hluta, undir hverju grasi
eru tvær rætur. Til þess að ná
ástum einhvers skal leggja aðra
rótina undir höfuð (kodda) þess,
sem maður vill ná ástum af, áu
þess að hann viti af, en hina skal
leggja undir sinn kodda. Er það
sagt nær óbrigðult ef rétt er að
farið.
★ ★
MARGT SMÁVEGIS var til, sem
hafa mátti til marks um ástir
og giftingar. Ef piltar eða stúlk-
ur hafa hvíta bletti á nöglum,
þýðir pað, að jafnmargir hafa
VeU andi óhripar:
framkvæmd s.l. tvö ár.
★
hefur þrisvar sinnum sótt um
fjárfestingarleyfi til bygging-
ar gistihúss af hóflegri stærð,
hefur jafnoft fengið synjun .
frá fjárhagsráði fyrir slíkri lngur’ sem.t.var meðal ,gesta a
Bukarestmoti kommumsta, að
orði í samtali við Mbl. í fyrradag.
Það eru áreiðanlega margir ís-
lendingar, sem gætu mælt á
Hvað á slíkt atferli eiginlega þesSa leið. Við. sem búum í lýð-
að þýða? Telur hin alsjáandi for- frjálsu landi, höfum leyfi til þess
sjón í fjárfestingarmálum, að að velja okkur stjórnendur, láta
andstaða hennar gegn fram- j ijós skoðanir okkar á prenti og
kvæmdum á þessu sviði sé ein- á mannamótum og búum við
hver þjónusta við þjóðarhag? sæmileg og raunar flestir góð
Það lítur út fyrir að svo sé. lífskjör, metum þessa aðstöðu
Nágrannaþjóðir okkar hafa allt ekki eins og skyldi meðan við
annan hátt á. Bæði Danir og þekkjum ekki kúgun og undir-
Norðmenn hafa undanfarin ár 0kun einræðisskipulagsins. Við
notað erlent lánsfé til þess að gerum okkur það ekki fullkom-
byggja fyrir myndarleg gistihús, iega ljóst, að frelsið er hornsteinn
sem átt hafa ríkan þátt í að lífshamingjunnar.
skapa þeim stórauknar gjald- ^
eyristekjur. En hér á íslandi tala pað fólk hér á landi, sem að-
menn stöðugt um það, að erlend- hyllist kommúnismann, veit ekki
ir ferðamenn gætu skapað okkur hvað hann í raun og sannleika er.
auknar gjaldeyristekjur. Við það Þag vm ekki trúa þeim lýsing-
S1tur- um, sem þeir menn gefa á þjóð-
Þetta er eitt dæmið um yfir- skipulagi hans, sem sjálfir þekkja
borðsháttinn og nefndaofríkið, þag af eigin raun.
sem hér ræður lögum og lofum.
Mörg fleiri mætti nefna.
íslendingarnir, sem sóttu Búka-
restmótið, tóku þátt í glæsilegum
hátíðahöldum, sem undirbúin
höfðu verið af hinni mestu kost-
gæfni í áróðurstilgangi. En þeír
fengu einnig tækifæri til þess að
skyggnast lítillega um meðal al-
mennings í þessari höfuðborg
eins leppríkis Sovétríkjanna. Og
FRIÐRIK ÓLAFSSON, hinn ungi þar gaf ag líta bág lífskjör, fá-
íslenzki skáksnillingur, er ný- tækrahverfi, gífurlegan launa-
kominn heim frá Danmörku þar mismun, ótta og ugg gagnvart
sem hann vann titilinn: Skák- J lögregluvaldi og njósnakerfi
Fyllsta valdhafanna og sjálfan raunveru-
Skákmeisfari
Norðurlanda
meistari Norðurlanda.
ástæða er til þess að bjóða hann
velkominn og þakka honum af-
rek hans. Það er mjög ánægju-
legt, að íslendingur hefur nú aft-
ur unnið þá keppni, sem fram
fer meðal hinna norrænu þjóða í
þessari göfugu íþrótt. En eins og
kunnugt er varð Baldur Möller
Norðurlandameistari í næstu
keppni á undan þeirri, sem lauk
fyrir skömmu í Danmörku.
íslenzka þjóðin hlýtur jafnan
að fagna því þegar synir hennar
og dætur vinna afrek á alþjóða-
vettvangi. Slíkir sigrar einstak-
linga frá smáþjóðum eru þeim
mikils virði. Þeir vekja athygli
hinnar stóru veraldar á því, að
afreksmenn á sviði andans, lista
og vísinda lifa ekki síður meðal
fámennra þjóða en stórþjóða óg
stórvelda.
leika „alþýðulýðræðis" kommún-
ista.
