Morgunblaðið - 23.09.1955, Síða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 23. sept 1955
' I
Friðfinnur Jónsson fyrrv.
hreppsstjóri á Blönduósi
Mínir vinir fara fjöld
feigðin þessa heimtar köld
ég kem eftir, kannske í kvöld
með klofinn hjálm og rofinn
skjöld
brynju slitna, sundrað verð og
syndagjöld.
Þannig kvað hið stórbrotna al-
býðuskáld, Bólu-Hjálmar, er hon-
um barst dánarfregn nokkurra
vina hans í Húnaþingi.
Mér komu í hug þessar ljóð-
línur, er ég frétti að hinn aldri
vinur minn, Friðfinnur Jónsson,
væri farinn, horfinn, yfir á eilífð-
arlandið, og að ég kæmi á eftir
kannske í kvöld, eins og skáldið
kvað. En um slíkt vitum við ekki
og fer líklega bezt á því að svo
sé. Hitt er víst að alltaf fyllist sál
manns söknuði, þegar góðir vin-
i'r kveðja, þó maður ætti að gleðj-
ast y£ir því að aldraður vinur
fær hvíld, eftir langan og erfiðan
vinnudag.
Friðfinnur Jónsson var fæddur
að Móbevgi í Langadal í Húna-
vatnssýslu, 28. marz 1873, son-
ur Jóns Guðmundssonar, bónda
þar og konu hans Önnu Péturs-
dóttur.
Friðfinnur var aðeins 15 ára
er hann missti föður sinn, var þá
fjölskyldan flutt að Hvammi í
Laxárdal. Næstu 7 árin var Frið-
finnur fyrirvinna móður sinnar,
en fór þá burtu til trésmíðanáms,
Og eftir það var trésmíði aðal-
starf hans alla ævi.
Árið 1903 flutti Friðfinnur til
Blönduóss og giftist sama ár, Þór-
unni Hannesdóttur, frá Fjósum.
Hún hefur verið honum sann-
kölluð heilladís, þeirra löngu
samverutíð og verður það inní
eilífðina, því hinn hreini sanni
kærleikur er eilífur.
Þegar þau hjón voru sest að
á Blönduósi, varð Friðfinnur
mjög eftirsóttur til smíðavinnu
um allt Húnaþing. Hann var
hörkuduglegur, hagsýnn og
vinnuglaður svo af bar. Þá var
véltæknin ekki komin til sög-
unnar, eða þau þægindi er nú-
tímafólk þykist þurfa að hafa og
hefur, til þess að geta lifað. Aðal
verkfæri til smíða voru: sög, hef-
ill og hamar, en þessum verkfær-
um beitti Friðfinnur með svo
mikilli leikni að unun var á að
horfa. Þar var hvert handtak
hnitmiðað.
Friðfinnur byggði mörg hús
yfir menn og skepnur. Hann smíð
aði verkfæri handa fólki til hey-
vinnu, þóttu þau traust og hag-
lega gerð. Og Friðfinnur smíðaði
um tugi ára, síðasta hvílurúmið
handa fjölda mörgum Húnvetn-
íngum. Voru þessi hvílurúm sér-
etaklega vönduð og smekklega
gerð.
Fljótlega hlóðust á Friðfinn
margskonar aukastörf því menn
fundu að þar fór maður sem
óhætt var að treysta til trúnað-
arstarfa. Hann var kosinn í
hreppsnefnd árið 1904, og sat í
henni óslitið til 1928. Var oddviti
í 6 ár. Hreppstjóri varð hann 1928
og sat í þeirri stöðu þar til hann
fluttist til Reykjavíkur 1947. Auk
þess starfaði hann í ýmsum nefnd
um, svo sem skólanefnd, sóknar-
rvefnd o. fl.
Þegar svo þess er gætt að heim
ili þeirra hjóna, Friðfinns og
Þórunnar var jafnan eitt hið
allra mesta gestrisnisheimili á
Blönduósi, má öllum ljóst vera,
að það þurfti meira en meðal-
mann, til þess að geta sinnt öll-
um þessum störfum svo vel væri.
En Friðfinnur var lika langt haf-
inn yfir alla meðalmennsku.
Hann var andlega og líkamlega
heilsteyptur maður, sem vann
öll sín störf með trúmennsku.
Er þau hjónin Friðfinnur og
Þórunn hófu búskap sinn á
Blönduósi, var það á þeim tím-
vm sem menn urðú að ferðast á
hestum eða fótgarígandi og þá
varð ekki hjá því komist að gista
Mtnnlngarorð
eina eða fleiri nætur á Blöndu-
ósi, sérstaklega að haust- og vetr-
arlagi. Var þá oft mannmargt í
Finnshúsi — eins og heimili
þeirra hjóna var almennt kallað
norður þar. Húsbóndinn var góð-
látlega kíminn, glaðlyndur. söng-
maður góður, og vildi hvers
manns vandræði leysa. Og hús-
móðirin, þessi híjóðláta, milda
kærleiksdís, veitti gestunum
j beina, með svo mikilli alúð að
öllum fannst þeir vera heima.
