Morgunblaðið - 17.11.1955, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 17. nóv. 1955
MORGUN BL.4Ð1Ð
21
FLÓRIDA
LAND HINS EILÍFA SUMARS
eftir HaraSd J. Hamar
SÓLSKINSRlKIÐ
„UFF“ — stynur fólkið — „þetta
er meiri hitinn.“ Það flatmagar
á baðströndinni í brennandi sól-
skininu og virðist hálf lamað af
hitanum. En ánægja skín samt
út úr hverju andliti, því þetta
er einmitt það, sem allir þrá.
Aldan gjálfrar við fjörusand-
inn og börn skvampa í flæðar-
málinu. Skammt fyrir utan
ströndina sigla listisnekkjur
þöndum seglum, og mótorbátar
þjóta eftir haffletinum með hala-
rófu af skíðagörpum í dragi.
Fyrir ofan fjöruborðið gnæfa
kókospálmarnír við himin — og
krónur þeirra, sem virðast vera
að sligast undan hnetuklösunum,
vagga hægt undan léttri hafgol-
unni. Það hvílir samt enginn
rómantískur blær í loftinu. Hiti
hitabeltissólarinnar er það eina,
sem fólkið skynjar — og það er
því ekki af ástæðulausu, að
Bandaríkjamenn kalla Florida
„The Sunshine State“.
Slíkar eru hugmyndir fólks um
Florida, — ekki aðeins þorra
Bandaríkjamanna, heldur og
fólks víðast hvar um heim.
Fimm milljónir ferðamanna
heimsækja Florida árlega, ein-
ungis til þess að njóta veðráttu ist
hitabeltisins, taka lífinu með ró
og verða brúnt og hraustlegt. —
Það er því ekki undarlegt, þó
Floridaskaganum. Landsvæði
þettá er mjög fenjótt og mest-
megnis vaxið ýmiss konar vatna-
gróðri og stórgerðum hitabeltis
trjágróðri. Ferðamanninum gefst
kostur á að sjá sig um á Ever-
giades, og er þá farið á flatbytnu,
sem knúð er af loftskrúfu. Þessir
bátar bjóta í gegnum sefgrasið
með slikri ferð, að mörguum verð
ur um og ó, — og ekki sízt vegna
merki vináttu og bróðurhugs
milli iiins innfædda og hins
menntaða nábúa.
MERKAR FORNMINJAR
Florida er einnig auðugust
ailra ríkja Bandarikjanna af
fornleifum. Einna hæst á því
sviði ber borgin St. Augustine,
en hún stendur við mynni Mat-
anzas fljótsins á austurströnd
Þannig er lífið í Flórida.
þess, að á skömmum tíma fyll-
báturinn af skríðandi og
stökkvandi ógeðslegum skor-
kvikindum. í einni shkri ferð
kvað svo rammt að, að nokkrir
ferðalangar, sem búsettir eru I landar hugsuðu mest um að kasta
norður við heimskautsbaug og sér fyrir borð, en sátu þó á sér,
þekkja jafnvel sumur, sem aldrei
sér til sólar, — uni sér vel í októ-
bersólinni. Hér tínir fólkið —
ósköp letilega — alla hina ljúf-
fengustu ávexti af trjánum allan
ársins hring. Allt vex hér milli
bauna og banana, kartafla og
kókoshnota. Allir þeir ávextir,
sem okkur heima á íslandi
dreymir um um jólin, hanga hér
við hvern húsvegg — það er bara
hvort fólkið nennir að t.eygja sig
— eða ekki.
FRIÐSÆLT LÍF
Þegar ekið er inn yfir landa-
mæri Florida, er bifreiðin stöðv-
uð við landamærastöð og gengið
inn. Á móti ferðalöngunum tekur
brosandi blómarós og býður okk-
ur velkomin — býður hressandi
drykki — og óskar okkur góðrar
ekemmtunar í sólskinsríkinu. .—
Slíkar eru móttökurnar hvar-
vetna í Florida. Fólkið er frjáls-
legt og alúðlegt og virðist lifa
áhyggjualsu lífi — sem sagt:
„Lætur hverjum degi nægja sín-
ar þjáningar".