Þetta sáu hinir ungu Reyk-
víkingar sem Mbi. birti sam-
tal við um för þeirra á Búka-
restmótið. Trúlega hafa komm
únistarnir, sem þangað fóru,
heldur ekki getað lokað aug-
unum fyrir því. Engu að síð-
ur munu fararstjórar þeirra
syngja þessu ástandi lof og
dýrð í „Þjóðviljanum".
Um þá má segja að sjáandi
sjá þeir eigi og heyrandi heyra
þeir hvorki né skilja. Hlut-
verk þeirra er ekki að láta
sannfærast af staðreyndunum,
heldur að lemja höfðinu við
steininn, vegsama ofbeldið og
tigna frelsisræningjana.
Til eftirbreytni.
HÉR er bréi írá N.N., sem þið
skuluð taka eftir, lesendur
góðir. Það er svohljóðandi:
„Ég þekki mann, sem er að
mínu áliti mjög til eftirbreytni.
Hann gengur aldrei svo framhjá
banana- eða appelsínuberki á
gangstéttinni, að hann ekki
spyrni honum með fæti í rennu-
steininn. Þetta eitt hefir e, t. v.
, forðað mörgum frá slæmri byltu
1 og jafnvel alvarlegum meiðslum.
Hann víkur ævinlega fyrstur, ef
svo þröngt er á gangstéttinni, að
ekki er hægt að mætast. Ilann
hleypur strax til, ef barn dettur
og reisir það við, dustar af því
1 óhreinindin og hjálpar því á
rétta leið. Ef nann heyrir ung-
barn gráta í vagni við búðardyr,
gerir hann aðvart í búðinni. —
Hann kastar aldrei skarni á göt-
una eða annars staðar á almanna-
færi. Hann treðst aldrei fram
fyrir í þröng við strætisvagn og
tekur aldrei réttinn af þeim, sem
kominn er á undan. Hann skemm
ir aldrei neitt, sem er almennings
eign eða einstakra.
— og enn segir hann:
Hann krotar aldrei á kafíi-
dúkinn, þegar hann ier á veit-
ingastað, og ef hann setur blett
í dúkinn, bendir hann þjóninum
á það, svo að öðrum verði ekki
um kennt og jafnframt biðst
hann afsökunar á klaufaskap sín-
um. Hann heldur ævinlega við
hurðina, ef hann veit einhvern á
eftir sér. Hann kemur aldrei of
seint í bíó til að baka ekki öðrum
óþæginda. Hann gengur ævin-
lega hljótt um húsið, ef hann
kemur seint heim.
Enn eru margir kostir þessa
manns ótaldir og að lokum má
geta þess að hann snýtir sér
aldrei í gardínur né skyrpir á bak
við mublur eins og skáldið sagði
forðum, Ef ykkur svo langar til
að vita, hver þessi maður er, þá
er það enginn annar en — Ég“.
Hvílíkur maður
EG HELD, að hér geti ekki ver-
ið nema um tvennt að ræða.
Annaðhvort er þetta hreinasti fyr
| irmyndarmaður— hrós sé honum
og heiður — eða forhertur gortari
| og montprik — guð hjálpi þeim,
sem þurfa að umgangast hann
meira en í góðu hófi.
| Jú — þriðji möguleikinn er fyr
ir hendi — maðurinn er að gera
rótargrín að sjálfum sér — og er
í rauninni rétt eins og ég og þú
eða hver annar meðalmaður. —
Þannig væri hann auðvitað lang
skemmtilegastur!
Um staðsetningu
Kálfatjarnarkirkju
T¥ IIEFIR skrifað mér eftir-
ÍJ li farandi athugasemd:
„Kæri Velvakandi!
í pistlum þínum h. 26. ágúst
sl. er Kálfatjarnarkirkja staðsett
á Reykjanesi, en til þessa- hefir
hún verið á Vatnsleysuströnd.
Kemur mér þetta all undar-
lega fyrir eigi síður en það, að
vegurinn suður með sjó, sem ligg
ur alls ekki út á Reykjanes skuli
vera kallaður Reykjanesbraut.
Væri ekki réttara, að hann héti
Suðurnesjabraut eða Suðurnesja
vegur?
Syðsti hluti Reykjanesskagans
(hælinn) heitir, svo sem kunnugt
er Reykjanes, og hefir skaginn
dregið nafn af því E. M.“.
Heimski presturinn.
|JRESTUR nokkur sagði einu
1 sinni í ræðu: „Næstasunnudag
ætla ég, mínir ejskanlegu, að
telja uup fyrir yður velgerðir
drottins við oss mennina". Leið
prestsins frá kirkjunni lá með sjó
fram. Hann sá hvar maður í snjó
hvítum klæðum sat í flæðarmál-
inu. Prestur yrti á hann og spurði
hann hvað hann væri að gera.
