Morgunblaðið - 19.05.1955, Blaðsíða 4

20
MORGVN BLAÐIÐ
Fimmtudagur 19. maí 1955
Rœöa Gumundar Hagalín
Frh. af bls. 19.
sem vér teljum hverjum manni
nauðsynlegt til tilbreytni í mat-
aræði, til híbýlaprýði, þæginda
og lífsfyllingar, svo hátt, að of-
vaxið verður kaupgetu almenn-
ings að veita sér það, enda verða
honum ætlaðar sérstakar búðir,
þar sem hinar dýrari vörur verða
alls ekki fáanlegar. Hins vegar
verða þær vörur ekki dýrari en
svo, að leikur einn verður fyrir
hina hálaunuðu yfirstétt að láta
þær krydda sér tilveruna.
★
, 9. Kerfisbundin afkristnun fer
frgm í öllum félögum og í skól-
um landsins, og kirkjuleg starf-
semi verður því aðeins leyfð, að
h,ún styðji hinn ráðandi flokk og
setji þá í öndvegi Drottins, sem
exu hæstráðandi hér á íslandi
og í Ráðstjórnarríkjunum, enda
verður líkneski Jóns Sigurðsson-
ar á Austurvelli látið víkja fyrir
grafkapellu hins fyrsta ráða-
manns ráðstjórnarleppríkisins, ef
honum auðnast að sálast, áður en
heppilegt þykir óþolinmóðum
félögum og keppinautum að
saman í heildarmynd þeim smá-
myndum einstakra sviða sovét-
þjóðlífsins, sem raunverulega
hafa verið teknar og birtar meira
og minna á víð og dreif.
ALLTOF MARGIR LÁTA
BLEKKJAST AF FAGURGALA
En þegar þér virðið þessa mvnd
fyrir yður, þá verður yður ef til
vill ennþá ljósari en áður, hve
hörmuleg hún er, sú staðreynd,
að við seinustu alþmgiskosning-
ar skuli kommunistaflokkurinn
hér á íslandi, sá flokkur, sem
vinnur að því af alefli að gera
þessa mynd að veruleika, hafa |
fengið hvorki meira né minna en '
um það bil hálft þrettánda þús- 1
und atkvæða, eða um 16 af
hundraði þeirra kjósenda, sem
greiddu gild atkvæði.
Hver er svo orsök þessa?
„ÖSKR-AÐ í BRJÁLSEMI Á
ANNAN HEIM“
Kjarni hins kommúnistíska
flokks, sterkur, en raunar til-
tölulega lítill kjarni, eru þeir
menn, sem ég hef kallað náttúru-
kommúnista. Þeir eru fæddir ó-
á mennina
og tilveruna eða hafa fyrir mein-
legt uppeidi orðið örvona mann-
eskjur. Slíkir menn fá stundum
fullnægingu og fró hjá ofstækis-
íullum sértrúarflokkum, en hér
á landi og raunar miklu víðar er
það nú á dögum mjög algengt
að þeir gangi undir merki stjórn-
málalegra æsinga- og oftrúar-
manna.
Þeir grípa dauðahaldi í
bráða von um sæluríki hér á
jörðinni, því að þeir hafa verið
sviptir trúnni á guðlegan mátt og
á annað líf eftir þetta. Þeir telja
sér trú um, að sæluríkið á jörðu
sé í vændum, og að núverandi
vankantar þess skipulags, er þeir
trúa á sem hið eina rétta og
raunar sáluhjálparlega, séu stund
arfyrirbrigði, sem sé að mestu
leyti að kenna andstæðingunum,
og vitanlega þrá þessir menn svo
mjög að verða hinnar tilkomandi
sælu aðnjótandi, að þeir telja
engin þau tæki óheimil, sem flýtt
geti fyrir, og þeir beygja sig fús-
lega undir hvert það valdboð,
sem kemur frá hinu æðsta ráði.
Þetta eru sem sé þeir menn, sem
Halldór Laxness sagði um í
Sölku Völku, að „öskruðu í ólækn
andi brjálsemi á annan heim“ —
og hefðu „skipt brjálsemi sinna
upprunalegustu drauma í heims-
pólitískan gjaldeyri". Við drott-
inhollustu þeirra á og það, sem
þetta mikla skáld sagði, þegar
hann var að verja kaþólsku kirkj-
una fyrir núverandi trúbróður
sínum, Þórbergi Þórðarsyni:
„Og vér vitum, að þótt heilög-
ustu embætti kirkjunnar væru
lögð á herðar óarga dýrum, og
þótt páfinn í Róm væri varúlfur,
þá gæti hann ekki lýst neinu yfir
í nafni Kirkjunnar, sem ekki væri
sannleikur."