Lengra verður ekki komist í ís-
lenzkri gestrisni, en að búa svo
að fólki, að því finnist það vera
heima. Því heima er alltaf bezt.
Gestrisni þeirra hjóna náði
lengra en til mannanna. Hinum
mállausu vinum var ekki gleymt.
Friðfinnur byggði myndarlegt
hesthús og hlaut margur hestur-
inn þar gott skjól og góða að-
hlynningu.
Þegar börn þeirra hjóna, þrjár
dætur og einn sonur, voru komin
af höndunum sem kallað er, hófst
nýr þáttur á þessu kærleiksheim-
ili, þá fóru að dveljast þar sjúkl-
ingar um lengri eða skemmri
tíma, var svo vel að þeim búið
að til fyrirmyndar var. Það sýndi
sig hér glögglega, að þar sem er
hjartarúm, þar er líka nóg hús-
rúm. Og þó að hin líknandi hönd
húsmóðurinnar ætti þarna sterk-
asta þáttinn, þá gefur að skilja
að húsbóndinn varð líka að leggja
hart að sér til að standa undir
hinni fjárhagslegu hlið heimilis-
ins. En það var sem Friðfinnur
hefði nægan tíma til alls. Vinna
sitt handverk, sinna mörgum
aukastörfum fyrir hreppsfélagið
og vera svo hinn glaðlyndi, gest-
risni húsbóndi.
Friðfinnur miðaði heldur ekki
störf sín við átta stunda vinnu-
dag, heldur miklu frekar við
tvisvar sinnum átta stundir, eða
allan sólarhringinn, ef mikið lá
við.
Er þau hjónin, Friðfinnur og
Þórunn, hurfu að því ráði 1947,
að flytja til Reykjavíkur, má
segja að ríkti héraðssorg í Húna-
þingi og sjálfum mun þeim hjón-
um heldur ekki hafa verið sárs-
aukalaust að yfirgefa heimilið,
sem þau höfðu byggt upp. með
svo mikilli prýði og átt þar með
börnum sínum og vinum, ótelj-
andi ánægjustundir. En þrekið
var tekið að þverra og svo voru
líka elskulegu börnin þeirra flutt
suður og aðeins ein dóttir eftir,
Hulda, sem alltaf hefur dvalið
með foreldrum sínum og verið
þeirra sterka stoð. Annars var og
er svo mikil eining og ástríki
innan þessarar ágætu fjölskyldu
að fágætt má teljast.
Ég sem skrifa þessa fátæklegu
minningargrein hefi átt því láni
að fagna að vera kunnugur þeim
hjónum Friðfinni og Þórunni, í
50 ár og eignast óeigingjarna vin-
áttu þeirra og barnanna og stend
í mikilli þakkarskuld við allt
þetta ágæta fólk.
Frh. á bls. 12.
Dr. Jóhannes Nordal hagfrædingur:
Séu atvmnufyrirtækin fjúrhugs-
legu vunmditug sýkju
jni ullt fjdn idlukerfið
Síðisn verltfaEiinu Sauk
hefur verðhækiiuuaraSdasi
breiðsf óðfEuga um hagkerflð
Þörí rótíækra ráðstafana ti! þess að stöðva
dýrtíðarflóðið og koma í veg fyrir áframhald-
andi rýrnun á verðgildi peninganna
Dr. jóhannes nordal
ritar grein þá, sem hér
fer á eftir í Fjármálatíðindi,
sem komu út í gær. Eru
vandamál íslenzks efnahags-
lífs krufin þar til mergjar á
mjög greinargóðan og hrein-
skilinn hátt. Dregin er upp
glögg mynd af afleiðingum
verkfallanna á s. 1. vetri og
bent á nauðsyn þess að gera
róttækar ráðstafanir tii þess
að snúast við þeim voða, sem
nú steðjar að afkomuöryggi
þjóðarinnar.
