Morgunblaðið - 09.11.1955, Page 7

Miðvikudagur 9. növ. 1955
MORGVNBLAÐIÐ
UM
DAGANA 12. til 16. september
voru haldnir hinir árlegu
aðalfundir Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins og Alþjóðabankans. —
Bæði þessi alþjóðafyrirtæki hafa
höfuðsetur sín í Washington í
Bandaríkjunum, en í þetta sinn
voru aðalfundir þeirra haldnir í
Istanbul í Tyrklandi.
Til þessara funda koma menn
bvo að segja frá öllum þjóðlönd-
um veraldar, til þess að ræða
efnahagsmál og bankamál. Það
eru aðallega aðalbankastjórar
þjóðbankanna og fjármálaráð-
herrar landanna, sem eru fulltrú-
ar á þessum fundum. Margir
þessara aðalfulltrúa hafa með sér
heilan hóp ráðgjafa og aðstoðar-
manna. Auk þess hefur sá háttur
verið upptekinn, að bjóða all-
mörgum bankastjórum frá stór-
bönkum ýmsra landa, sem gest-
um á fundinn.
Björn Ólafsson, fyrrv. ráð-
herra og Jón Árnason, fyrrv.
Landsbankastjóri, mættu sem að-
alfulltrúar fyrir ísland. Lands-
banka íslands var sýnd sérstök
viðurkenning í þetta sinn með
því að bjóða mér að sækja fundi
þessa sem gestur.
Að koma til Tyrklands og sjá
hinn forna Mikiagarð, borgina
við Bosporussund, sem lengi hét
Konstantinopel, en nú ber nafnið
Istanbul, er efni í sögu, sem gam-
an væri að segja, en verður þó
að bíða annars tækifæris.
En ég tel ástæðu til að ræða
nokkuð um þau mál, sem voru
tilefni fundanna, efnahagsmál.
STARF GJALDEYRISSJÓÐSINS
Á þessum fundum voru að
sjálfsögðu haldnar margar og
merkar ræður. Má þar sérstak-
lega nefna framsöguræðu aðal-
bankastjóra Alþjóðabankans, E.
Black, ræðu aðalframkvæmda-
stjóra Gjaldeyrissjóðsins, Ivar
Rooth, og ræður fjármálaráð-
herra Bretlands og fjármálaráð-
herra Bandaríkjanna.
Það var sameiginlegt með öll-
um þessum ræðumönnum að
leggja rika áherzlu á þá miklu
nauðsyn allra þjóða að leggja
kapp á að skapa og viðhalda iafn-
vægi í efnahagsmálum, því þá
•— og aðeins þá — væri hægt að
tryggja þegnum þjóðfélaganna
varanlega bætta afkomu og betri
lífskjör.
Ivar Rooth gerði grein fyrir
starfi Gjaldeyrissjóðsins, að sjóð-
urinn hefði leitazt vdð að aðstoða
þjóðir þær, sem eru sjóðfélagar,
í því að leysa höft og koma á
frjálsari og heilbrigðari viðskipt-
um þjóða í milli. Hann gerði grein
fyrir miklum framförum á þessu
sviði, en lagði þó áherzlu á, að
enn þyrfti að auka frelsi í við-
skiptum og öryggi, koma á yfir-
færslufrelsi eða sem frjálsustum
peningafærslum milli þjóða.
Þetta getur þó ekki orðið, nema
hver þjóð heima fyrir skapi jafn-
vægi í sínum eigin efnahagsmál-
um.
NOKKUR LÖND
í GREIÐSLUVANDRÆÐUM
Síðan sagði hann:
Þó segja megi að fjárhags-
ástæður mikils hluta veraldar
hafi þegar náð sér eftir ógnir og
erfiðleika stríðsins, þá eru þó
enn nokkur lönd í greiðslu-
vandræðum. Þessi vandræði stafa
oft af verðbölgu, sem orsakast af
ógætilegri opinberri eyðslu eða
ógaetilegri fjárfestingu einstakl-
inga og opinberra aðila.