Þarna þarf ekki annað en setja
ar’verði stuðTað aðlausakaupum, i æ®Sta raði® 1 stað ,hinna hel10^
ustu embætta. Flokkmn í staðinn
Þeir gerðust mjög aðsópsmiklir í
félögum rithöfunda og lista-
manna, höfðu um skeið meiri-
hluta í nefnd, sem úthlutaði rík-
isstyrkjum, og launuðu og refs-
uðu eftir því, sem þeir töldu
óhætt.
ÓHUGNANLEGSTAÐREYND
HVERNIG KOMMÚNISTAR
HREIBRUÐU UM SIG í
MENNINGARSTOFNUNUM
ÞJÓÐARINNAR
Þeir náðu að setja ótví-
rætt mark sitt á nýtt tímarit, sem
gefið var út af mikilli rausn og
myndarskap, og þeir náðu að
koma inn hjá Ríkisútvarpinu sér
vinsamlegum mönnum, svo að
af hendi lýðræðisflokkanna og
fyrir þá skammsýni eða ábyrgð-
arleysi ýmsra mikils metinna og
jafnvel háttsettra menntamanna
og lærifeðra að ganga til sam-
starfs um menningarleg viðfangs-
efni við kommúnista og Ijá þeim
nafn sitt sem ábyrgð gagnvart
allri alþýðu manna í landinu.
Hin menningarlega áróðurs-
sókn kommúnista h<^st undir
forystu Kristins Andréssonar með
stofnun bókaforlagsins Heims-
kringlu og útgáfu ritsins Rauðra
penna. Ritið var myndarlega úr
garði gert að öllu hinu ytra og
þeim Andréssonum, Kristni og
fylgifiskum hans, tókst að lokka
til samstarfs marga íslenzka rit-
höfunda og þá þegar tengja suma j sízt var hlutur þeirra og þeim
draga hann fyrir lög og dóm, sak-
aðan um landráð, og hengja hann 'böTýniir
par, sem nu stendur Persil
kiukkan á Lækjartorgi.
10. í skólunum verður kennd
ný • siðfræði. Mannhelgishugsjón
ar kristindómsins verður þar get-
ið sem barnalegrar fásinnu, sem
auðvaldið í vestrænum löndum
hafi fundið upp sem blekkiblæju.
Lögð verður áherzla á ótakmark-
aða hlýðni við ráðandi skipulag
og valdhafa og börnunum innrætt
að það sé heilög skylda þeirra
að beita lygi, falsi og lævísi til
að afhjúpa alla, sem leyfa sér
að gagnrýna valdhafana eða
ástandið, og verður það jafnvel
borgaraleg skylda að ákæra og
afhjúpa foreldra sína og systkini.
★
11. Skólagjöld í háskólanum
verða svo há, að þau útiloka með
öllu börn allrar alþýðu í land-
iriU.
★
12. Bannað verður stranglega,
að íslenzkir þegnar velji sér er-
lendan maka — nema frá Tékkó-
slóvakíu, Póllandi, Ungverja-
landi, Albaníu, Rúmeníu, Búlg-
aríu, Austur-Þýzkalandi og
Nína, því að þegnar annarra
ríkja skulu teljast íslendingum
óæðri — nema hvað borgarar
Ráðstjórnarríkjanna sjálfra,
Sovétsambandsins, metast að sjálf
sögðu þeim tignari, svo að ekki
getur komið til mála hjónaband
rússneskra og íslenzkra þegna,
fyrr en ísland hefur óskað þess
að vera ekki lengur leppríki,
heldur taka sporið fullt, meðal
annars vegna misnotkunar Rússa
á íslenzkri landhelgi, og gerast
eitt af ríkjunum í Sovétsamband-
inu. Hjónaskilnaður verður tor-
veldaður, svo mjög, að einungis
yfirstéttin geti lagt í þann kostn-
að, sem honum fylgir. Hins veg- !
við hina kommúnistísku útgáfu-
og áróðursstarfsemi traustum
böndum. í þessu riti birti Krist-
inn greinar, þar sem boðuð var
ný hreyfing í bókmenntunum,
hreyfing, sem ekkert skáld gæti
staðið utan við, sem ætlaði sér
nokkra framtíð. Hann hóf þar
til skýjanna kommúnistíska rit-
höfunda, en fann hinum sitthvað
til foráttu. Hann mætti engri
andstöðu í fyrstu, en raunin varð
sú, að ritið leyndi ekki nægilega
tilgangi sínum, og vegur þess
varð ekki sá, sem upphafsmenn-
irnir höfðu gert sér vonir um.
