Morgunblaðið - 17.11.1955, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 17. nóv. 1955
MORGVNBLAÐIÐ
25
Verzlunafiélaginii i Vik hefur vonð iiskur
ig
tryggir Skuf tiellmgum heilbrigðu verzlunursumkeppni
NÚ um þessar mundir eru
liðin íimm ár síðan Verzl-
unarfélag Vestur Skaftfell-
ir.ga í Vík var stofnað. Félag
þetta stendur nú orðið traust-
um fóturn, að vísu eftir ýmsa
þyrjunarörðugleika fyrstu ár-
in. Það hefir átt sinn þátt í því
r,ð gera verzlun Skaftfellinga
sem frjálsasta og stefna henni
inn á þá braut, að hagsmunir
bæncla og viðskiptamanna sitji
í fyrirrúmi.
Þegar fréttamaður Mbl. var
fyrir skömmu á ferð austur í
Vík í Mýrdal, notaði hann
tsekifærið og átti samtal við
Kagnar Jónsson verzlunar •
stjóra um stofnun Verzlunar-
félagsins og vöxt þess síðan.
FUNDUR Á IIELLU
Ragnar hóf mál sitt á þessa
leið:
— Sumarið 1950 komu menn
austan úr Vík í Mýrdal til mín,
þar sem ég bjó á Heílu á Rang-
árvöllum. Fóru þeir þess á leit
við mig, að ég tæki að mér for-
stöðu samvinnufélags, sem bænd-
ur og aðrir hugðust stofna í Vík.
Þeir höfðu þá þegar talað við
Jón Halldórsson kaupmann í Vík.
Hann hafði gefið þeim ádrátt um
að selja þeim verzlun sína, sem
ilagnar Jónsson verziunarstj.
segir frá hinu giflusagniega
fÍBiím óra starfi féiagsins
þyrfti að haida. Það er, hvort starfið sérstaklega erfitt var að
menn myndu þora, þegar á sjálfsögðu viðskiptahömlurnar og
hóiminn var komið. | vöruþurrðin þar af leiðandi, en
Samt Iét cg tilleiðast og var einnig það að sumir innan sýsl-
þá ríkast í liuga, hve bænd- unnar hófu hatramman andróð-
urnir ótíuðust að verzlunar- ur gegn félaginu.
máium þeirra yrði ekki vel
háitað, ef ekki yrði hægt að
leiía nema á einn síað. Ég
skiidi ofur vel að slíkt myndi
ekki vera vænlegt cg vildi
verða þeim ao liði, ef hægt
væri.
FELAGSMONNUM
UEFIR MJÖG FJÖLGAÐ
—- Hvað villtu svo segja um
stofnun félagsins?
— Stofnfundur var haldinn H>.
nóvember 1950. Voru þar mættir
eitthvað rúmlega 40 manns, sem
gerðust stofnendur félagsins.
— En hvað eru félagsmenn nú
orðnir margir?
— Þeir munu nú vera nokkuð
á fjórða hundrað manns. Félagið
hlaut nafnið Verzlunarfélag Vest-
ur Skaftfellinga. í fyrstu var það
Hið nýja bifreiðaverkstæði, sem Verzlunarfélagið reisti í sumar.
Til hægri við það sjást nokkrar af liinum stóru dísel-bifreiðum
félagsins, sem annast flutningana hina löngu leið til og frá
Reykjavík. '
faðir hans, hinn vinsæli kaup- algerlega eignalaust og stofnféð
maður og bóndi, Halldór Jónsson, sem byrjað var með eingöngu
hafði stofnað og búin var
starfa í áratugi.
BÆNDUR óttuðust
VERZLUNAREINOKUN
— Hver var ástæðan til
að þær inneignir, sem menn áttu í
verzlun Halldórs Jónssonar, og
sem þeir létu ganga yfir.
Fyrir lansfé keyptum við vöru-
lagar Halldórsverzlunar og fjóra
að bíla, sem hann átti. Fengum verzl
þessar ráðagerðir komu upp um unarhúsin leigð ásamt sláturhúsi,
stofnun samvinnufélags?
— Hún var sú, að bændur óttuð
ust, að þegar Jón Halldórsson
hætti verzlun, þá væri hætta á að
einokun myndaðist í verzlunar-
málum sýslunnar. Sá ótti var
sennilega ekki ástæðulaus, því að
viss öfl unnu að því að koma á
eihni verzlun í allri sýslunni.
— Jæja, heldur Ragnar áfram.