í all mörgum löndum vírðast
kauphækkanir meiri en svara til
aukinnar framleiðslu og veikja
aðstöðu landanna til eðlilegrar
þátttöku í mllliríkja verzluninni.
Mjög vantar enn á að öll lönd
hafi lært þá list að hafa og við-
halda mikilli atvinnu, án þess að
lenda í hættum verðbólgu, sem
stafar af ofþenslu á vinnumark-
aðinum. Gjaldeyris- og fjármála-
stefna er ekki heilbrigð eða raun-
hæf, nema að henni heppnist að
skapa og viðhalda réttu jafnvægi
Ræða Vilhjáfms Þórs hankastjóra
flutt i Rikisútvarpið s.l. mánudagskvöld
milli hækkunar launa og aukn-
ingar framleiðslunnar. Að öðrum
kosti grefst undan efnahagskerf-
inu með stöðugt vaxandi verð-
bólgu.
Þannig var talað af þessum
reynda manni, sem um langt ára-
bil var aðalbankastjóri Sænska
þjóðbankastjórans og nú um
nokkur ár hefur verið aðalfram-
kværndastjóri Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins.
—★—
Ef við hér heima á ís-landi iát-
um þessi aðvörunarorð verða til
þess, að við athugum grandgæfi-
lega okkar gang, hvernig er þá
ástandið hjá okkur. — Erum við
á hinni réttu braut? Auðsætt
virðist, að svarið er langt frá því
að vera jákvætt.
Til þess að jafnvægi sé og geti
haldist í þjóðarbúinu, isarí' at-
vinna að vera svo, að aVlir geti
fengið vinnu, en eftirspurn eftir
vinnu má ekki vera svo mikil, að
vinnuaflið sé á uppboði.
KAUPGJALD OG
FRAMLEIÐSLA
Kaupgjald þarf að vera í sam-
ræmi við afköst atvinnuveganna
og í samræmi við verðlag þess,
sem framleitt er.
Framboð vöru og verðmæta
þarf að vera í samræmi við þann
kaupmátt, sem á hverjum tíma
er með þjóðinni.
i Allir munu sjá, að ekkert af
þessum grimdvallar skilyrðum er
nú hér fyrir hendi, a. m. k. ekki
hér á Suðvesturlandí, þar sem
meiri hluti þjóðarinnar býr.
i Á s.l. vori hækkaði kaupgjald
mikið. Hækkaði vegna þess, að
eftirspurn eftir vinnuafii var orð-
in miklu meiri en framboðið. Það
hafði ekki verið séð fyrir því, að
framkvæmdir takmörkuðust við
það vinnuafl, sem fyrir hendi var
með venjulegurn vinnulaunum.
Kaupið hækkaði í krónutölu og
vísitöluskrúfan byrjaði að skrúfa
allt upp aftur, og heldur áfram að
gera það. Fyrr en varir eru
ímynduð bætt kjör orðin að engu,
eða rninna en engu.
| Allir vita hvað langt er frá því
að hér sé samræmi kaupgjalds og
útflutningsverðmæta. Þegar 1951,
í byrjun ársins, var svo komið, að
útgerðarmenn bátaflotans tjáðu
ríkisstjórninni að bátum þeirra
gæti ekki orðið haldið út nema
bætt skilyrði fengjust til útgerð-
ar. Útgjöldin voru orðin meiri en
afurðirnar skiluðu með útflutn-
ingsverðinu.
I Til þess að bjarga þessum at-
vinnuvegi, ákvað ríkisstjórnin að
skapa hér svokallaðan bátagjald-
eyri. Lagt var 60% gjald og 25%
gjald á vissar vörutegundir. sem
til landsins fluttust, og það sem
þannig innheimtist, rann sewi
verðhækkun á útfluttar afurðir
bátaflotans. Þetta gjald var aðal-
lega lagt á þá vöru, sem var lítt
nauðsynleg. Þessu hefur síðan
verið haldið áfram hvert ár.