Þá brugðu þeir Andréssynir á
það ráð að stofna félagið Mál og
menning.
HVÍTUR FÁNI BORINN
FYRIR FYLKINGU
FLUGUMANNA
Á þessum árum var kreppa í
landi og bókaútgáfa erfið og
frekar fáskrúðug. Var því all-
vænlegt að hefja útgáfu, sem léti
mönnum í té gegn tiltölulega
mjög lágu árgjaldi nokkrar snotr-
ar og upp og niður sæmilegar og
jafnvel allverðmætar bækur.
Kristinn Andrésson fékk í lið með
sér menntamenn, sem ekki voru
kommúnistar, en höfðu áhuga á
auknum bókakosti almennings og
höfðu unnið sér traust þjóðarinn-
ar fyrir þegnskap og góðar gáfur.
Svo voru þá gefin út fræðirit og
skáldsögur, sem almenningi þótti
nokkur fengur í, og brátt var iögð
niður útgáfa Rauðra penna, sem
höfðu fengið á sig kommúnistískt
óorð, en fleytt var, með hinum
álitlegu ársbókum Máls og menn-
ingar, tímariti, sem í fyrstu var
frekar meinleysislegt, en fljótlega
fékk á sig sannkommúnistískan
svip og var auðvitað aðalatriðið í
útgáfunni frá sjón-armiði þeirra
Andréssona. Þar var sungið lof
kommúnistiskum rithöfundum,
en þeir hnýflaðir, sem þeim
Andréssonum voru til óþurftar,
og þar voru birtar greinar í
kommúnistískum anda um við-
horfin í veröldinni og lýst dýrð-
inni í hinni miklu gerzku para-
dís. Og inn á þúsundir heimila í
landinu báru hinir ókommún-
istísku menntamenn í stjóm
hliðhollra rithöíunda þar fyrir
borð borinn. Þá má ekki gleyma
stærsta undrinu, sem þeim hefur
tekizt að koma til leiðar. í ný-
sköpunarstjórninni ríkti svo mik-
il bjart.sýni, að hún náði að gylla j
í augum lýðræðisforingjanna hið
kommúnistíska eðli, svo að hin-
um traustasta og óbifanlegasta
náttúrukommúnista þessa lands,
fyrr og síðar, var trúað fyrir
inenntamálunum. Notaði hann að
vonum vald sitt svo ósleitilega, að
þess mun lengi gæta í uppeldis-
málum þjóðarinnar. Með áhrif-um
tímaritanna, sem beint eða óbeint
töluðu þeirra máli, með valdi í
félögum skálda og listamanna,
yfirráðum yfir styrkjum til slíkra
manna, áhrifum um val útvarps-
efnis og sem handhöfum æðsta
valds í menntamálum þjóðarinn-
ar tókst þeim Andréssonum að
fylkja um sig vaxandi hópi lista-
manna, rithöfunda og mennta-
manna, sem voru raunar ekki
allir í flokki þeirra, en unnu með
þeim og fyrir þá og jafnvel veittu
þeim kjörfylgi, voru þeim sann-
ariega það, sem Tító mun hafa
kallað fyrstur manna „nvtsamir
sakleysingjar", eins og ábekinga-
sveitin í stjórn Máls og menn-
ingar.
HVERNIG RÓG3IÐJA
KOMMÚNISTA ER STUNDUÐ
Auðvitað freistuðu markvísir
foringjar þessarar fylkingar að
hnekkja sem mest hróðri þeirra
rithöfunda og listamanna, sem
ekki voru þeim auðsveipir. Þeir
beittu áhrifum sínum og og sinna
þjóna í þá átt í blöðum og tíma-
ritum, en auk þess höfðu þeir og
hafa enn yfir að ráða áróðurs-
kerfi, sem mörgum sést yfir, en
er ærið virkt til ófrægingar and-
stæðingum þeirra á vettvangi
lista og bókmennta. Þeir láta það
boð út ganga, að þessi bók eða
þessi listsýning skuli dæmd mjög
léleg eða jafnvel einskis virði.