Ég verð að segja að ég var mjög
hikandi áð taka þetta verk að
mér og í rauninni ekki furða, því
að það var ekki árennilegt í
xnarga staði. Fyrst og fremst var
ég lítið kunnugur í Skaftafells-
sýslu, þótt ég þekkti þar nokkra
ágæta menn. Og hvað verzlun-
inni viðvíkur, sá ég, að flutninga-
leiðin austur var bæði löng og
erfið. Hafnleysið gerði það að
verkum, að allir flutningar þang-
að austur urðu að fara fram á
bílum frá Reykjavík. Má benda
á að vegalengdin frá Reykjavík
er 325 km þangað sem lengst er
að fara á félagssvæðinu.
Þegar þetta gerðist ber þess og
að geta, að verzlunarliöftin voru
í alglej-'mingi og mjög erfitt með
öflun allra vara.
Að lokum vissi ég ekki
nákvæmlega, hvað menn aust-
ur þar hefðu almennt áhuga á
þessu, eða hversu traustir
menn yrðu félaginu. ef á
frystihúsi og vörugeymslu. Það
var einnig mikill styrkur fyrir fé-
lagið, að allir starfsmenn Hall-
dórsverzlunar héldu áfram hjá
Verzlunarfélaginu, en þeir voru
þaulkunnugir og vanir menn við
verzlunarstarf.
Það verður samt að segja það
eins og er, heldur Ragnar áfram,
að starfsemin fyrsta árið var
mjög erfið. Ég var alveg að gef-
ast upp fyrsta árið, af því að ég
var heilsulaus og þoldi ekki sí-
felld ferðalög innan héraðs og til
Reykjavíkur. Það sem gerði
HVAR VAR „HUGSJON“
SAMVINNUNNAR
Ragnar vill ekki segja meira
um þá baráttu, en hún er flest-
um kunn, sem lesa blöðin. Menn
minnast þess enn hvernig kaup-
félagsstjórinn í Vík rauk upp og
skrifaði hverja greinina á fætur
annarri til þess að gera stofnun
Verzlunarfélagsins tortryggilega.
Þótti mönnum það undarlegt
fyrirbæri, að sá pólitíski flokkur,
sem þykist hafa samvinnustefn-
una fyrir hugsjón barðist með
klóm og kjafti gegn þessu unga
samvinnufélagi, sem átti í byrj-
unarörðugleikum.
Virtist sá atgangur allur sýna
að samvinnuhugsjónin næði ekki
inn að hjartanu hjá þessum
mönnum, nema því aðeins að þeir
gætu notað hana sjálfum sér til
pólitísks ávinnings og til þess að
reka stoðir undir auðhring SÍS
í Reykjavík.
En um allan þennan atgang
j vill Ragnar sem minnst tala.
Þetta er liðin tíð og í rauninni
varð þetta aðeins til þess að
styrkja og þétta raðir þeirra
manna, sem að Verzlunarfélag-
inu stóðu. Skaftfellingar voru
ekki á sama máli og kaupfélags-
stjórinn, að það væri óþarfi og 1
lúxus að hafa tvær verzlanir.
Þetta hefir þróunin sýnt.
Hlutverk Verzlunarfélagsins
frá fyrstu tíð hefir verið að
sporna gegn einokun í sýslunni
og veita félagsmönnum eins góða
verzlun og viðskipti og hægt er
á hverjum tíma.
STARFSEMIN VEX OG
VERÐUR FJÖLBREYTTARI
— Hvað segirðu mér þá um
þróun Verzlunarfélagsins síðan?
— Það sem fleytti félaginu
yfir byrjunarörðugleikana var
fyrst og fremst framúrskar-
andi samheldni og skilningur
félagsmannanna. Þeir hafa stað
ið allir sem einn maður um-
hverfis félagið. Það var einnig
happasælt, að losnaði um
verzlunarhöftin einmitt
nokkru eftir að félagið var
stofnað.
Fyrsta árið var vöruveltan
tæpar 4 milljónir, en s.l. ár
var hún orðin nærri 6 millj.
kr. Er útlit fyrir að hún verði
enn allmiklu hærri í ár. Á
hverju ári höfum við greitt
félagsmönnum nokkurn arð.
Nú hefir félagið eignazt nokk-
uð af húsum Halldórsverzlunar
og hefir í hyggju að kaupa þau
öll síðarmeir. í sumar var byggt
nýtt bílaverkstæði með smur-
Ragnar Jónsson verzlunarstjóri.
stöð. Höfum við nýlega tekið það
í notkun. Þar verður einnig við-
gerðarverkstæði fyrir landbúnað-
arvélar. Þá höfum við endurbætt
sláturhúsið.
Bílakosturinn hefir verið end- j
urnýjaður, þannig að flutning-
arnir frá Reykjavík fara nú ein- i
göngu fram með stórum Dísel- t
bílum.