ORSAKA GJALDEYRIS-
EYÐSLU
! Á árinu 1954 komu eigendur
togaraflotans til rikisstjórnarinn-
ar og tjáðu sig ekki geta gert tog-
ara sína út með þeim tilkostnaði,
sem orðinn var. Útflutningsverð-
mæti aflans hrökk ekki fyrir út-
gerðarkostnaði. Eftir að nefnd
hafði fjallað um málið og athug-
að hvað gera skyldi, var ákveðið
að veita togurunum styrk til út-
gerðarinnar, 2000 kr. á dag.
En peninganna var aflað með
því að leyfa innflutning á fólks-
bílum og skattleggja þá sérstak-
lega m^ð 100% aukaskatú i þessu
augnamiði.
Sá megin ókostur er á báðum
þeim leiðum, sem farnar voru til
fjáröflunar til styrks sjávarút-
veginum, að báðar orsaka þær
mikla gjaldeyriseyðslu, eyðsju
fyrir vörur sem vissulega bera
ekki réttnefnið lífsnauðsynjar.
Hve alvarlegt þetta er, má sjá
á þessu: Á rúmlega einu ári, frá
sept. í fyrra þangað til r okt. í ár,
er búið að verja yfir 50 millj. kr.
fyrir fólks- og sendibílainnflutn-
ing.
Til að fullnægja bátagjaldeyris
þörfinni fyrir árið 1954, mun
gjaldeyriseyðslan verða yfir 185
millj. króna.
Loks er svo það alvörumál, að
nú er vitað, að bæði togara- og
bátaeigendur teija vonlaust að
halda þessum aðal gjaldeyrisafl-
andi atvinnuvegum landsins gang
andi, nema til komi verulega auk-
in fríðindi í viðbót við þau sem
nú eru.
í viðbót við allt þetta er svo
það, að sildveiðar í Faxaflóa
stöðvuðust í haust. Til þess að
veiði héldist éifram, hét ríkis-
stjórnin styrk á útflutta Faxasíld.
Þessi styrkur mun nema um níu
milljónum króna.
Rikissíjórnin befur einnig heit-
ið að veita uppbætur á útfluttar
landbúnaðarafurðir og er líklegt
talið, að þær muni verða um 15
milljónir krónur fyrsta árið.
OF MIKIL FJÁRFESTING
Fjárfesting á árinu sem leið
var orðin svo mikil, að af stafaði
mikil hætta, bæði vegna gjald-
eyriseyðslu og vegna kapphlaups
um vinnuaflið. í ár er talið að
íjárfesting í byggingu íbúöar-
húsa nemi helmingi hærri fjár-
haeð en á fyrra ári. Enda eru bygg
ingaframkvæmdir í Reykjavík og
nágrenni svo gífurlegar, að undr-
um sætir. Kappklaupið um að ná
múrsmiðum og trésmiðum í
vinnu er sagt óskaplegt. Afleið-
ingarnar eru augljósar.
Ég ætla að allir sem til þekkja,
sjái að ástandið í landinu í dag
er þannig: .
Hér ríkir meiri kaupmáttur en
hæfilegur er samanborið við þau
verðmæti, sem fáanleg eru, ekki
sízt borið saman við gjaldeyris-
tekjur þjóðarinnar.
Hér ríkir meiri eftirspurn eftir
verðmætum, en hægt er að full-
nægja, þar af leiðandi er hér
uppskrúfun verðlags, sem er ó-
heilbrigð og hættuleg.
Af þessu leiðir eða getur leitt
kapphlaup um alls konar fram-
kvæmdir án heilbrigðar undir-
byggingar, og kapphlaup um að
eignast fasta hluti í stað peninga
eða innstæðna. Kapphlaup um að
skulda frekar en greiða skuldir
sínar.
