Morgunblaðið - 27.05.1955, Qupperneq 3

Föstudagur 27. maí 1955
MORGUTSÐLÁÐIÐ
19
AKUR
¥

NÝLEGA er lokið hér á Akur-
eyri sýslufundi Eyjafjarðar-
sýslu. Ég notaði tækifærið og
rabbaði lítið eitt við fulltrúa af-
skekktasta hreppsins í sýslunni,
Magnús Símonarson hreppstjóra í
Grímsey.
— Hvernig hefir atvinnuástand
ið verið hjá ykkur í vetur?
— Það hefir verið frekar
slæmt. Aðalatvinnuvegur okkar
er fiskveiðar og hefir verið lítið
hægt að stunda hann sökum þess
hve illa hefir gefið á sjó. Það
hefir verið mjög stormasamt, en
við getum ekki róið nema gott
veður sé, vegna þess að trillu-
bátar eru einu bátarnir, sem við
höfum. Þetta glæddist þó nokk-
uð upp úr áramótunum í vetur,
en gæftir voru þó ekki góðar, en
hafa farið batnandi nú með vor-
VÖNTUN GÓÐRAR HAFNAR
STENDUR ÚTGERÐINNI FYRIR
ÞRIFUM
— Hver er aðal orsök þess að
þið stundið sjósókn eingöngu á
trillubátum?
— Fyrst og fremst hafnleysi.
Við verðum að draga alla báta
á land strax og veður spillist.
— Hvernig verkið þið fiskinn?
— Við söltum hann eingöngu.
Við höfum ekki aðstöðu til þess
að verka þarna nýjan fisk, sök-
um þess að við höfum ekki svo
stórt frystihús. í eyjunni er lítill
frystiklefi, sem notaður hefir
verið til lítilsháttar matvæla-
geymslu og fyrir beitu, en hann
hefir nú af einhverjum orsökum
ekki verið starfræktur síðastlið-
ið ár.
— En hvað um aðrar atvinnu-
greinar?
— Við stundum ofurlítinn land-
búnað og höfum að undanförnu
framleitt dálítið af kjöti fram
yfir það sem við þurfum til eigin
neyzlu í eyjunni og hefir það
verið selt saltað. Eggja- og fugla-
tekja hefir og nokkuð verið
stunduð, en hefir þó farið minnk-
andi og nú er svo komið að lög-
um samkvæmt er okkur bannað
að stunda hana framar. í apríl
1944 voru samþykkt á alþingi lög
um bann gegn fugla- og eggja-
töku í bjargi á tímabilinu frá
miðjum apríl til miðs ágústs.
Þetta gerir það að verkum að við
getum aldrei fengið okkur hvorki
egg eða fugl, því fuglinn kemur
ekki að eyjunni fyrr en í lok
marz og byrjun apríl og hann
er farinn frá eyjunni um miðjan
ágúst. Við erum með þessu svift-
ir talsverðu búsílagi, sem varla
er þó fært, því atvinnuvegir okk-
ar eru ekki of fjölskrúðugir fyr-
ir. Við höfum með samþvkki
sýslunefndar sótt um undanþágu
til landbúnaðarráðuneytisins frá
þessum friðunarlögum, en svar
við þeirri umsókn hefir ekki bor-
izt enn. Við vitum til þess að ein
undantekning er til frá þessum
lögum, en hún er fyrir Mývetn-
inga, því þeim er heimiluð taka
andaeggja eins og verið hefir.
FUGLINN IIEFIR AUKIZT HIN
SÍÐARI ÁR
— Telur þú að ástæða hafi ver-
ið til þess að friða fuglinn af
hættu við útdauða eða mjög
mikla fækkun?
