Morgunblaðið - 03.11.1955, Qupperneq 1

Fimmtudagur 3. nóvember 1955
Þegar tUfinningarnar einar rába og
EF spurt er, hvað sé efst á
baugi í Vestur-Þýzkalandi
nú, er svarið alveg ótvírætt: End-
urheimt stríðsfanganna, sem hald
ið hefur verið í fangelsum og
þrælabúðum Rússaveldis í áratug
og jafnvel lengur. Ég hygg, að
ekki hafi verið fylgzt af jafn-
miklum áhuga með nokkurri ráð-
stefnu eflirgtríðsáranna og þeirri,
sem haldin var í Moskvu í síðast-
liðnum mánuði, er Adenauer
kanzlari fór þangað með fylgdar-
liði sínu til þess að ræða við
.æðstu ménn Sovétríkjanna. Og
það er ekki ofmælt, að förin var,
talin hin bezta, er þær fregnir
bárust, að Rússar lofuðu að skila
aftur 962^ Þjóðverjum úr haldi,
og gleymðkk jafnvel oft að geta
þess, að um fleiri vandamál var
rætt á func’unum í Moskvu en
stríðsfangr.tr álið. Og síðan hópar
hinna lar.gh jáðu manna kcmu
hver á fætur öðrum, hefur alit
annað horfið í skuggann af þeim
tíðindum, jc.fnvel kosningarnar í
Saar-hérrðinu. Eitt hefur samt
skyggt á gleðina yfir heimkomu
hinna 98? 3, en það er spurningin
um það, hvað orðið hafi af öllum
hinum, sem menn annað tveggja
vissu um. eða bjuggust við í
höndum Rúrsa. Þýzki Rauði kross
inn og saml andsstjórnin- í Bonn
hafa nefnilega undir höndum
bréf frá yfir eict hundrað þús-
undum Þjóðverja í Sovétríkjun-
um. Hefur þeim verið safnað á
síðastliðnum tveimur árum, og er
vitað um dvalarstaði allra þess-
ara manna. Þessar upplýsingar
gaf Adenauer á blaðamannafundi
um miðjan september s.l. — Á
Moskvafundinum kváðust ráða-
menn Rússa ekki vita um neina
aðra Þjóðverja í Sovétríkjunum
en þessa 9323, sem dæmdir liöfðu
verið til langra refsinga. Hins
vegar vita menn í Bonn, að Rúss-
ar hafa í höndum skrár yfir
750.000 Þjóðverja, sem „hurfu“ í
stríðinu, en þær voru afhentar
stríðsfanganaí'nd Sameinuðu
þjóðanna á sínum tíma. Alls
mun enn vera saknað um það
bil 1.240.000 manna og kvenna,
sem tilheyrðu þýzka hernum, og
auk þess eru skráðir með nöfn-
um 96.000 ,,horfnir“ stríðsfangar.
orðin megna einskis
höfum ekki grátið í tíu ár, en; dag
fyrirverðum við okkur ekki tyrir Jhað"
Ennfremur hefur Rauði krossinn
í fó’-um s'nura nöfn um það bil
17 000 barna, sem enn leita for-
eldra sinna, og álíka mörg nöfn
fore’dra, sem leita barna sinna.
Nákvæmar tölur eru ekki til um
óbreyttá borgara, sem fluttir
hafa verið á brott nauðugir, án
þess að vitað væri, hvað um þá
varð.
Adenauer og fylgdarliði hans
hciur verið legið á hálsi fyrir að
hapa ekki meðferðis nákvæmar
skrár yfir alla Þjóðverja, sem
évu að vera i Rússlandi, til þess
að leggja fram til stuðnings sínu
má.li og þurfa. ekki að segjast
ætla að senda þær þegar, er heim
kæmi. Ástæðan til þess, að það
hefur ekki verið g'ert enn, er sú,
að Bonnstjórnin og Rauði kross-
inn munu ætla að bíða þess, að
lokið sé heimsendingu hinna 9626
til þess að sjá, hversu hún fer
fram og einnig til þess að bíða
eftir þeim upplýsingum, sem
þeir geta gefið og nota mætti í
plöggum þeim. sem Rússastjórn
verða send eins fljótt og auðið
verður.
