Morgunblaðið - 19.05.1955, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 19. maí 1955
MORGUN BLAÐIÐ
29
gela
samkeppni
Vartda þarf grundvöil afkastamikiis
samkeppnisfœrs niðursuðuiðnaðs
„Þ leiðsluþjóða sem selja v^ lNorðmenn seljn niðnrsnðnvönu
sínar á erlendum markaði, að , _ _ _ „ _#
&r,S,TS?aLy“St^ íynr 800 miilj. kr. og Isleadingnr
ir nýja framleiðslu sem ekki hef-
ir áður verið á boðstólum frá því
landi. Og þá léttir það ekki göng-
una þegar fyrir eru á markaðn-
um samskonar vörur sem þekktar
eru orðnar og vel hafa reynst.
Þessir erfiðleikar hafa áður
orðið á vegi íslendinga. Með dugn
aði og fyrirhyggju hafa þeir á
margan hátt gengið með sigur af
hólmi í þessari viðureign. Á salt-
fiskmarkaðinum hefir þeim vegn-
að svo vel, að þeir hafa auk þess
að selja árlega mikið magn, hefir
þeim jafnvel tekizt að fá hærra
verð en keppinautum þeirra. Fer
þar saman, fiskgæði og sérstök
ástundun um vöndun á verkun
fisksins. Þá er sókn þeirra í sölu
hraðfrysts fiskjar ekki minni. í
því efni hafa íslendingar tileink-
að sér fyllstu tækni í verkun
fisksins og vaxandi sölu sem
byggist á viðurkenningu kaup-
andanna á því að hraðfristur
fiskur frá íslandi sé fyrsta flokks
vara þeirrar tegundar.
Það er ekki langt síðan fslend-
ingar fóru að flytja út skreið.
Norðmenn voru þar langt á und-
an þeim. En hvað hefir skeð?
Nú hefir skreiðarframleiðslan
aukist svo á skömmum tíma, að
hún nam á árinu 1954 15% af
heildarútflutningnum og enn
eykst framleiðslan á þessu ári.
Hefir þó verið við ramman reip
að draga, samkeppni Norðmanna,
sem búnir voru á undan íslend-
ingum að ná fótfestu á mörkuð-
unum.
Hvað snertir sölu saltsíldar
hafa íslendingar unnið sér sterka
aðstöðu, og síðustu árin ekki get-
að notað sér til fulls þá sölu-
möguleika sem þeim hafa staðið
til boða.
Sama máli gegnir um sölu á
fiskimjöli, lýsi og hrognum, bæði
söltuðum og frystum. Hér hafa
íslendingar einnig í fullu tré við
keppinauta sína.
Eina undantekningin eru nið-
ursuðuvörurnar. Þær tiiraunir
sem gerðar hafa verið með sölu
á niðursoðnum sjávarafurðum
hafa ekki borið árangur, útflutn-
ingurinn dregist saman ár frá
ári.“
Þannig mælti Pétur Otte-
sen, framsögumaður fjárveit-
inganefndar á þingfundi fyrir
nokkru, er hann talaði fyrir
þingsálykíunartillögu nefndar
innar um að hafizt verði handa
fyrir alvöru um að grundvalla
sterkan niðursuðuiðnað hér á
landi.
Ú'
læktun józku heiðanna
TLENDRA bóka er sjaldan inn minningalund til minningar
getið í blöðum og hvað síst um landnámið á heiðunum.
búnaðarbóka. Þess er þó full j Árið 1945 hafði þessu máli
þörf að þeirra sé getið — stöku miðað það áleiðis að forgöngu-
búnaðarbóka við og við .— því að menn málsins voru búnir að ná
kostur innlengra bóka af því tagi í 1000 ha svæði á hentugum stað
er lítill, sem vonlegt er. Búnað- á heiðunum og friða það. Þetta er
armönnum vorum er því full hinn svonefndi Kongenshus
þörf að fræðast af útlendum Mindepark. Hér er því eigi smátt
bókum, en margir þeirra eiga að unnið. í bjóðgarði þessum er
óhægt1 um vik að fyigjast með
hvað girnilegast er af því sem
út kemur, þó ekki sé nema á
Norðurlandamálunum, og einnig
erfitt með að afla sér erlendra
bóka. Þeir mega því ekki við því
að kaupa köttinn í sekknum.