Það er einmitt róin og frið-
eældin, sem gerir Florida svo
ólíka norðlægari ríkjum, og þá
sérstaklega New York og ríkj-
unum þar í kring. Okkur íslend-
ingum dettur helzt í hug afskekkt
þorp austur á landi, þegar við
að kvöldlagi göngum út í bæjum,
sem hala álíka íbúafjölda og
Reykjavík. Eftir að rökkva tekur
sést varla fólk á ferli. Það er
heimakært, fer snemma að sofa
—- en fer líka á fætur við sólar-
uppkomu, því að allt er upp á
sömu bókina lært, hér virðist
allt snúast um sólina.
f EVERGLADES
En það er fleira, sem vekur at-
hygli ferðamannsins, en sólskin
og suðræn aldin. Dýralíf er t. d.
einungis til þess að verja heiður
hinna fornu norrænu víkinga.
Dýrin, er setja svip sinn á land-
ið erU krókódílategund nokkur,
alligatorar að nafni, og skjald-
bökur, — fyrir utan kynstur af
annarlegum flugum, svo að við
minnumst ekki á skordýrin öðru
sinni.
MEÐAL INDÍÁNA
Innst inn í þessu villta suðri
þrífast enn Indíánaflokkar, sem
hafa hingað til verið Jausir við
allan yfirgang hvíta mannsins.
Lifa þeir, að því er bezt er vitað,
frumstæðu veiðimannalífi og
forðast aðkomufólk eins og heit-
an eld.
Nær byggð búa aftur á móti
Indíánar, er orðið hafa fyrir
áhrifum hins menntaða heims.
Þeir hafa byggt þorp sín með
fram þjóðvegunum og lifa þar á
því að sýna sig forvitnum ferða-
mönnum og selja þeim minja-
gripi. Híbýli þeirra eru ákaflega
frumstæð — hrörleg strákofa-
þyrping umkringd skíðgarði.
Ef við heimsækjum eitt slíkt
þorp komumst við að raun um,
að Indíánarnir eiga margt ólært
af nábúunum, ekki einungis í
húsagerðarlist, — heldur og al-
mennum umgangi. Ekki er hægt
að kalla bústaði þeirra annað en
svínastíur, — svo hörmulegt er
útlitið. Við verðum einnig frædd-
ir um það, að Indíánarnir haóa
ekki enn lesrt list hinna hvítu nár
granna sinna — þ. e. að þv« sér.
Fyrir utan eitt hreysið situr
frúin og' skartar sínu fegursta,
hreint eins og við sjáum þæ-r í
kvikmyndum. — Já, þar situr hún
við saumavél af nýjustu gerð og
saumar brúðu eða dúkpjötlu, sem
einhver ferðamaðurinn á eftir að
stinga í tösku sína einn góðan
veðurdag, Við hlið hennar er
bóndinn í fullum herklæðum.
ákaflega fjölskrúðugt hér suður|Hann virðist vera að leggja sið-
frá. Stjórnarvöldin hafa gert i ustu hönd á örvarnar, sem senni-
ýmsar ráðstafanir, til þess að j lega er ætlað að standa í brjósti
vernda og halda landinu! óvinarins eða kviði veiðidýrsins.
ósnortnu, þrátt fyrir vaxandi En þeir tímar eru úr sögunni,
skagans. St. Augustine státar af
fleiru en að vera auðug af forn-
minjum, því að hún er einnig
elzta borg Bandaríkjanna.
Árið 1513 steig þar á land
spænskur sæfari, de Leon að
nafni. Sagan segir, að hann hafi
þá ekki verið í landkönnunar-
ferð, heldur í leit að yngingar-
lind, er hann hafi heyrt sögu-
sagnir um hjá Indíánum í Vestur-
Indíum.
Á Florida hitti de Leon fyrir
friðsama Indiána, sem vísuðu
honum á lindina margþráðu. •—
Yngingarlind þessi, Fountain of
Youth, er haldið við enn í dag,
og getur fólk fengið að bergja
Marcos — mikið mannvirki og
traust, enda hefur hann fullkom-
lega staðizt tímans tönn. Spán-
verjar hófu byggingu hans árið
1672, en hann var ekki fullgerður
fyrr en 84 árum síðar. Og í þessi
84 ár dundu svipur hins spánska
nýlenduveldis á bökum hinna
innfæddu, sem voru þrælkaðir
eins og skynlausar skepnur.Þetta
mikla hervígi er því jafnframt
óbrotgjarn minnisvarði náttúru-
barnanna, er fórnað var á altari
hinnar svokölluðu siðmenningar.