Ég hef ljósar fregnir af þessu úr
erlendis bók eftir sig um íslenzk-
ar nútímabókmenntir — sú bók
hefur einnig komið út hér á ís-
landi, — og fyrir aðstöðu sína
í bandalagi íslenzkra listamanna
hefur þeim Andréssonum og
handbendum þeirra á sviði ís-
lenzkrar myndlistar oft og tíð-
um tekizt að hafa áhrif á skoð-
anir manna hjá frændþjóðum
okkar á þróun og þroska mynd-
listar hér á íslandi. Þeir leggja
og á það mikla áherzlu, hinir
kommúnistísku áróðursmenn, að
ná til erlendra rithöfunda og
blaðamanna, sem hingað hafa
komið, og hefur þeim orðið all-
mikið ágengt til áhrifa á þá —
fyrir rækilega aðstoð ýmsra, sem
ekki telja sig kommúnista, en
hafa þént þeim á margvíslegan
hátt bæði vel og lengi.
FÁRÁNLEGASTA VILLAN
AÐ NÚTÍMA LISTAMENN
SKULI STYÐJA ÞÁ STEFNU,
SEM ER ÞEIM FJAND-
SAMLEGUST
Nú mundu ef til vill sumir
spyrja: En hvernig stendur á því,
að hinir kommúnistísku páfar
bókmennta og lista á landi hér,
hæna að sér og styðja atómskáld
og abstraktmálara?
Kristinn Andrésson boðaði I
Rauðum pennum volduga bók-
menntahreyfingu. Hann kvað
vera að rísa máttugra og glæsi-
legra tímabil í bókmenntunum
en þekkzt hefði áður. Þarna var
Andréssonurinn að boða hinar
kommúnistísku bókmenntir. En
hann getur ekki sagt eins og
Grettir Ásmundsson: „Sjaidan
hafa spár mínar átt sér langan
aldur.“ Viðurkennt er um víða
veröld, að reisn hinna skapandi
lista í Rússlandi og leppríkjum
Rússa, er ekki til að státa af
henni.
Það er kunnara en frá
þurfi að segja, að MÍR hefur upp
á síðkastið verið eitt hið tilþrifa-
mesta áróðurstæki íslenzkra
kommúnista, var t. d. mjög virkt
fyrir seinustu kosningar til Al-
þingis. MÍR hefur pantað hingað
aftur og aftur hópa rússneskra
hljómlistarmanna og dansara, en
Mál og menning og MÍR leggja
ekki á það mikla áherzlu, að
koma rússneskum nútíðarbók-
menntum á íslenzku — og ekki
veit ég til þess, að MÍR hafi feng-
ið hingað úrval rússneskra mál-
verka.
SOSIALREALISKT TRÚBOÐ
EKKI VÆNLEGT AÐ SINNI
Þeir Andréssynir munu
því telja vonlítið, að boða ís-
lenzkum skáldum og listamönn-
um sinn svokallaða sósíalreal-
isma, svo sem nú standa sakir.
einni af menntastofnunum vorr- ; Þeir taka svo þann kost að hampa
ar ágætu höfuðborgar. í þessari atómskáldum og abstraktmálur-
stofnun eru mjög margir af kenn-
urunum kommúnistar eða komm-
únistum að minnsta kosti sérlega
f.vlgispakir. Þar verður jafnan
Máls og menningar hvítan fána ^htil hið a Þv,» nokkur
og óskilgetin börn rússneskra
jpegna og íslenzkra kvenna verða
alin upp á kostnað hins íslenzka
•„úkis.
fyrir kirkjuna og Bulganin eða
annan kommúnistapáfa í stað
páfans í Róm.
ENGIR HAFA REKIÐ
ÞVÍLÍKA ALLSIIERJAR
13. Dragi til styrjaldar milli
Ráðstjórnarríkjanna og annarra ÁRÓÐURSSTARFSEMI SEM
ríkja eða ríkjasambanda, verða KOMMÚNISTAR
allir vígfærir íslendingar, karlar
og konur, skyldir til herþjónustu,
hvar og hvenær sem vera skal,
eftir ákvæðum æðsta umboðs-
manns Ráðstjórnarríkjanna hér á
íslandi.