Á síðastliðnu ári fékk ég í
hendur danska bók, eigi litla,
444 bls. í stóru broti. Hún nefn-
ist: Hedens opdyrkning í Dan-
; mark. Ég hefi haft mikla ánægju
j af að skoða þessa bók og lesa.
Hún er mjög myndum prýdd og
efnið mér hugleikið, þó að ekki
sé þetta fræðibók til þess af að
j nema hvernig gera skal þetta eða
j hitt í búskc.pnum. Þetta er minn-
1 ingabók, undirtitill hennar er á
' dönsku: Mindebog udgivet ved
| oprettelsen af Kongenshus minde
! park for hedens opdyrkning. —
i Það er oók minninganna um
j ræktun Jósku heiðanna og um
; þá menn og konur er þar stóðu
fremst.
komið fyrir bautasteinum til
minnis um brautryðjendur í
ræktunarmálum, er einn steinn
fyrir hverja sveit og sókn á Jót-
landi og eru steinarnir nafn-
helgaðir þeim mönnum og kon-
um, sem nefndir heima í sveit-
unum hafa tilnefnt sem verðug-
asta til að halda á lofti nafni
hlutaðeigandi sveita, sem aðila í
ræktun heiðanna. Auk þess er
komið þarna fyrir bautasteinum
til minnis um þá forgöngumenn,
er hafa látið ræktun heiðanna til
Pétur Ottesen, þingmaður Borgfirðinga.
Það eru nú 90 ár síðan Danir
formuðu hið fræga kjörorð sitt,
um landrám og landvinninga
innanlands í stað þess sem þeir; ... ,, -
misstu, er Þjóðverjer tóku af j «n taka, sem ahugamenn fræði-
þeim Suð-.r-Jótland, í stríðinu!
GAUMGÆFILEG
ATIIUGUN
Þingsályktunrtillaga fjár-
veitinganefndar er á þá leið að
Alþingi álykti að fela ríkis-
stjórninni að kveðja til þess
sérfróða menn að athuga gaum
gæfilega með hverjum liætti
verði komið upp hér á landi
fullkominni niðursuðu á sjáv-
arafurðum til útflutnings. Rík
isstjórnin rannsaki jafnframt
hvernig ríkið geti greitt götu
þeirra aðila, einstaklinga eða
félaga, sem stofna viija ti!
slíks iðnaðar.
ÞURFUM AÐ STANDAST
ERLENDA SAMKEPPNI
Pétur Ottesen hóf ræðu sína
með því að skýra frá því að til-
gangurinn með tillögunni væri að
fiskniðursuðuiðnaðurinn í iand-
inu gæti tekið þeim stakkaskipt-
um, að framleiðsluvörur okkar
standi um gæði, verð og frágang
allan á sporði samsvarandi vör-
um keppinauta okkar á erlend-
um markaði. En mikið skortir nú
á að svo sé. Þær litlu tilraunir
sem hér hafa verið gerðar með
útflutning á niðursuðuvörum hafa
ekki náð tilgangi sínum. í stað
þess að vinna og efla markaðinn
erlendis hefur starfsemi niður-
suðuverksmiðjanna verið einbeitt
að því að nota sem bezt þann
markað, sem til er í landinu. Til
þess að straumhvörf geti orðið í
þessu máli þarf því að leita nýrra
úrræða.