Mbl. telur réít að allur al-
menningur eigi þess k«st að
kynnast þeim skoðunum, sem
fram koma í grein hagfræð-
ingsins. Fer grein hans því
hér á eftir í heild, en undir-
fyrirsagnir hafa verið settar
og leturbreytingar gerðar af
Morgunblaðinu.
afleiðing verkfallsins
„Horfurnar í efnahagsmálum
íslendinga hafa stórversnað á
undanförnum mánuðum. Síðan
verkfallinu lauk í vor, hefur
verðhækkunaraldan hreiðzt óð-
fluga um hagkerfið, valdið hækk
andi framleiðslukostnaði til
lands og sjávar og versnandi af-
komu útflutningsatvinnuveg-
anna. Verðbólguhugsunarháttur-
inn er nú aftur að ná heljartök-
um á hugum manna, og hin sí-
vaxandi þensla í efnahagslífinu
hefur orðið til þess, að gjald-
eyrisaðstaðan hðfur versnað
stórkostlega, það sem af er þessu
ári.
Haldi þessi þróun áfram
óhindruð, verður á skammri
stundu rifið niður allt, sem
áunnizt hefur á undanförnum
árum í þá átt að endurreisa
trú manna á verðgildi pening-
anna og koma á frjálsara at-
vinnulífi. Nú er því þörf rót-
tækra ráðstafana, ekki til
þess eins að tryggja afkomu
eins eða tveggja atvinnuvega
um nokkurra mánaða skeið,
heldur til þess að stöðva dýr-
tíðarflóðið og koma í veg fyr-
ir áframhaldandi rýrnun á
verðgildi peninganna.
Frumskilyrðið er, að dregið sé
úr hinni gífurlegu eftirspurn og
fjárfestingu innan lands með
samdrætti á útlánum bankanna
og stórauknum tekjuafgangi rík-
issjóðs. Slík stefna krefst harð-
fylgis og áræðis, því að hún mun
vafalaust koma víða hart niður.
Hitt skiptir ekki minna máli, en
það er, að þeir, sem að henni
standa, hafi áður komið sér sam-
an um þau markmið, sem stefna
eigi að í efnahagsmálum þjóðar-
innar.
TOGSTREITA MILLI STÉTTA
Hvað eftir annað á undanförn-
um árum hafa tilraunir, sem
gerðar hafa verið til þess að
auka frelsi og heilbrigði í efna-
hagsmálum þjóðarinnar, strand-
að á sérhagsmunum og tog-
treitu milli einstakra stétta um
skiptingu þjóðarteknanna. —
Frjálst verðmyndarkerfi er ekki
lengur til á íslandi nema á örfá-
um sviðum. Meginatvinnuvegir
þjóðarinnar njóta margvíslegra
styrkja og forréttinda, og eðli-
legri áhættu atvinnurekstrarins
er velt eftir föngum yfir á herð-
ar ríkissjóðs.
Til þess að endurreisa frjálst
markaðslterfi að nýju á íslandi
verður að brjóta þá hlekki, sem
lagðir hafa verið á efnahagslífið.
Það verður að afnema fram-
leiðslustyrki, innflutningshöft og
vísitölubindingu. En þetta verður
aldrei gert án þess að margir
þeir, sem hagnast á núverandi
ástandi, verði fyrir nokkrum
áföllum. Þess vegna er nauð-
synlegt, þegar koma þarf fram
róttækum aðgerðum, að menn
hafi skýrt fyrir augum það loka-
takmark, sem þeir vilja keppa
að. Án þess öðlast þeir ekki það
þrek og sannfæringarkraft, sem

Dr. Jóhannes Nordal.
þeir þurfa á að halda, þegar
fórna verður stundarhagsmun-
um fyrir framtíðarheill þjóðar-
innar.
NAUÐSYNLEGT AÐ
GRÍPA í TAUMANA
Ástandið á peningamarkaðin-
um er gott dæmi um þau vanda-
mál, sem við er að etja. Á fyrra
helmingi þessa árs jukust útlán
bankanna geigvænlega, og átti
það drjúgan þátt í hinni sívax-
andi þenslu innan lands. Nauð-
synlegt er, að hér sé gripið í
taumana hið allra skjótasta, ef
forðast á algert öngþveiti í gjald-
eyris- og efnahagsmálum. Fyrsta
skrefið þyrfti að vera vaxta-
hækkun, sem ætíð verður sterk-
asta vopn bankanna gegn pen-
ingaþenslu, en með því mætti
koma á meira jafnvægi en nú
er milli framboðs og eftirspurn-
ar á lánsfé. En hér verða strax
erfiðleikar á vegi, þar sem stefn-
an í peningamálum er orðin sam-
tvinnuð stjórnmálabaráttunni og
nokkrum atvinnuvegum hafa
verið veitt sérstök fríðindi í lán-
veitingum fyrir atbeina löggjaf-
arvaldsins.