— Nei. Síður en svo. Það er
álit okkar Grímseyinga, að fugl-
inn hafi aukizt hin síðari ár, og
af þeim sökum er engin ástæða
til þess að friða hann. Ég hef
ekki heyrt fram færða neina sér-
staka ástæðu til þessarar friðun-
ar nú, en mér er nær að halda að
þarna liggi einhver alþjóðasam-
þykkt til grundvallar. En hvað
sem því líður þá er þetta tals-
verð lífskjaraskerðing fyrir okk-
ur, þótt að uhdanförnu hafi fugla-
eftir Vigrei liuðmund§soei
Rætt vib Magnús Simonarson hre; psstjóra í Grimsey
um ymis málefni ibúa eyjarinnar — Flugvöllur og betri höfn
lifsnauðsyn — Nýir atvinnumögule kar á Hjalteyri
Askur við bryggju á Hjalteyri. (Ljósm. Vignir G.)
og eggjataka ekki verið
stunduð, þá hefir þetta alltaf
verið nokkuð drjúgt og gott bús-
ílag.
NÝR FLUGVÖLLUR OG BETRI
HÖFN ER ÞAÐ SEM VONIR
ERU BUNDNAR VIÐ í
FRAMTÍÐINNI
— Hvað er að segja um fólks-
fjöldann og framtíðarmöguleik-
ana?
— Eyjarskeggjum hefir ekki
fækkað siðan 1948. Þeir eru nú
73. í fyrra fengum við nýjan flug-
völl og er að honum ómetanleg
samgöngubót, og væntum við
fastra flugáætlunarferða til okk-
ar í framtíðinni. Ennfremur er
ætlunin að bæta höfnina stórum
á þessu vori. Til þessara fram-
kvæmda fáum við helmings
styrk úr hafnarsjóði, en hitt verð-
um við að borga sjálfir. Fram-
kvæmdir þessar munu kosta
okkur 320 til 350 þúsund, eða sem
svarar 5—6 þúsund krónum á
mann. Við teljum hafnarfram-
kvæmdirnar svo mikið hags-
munamál að eigi megi horfa í
mikinn kostnað. í vetur og und-
anfarna vetur hafa bátar sótt
allt fram undir eyju frá Hrísey,
Ólafsfirði og Siglufirði og er af
þessu auðsær sá reginmunur að
geta gert út frá eyjunni sjálfri
og spara þar með margra klukku
stunda siglingu.
LEIÐRÉTTUR MISSKILNING-
UR í GREIN í TÍMANUM
— Fyrir skömmu var rituð
grein í Tímann um samgöngur
flóabátsins „Drangs“ við eyjuna.
Mér skilst að í henni gæti nokk-
urs misskilnings. Hvað getur þú
sagt mér um þetta Magnús?
— Ég las þessa grein. Fyrir
mig, sem Grímseying er ekki
ástæða til þess að hafa á móti
henni, ef hún er skrifuð í þeim
tilgangi að hún sé til einhverra
hagsbóta fyrir okkur eyjaskeggja.
Aftur á móti er mér ljúft að leið-
rétta þær missagnir, sem þar
voru. Þar var sagt að ferðir báts-
ins til eyjarinnar séu aðeins 12
skv. nýrri áætlun hans, en það
er ekki rétt. Þær eru 17. Á und-
anförnum árum hafa ferðirnar
verið lítið eitt fleiri, eða í fyrra
21. Mér er bæði ljúft og skylt að
segja að eigandi bátsins, Stein-
dór Jónsson skipstjóri, hefir
jafnan verið mjög liðlegur og
hjálpsamur okkur Grímseying-
um, hvenær, sem við höfum þurft
á að halda. Það hafa á hverju ári
verið farnar aukaferðir til eyjar-
innar, þegar nauðsyn hefir borið
til.'Ég geri ráð fyrir að áætlun-
mikið arferðum bátsins hafi verið fækk-
að vegna fyrirhugaðra flugferða
til eyjarinnar.
- Hvað um að taka styrkinn
af bátnum og fá hann flugfélag-
inu, eins og lagt er til í Tíma-
greininni? Væri ekki óheppilegt
að Ieggja niður samgöngur á sjó
við eyjuna?