FRJÁLSIR BORGARAR
Hinn 6. október, seint um
kvöldið, kom svo fyrsti hópur-
inn, sem í voru 24 fyrrverandi
hershöfðingjar, til flóttamanna-
búðanna í Friedland hjá Gött-
ingen. Fyrsta verk þeirra var að
senda Adenauer kanzlara skeyti
til þess að þakka honum fyrir að
fá þá lausa. Skýrðu þeir svo frá,
að hálfum mánuði áður hefði
þeim verið sagt, að nú ætti að
senda þá heim, og töldu Rússarn-
ir það Adenauer einum að þakka,
að þeir yrðu látnir lausir. Eftir
þetta var farið hið bezta með þá
og þeir kvaddir að lokum með
Baldur Ingólfsson segir frá
heimkomu þýzkra striðsfanga
úr hrælahúðum / Rússlandi
1943 í leyfi — dóttirin 5 ára — Heimkoman 1955 — dóttir 17 ára.
Aftur heima eftir tíu ár.
hornablæstri. Á leiðinni vestur á
bóginn var rússneskur herforingi
í fylgd með þeim og sá um að
þá skorti ekkert. í Moskvu höfðu
þeir 4 klukkutíma viðdvöl og
máttu nota tímann til þess að
skoða borgina, enda var þeim
sagt, að nú væru þeir frjálsir
borgarar.
Allmikið umtal vakti einn
hinna fyrrverandi hershöfðingja,
von Seydlitz, er hann notaði
fyrsta tækifæri, sem gafst, til
þess að gefa pólitískar yfirlýsing-
ar. Sagði hann, að Adenauer
hefði ekki gert annað í Moskvu,
en hann sjálfur vildi gera þegar
1943, þ. e. koma því til leiðar,
að Þjóðverjar og Rússar settust
við samningaborð. „Þó að Rússar
hafi dæmt mig til dauða að styrj-
aldarlokum og lokað mig inni í
fangelsi í fimm ár, oft undir ill-
um skilyrðum, er ég jafn sann-
færður og áður, að aðeins vin-
átta milli Rússlands og Þýzka-
lands getur bjargað heimsfriðin-
um. Fyrir þessar skoðanir mínar
lét Hitler dæma mig til dauða
fjarstaddan og varpa fjölskyldu
minni í dýfiissu. En ég mun ekki
breyta skoðun minni, og fáni
Þýzkalands á eftir að verða
svartur, rauður og hvítur, eins
og sá, sem ég barðist undir í
Rússlandi." Seydlitz ásakaði og
Vesturveldin fyrir að hafa orðið
fyrri til að stofna her í V-Þýzka-
landi og þannig neytt rússneska
hernámssvæðið til þess að gera
hið sama og þannig gert skipt-
ingu landsins endanlega.
SENDI RÚSSUM
ÞAKKARBRÉF
Þrátt fyrir meðferðina, sem
Seydlitz hafði orðið að þola, lét
hann ekki undir höfuð leggjast
að skrifa Woroshilov þakkarbréf
fyrir allt gott, sem hann hefði
notið í Sovétríkjunum.
Allir félagar Seydlitz forðuð-
ust hann, og alla leið frá Moskvu
talaði enginn maður við hann. í
Friedland ásökuðu sumir félagar
hans hann um landráð og kváðu
hann bera ábyrgð á því, að hafa
lokkað þýzka hermenn í rúss-
neska herfangavist með því að
telja þá á að gerast liðhlaupar.
Sem búast mátti við gerðu
blöðin sér mat úr yfirlýsingum
Seydlitz, enda ræddi hann við
þá til klukkan 3.15 um nóttina,
er hjúkrunarkona ein kom og
sagðist verða að loka salnum.
Mörgum fannst Seydlitz hefði
átt að bíða dálítið og átta sig á
hlutunum, og auðsjáanlega hef-
ur hann komizt á sömu skoðun,
því að nokkrum dögum síðar tók
hann orð sín aftur og baðst af-
sökunar á frumhiaupi sínu.
HVER ÞEKKIR. . . . ?
HVEIR VEiT UM AFDRIF. . . .?
SUNNUDAGINN hinn 9. október
kom fyrsti stóri hópurinn yfir
markalínuna hjá Herleshausen,
rúmlega 600 manns. Var þar sam-
an kominn mikill mannfjöldi til
þess að fagna þeim, og alla leið
til Friedlands stóð fólk við veg-
inn í hverju þorpi og kastaði
blómum og sælgæti og ýmis kon-
ar gjöfum inn í bílana, er þeir
óku fram hjá. Þegar bílarnir
staðnæmdust í Friedland, þustu
komumenn út úr þeim og föðm-
uðu að sér þá, sem næstir stóðu.