Útflutningsframleiðslan nýtur
bæði lægri vaxta en aðrir at-
vinnuvegir og auk þess eru lán
veitt svo að segja sjálfkrafa út
á afurðir hennar eftir föstum
reglum. Að vísu hafa drjúgar
ástæður verið til að veita henni
slíka aðstoð á undanförnum ár-
um. Hins vegar eru forréttindi
í lántökum hjá bönkunum fjarri
því að vera heppilegasta leiðin til
þess að bæta hag framleiðenda.
Hin sérstöku vaxtakjör hljóta að
valda því, að þeir, sem rétt eiga
á þeim, nota þau út í æsar og
draga smám saman eigið fé sitt
úr rekstrinum og fá bankalán í
staðinn. Almenn vaxtahækkun
og samdráttur útlána eða aðrar
aðgerðir geta ekki náð fullkomn-
um árangri, ef meginatvinnuveg-
ir þjóðarinnar eru undanþegnir.
TAPREKSTUR
ATVINNUTÆKJANNA
Tvennt stendur heilbrigðri
lánastarfsemi á Islandi mjög fyr-
ir þrifum. Annars vegar er það,
að heilar atvinnugreinar hafa
verið reknar með þrálátu tapi
árum saman, en vegna mikil-
vægis þeirra fyrir þjóðarbúið
hafa bankarnir neyðst til að
halda áfram lánaveitingum til
þeirra, jafnvel þótt fyrirtækin
væru komin á gjaldþrotsbarm.
Hins vegar er sú staðreynd, að
hér á landi er ekki til neinn va*ð-
bréfa- eða hlutafjármarkaður,
þar sem opinberir aðilar og
einkafyrirtæki geta aflað sér
lánsfjár til langs tíma. Af þess-
um orsökum hafa hlaðizt á bank-
ana mikil útlán, sem bundin eru
leynt og ljóst til miklu lengri
tíma en heilbrigt getur talizt. þar:
sem innlánsfé bankanna er aftur
á móti að langmestu leyti ó-
bundið.
Margsinnis hefur verið um það
rætt í Fjármálatíðindum, að
nauðsyn bæri til að efla verð-
bréfamarkað hér á landi, og erU
í athugun aðgerðir í því máli af
hálfu Landsbankans. í þessu efni
er þó varla skjóts árangurs að
vænta, þar sem lítill jarðvegur
er fyrir verðbréfasölu vegna rót-
gróinnar vantrúar manna á fram-
tíðarverðgildi peninganna. Fyrsfl
um sinn verður að leggja höfuð-
áherzlu á að endurvekja trausS
manna í þessum efnum og kenna
þeim að nýju að verzla með
verðbréf. I
Með hinni nýju húsnæðismála-
löggjöf var það nýmæli upp tek-
ið að gefa út bankavaxtabréf,
bundin vísitölu framfærslu-
kostnaðar. Á slíkum tímum sem
þessum er það ef til vill eina
ráðið til þess að gera verðbréf
seljanleg. Það verður þó að líta
á þetta aðeins sem bráðabirgða-
úrræði og leggja megináherzlu
á það að koma aftur á jafnvægi
í peningamálum, svo að menH
öðlist aftur trú á gildi venju-
legra verðbréfa. Reynist vísi-
tölubréfin hins vegar vel semi
leið til að efla sparnað í land-
inu, getur vel komið til mála a3
afla fjár á þennan hátt til fleirí
hluta í framtíðinni.
'1
EÐLILEG VAXTARSKILYRÐI
HLUTAFÉLAGA
Ein æskilegasta leiðin til þess
að afla fjár til atvinnurekstrat
er sú, að fyrirtækin selji al-
menningi hlutabréf sín. Á þann
hátt fá þau áhættufjármagn til
óákveðins tíma. En fyrir þá, sem
leggja vilja fé á vöxtu, eru hluta-
bréf að ýmsu leyti svipaðs eðlis
og vísitölubundin verðbréf, þap
sem verðmæti þeirra hækkar a9
öllum jafnaði ásamt öðru verð-
lagi í landinu og oft mun hraðar,
þegar vel árar.
Hér á landi hafa hlutafélög
ekki þróazt eðlilega nú um langt
skeið. Orsakanna er vafalaust
fyrst og fremst að leita í skatta-
löggjöfinni, sem veldur því, að
nær ókleift er að reka stórt
hlutafélag á íslandi á heiðarleg-
an hátt. Hefur þetta orðið til
þess, að stórum hlutafélögurri
hefur verið skipt í mörg smg
félög, og hefur þá ekki komið til
mála, að hlutabréf þeirra yrðu
seljanleg á markaði. Jafnframt
er fjöldi fjölskyldu- og smáfyrir-
tækja rekinn sem hlutafélög, þaf
sem því fylgja ýmis hlunnindl.
Yfirleitt er óhætt að segja, að
flest hlutafélög hér á landi ráðl
Framh. á bls. 4 J