Morgunblaðið - 24.11.1955, Qupperneq 13

Fimmtudagur 24. nóv. 1955
MORGUNBLAÐIB
29
Bjani! Magnússon
í DAG verður hálfníræður Bjarni
Magnússon í Búðardal í Laxár-
dal í Dölum vestur. Hann er
iangelstur Búðdælinga, fæddur
24. nóv. 1870 í Sauðhúsum, yngsta
barn hjónanna Magnúsar Sig-
urðssonar og Steinunnar Böðvars
aottur. Voru þau komm af góðu
bændafolki.
Bjarni fylgdi foreldrum sín-
um og ólst upp með þeim fram
undir fermingaraldur. 13 ára
missti hann föður sinn og réðist
þá í vist til vandalausra. Var
lengst á Vestfjörðum og stundaði
þar ýmist landbúnaðarvinnu eða
sjóróðra. Árið 1917 kvæntist
hann Sólveigu Ámadóttur, mestu
röskleikakonu. Þau hjónin
Heyskapur á sáðsléttunni vestast á Stjórnarsandi. Þar hafa orðiS
miklar kalskemmdir eins og víðar í sáðsléttum um allt land. Eru
þar stórir skallar, sem verður að sá í að nýju, ef að gagni á að
koma. Slík mistök með sáðgresi valda bændum óhemju kostnaðár*
Á kjarnorkusýningunní í Genf, sem haldin var samtímis alþjóða-
ráðstefnunni um friðsamlega hagnýtingu kjarnorku, var þessi opni
kjarnorkuofn hafður til sýnis. Áhorfendur gátu séð hvernig hlað-
inn lá ofan í vatninu. Ef hægisstöngum var lyft upp sást hvemig
vatnið fór að sjóða kringum úraníumstangimar, því að hitt mynd-
aðist af þeim. Til að hindra hættulegar geislavirkanir var mikið
vatnsmagn fyrir ofan hlaðann, sem tekur í sig mikinn hluta hættu-
legra geisla.
Kjarnorka
Frh. af bls. 22 ,
ar hraðfara nevtrónur. í sjálfum J
hlaðanum er þá enginn hægir.
Plútóníum er notað sem eldsneyti
en utan um það er svo U-238, sem
nýtt eldsneytí myndast úr. Fyrir
hvert kg. af plútóníum, sem
brennt er getur myndast 1,5 kg.
af plútóníum úr IJ-238.
ELDSNEYTIí
VÖKVAUPPLAUSN
í þeim kjarnorkuofnum, sem
getið hefir verið hér að framan,
er eldsneytið haft í stöngum
(heterogeneous reactors). Til að
stilla þá eru notaðar stengur með
nevtrónugleypandi efni, og loks
eru öryggisstengur úr sams kon-
ar efni til að kæfa klofnunarkeðj -
una, ef þörf krefur. Það er þó
ekki nauðsynlegt að hafa elds-
neytið í stöngum.
í einni gerð kjarnorkuofna
(homogeneous reactors) er það
haft í uþplausn, t. d. efnasamband
með U-233 eða U-235 leyst upp
í þungu vatni. Upplausnin inni-
heldur þá bæði eldsneytið og
hæginn. Nevtrónurnar, sern halda
við klofnunarkeðjunni, eru hæg-
fara. Þessi upplausn er höfð í
íláti í hlaðanum. Þar hitnar hún,
þar sem klofhanir fara fram í
henni sjálfri, og er síðan látin
renna út í hringrás um 300° C
heit. í þessari hringrás er svo
hitaskiptir þar sem upplausnin
gefur frá sér hita til vatns í
annarri hringrás. Vatninu er þá
breytt í gufu og hún knýr túrbínu
rafal. Upplausninni er svo aftur
veitt inn í hlaðann.
Hitanum í hlaðanum, þ. e. orku
framleiðslunni, er stjórnað með
því að breyta eldsneytismagninu
í upplausninni. Aukið eldsne.ytis-
magn hefir í för með sér aukinn
hita.
