Morgunblaðið - 17.11.1955, Blaðsíða 8

24
ff ORGVNBLAÐIti
Fimmtudagur 17. nóv. 1955
Heimsókn aÖ SkeiB
í?
A S* ® i su s ÍM ára pma 11 sresl
orkuver þegar ol litið
4ESS eru allmörg dæmi erlend-
is, að heilar byggðir séu lagð-
ar í eyði.þegar reistar eru hinar
risastóru stíflur fyrir raforkuver.
Hér á landi höfum við sem betur
fer, ekki þurft að gera þetta, sök-
um þess hve okkar miklu vatns-
föll eru aðgengileg og byggð við
sér grasi vafðan hvamm og fjat- i
maga þar í sumarblíðunni. En 1
t'minn er fljótur að líða og við
erum komin um langan veg og
stöndum nú á brún Bröttubrekku.
Við fætur okkar liggur Stíflan,
þessi fagra sveit, sem að sönnu
hefir misst allmikið af fjöl-
Stöðvarhúsið að Bakka.
þau dreifð. Þess er þó eitt dæmi
hér á landi, að jörð hafi larið í
eyði, og land nokkurra anriarra
hafi verið alimikið skert. Þetta .
er norður í Fljótum í Skagafirði.
Sá staður heitir í Stíflu og er fag-
ur dalur í hásuður frá Mikia-
vatni. Svonefndir Stífluhólar
„hálfan daginn fylla“, líkt og
norður í Öxnadal. Þar sem
þrengslin eru mest og hólarnir
nærfellt loka dalnum, hefir
Skeiðsfoss myndazt. Dregur hann
nafn sitt af bænum Skeið, sem
stendur vestanvert í dalnum. Við
þennan foss hefir verið reist
hæsta stífla, sem gerð hefir ver-
ið af mannavöldum hér á landi.
Ofan við Skeiðsfoss voru áður
þrjú vötn og hét hið stærsta
þeirra Gautastaðavatn. Stærð
þessara vatna margfaldaðist, er
hin 18 metra háa stífla hafði
verið reist.
LANDSSKERÐING
Á 6 JÖRÐUM
Þegar lónið stækkaði fór jörð-
in Hringur í Stíflu alveg í eyði,
en þar fóru bæði allar engjar og
túnið á kaf undir vatn, en bæjar-
húsin standa ein upp úr. A 5
öðrum jörðum fór meira og
minna af engjum undir vatn. Um
slíkt var þó ekki að fást þar sem
hér var um að ræða hagkvæm-
asta staðinn fyrir raforkuver fyr-
ir Siglufjarðarbæ.
FRÍMANN ARNGRÍMSSON
SENNILEGA UPPHAFSMAÐUR
VIRKJUNARINNAR
Svo sem kunnugt er var hinn
þjóðkunni maður Frímann Arn-
grímsson, sem mörg ár ævi sinn-
ar dvaldist á Akureyri, mikill
áhugamaður um rafvæðingu ís-
lenzkra fallvatna. Frímann mun
hafa fyrir mörgum árum eignazt
jörðina Bakka, en í landareign
hennar stendur nú stöðvarhús
raforkuversins við Skeiðsfoss.
Bakki er jörðin gegnt Skeiði.
Frímann er sagður hafa átt hug-
myndina að byggingu raforku-
vers á þessum stað, þótt ekki
verði það íullsannað. Hitt er vit-
að, að hann átti jörðina Bakka og
af honum. mun Siglufjarðarbær
hafa keypt hana.
HEIMSÓKN í ORKUVERID
Við skulum nú bregða okkur
í heimsókn í orkuverið við Skeiðs
foss. Fyrst er ferðinni heitið að
svonefndri Bröttubrekku, en hún
er við fremri brún Stífluhóla. Við
sliulum velja okkur síðsumardag
í iögru veðri. Sólin hellir geisla-
flþði s'nu yfir Fljótin. Það er
freistandi að leita sár berja í lyng
vöxnum Stífluhólunum, eða finna
breyttri fegurð sinni við
að sökkva að svo miklu
leyti „í sæ“, ef svo má að
orði kveða. Þar sem nú er hið
mikla stöðuvatn, sem myndazt
hefir við byggingu rafveitustífl-
unnar, voru áður lyng- og kjarr-
vaxnir hólmar í þremur vötnum,
sem nú hafa sameinazt í eitt. Eitt
STOÐVARSTJORI I 18 AR
Er við höfum virt hið fagra
landslag fyrir okkur af brún
Bröttubrekku, höldum við aftur
til baka gegnum Stífluhóla. Við
sveigjum heim að stöðvarbygg-
ingunum að Bakka. Við sjáum
eldri mann vera að snúa hevi í
brakand.i þurrkinum á túni
skammt ofan við stöðvarhúsið. Og
úti á sandeyri í ánni stendur nýr,
gljáfægður fólksbíll, en skammt
frá veifar veiðimaður stönginni
sinni. Og uppi í hólunum, skammt
suðaustur frá virkjuninni, sjáum
við talsverðan hóp af fólki, sem
dreifir sér um brekkurnar í berja
leit.
Við nemum staðar við stórt og
reisulegt stöðvarhúsið. Það er
hvítkalkað að utan og snyrtilegt
allt í kringum það, sem ber vott
um hirðusemi og góða umgengni
Er við göngum inn í stöðvarhúsið
hittum við fyrir stöðvarstjórann,
Indriða Guðjónsson. Hann er ve'
meðalmaður á hæð, þreklega
vaxinn og viðmótsþýður í fasi.