— Slíkt kemur aldrei til. Bát-
urinn verður að annast allan
þungaflutning til eyjarinnar, en
flugvélarnar taka sennilega all-
an fólksflutning að og frá og
ennfremur póst og annan léttan
flutning. Mér er ekki kunnugt
um að póstbáturinn hafi neinn
sérstakan styrk til Grímseyjar-
ferða, eða að honum sé af hálfu
styrkveitanda sett nein skilyrði
varðandi ferðir til Grímseyjar
sérstaklega. En hitt vil ég endur-
taka að útgerð bátsins hefir
jafnan verið liðleg í garð okkar
eyjarskeggja svo að vart er hægt
að búast við meiru. Þetta er oft
og einatt löng og erfið sigling og
ferðir stundum farnar aðeins
með einn mann og það jafnvel
utan áætlunar.
Við slítum þessu samtali með
því að óska Magnúsi góðrar ferð-
ar til heimkynna sinna norður
við heimskautsbaug.
' atvinnu um síldartímann og all-
margir settust þar að. Reistu þeir
hús yfir sig og sína, og festu
| margir hverjir allar sínar eigur
! í framkvæmdum þessum. Nú hin
| síðari ár hafa þeir flutzt burt,
sem hafa átt þess nokkurn kost.
Aðrir hafa verið neyddir til þess
að halda kyrru fyrir og láta sér
nægja þá litlu atvinnu, sem boð-
izt hefir á stanðum. Svo léleg var
afkoman orðin, að þeir verka-
menn, sem stunduðu eingöngu
atvinnu á Hjalteyri munu ekki
hafa haft nema um 15—17 þús-
und kr. tekjur s.l. ár.
S.l. ár var hafizt handa um að
reyna nýjar leiðir til úrbóta.
Hlutafélagið Kveldúlfur sótti um
lán af fé því, sem veitt var á fjár-
lögum 1954 til úrbóta vegna at-
vinnuörðugleika. Láninu hugð-
ist félagið verja til þess að koma
á fót saltfiskþurrkun og ef til vill
frystingu í verksmiðjuhúsUm fé-
lagsins á Hjalteyri. Lánið fékkst
og s.l. haust voru fest kaup á
hjallaefni fyrir 500 til 600 tonn
af fiski. Komu hjallarnir til
Hjalteyrar í febrúar s.l. og var
stór hluti þeirra þegar settur upp.
Einnig var keypt salt og allt
búið undir móttöku fisksins. Fór
nú þ>egar að færast fjör í at-
vinnulífið á þessum atvinnu-
snauðasta tíma ársins. Togarar
Kveldúlfs, Askur og Egill Skalla
grímsson, tóku að leggja upp
farma sína. Allir, sem vettlingi
gátu valdið, hófust handa af
fullum krafti. Börnin fengu frí
úr skólanum og í stað lestrarins
og skriftarinnar óku þau nú salti
og stöfluðu fiski. Aftur var líf
og fjör á Hjalteyri.
Hérna á dögunum brá ég mér
út á Hjalteyri til þess að sjá fram
kvæmdirnar. Það var sannarlega
gleðiefni að sjá aftur ysinn og
þysinn í hinum stóru og glæsi-
legu byggingum staðarins, sem
svo dauft hafði verið yfir að
undanförnu. Bjart var yfir
hverju andliti, hlátrasköll stúlkn-
anna og hróp strákanna blönduð-
ust saman í hinn unaðslega söng
vinnugleðinnar.
ðstjórnin í KHQN
NYIR ATVINNUMOGU-
LEIKAR Á HJALTEYRI
Það þarf ekki að hafa um það
mörg orð að þeir staðir hér á
Norðurlandi, serr. byggt hafa lífs-
afkomu sína á síldinni, hafa átt
við lélega fjárhagsafkomu að
stríða undanfarin 9 aflaleysisár.
Einn þessara staða er Hjalteyri
hér við Eyjafjörð. Svo sem
kunnugt er var þar blómlegt at-
vinnulíf á dögum síldveiðanna.
Mikill fjöldi fólks sótti þangað
SÍÐAN kommúnistar sölsuðu
undir sig öll yfirráð í KRON,
hefir öll aðbúð við okkur félags-
menn vernsnað, enda hafa marg-
ir glatað trausti á félaginu og
hætt að verzla þar. Átta ára ó-
stjórn hefir verið óslitið endemi,
enginn arður verið greiddur, í
mörg ár hefir ekki verið greitt
í sjóði, verðlag hefir ekki verið
lægra en hjá kaupmönnum, né
varan betri.