Öryggisstengur eru óþarfar. því
að aukinn hiti í upplausninni veld
ur útþenslu hennar og við það
dregur úr klofnunarkeðjunni, svo
að hitinn lækkar aftur. Ofninn
heldur sér því sjálfur stöðugum
á því stigi, sem hann er stilltur á.
Einnig hefir hann þann kost,
að miklu auðveldara er að vinna
eldgneytið og hreinsa úr því
klofnunarbrot, sem spillandi áhrif
hafa á klofnunarkeðjuna, en í
þeim ofnum, sem hafa eldsneytið
í stöngum. Ókosti hefir hann þó,
m. a. þann, að eldsneytisrásin er
geysilega geislavirk.
Kringum ílátið með eldsneytis-
upplausninni, er annað ílát, sem
í getur verið þungt vatn til að
endurkasta nevtrónunum inn í
eldsneytisílátið. í stað þungs
vatns getur verið þóríumleðja
(ÞÓríum í þungu vatni). Ef elds-
neytið er U-233 getux þá mynd-
auka.
Sfijórnarsandur
azt úr þóríuminu meira af U-233
en brennt er, um 1,1 kg. af U-233
fyrir hvert kg. af U-233 sem
brennt er.
STÖÐUGAR UMBÆTUR I
Kjarnorkuofnar af öllum þess- bjuggu fyrst vestur í Reykhóla-
um gerðum er verið að byggja í sve'h en 1920 fluttu þau til Búð-
Bandarikjunum og öðrum lönd- arc*als °S Þar hafa þau dvalið
um til að fá vitneskju um ýmsa síðan. Hafa þau átt saman 10
eiginleika þeirra, m. a. kostnað. börn og lifa nú 8 þeirra, en^ 13
Þó að fram að þessu hafi verið eru barnabörnin. Auk þess átti
byggðir um 40 kjarnorkuofnar af Ljarni tvær dætur áður en hann
ýmsum gerðum, er enn margt kvæntist. Bjarni átti einn stjúp-
óþekkt í sambandi við þá og son' rnannsefni ágætt, en hann
stöðugar umbætur er verið að ve'ktist af berklum ura tvítugt
gera á þeim. Segja má, að kjarn- °S bó nokkrum árum síðar.
orkuofnar séu enn á byrjunar- Bjarni hefur. langstum búið
stigi og miklar breytingar verði v'b btil efni, en ómegð mikla og
á þeim á næstu áratugum. ævistarf hans beinzt nær að því
í næstu grein mun Magnús eulu afla sér og sínum dag-
Magnússon ræða nokkuð um leSs brauðs, þó hefir hann fylgst
kostnaðaráætlanir kjarnorku-
rafstöðva
standast fjárhagslega saman-
burð við kolakynntar raf-
stöðvar og vatnsaflsstöðvar.
með frásögnum blaða og útvarps
og hvernig þær °S 8ert sér Slögga grein fyrir
rás viðburðanna. Hann hefir
skapað sér skcðanir í þjóðmál-
um og er þar enginn veifiskati.
Allra manna er hann traustast-
ur í viðskiptum, orðheldinn og
skilvís. Hafa fáir verið honum
fyrri að greiða mér opinber gjöld.
Bjarni og kona hans eru greiða-
NYL. var í Sjórétti fjallað um sQm Qg gestrisin, ræðin og reif
tvö mál og var sama skipið aðili er gesti ber að garði.
Togari lendir í tvebn
að báðum, Bæjarútgerðartogar-
inn Pétur Halldórsson.
Fyrst eftir komu sína í Búðar
dal leigðu þau sér húsnæði og
Frh. af bls. 25
að aka góða stund um grasi vaxið
flatlendi. Nú er hið gamalkunna
íslenzka þýfi farið að myndast
þarna og gæti víst einhver fræð-
ingurinn reynt að leysa þá gátu
hvernig þúfur myndast, með því
að fylgjast með umbreytingu
sandsins er gróður festist í hon-
um.