Lögreglan reyndi ekki að halda
uppi röð og reglu, enda átti smá-
munasemi ekki við á þessari
stundu, þegar rr.erm, sem haldið
hafði verið í fangabúðum í ára-
tug eða meira, stigu aftur fótum
á frjáisa jörð og skyggndust um
eftir konum sínurn, foreldrum,
börnum eða systkinum. Sá fyrsti,
sem fann konu sína þarna í mann
j um síðan stríðinu lauk. Spjaldið,
| sem hún heldur á, hafði hún gert
j til þess að auðvelda leitina eins
: og f jölda margir aðrir, því að
einmitt heilar þyrpingar af
spjöldum með nöfnum og mynd-
um settu svip sinn á torgið í
. Friedland. Á spjöldunum stóð
ýmist aðeins nafn þess, sem leit-
j að var að eða spurningar eins og:
j Hver þekkir....? Hver veit um
afdrif....? Og flestir spjaldber-
; arnir voru konur, sem leituðu
: manna sinna eða sona. — Gömul
hvíthærð kona hélt einu slíku
spjaldi fyrir framan sig, til þess
j að meira bæri á því. Einn hinna
nýkomnu ýtti því til hliðar — og
tók móður sína í faðminn. Sumar
kvennanna sáust taka spjöldin
ofan, því að einhver hafði fært
þeim fullvissu um, að sá sem
leitað var að myndi aldrei koma
aftur. En konurnar eru óþreyt-
andi, og í hvert sinn, sem von er
á nýjum hóp að austan raða þær
sér upp með spjöldin.
STUND, ÞEGAR
TILFINNINGARNAR
EINAR RÁÐA
Fréttaritári einn, sem þarna
var staddur, sagði svo frá: „Á
mínum langa starfsferli hef ég
skrifað niður eftir beztu sam-
vizku ræður óg yfirlýsingar og
hátíðleg loforð stjórnmálamanna,
ég hef skýrt frá sorgum og gleði
og ætíð ráðið við tilfinningar
mínar. En í morgun, þegar lestin
kom utan úr þokunni og ég sá
I karlmennina standa grátandi í
dyrum vöruflutningavagnanna,
gat eg ekkert sagt. Hvernig ætti
ég að lýsa stund, þegar tilfinn-
ingarnar einar ráða og orðin
megna einskis. Ég get aðeins lýst
því, sem ég sá, þegar þjóð fagnar
i nær glötuðum sonum sínum, sem
; deilt hafa með henni frægð og
j niðurlægi'ngu, og reyndi nú að
j sýna þeim þakklæti sitt fyrir að
i bera fyrir þjóðina alla sinn of-
I mælda skerf.“
í Þegar lokið var tveimur stutt-
; um ávörpum, tók til máls Herzog
ofursti af hálfu hinna heim
komnu: „Við erum hrærðir af
þeim móttökum, sem okkur hafa
j verið búnar hér heima. í dag vit-
um við, að það var þess vert að
j lifa til þess að vera hér á þessari
1 stundu, þó að ævi okkar hafi oft
j verið bitur. Við höfum ekki grát-
ið í t'u ár, en í dag fyrirverðum
við okkur ekki fyrir það. í tíu
ár vorum við vesælustu synir
I þessarar þjóðar, í framtiðinni
munum við, eins og hingað til,
j vera trúustu synir hennar.“
★ ★ ★
þrönginni, var Harnborgarbúinn
Max Brinckmann, sem sést hér á
mvndinni ásamt konu sinni. Hún
hafði farið til Friedlands upp á
von og óvon, því að maður henn-
ar var einn í töiu hinna „horfnu“,
þ. e. ekkert hafði frétzt af hon-
ÞAÐ var ekki látið við það sitja
að fagna hinum heim komnu
fyrrverandi stríðsföngum með
blómum og ræðuhöldum. Mót-
taka þeirra var löngum vandlega
undirbúin, og ríkið hafði veitt
allmikið fé þeim til styrktar.
Þannig fékk hver maður þegar
í stað rúm 300 mork og svo fatn-
að og aðrar nauðsynjar, en seinna
fær hver þeirra 6000 mörk til
þess að koma íyrir sig fótun-
um fjárhagslega. Auk þess er
allt gert til þess að útvega þeim
atvinnu þegar i stað, og ýmis
félög hafa séð þeim fyrir ókeyp-
is dvöl með fjölskyldurn sínum
á hressingarhælum. Áður en þeir
fara frá Friedland, er hver mað-
ur spurður vandlega um aðra
stríðsfanga, sem enn kunna að
vera eftir í Sovétríkjunum, og
eru þær upplýsingar skráðar
gaumgæfilega, enda geta þær
verið ómetanlegar við að endur-
heimta þá, sem eftir eru.
MARGT KH BHETTTT
En það er ekki nema fyrsta
skrefið í hinum nýja kafla æf-
innar, sem nú er stígið, því að
á þessum 10 eða 12 árum, sem