Nú keyrir þó fyrst um þver-
bak, er reksturhallinn er nær
725 þúsund krónur, eða sem nem-
ur nær helmingi varasjóðs. Sal-
an var þó um 34 milljónir. Og
þetta gerist í því bezta verzlun-
arárferði, sem komið hefir yfir
landið, þegar alþýða hefir haft
óvanalega mikil fjárráð, og allar
vörur verið fáanlegar. Enda virð-
ist afkoma kaupmanna vera mjög
góð, þó þeir verði að greiða háa
skatta.
Rekstursafkoma KRON var þó
raunverulega verri en reikning-
ar telja. Með tekjum eru taldar
kr. 185.000.00, sem stofnsjóðs-
aukning hjá Sambandinu er tal-
in nema. Þetta er hluti af gróða
fyrirtækja SÍS, óviðkomandi
rekstri KRON, sem hagrætt er á
nafn kaupfélaganna, vegna
skatta. Ekkert kaupfélag utan
KRON mun telja þetta raunveru-
legar tekjur eða eignir, heldur
bókfærsluatriði. Slík eign er
hvorki hreyfanleg né kröfuhæf
fyrir kaupfélögin, og kemur því
að engu gagni við rekstur þeirra.
1

Trönufiskurinn.
Fiskhjallur fyrir
! Um s. 1. áramót voru skuldir
KRON orðnar um 11 milljónir,
þar af um 10 milljónir lausa-
skuldir. Útlitið er ekki glæsilegt,
því ekki er annað sjáanlegt en
reskturshallinn verði enn meiri á
þessu ári. Stofnsjóðseign okkar
félagsmanna er að vísu ekki mik-
il, hvers eins. En þó munar okk-
ur flesta um að missa hana. En
varasjóður getur ekki lengi mætt
| áföllunum, og þá kemur að stofn-
sjóði, ef óstjórnin heldur áfram.
Skeð getur, að innstæðueigend-
ur í Innlánsdeild heimti fé sitt,
sem þeir hafa rétt til. Þá gætu
orðið greiðsluþrot.
I Eg hefi undrazt það, að Sam-
bandið virðist árum saman ekki
hafa haft nein afskipti af KRON.
Ekki hefir orðið vart við neina
endurskoðun frá Sambandinu, né
leiðbeiningar um verzlunarrekst-
urinn. KRON er þó eitt af sam-
I bandsfélögunum, og sendir full-
trúa á aðalfund Sambandsins. —
Mér virðist því, að Sambandinu
beri skylda til þess, að gæta hags-
muna okkar félagsmanna, með
því að koma í veg fyrir óstjórn
og sukk, sem hlýtur að vera or-
sök ófaranna, ef ekki eru aðrar
ástæður verri.
KRON var vel stætt félag þeg-
ar kommúnistar hrifsuðu til sin
stjórn þess. Nú er ekki hægt að
segja það sama.
Að vísu gæti ég borið fram
aðvaranir mínar á aðalfundi
KRON, en ég tel það tilgangs-
laust meðan kommúnistar ráða
þar öllu. Ég hefi reynt það áð-
ur, en án árangurs. Því vel ég
þá leið að mótmæla opinberlega.
Ég tel það rétt vegna þess, að
heildsalar og Sambandið, sem
leggja KRON til rekstursfé, fá
það lánað í bönkunum, af spari-
fé þjóðarinnar.
En svo er það einnig tvennt
annað: Eg kann ekki Við að láta
aðra misnota þá hagsmuni, em
"mér bera með réttu sem félags-
manni. Og mér finnst það skömm
fyrir Sambandið, að líða sukk, ó-
stjórn, ef ekki annað verra, hjá
sambandsfélagi.
Hannes Jónsson,
Ásvallagata 65.
/in n iníja rópjöi
SJ.RS.