SÁÐGRESIÐ EKKI
NÓGU STERKT
— Á þeim hluta sandsins, sem
næst er bænum sáðum við fyrir
3 árum í 15 hektara af sandi,
heldur Siggeir bóndi áfram. Því
miður hefir sáðgrasið ekki gef-
izt nógu vel. Hefir það kalið og
myndast stórir skallar, sem lík-
lega yrði að sá í aftur, ef það ætti
gagn að gera. Er það reynsla
margra bænda, að sáðgresið sé
ekki nógu gott til að þola hina
íslenzku veðráttu og stafar af því
mikið fjárhagstjón.
En einmitt um þessar mundir
var verið að hirða töðuna af bess-
ari sáðsléttu.
GRÆNA RÁKIN
—- Er það ætlun ykkar, að
rækta tún á Stjórnarsandi, ef allt
gengur vel?
— Já, landi er þannig háttað, að
það ætti að vera hægt. Ef til vill
gæti verið flæðiengi á eystri hlut
anum, sem rakastur er. En fvrst
í stað leggjum við aðaláherzluna
á að láta sandinn gróa upp. Þeg-
ar svo er orðið, þá má tala um
áframhaldið, hvernig landið
verði frekar ræktað. En að lok-
um ætla ég að sýna bér hérna
Þegar togarinn var á karfa- hirti Bjarni þá fénað Árna héraðs
veiðum vestur á Dhornmiðum iækms 0g fiutti vörur fyrir Dala-
fyrir nokkru, skall Pétur Hall- menn j hestvagni. Stundaði
dórsson utan í Siglufjarðartogar- einnig daglaunavinnu hjá kaup-
ann Hafliða, er þeir voru að félaginu og gjörði það fram yfir
toga. Varpa Péturs Halldórsson- áttræðisaldur. Hann gjörði sér
ar festist í botni og orsakaði það bæ yst f þorpinu fyrir rúmum
árekstur. Urðu skemmdir litlar á 30 árum og hefir ræktað þar
skipunum. tveggja kúa tún og skaut bú-
I hinu málinu var um að ræða fjárrækt stoðum undir fjárhag
ásiglingu á togarann Pétur Hall- hans
dórsson, Lá hann hér í Reykja- j\[u er heilsa Bjarna biluð, en
víkurhöfn, bundinn við hafnar- sjá]fshjargarhugur og skap hið
bakkann er Dr. Alexandrine var sama Hann vill ógjarnan víkja
að fara úr höfn. Sigldi skipið aft- af þeim stað er hann hefir num-
ur á bak á togarann, með þeim ið bvggt og ræktað. Vona ég
afleiðmgum að borðstokkurinn hann fái að ha]da feri]vist sem
varð fyrir miklum skemmdum lengst og hverfa héðan begar
og aftari gálgi brotnaði og flein stundin kemur með þeim hætti
skemmdir urðu. _ I sem honum er skapfeldastur.
Við sjórétt í gær skyrði hafn- við hjónin þokkum Bjarna
sögumaðurinn frá þvi, að vélin goða kynningu og óskum honum
hefði ekki virkað og væri allrar hamingju á afmælisdag-
það orsökin, því skipið hefði :nn
rákina, sem við bárum tilbúinn
áburð á s.l. vor. Var það með sam
starfi við Skógrækt ríkisins og
fórum við eina ferð eftir gróður-
lendinu með áburðardreifara.
Og við stígum út úr jeppanum.
Austur eftir nýuppgrónum
' Stjórnarsandi, sjáum við græna
; rönd í úthagagróðurinn, eitthvað
um 3 metra breiða. Munurinn er
greinilegur, þarna hefir gróður-
inn fengið þá næringu, sem þarf
til þess að breyta haglendinu í
ræktað tún. Þessi græna rönd í
gulleitari hagagróðurinn liggur
beint austur eftir sléttunni og
hverfur í fjarska undir Öræfa-
jökul að sjá.
ÞARF ÞOLINMÆÐI
Ég hef sagt hér lítillega frá
þessari ræktunartilraun Klaust-
urbræðra. Vona að það sé nokk-
urn veginn rétt, þó nokkuð sé
um liðið. Um hana hefir oft áður
verið rætt í blöðum, en þá vilj-
að við brenna að fréttamennirnir
gæti ekki hófs í frásögn sinni.