AFKASTAMIKLAR OG
SJÁLFVIRKAR VÉLAR
Þessvegna hefur fjárveitinga-
nefnd gert það að tillögu sinni að
sérfróðir menn verði látnir rann-
saka gaumgæfilega hvernig þessi
atvinnugrein verði byggð upp á
raunhæfan hátt. Rekstrarafkoma
niðursuðufyrirtækja er mjög
undir því komin að notaðar séu
afkastamiklar og sjálfvirkar vél-
ar, sagði Pétur Ottesen og minnti
hann síðan á ummæli Sigurðar
Péturssonar gerlafræðings, um
þetta mál, þar sem hann segir:
„Ef íslendingar eiga að gera sér
nokkrar vonir um að selja niður-
suðuvörur á erlendum markaði,
þá verða afköstin í verksmiðjum
hér að vera sambærileg við það
sem gerist í verksmiðjum keppi-
nautanna. Hér er því annað hvort
að hafa verksmiðjurnar sem bezt
búnar öllum nýtízku tækjum, eða
að hugsa ekkert um framleiðslu
á niðursuðuvörum fyrir erlenaan
rnarkað."
300 MILLJ. KR.
ÚTFLUTNINGUR
NORÐMANNA
Því næst lýsti Pétur Ottesen áll
ýtarlega niðursuðuiðnaði Norð-
manna, sem er mjög mikill og
byggist nær allur á útflutningi,
en árið 1953 nam útflutningur
Norðmanna á niðursuðuvörum
125 milljónum norskra króna eða
nær 300 millj. ísl. kr. Þeir selja
niðursuðuvörur til 20 þjóðlanda.
Þeir hafa byggt iðnað sinn vel
upp að vélakosti, vísindalegri
starfstilhögun og rannsóknum.
Þeir hafa komið á fót hjá sér
landssambandi, sem hefur á sín-
um vegum sameiginlega rann-
sóknarstöð fyrir iðnaðinn. Þá
hafa þeir komið á hjá sér „mjög“
ströngu gæðaeftirliti. Og síðast
má nefna að þeir hafa komið á
fót sérstökum skóla, sem veitir
fræðslu um allt er að iðn þessari
1864. — Hvad udad tabtes skal
lýtur. Taldi Pétur að þetta gæti indan vindes.
séð. Mikili kafli bókarinnar er
frásagnir um einstaka ræktunar-
allt verið okkur íslendingum til
athugunar og eftirbreytni.
HEIMSINS BEZTA HRÁEFNI
Að lokum sagði Pétur Ottesen
í þingræðu sinni:
— Þegar þessi iðnaður hefur
um vélakost, skipulagningu
framleiðslunnar, vöruvöndun
„o , „„ . , * ' menn sem hafa fengið nofn sin
Þann 28. marz 1866 stofnuðu , B
skrað a bautastemana. Þo að þær
Danir Det danske Hedeselskab.
Engin önnur stofnun kemst til
líks við það í afköstum, bæði
beint og óbeint, við Iandnám og
ræktun á Jótlandsheiðum. Um
það er mikil saga, sem hér verð-
ur ekki rakin.
Heiðaféiagið er oss íslending-
, . , __,_________um að goðu kunnugt. Nokkrir
og annað tekið sambærilegum
. ... „ , , bufræðmgar og bufræðikandidat-
framforum og samskonar íðn- , , , r , ,
_ , . , , ar hafa fengið verklega mennt-
aður, sem bezt og hagkvæm- : . -
ast er rekinn annarsstaðar,
þarf ekki að efast um heil-
un á vegum þess, en tvennt má
þó mest til nefna um afskipti
þess af ísienzkum búnaðarmál-
um. Það var verkfræðingur frá
brigða þróun hans. íslendingar
eiga heimsins beztu hráefni Heiðáfélaginu, ’ KarrThMbitz'ér,
þessarar tegundar. Fjolbreytm sem f 906 rannsakaði og mældi
gæti orðið rnikil í framleiðsl- p[Q3 0g skeið með áveitu fyrir
unni. Þyrfti að sjálfsögðu að augum cg gerði hina fyrstu heild-
vanda vel til staðsetningar arásetlun urfi áveituframkvæmd-
sl'kra niðursuðuverksmiðja,
irnar, merkilegt verk á þeim
bví að þeir staðir eru vissu- tíma. Og það var ungur starfs-
lega til, þar sem aflabrögðum magur Heiðafélagsins C. E.