Allir bankarnir, allir, og þar
með talin sparisjóðsdeild Lands-
bankans, hafa látið svo undan
lánbeiðnaþunga einstaklinga,
fyrirtækja, bæjarfélaga og þess
opinbera, að þeir eru búnir að
lána út allt sitt fé, allan spari-
sjóð, alla eigin sjóði og sjálfir
komnir í skuldir við seðlabank-
ÚTLÁN BANKANNA
Útlán þeirra banka, sem ég
þekki til hjá, hafa ekki á þessu
ári verið til kaupa á óþarfa, ef
útlána aukning er til verzlunar,
er það aðallega til eldsneytis-
kaupa. Lánin hafa verið til út-
gerðar, til landbúnaðar, til raf-
væðingar landsins, til húsabóta
almennings, en allt samanlagt svo
mikil útlán, að úr hófi er og nú
hlýtur að stöðvast. Að sjálfsögðu
verður þó kappkostað að uppfylla
gefin loforð.
Gjaldeyrisstaða lándsin.s út á
við er einna gleggstur mælikvarði
á hvað við getum leyft okkur í
eyðslu og hvað ekki. Þvi er rétt
að athuga hvar við stöndum á
þessu sviði.
Það má líkja þessu við beimit-
Frjvmh. á bla. 10
Ferðaíélagið varðaði leiðiriiar ^
iiíii byggðir landsins og nbyggðir
Frá „sviðamessu" Ferðafélagsins
HIN árlega „sviðamessa“ Ferða-
félags íslands fór fram í Skíða-
skálanum á sunnudaginn. Til
hennar hefur ferðanefnd félags-
ins boðið árlega stjórn þess, far- (
arstjórum og ýmsum mönnum
sem stutt hafa félagið í starfi og
svo blaðamönnum.
Ekið var austur á Hellisheiði
og gengið þaðan niður í Skíða-
skála, þar sem sezt var að veizlu- ]
mat, sem hinn ágæti gestgjafi
, Skíðaskálans, Steingrímur Karls
! son hafði framreitt. í brekkun- j
um ofan við skálann var nokk-
ur snjor, og nokkrir ungir skiða-
garpar úr bænum kömu þangað
með skíði sín, en færið var ekki
gott, snjórinn þungur mjög og
blautur enda frostlaust veður þar
efra undanfarin dægur.
RÆÐA FORSETA
í naíni ferðanefndar bauð
Lárus Ottesen framkvæmda-
stjóri gesti veikomna, en meðan
setið var að borðurn flutti for-
seti félagsins Geir Zoega vega-
málastjóri, ræðu og gerði að um-
talsefni ýmsa þætti í félagsstarfi
Ferðafelagsins. Hann minntist á
útgáfu Árbókanna, sem nú er
orðið hið merkasta safn með 28
bókum. Um útgáfu þeirra sagði
Geir, að þær hefðu hlotið góða
dóma og væru þær félaginu til
hins mesta sóma, svo og höfund-
um þeirra. Fyrirhugaðar eru
nokkrar bækur enn í safnið og
verður Árnessýsla næsta bókin í
Árbókaílokknum.
Forseti minntist þess að er
Ferðafélag Íslands var stofnað
fyrir 25 árum, hafi félagsmenn
verið 540, en nú um 6000. Hann
kvað það nauðsynlegt fyrir
félagið að stefna að því að auka
all-verulega tölu félagsmanna.
Ferðafélagið setti sér það mark
er það var stofnað, að vinna að
þeim málum sem þjóðinni væru
hugstæð: að kynnast sínu eigin
landi, og enn vilj'um við að
félag vort verði félag allra lands-
manna, sagði ræðumaður.
MIKIL ÞÁTTTAKA
Á ERFIDU SUMRI
Forseti Ferðafélagsins kvaðst
geta flutt gestum félagsins þau
gleðifíðindi, að á síðastliðnu
sunrri, hinu mesta óþurrkasumri
sem orðið hefur á þessari öld,
hafi fleiri þátttakendur varið
með í hópferðum Ferðafélagsins
um bvggðir og óbyggðir lands-
ins, en nokkurt ár annað. Voru
farnar 50 ferðir og voru þátt-
takendur 1300. Þess er þó að geta
að fimm sæluhús félagsins á
Kjalvegi einangruðust. Vegna
aurbleytu var aldrei fært í neitt
þeirra og var þetta vissulega
mi'kið áfall fyrir félagið. Ferða-
félagið hefur lagt allt kapp á að
þurfa ekki að leita á náðir hins
opinbera um fjárstyrki, og svo
mun enn verða.