Ræktun Stjórnarsands er ein af
mörgum athyglisverðum ræktun-
artilraunum, sem gerð hefir vér-
ið hér á landi. Enn á mikið vatn
eftir að renna til sjávar, áður en
hún gefur fullan arð og þetta
svæði verður orðið grasgefíð tún.
i íslenzkir bændur þurfa sanrar-
lega þolinmæði til þess að vinna
að ræktunarframkvæmdum, sem
oft gefa ekki ávöxt fyrr en eftir
mörg ár. En við vildum óska að
hinum ágæta bónda og heiðurs-
manni, Siggeiri á Klaustri gangi
tilraunin bæði fljótt og vel.
! Þ. Th.
-S^Lotland 'LjaPcl í vanda
\Jútœhaáta rannsóhn í tuttu^u dr
Þorst. Þorsteinsson.
rekizt á togarann. Sjóréttur mun
halda áfram rannsókn málsins,
er dómnum hefur borizt skýrsla
yfirmanna á Dr. Alexandrine, iBandarískur liðþjálfi var vanur
sem nú er í Grænlandi, en þang- að koma með óvæntar spurningar
að var skipið að fara er þetta er hann var að æfa hermennina.
óhapp vildi til. Einu sinni varpaði hann fram
Viðgerð á Pétri Halldórssyni þessari spurningu við einn her-
mun taka rúma viku. — Senni- j manninn:
legt er að Bæjarútgerðin muni | — Hvað munduð þér gera, ef
setja fram skaðabótakröfur á þér sæjuð stríðsskip koma inn á
hendur Sameinaða gufuskipa- 'æfángarsvæðið?
félaginu, eigendum Dr. Alex-1 — Ég mundi við fyrsta tækifæri
sandrine. láta geðvei'kilækni rannsaka mig.
BREZKA leynilögreglan Skot-
iland Yard glímir nú við eitt
' erfiðasta mál, sem hún hefur haft
með höndum s.l. 20 ár.
Kona nokkur kom fyrir
skömmu til lögreglunnar með
mikilvæg leyniskjöl, sem hún
hafði fundið í íbúð sinni, þegar
hún kom heim til Englands —
eftir langa dvöl erlendis. Ekki
gat konan gefið neina skýringu
á fundinum, og hefur þetta kom-
ið brezku leynilögreglunni í hinn
mesta vanda.
★ ★ ★
Skjölin eru úr leyniskjalasafni
lögreglunnar, en aðeins fáir lög-
reglumenn hafa aðgang að þess-
um skjölum. Smásjáin hefur því
beinzt að lögreglunni sjálfri —
og undanfarið hefur farið fram
víðtæk rannsókn innan hennar.
Álitið er, að sá sem skjölun-
um hefur stolið hafi annaðhvort
verið að fjarlægja upplýsingar,
sem honum sjálfum hafa verið
hættulegar — eða þá, að ætlunin
sé að nota þau til fjárkúgunar.
Ekki er enn búið að ganga úr
skugga um hvort þetta eru elnu
skjölin, sem horfið hafa, en ött-
azt er, að hér sé um að ræða
meiri stuld en þegar er komið í
ljós.
★ ★ ★
Skjölln, sem hér um ræðir,
hafa að geyma mikilvægar upp-
lýsingar ura aíbrotamenn — og
er það því ekki - svo lítið, sem
í húfi er.
Lögreglustjórinn í London hélt
fyrir skömmu fund með yfir-
mönnum lögreglunnar og krafð-
ist þess, að gagnger rannsókn
færi þegar fram innan Skotland
Yard, því að miklum óhug hefur
slegið ' á almenning við þessar
fréttir.
— En þú veizt það góði viimr,
að GuS lætur rigna jafnt yfir
réttláta og rangíáta.
— Veit ég að vísn, en þeir rang-
látu standa þá í flestum tilfellum
undir regnhlífum hinna réttlátu.