Kastalinn var um skeið eitt
traustasta vígi Spánverja vestan
hafs. Sagan greinir m. a. frá því,
að eitt sinn hafi enskur floti setið
um hann, og haldið uppi látlausri
skothríð í tvo mánuði — en að
lokum orðið að hörfa
Skammt fyrir ofan kastalann
byggðu Spánverjar borg — um-
i kringda rammgerrum múr.
! Margt gamalia húsa stendur þar
enn, og mætti hér nefna hinn
i nafntogaða þrælamarkað. Er þar
! allt í sama horfi og á þeim tím-
I um, er hinir ánauðugu voru
. boðnir upp og leiddir burt í
hlekkjum. Af múrnum er nú ekk-
ert eftir nema borgarhliðið, sem
borgarbúar hafa svo oft verið
reiðubúnir að verja til siðasta
manns. í borginni er elzta skóla-
hús Bandaríkjanna — lítið timb-
urhús — byggt af Spánverjum
fyrir meira en 200 árum. Var það
notað sem hermannaskáli, en eft-
ir að Englendingar hernámu stað-
inn var ^arið að nota það til ensku
kennslu.
inn tekinn að lýsast. Út úr skóg-
inum berst þungur kliður hinu
iðandi lifs, og fölir skuggar
trjánna varpa dulrænum blæ á
umhverfið. Nótt hitabeltisins ev
skollin á.
H. J. H.
OG NOTTIN DETTUR A
Við yfirgefum St. Augustine,
og látum enn horfa í suður. Það
er ekið um blómleg landbúnað-
arhéruð og villta hitabeltisskóga.
Appelsínur og grapealdin glóa í
laufþykkninu fram með veginum.
Annars staðar mynda krónur
trjánna samfellt laufþak yfir
Gamla borgarhliðið í St. Augustine er í dag opið hverjum sem er.
á töfra-drykknum — fyrir hæfi-tskjól fyrir brennandi sólargeisl-
lega borgun. unum. Farið er í gegnum eina
Síðar gerðu Spánverjar mis-' fegurstu borg skagans — Miami
heppnaðar tilraunir til nýlendu- j — á strönd Atlantshafsins: Sann-
stofnunar á þessum stað, og það kölluð borg pálma og baðstranda,
var ekki fyrr en árið 1564, að þeir
gátu komið sér þar varanlega
fyrir.
Yfirráð á Florida voru Spán-
umferð og síauknar ræktunar-
framkvæmdir. Stór landflæmi
hafa verið friðuð fyrir ágengni
mannsins í friðlöndum þessum,
þjóðgörðunum svonefndu, gefst
okkur kostur á að sjá landið,
gróður þess og dýralíf — í sama
horfi og það hefur verið í alda-
raðir.
Einna merkar.tur þessara þjóð-
garða er Everglades, sem nær
ýfir hundruð fermílna syðst á
að Indíáninn þurfi að verjast
óvinum eða drepa villidýr sér til
matar. í þess stað selur hann nú
örvar sínar Spánverjanum eða
Svíanum, svo að hann geti, þegar
heim kemur, sýnt vinum og
vandamönnum raunverulegar
Indíánaörvar. Komumanninum
er nú ekki lengur boðin gamla
friðarpípan, né borin fyrir hann
ölkrús. í dag virðist það vera
Camel og Coca Cola, sem er
um.
enda kölluð Riviera vesturheims.
Og enn er haldið áfram, því
að meiningin er að komast til
^ Key West fyrir sólarlag. Key
verjum mikils virði í þá daga, West er sérstæð borg um margt.
því að fram með ströndinni sigldi Hún stendur á eyju rösklega 100
spænski flotinn ár eftir ár hlað- mílum út af syðsta odda Florida-
inn dýrmætum fjársjóðum, er skagans og er tengd við megin-
rænt hafði verið úr löndum Az- landið með vegi, er lagður hef-
teka og Inka. í rúm 200 ár héldu ur verið eftir kóraleyjabelti. Öll
Spánverjar velli í Florida, en sund eru brúuð traustbyggðum
að kom þó, að þeir urðu að láta brúm — brúm, sem ætlað er að
í minni pokann fyrir Englending-1 standast allar hamfarir veður-
guðanna, jafnvel fellibylji og
flóðbylgjur,, því að slíkt er al-
í ST. AUGUSTINE gengt hér um slóðir. Brýrnar eru
St. Augustine er í dag friðsæll hvorki fleiri né færri en 41 —
og fagur bær. En hún er frá-1 og sú lengsta sjö mílur að lengd.