Félagið hefir útibú að Hörgs- t
landi á Síðu og auk þess dreif- j
ingarstöðvar aðallega fyrir
þungavöru, fóðurbæti, matvöru !
o. fl. í Meðallandi, Álftaveri og j
Skaftártungu. Er það nauðsynlegt
vegna samgönguerfiðleika að
vetrinum.
Á síðasta ári var stofnuð inn-
lánsdeild, sem hefir eflzt frarn
yfir allar vonir. Það er til mjög
mikils hagræðis fyrir félagið,
því að þannig fæst rekstursfé og
það er einnig til mikils hagræðis
fyrir bændur, einkum þegar þeir
ráðast í fjárfestingu.
VAXANDI BYGGINGAR
OG RÆKTUN
— Hafa félagsmenn talsvert
byggt?
— Það er mikill framfara-
hugur í bændum hérna og hef-
ir verið mikið um byggingar
nú undanfarin ár, bæði íbiiðar
húsa cg peningshúsa. Fer það
enn vaxandi. Nú í sumar var
t. d. mikið um byggingar og
hefir hlaupið í Múlakvísl jafn-
vel lítið tafið þær framkvæmd
ir, vegna þess að okkur tókst
giftusamlega að yfirstíga þann
samgöngutálma, sem Kvíslin
var um skeið. Samfara bygg-
ingunum er ræktun aukin og
hafa aldrei eins margir keypt
dráttarvélar hjá Verzlunarfé-
laginu og nú í sumar.
— Safna bændur ekki skuldum
með þessum miklu framkvæmd-
um?
— Mín reynsla eftir 20 ára
starf við samvinnuverzlun, fyrst
á Hellu og svo hér, er sú, að það
séu aðeins örfáir bændur, sem
ekki vilja standa í skilum. Menn
vilja klífa þrítugan hamarinn til
þess að greiða skuldir sínar. Þó
getur sú hætta alltaf verið fyrir
hendi, að menn taki stökkin of
stór.
Annars er gaman að líta yfir
þróunina í landbúnaðinum síðan
ég byrjaði að starfa við verzlun
í sveit. Gömlu bæirnir víkja fyrir
nýjum íbúðarhúsum. Og raf-
magnið er að dreifast út um
sveitirnar.
GÆFA AÐ SAUÐFJÁR-
SJÚKDÓMARNIR BÁRUST
EKKI AUSTUR FYRIR SAND
— Hvað er annars um hag og
hagsmunamál bænda í héraðinu
að segja?
— Sauðfjárpestirnar og niður-
skurðurinn voru áfall fyrir nokk-
urn hluta sýslunnar, það er Mýr-
dælinga, en vonandi eru sjúk-
dómarnir um garð gengnir. Það
var mikil gæfa, að sauðfjársjúk-
dómarnir bárust ekki austur yfir
Mýrdalssand, því að þar er nær
eingöngu sauðfjárrækt.
Bændur austan sands hafa mik
inn hug á að komast inn á mjól.k-
ursölusvæðið. Hafa oftar en einu
sinni verið ræddir möguleikar á
þessu á aðalfundi Verzlunarfé-
lagsins. Og nú eygja menn aukna
möguleika, þegar nýja brúin kem
ur á Múlakvísl.
Ég tel það tvímælalaust mik
ið hagsmunamál og til síórra
bóta, að þeir komist inn á
mjólkursölusvæðið, vegna
þess að sauðfjárbúskapurinn
þarf að vera svo stór til að
gefa sama arð og meðalstórt
kúabú. Sumir bændur hafa að
vísu geysimikla sauðfjárrækt,
en þó er það misjafnt og ýmsir
liafa of litlar tekjur.
ÁNÆGJULEGT SAMSTARF
— Hvaða augum líturðu svo á
framtíðina eftir fimm ára starf
V erzlunarf élagsins?
— Ég er ekki svartsýnn á fram
tíðina. Nú sé ég ekki eftir því að
hafa tekið þetta starf að mér. Ég
hef mikla ánægju af því að starfa
með Skaftfellingum, enda hefir
starfið gengið eðlilega. Ég tel von
ir standa til, að það samstarf geti
enn orðið ánægjulegt um langt
skeið, segir Ragnar Jónsson að
lokum. Þ. Th.
Vörunum er ekið heim í hlað hjá viðskiptamönnunum, þar sem bílfært er. Vegakerfið í Vestur
Skaftafellssýslu hefur teygzt mjög út hin síðustu ár og margir bæir fengið gott vegasamband. Á
myndinni eru vörurnar affermdar, ýmist eru það mat- eða fóðurvöiur eða byggingarefni.