í Heiðmörk hafa félagsmenn. [j
Ferðafélagsins gróðursett um 30 i
þús. trjáplöntur.
Nokkuð minntist ræðumaður á
rekstur sæluhúsanna og kvað
ýmislegt þurfa að gera til við-
halds þeim. Kvaðst forseti félags
ins vonast til að þess yrði ekki
langt að biða að Ferðafélagið
gæti lagt út í smiði á nýjmsælu-
húsi.
Forseti Ferðafélagsins, Geir
Zoega, lauk máli sínu með þvi
að leggja út af hinu táknræna
merki félagsins: VörðunnL Mcð
stofr. m Ferðafélagsins var vak-
inn áhugi manna fyrir ferðalög-
um um landið, síðan hafa fleiri
aðilar tekið þátt í þessu land-
kynningarstarfi. Frumkvæðið að
þessu starfi var hjá stofnendum
Ferðafélags íslands, sem í starfi
sínu hefur varðað leiðirnar um |j
byggðir og óbyggðir íslands,
sagði Geir Zoega.
UNGA FÓLKIÐ
Einn hinna ötulu fararstjóra
Ferðafélagsins, Hallgrímur Jónaa
son, upplýsti að áberandi hefði
verið live ungt fólk hefði verið
fjölmennt í ferðamannahópun-
um í sumar er leið. Hann gat
tveggja nýrra leiða. Liggur önn-
ur af Austurlandsvegi að Hljóða- I
klettum og hin að Herðubreiðar- [
lindum, að norðan. Báðar þessar j
leiðir eru fallegar og náttúran !
stórbrotin, sagði hann. Jón. j
Eyþórsson ræddi um nokkra fjall i
vegi, sem gera þyrfti umbætur
á, svo sem eins og Kjalveg norð-
ur í Svinadal.
Pálmi Hannesson rektor og
varaforseti Ferðafélags íslands,
kvaðst vilja vekja athygli á þvi
sem Hallgrimur Jónasson hefði
upplýst varðandi vaxandi þátt-
töku unga fólksins í ferðum
félagsins Þetta er gleðilegur
vottur þess, sagði rektor, að unga
fólkið treystir bezt forsjá Ferða-
félags íslands, er það vill ferðast
um landið og kynnast fegurð
þess.
HOLLR4DIR FORUSTUMENN
Þorsteinn Þorsteinsson fyrrum
sýslumaður, vék máli sínu til
þriggja forystumanna félagsins,
þeirra Geirs Zoega, Pálma
Hannessonar og Jóns Eyþórs-
sonar veðurfræðings, kvað hann
það vera ósk sína Ferðafélaginu
til handa, að það mætti sem
lengst njóta hollráða þeirra og
öruggrar forustu. Bað hann menn
hylla þessa brautryðjendur í ís-
lenzkum ferðamálum og Ferða-
félag íslands og var svo gert
með kröftugu húrrahrópi.
Borð voru síðan tekin upp og
röbbuðu menn saman fram á
kvöld um ferðalög, sagðar marg-
ar skemmtilegar sögur, og skýrt
frá eftirminnilegum atvikum.
Var þessi „sviðamessa“ Ferða-
félagsins öllum til hinnar mestu
skemmtunar og fróðleiks.
Ensku ullaráklæðin eru komin
Urvals tegundir í mörgum litum. — Þeir, sfem hafa
pantað hjá okkur húsgögri til afgreiðslu fyrir jól,
en hafa beðið eftir að sjá þessi áklæði, eru beðnir
að koma sem allra fyrst.
Bóísfurgerð I. Jónsson h.f.
Brautarholti 22 — Sími 80388
Morgunblaðið með morgunkaffinu —