„Ég er að ausa upp hafið með
skel“, svarði maðurinn. „Heimsk-
ur ertu“, sagði prestur, „að ætla
þér slíkt, því að það er ómögu-
legt“. „Fyrr mun ég þó verða bú-
inn að ausa upp hafið, þótt stórt
sé“, sagði maðurinn, „en þér,
prestur sæll að telja upp allar
velgerðir guðs við mennina, því
að það er enn meiri heimska áð
láta sér detta slíkt í hug“.
Þegar prestur heyrði þetta,
beið hann ekki boðanna og hélt
léiðar sinnar. Þótti honum væn-
legast að fara að orðum engilsins
og hætta við áform sitt.
ást á manni og blettirnir eru
margir. Ef stúlka setur upp karl-
mannshatt eða fer í einhverja
karlmannsflík, er það merki þess,
að henni lítist vel á manninn.
Ef ókvæntum manni losnar skó-
þvengur, þá á hann skammt til
glftingar. Ef maður finnur sokka-
band af stúlku, á hann seinna að
komast í tæri við hana. Ef ó-
kvæntur maður er góður við kött-
inn, verður hann líka góður við
konuna. Ef stóra táin á manni
er lengri en sú næsta, á maður
að taka niður fyrir sig, en ef hún
er styttri, þá á maður umtals-
laust að taka upp fyrir sig.
★ ★
TRÚLOFUNARHRINGAR tíðk-
uoust ekki fyrr en á 19. öld, og
þegar trúlofunin var afstaðin
mátti lýsa og þurfti það að verða
þrisvar í röð. Þegar lýsingar
voru búnar, máttu hjónaefni gift-
ast, þegar þau vilau, en gát átti
prestur að hafa á því, að þau
drægju það ekki of lengi, og
mátti þvinga þau með sektum,
ef ekki dugði annað.
★ ★
BRÚÐKAUPSVEISLUR fóru
jafnan fram á kirkjustað, því
annars staðar var tæpast svo hús-
um háttað, að það gæti orðið.
Voru oft tjöld. reist utan húss.
Fengu menn sér öl og bjór við
komuna en síðan hófst aftan-
söngur. Var síðan gengið til át-
veizlu, einn réttur eftir annari
og minni drukkið á milli. Dag-
inn eftir gekk fram talsmaður
brúðguma og hóf ræðu við svara-
mann brúðarinnar, mælti til
eiginorðs við hana fyrir hönd
brúðguma og lýsti kaupmála. Var
þetta form eitt, því samningar
höfðu allir áður verið gerðir. Var
síðan genginn brúðargangur í
kirkju og hjónavígslan fór fram
og brúðagangur aftur genginn út
úr kirkju.
Gengu nú konur til brúðarhúss,
en karlar til stofu, og var sezt
að veizlu. Sá háborðsendinn sem
var til hægri handar við hús-
ráðenda, nefndist brúðarkrókur.
Stóð hann auður að sinni — með-
an tveir fyrstu réttirnir voru
borðaðir og minni drukkin.
I brúðgumakrók sat brúðgumi
og sveinar hans. Þegar heilags-
anda minni var drukkið, voru
gerðir menn úr stofunni ■ brúð-
arhúsið með vínbikara, er þeir
áttu að færa konunum, og fylgdi
sú orðsending, • að karlar báðu
konur að ganga í stofu. Þetta hét
að senda ádrykkjur. Konur tóku
því vel, sendu aftur ádrykkju í
stofu og hétu komu sinni. Litlu
síðar gengu þær brúðargang til
stofu og heilsuðu háborðsmonn-
um méð handabandi; var þeim
þá skipað svo til sætis, að kona
sat hjá karlmanni, nema brúður
sett í brúðarkrók og brúðarkon-
ur til hverrar handar.
★ ★
ÞEGAR fátæklingar giftust, var
auðvitað minni viðhöfn, en þeir
reyndu þó að tolla í tízkunni
eftir föngum. Brúðurinn var í
skautbúningi en brúðgumi í stutt
buxum með rósóttum sokkabönd-
um og með selskinnsskó á fótum
með hvítum eltiskinnsþvengjum.
★ ★
í BRÚÐKAUPSVEIZLUM var
oftast borðaður hrísgrjónagraut-
ur og síðan steik á eftir og síðast
lummur. Stundum var hangikjöt
miðrétturinn, ef hjón giftust á
vorin. Brennivín var drúkkið
með steikinni og lummunum, en
mjöðextrakt eða messuvín var
haft handa kvenfólkinu. Mikið
var oft vandað til veizlunnar og
hún stóð oftast í 2—3 daga og
stundum viku eða hálfan mánuð.
Var oft mikið drukkið í veizlun-
um pg ryskmgar urðu oft og
önnur ,plæti. En brúðkaup hér á
landi voru þó langtum rólegri
en brúðkaup í Noregi.