Indriði leysir greiðlega úr öllum
spurningum okkar varðandi orku
verið. Hann er líka manna kurm-
ugastur öllu er að því lýtur,
enda hefir hann verið vélgæzlu-
maður hjá rafveitum Siglufjarðar
í samfleitt 18 ár.
LÝSING Á ORKUVERINU
Indriði segir okkur að stíflan
við Skeiðsfoss sé sú hæsta sinnar
Hin 18 m. háa stífla
Indriði stöðvarstjóri í véiasal.
sinn voru hér í Stíflu 15 bæir
í byggð, en nú eru þeir aðeins 8.
Fleira ber þó til þessarar fækk-
unar en bygging rafstöðvarinnar.
Nokkrir bæjanna voru begar
komnir í eyði, og sumir löngu áð-
ur en virkjun Skeiðsfossins hófst.
tegundar hér á landi, þ. e. 18
metrar á hæð og myndar hún
stærstu vatnsuppistöðu, sem til er
á landinu, gerð af manna hönd-
um. Vatnsstokkurinn frá stífl-
unni til stöðvarhússins er 650 m.
langur og 2,10 m. í þvermál og
fallhæð vatnsins 43 m. þegar lón-
ið er fullt. Stöðvarhúsið er 200
fermetrar að grunnfleti og í því
eru 2 vélasamstæður. Þegar raf-
stöðin var tekin í notkun hiríh 29.
marz 1945 var aðeins ein véla-
samstæða af svonefndri Leffel-
gerð, amerísk. En 1954 var ann-
arri jafn stórri samstæðu komið
þar fyrir, er hún af svonefndri
Gilkes-gerð, ensk. Þegar báðar
samstæðurnar eru í gangi fram-
leiða þær 3000 kw. við fulla
vatnshæð í lóninu, en framleiðsl-
an fellur ofan í 2400 kw. við
minnkandi vatnsmagn t. d. síðari
hluta vetrar.
ÖRUGG RAFVEITA
Skeiðsfossvirkjun hefir frá því
fyrsta gengið vel og er nú mjög
örugg með að skila orku sinni
truflanalítið. Fyrst bar nokkuð á
vatnstapi í Stífluhólana, en það
fer nú minnkandi. Vatnsnotkun
orkuversins er 10,5 til 11 rúm-
metrar á kw.stund. Síðari hluta
sumars og á haustin þegar notk-
un rafmagnsins er lítil, er aðeins
önnur vélasamstæðan höfð í
gangi. Er þá einnig dregið úr
Séð yfir lónið í Stíflu.
(Ljósm. Vignir Guðm.)
vatnsnotkuninni og látið safnazt
fyrir í lóninu og það fyllt eins og
hægt er og safnast þá fyrir vatns-
forði til vetrarins, en þá minnka
árnar í Stíflunni og jafnframt
eykst vatnsnotkunin. Rafstöðin
hefir aldrei bilað frá því hún var
tekin í notkun fyrir rúmum 10
árum. Þær truflanir, sem orðið
hafa eru vegna bilana í línunni
til Siglufjarðar, en hún liggur í
gegnum hið illræmda Siglufjarð-
arskarð og mun hvergi á landinu
vera jafn langt haf milli raf-
staura og þar, en þar er eitt
hafið 500 m. og annað 600 m. í
fyrravetur varð t. d. aldrei raf-
magnstruflun. Þó var vetur snjó-
þungur í Fljótum, enda eru Fljót-1*
in orðlögð snjóakista. Ástæðuna
fyrir þessu telur Indriði vera þá,
að aldrei kom bleytuhríð og
aldrei ísing, en sem kunnugt er
er ísing á línunni algengasta or-
sök rafmagnstruflananna.
gamla virkjunin fyrir
SIGLUFJÖRÐ VAR AÐEINS
35 HESTÖFL
Fyrsta rafstöðin, sem Siglfirð-
ingar áttu var byggð við Hvann-
eyrará árið 1913 og framleiddi
hún aðeins 35 hestöfl. Síðan var
bætt við gömlu virkjunina diesel-
toppstöð. Vatnsréttindin í Stífl-
unni voru svo keypt árið 1920. en
sökum fjárskorts og fleiri tafá
hófust framkvæmdir ekki fyrr en
1943. Búast hefði mátt við að
nokkrir erfiðleikar myndu verða
á þvi að fá þessi réttindi, en svo
reyndist þó ekki, því vel gekk og
friðsamlega að ganga frá landa-
kaupum hjá þeim bændum er
misstu land undir vatn vegna
stíflugerðarinnar. Virkjun þessi
er nú orðin nokkuð dýr, eða sem
svarar 15—16 milljónum króna.
GERIR EKKI BE^UR EN AH
FULLNÆGJA ÞÖRFINNI
Sem kunnugt er, er notkunar-
svæði Skeiðsfossvirkjunar Siglu-
fjörður fyrst og fremst, en nú er
verið að leggja línur heim á 55
bæi í Haganes- og Holtshreppum.
Þó geri’’ virkjunin ekki nema rétt
að fullnægja þörf Siglfirð-
inga, og ef s’ldarsumar kæmi og
allar síldarverksmiðjurnar væru
í gangi dögum, vikum eða mán-
uðum saman, mundi orkuverið
engan veeinn fullnægja notkun-
Frh. á bls. 31