★ ★ ★
í þessari mynd, sem ég hef nú
eett yður fyrir sjónir, er ekkert,
sem ekki er í samræmi við stað-
reyndirnar í leppríkjum Sovét-
Rússlands og í flestum atriðum í
Rússlandi sjálfu. Þið munuð, ef
þið hyggið grannt að, komast að
raun um, að flest þetta þekktuð
þér áður. Ég hef aðeins raðað
Við höfum þá litið á náttúru-
kommúnistana og gert okkur
nokkra grein fyrir þeim, en hvað
svo um hina, þúsundirnar, sem
ekki eru náttúrukommúnistar, en
fylgja þeim að málum? Þær þús-
undir hafa orðið þeim fylgjapdi
fyrir áróður þeirra og ekki sízt,
heldur fyrst og fremst fyr-
ir áróðurinn á sviði þjóð-
ernis- og menningarmála,
sem hér á íslandi eru ef til
vill nátengdari en í flestum öðr-
um löndum, og þá vitaskuld einn-
ig fyrir tómlæti og vöntun á upp-
lýsinga- og afhjúpunarstarfsemi
fvrir fylkingu hinna kommún-
| istísku flugumanna, sem fólu
j kutann í erminni.
I
i LÝSTU SJÁLFA SIG SEM
NÝJA FJÖLNISMENN!!
Frá upphafi höfðu kommúnist-
ar i Rauðum pennum og síðan
Tímaritinu lagt áherziu á yfir-
skin mikillar þjóðrækni. Þeir rit-
uðu þannig um Fjölnismenn og
j Jón Sigurðsson, að auðsætt mætti
um, hæna þá tii kjörfylgis við
flokkinn og nota sér í hag áhrif
þeirra á samtök rithöfunda og
listamanna. Og margir þessara
manna reynast þeir furðulegu
fáráðar að styðja einmitt þann
flokk, sem mundi, ef hann kæm-
ist hér til valda, skipa þeim að
yrkja um æðsta ráðið, og um
þessu liði kveði upp dóm um ný-
útkomna bók. En einn góðan veð-
urdag bregður svo við, að allir
hinir meira og minna kommún-
istísku kennarar hafa á reiðum gæði hinna rússnesku bíla ___ og
höndum einróma dóm. Svo koma láta þá mála áburðardreifara,
þessir menn á staði, þar sem fólk súrheysgryfjur og þarfanaut. Vita
kemur saman, og þar breiða beir skuld fyrirlíta hinir íslenzku
út hina valdboðnu skoðun. Ein- i kommúnistapáfar alla list nema
mitt á þennan hátt hefur þeim Þá, sem beygð er undir ok þeirra,
Andréssonum tekizt að skapa all- j en eins og þeir taka ekki nærri
víðtækt aimennmgsálit, sem oít sér, þessir tilbiðjendur mesta her-
vera, að þeir ætluðust til, að á sig j °S tíðum hefur svo komið fram veldis veraidar og tilþrifamestu
yrði litið svipuðum augum og 'a hinum ólíklegustu stöðum — kúgara frelsisunnandi smáþjóða,
þessa stórbrotnu og áhrifaríku t. d. í blöðum rammra andstæð- að tala og skrifa sem heimspostul-
j brautryðjendur ísienzkrar endur- j inSa þeirra. Loks ber ekki að , an friðarins og sem höfuðverðir
' reisnar. j gleyma, að þeir Andréssynir hafa íslenzks frelsis og þjóðernis, eins
j Og um svipað leyti og injög að því unnið að rnóta skoð- iáta þeir sig ekki muna um að
! þeir vörðu af miklum móði og | anir menntamanna í nágranna- Þykjast dáendur þeirrar listar,
i auðsjáanlega af heilu hjarta árás | löndum vorum í austri á bók-jsem þeir líta á sem fáránlegt
Rússa á Finna og Pólverja, töldu menntum og listum vor íslend- | bcrgaralegt fyrirbrigði, og þeirra
þeir sig til þess kjörna að hefja
á loft fána íslenzkra menningar-
erfða og ráðgerðu útgáfu mikils
ritsafns um það merkiíega efni.
Þeir höfðu mörg sverð á lofti.
inga. Kristinn Andrésson sjálfur
hefur, fyrir tilstilli eins af hinum
„nytsömu sakleysingjum" í hópi
forystuliðs íslenzkra menningar-
mála, náð að koma á framfæri
skálda og listamanna sem þeir
hafa s:n á milli að háoi og spotti.
Þess ber líka að gæta, að einmitt
það ryður veginn fyrir hinum
Frh. á bls. 22.