brugðin því, sem gengur og gerist í dag er eyjan mikilvæg stöð
um slíka bæi — að því leyti, I flughers og flota — og ber þess
að yfir henni hvíla töfrar og duld reyndar töluverð merki.
hins forna. Hún ber merki þess, j í þann mund er við ökum inn
að hafa á sínum tíma verið vett- á eyjuna hverfur sólin undir
vangur mikilla átaka ■— merki, djúpbláa brún Mexikóflóans.
sem vel hafa verið varðveitt. j Enn er örlitill roði í austrinu —
Það, sem ajhyglin beinist fyrst haflöturinn er spegilsléttur —
og fremst að, er kastalinn de San [ það blaktir eklti hár á höfði. —
höfðum okkar og veita kærkomið Himininn er alstirndur og mán-
VINDLINGURINN (sigarettan)
er dauðhættulegur og ætti a<3
upprætast, fullyrti dr. Johannea
Clemmensen, stjórnandi dönsku
krabbameinsstöðvarinnar, nýlega
í blaðaviðtali. Eflaust veit dr.
Clemmensen, hvað hann segir 1
þessu efni, því að hann skrásetur
öll krabbameinstilfelli í Dan-
mörku.
Það hafa ekki skort aðvaranir
gegn vindlingunum hin síðari ár,
segir læknirinn, en það hafa líka
verið bornar fram margs konar
efasemdir gegn þessum aðvörun-
um. Það hefur verið dregið í efa,
að vindlingurinn væri sjúkdóms-
orsökin. Það hefur verið spurt:
Getur ekki reykurinn í iðnaðar-
borgunum eins verið orsöb
lungnakrabbans?
Ég vil fullyrða, að í þessu efnt
er enginn vafi lengur, segir di'.
Clemmensen. Þekktustu læknar
heimsins og vísindamenn, sem
hafa rannsakað þetta mál, hafa
fyllilega sannað, að vindlinga-
reykingar eru orsök lungna-
krabba. Rannsóknir þessar eru
svo víðtækar, og við vitum svo
mikið með vissu, að það þarf að
koma af stað almennum áróðri
til að draga úr vindlingareyking-
um. Og það sem er enn sorglegra
í þessu efni er það, að eftir síð-
ustu amerískum rannsóknum, er
hættan á hjartasjúkdómum með-
al þeirra, sem reykja mikið,
helmingi meiri en hættan á.
lungnakrabbanum.
Það er nauðsynlegt, að heil-
brigðisstjórn í hverju landi leggi
fljótlega fram naktar staðreynd-
ir um fjölda dauðsfalla af krabba
meini meðal reykingamanna,
bætir læknirinn við. Heilbrigðis-
stjórnin verður að segja vind-
lingunum stríð á hendur. Það er
ekki nauðsynlegt að bíða eftir
því, að vitað sé, hvort það er
nikotínið, tjaran eða aðrir hlut-
ar vindlingsins, sem valda krabba
meininu. Það er nóg, ef hægt er
að segja eins og hin ameríska
staðfræði: Ég veit ekki hver or-
sökin er, en ég veit, að sá maður,
sem reykir vindlinga, er í meiri
hættu fyrir lungnakrabba en
sá, sem ekki reykir. Á því er
enginn vafi.
Þar að auki er reykingamað-
urinn í tvöfalt meiri hættu fyrir
hjartasjúkdómum. Að vísu
hefur einstaklingurinn frelsi til
að skaða heilsu sína, en það er
dýrt fyrir samfélagið.
Takmarkið er að fá vindling-
ana inn undir ákvæði stofnunar
Sameinuðu þjóðanna, sem berstt
gegn eiturnautnum eins og ópí-
um og kókaíni.
Frá skrifstofu
Áfengisvarnarnefndar Akureyrar
JERÚSALEM, 9. nóv. — ísraelski
utanríkisráðherrann, Moshe
Sharett, fór í dag flugleiðis til
Washington. Hyggst hann „vera
við hendina" — eins og hann
sjálfur orðar það, þegar ísraelska
stjórnin fer formlega fram á það-
við bandaríska utanríkisráðuneyt
ið, að Bandaríkjamenn láti
ísrael vopn í té. Sharett er nú
utanríkisráðherra í stjórn Ben
Gurions, en var fvrir skemmstu
forsætisráðherra.
— Reuter-NTB