er þannig háttað allt árið um Fiensborg, sem vann hér á landi
kring, að næg verkefni eiga þau fyrstu störf að skógrækt,
jafnan að vera fyrir hendi. I sem verulega munaði um. Mein-
Öll rök hníga að því, að ieg mistök urðu þess valdandi
fiskniðursuða til útflutnings í að Flensborg settist ekki að hér
landi voru geti þegar vel er á landi og vann hér lífsstarf sitt,
í haginn búið orðið þjóðinni en hann varð seinna forstjóri
giftudrjúg, því fullvíst má Heiðafélagsins og einn gagn-
telja, að íslendingum verði, mei'kasti maður Dana í ræktun-
þegar svo er komið, ekki skota ! armálum. Öll er saga Heiðafélags
skuld úr því að finna kaup- i ins, og þeirra manna er þar hafa
endur að þessum vörum, svo, borið hæst, merkilegt fordæmi
vel sem þeim hefur orðið á- og hollur lestur.
gengt um fisksöluna að öðru j Bókin Hedens opdyrkning,
hefst á að segja frá því, að ó-
Þingályktunartillagan var að ræktaða landið á Jótiandi var 1
lokum samþvkkt með 34 sam- miHjón ha áður en hin eigin-
frásagnir réu merkilegar eru aðr-
ir kaflar bókarinnar þó girni-
legri til gróðleiks fyrir íslenzka
lesendur.
Níels Basse ræktunarverkfræð-
ingur ritar um tildrögin að því
að koma upp þjóðgarðinum.
Rasmus Mortensen um sögu heið-
anna. N. C. Nielsen um jarðveg
og gróður og ræktun heiðanna,
og annan kafla um þróun bú-
skapar á heiðunum síðastliðin
100 ár. í því öllu er mikill fróð-
leikur, framsettur í lifandi frá-
sögn.
Það er ekki ómerkilegt að
minnast þess að þessi umræddi
þjóðgarður minninganna á Józku
heiðunum er staðsettur á þeim
slóðum, þar sem hið óhuggulega
misheppnaða landnám átti sér
stað um miðja 18. öld er um 1000
Þjóðverjar frá Rínarlöndum voru
fluttir norður á heiðarnar til
sultarvistar og vonlítillar baráttu
sem sagnir segja að hafi verið
fyrirhuguð íslendingum, þó ekki
yrði af þeim þjóðflutningi. Þarna
fóru fram messugjörðir á þýzku
allt fram til 1872.
Það er fróðlegt að kynna sér
hvers virði Danir telja sér að
halda í heiðri minningunum um
landnámið á Jótlandsheiðum og
á hve glæsilegan hátt þeir gera
það. Hedens opdyrkning er góð-
ur lestur.
12. apríl 1955.
Árni G. Eylands.
hljóða atkvæðum.

• lega ræktun heiðanna hófst. Nú
| er ekki eítir óræktað nema um
j 200 þús. ha. Það er búið að rækta
J tún, akra og Skóga á svæði sem
nemur um 800 þús. ha, en það er
um 14 hiuti af öllu flatarmáli
Jótlands. Þetta er mikið land-
nám, þús’indir bændabýla og
drjúgir nvtjaskógar og skjól-
skógar.
Landnámið á lieiðunum hefir
i beigt mörg bök og þreytt .ótal
j arma. Þar eru mörg dagsverk
unnin, sem ekki hafa verið til
! reiknings færð. Sú saga verður
j aldrei fullskráð, en í bók þessari
! er frá mörgu sagt þar að lút-
i andi.
I Árið 1937 skipuðu félögin Det
danske Hedeselskab og Hede-
bruget nefnd manna til að reyna
að koma í framkvæmd þeirri
i hugmynd að friða og rækta mik-
DAMl
Heimsfræg veið-
arfæri fyrir sport
og sjófiski.
Islands-umboð:
G. M. Björnsson
Skólavörðustíg 25
Reykjavík.
DAMyL