Morgunblaðið - 14.01.1956, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 14.01.1956, Blaðsíða 8
8 MUKGU N BLAÐIÐ Laugardagur 14. jan. 1956 Utg.: H.i. Árvakur, Reykjavík. Framkv.stj.: Sigfús Jónsson. Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgCarm.) Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vlgtur. Lesbók: Árni Óla, sími 3045. Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson. Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla: Austurstræti 8. — Sími 1600. Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði mnanlanda. í lausasölu 1 króna eintakið. Tilroun til oð sættu vinnu og fjúnuugu ÞRÍR þingmenn Sjálfstæðis- flokksins hafa lagt fram á Alþingi tillögu til þingsályktunar um hlutdeildar- og arðskiptifyrir- komulag í atvinnurekstri íslend- inga. Samkvæmt henni skal ríkis- stjórninni falið að láta rannsaka og gera tillögur um, hvar og hvernig megi bezt koma á slíku skipulagi í atvinnurekstri þjóð- arinnar og á hvem hátt þing og stjóm geti stuðlað að eflingu þess. Er lagt til að ríkisstjórnin hafi samráð við fulltrúa frá sam- tökum atvinnurekenda og laun- þega um þetta undirþúningsstarf, sem skal hraðað eftir föngum. Það er vissulega rétt, sem flutn ingsmenn þessarar tillögu benda á, að hagsmunaárekstrar gerast nú stöðugt tíðari milli vinnuveit- enda og verkalýðs. Á það ríkan þátt í að veikja efnahags- og af- komugmndvöll þjóðarinnar. Langvarandi vinnudeilur kosta stórfé og bitna bæði á því fólki, sem tekur þátt í þeim, verkalýð og vinnuveitendum, og þjóðfé- laginu í heild. Ekkert er því nauðsynlegra en að finna einhverjar nýjar leiðir til þess að sætta vinnu og fjármagn, koma í veg fyrir hinar óheillavænlegu vinnu- deilur. Verður að telja líklegt, að hlutdeild verkamanna, sjó- manna eða iðnaðarmanna í arði atvinnufyrirtækja og þátt taka þeirra í stjóm þeirra gæti verið a. m. k. ein slík leið. Starfsmenn meðeigend- ur að atvinnufyrir- tækjunum í preinareerð beirri. sem fvleir fyrrgreindri tillögu Siálfstæðis- manna er lýst nokkuð því fvrir- komulapi, sem tillagan fjallar um. Er bar m. a. komist að orði á þessa leið: „Arðskintifvrirkomulaeið geng ur út á það að veita starfsmönn- um fvrirtækjaona hiutdeild í arði þeirra. Er bað eitt út af fvrir siff miög bvðinvarmikið atriði og miög til bóta frá því, sem nú er víða. Oft er samfara arðskiotiog- unni eftirtit og nokkur stjómar- íhlutun af hátfu verkamannanna. — En hbitdpþdarfvrh-Vnmulafóð sjáTft miðar að bvf að veita starfs- mönnum fvrirtækjanna áhrifa- vald f fvrirffpViunum. eVki ein- ungis með bví að gera bá hluttak- andi í arði beirra heldur með bví að vera bá beinl-'nis að meðeig- endum boirra. Yfirloitt er það stefntimið þoirra manna. sem beriast fvrir bessu máli. að aúir verVamenn fvrjrtækianna hafi hlut+öVn f arði bojrra. eignist hlu+i í boim og hafi íhlutun um stjórn þeirra". +• Framkvæmd bessa fvrirkomu- lags er þánpjg'bagað; að starfs- menn fvrírtækianna fá einhvern 1 hluta af árðf beirra auk hinna föstu TaiVna sinna. ' : J f öftrit fág| er beim svo gef- Jnn VAstitr' á að safna hessum arðshluta sínum eða einhverj- i um hluta hans, til þess að eign- ast með honum hluta í atvinnu fyrirtækjunum. Athyglisverð nýjung Hér er vissulega um tillögu að ræða, sem fylsta ástæða er til þess að gefa gaum. í ýmsum löndum hafa verið gerðar til- raunir í þessa átt. Er ekki annað vitað en að þær hafi sums staðar gefist vel. Er sjálfsagt að afla þeirra gagna, sem kostur er á til þess að fá vitneskju um reynsl- una á þessu sviði meðal annara þjóða. Það sem fyrir Sjálfstæðis- mönnum vakir með því að flytja tillögu um slíka tilraun er fyrst og fremst viðleitni til þess að sætta vinnu og fjármagn, draga úr átökum og misklíð milli stétta þjóðfélagsins og leggja grundvöll að auknum samhug þjóðarinnar í starfi hennar og baráttu fyrir bættum lífskjörum. Til þess ber vissulega brýna nauðsyn að nýrra leiða sé freistað í þessum efnum. Það sýnir reynsla íslendinga síð- ustu árin á ótvíræðan hátt. Fjandskapur kommún- ista við hlutdeildar- fyrirkomulagið Kommúnisar hafa snúizt af hinum mesta fjandskap gegn til- lögu Sjálfstæðismanna um athug- un á þvt. hvort hlutdeildar- oe arðskiptifvrirkomulag geti ekkt bentað íslendingum. Fjarstýrði flokkurinn vill ekki einu sinni láta rannsaka, hvernig slíkt fyr irVomulag hafi reynzt annars staðar. H'ternis skvldi nú standa á þessari afstöðu kommúnistanna? Ástæða hennar er enein önnur en sú, að hinn fjarstvrði flokkur hatar bá hu<?mvnd ei"s og pest- ioa, að samV'ð verkalvðsins við 'únnuvpitendur batni. Kommún- istar vilia alis ekki að bessir að- i'ar komizt að samkomulasri um skiotjnpu arðsios »f vionu beirra o<» f'ármapni. Stöðug barátta og 'liindi mRIi beirra er bv°rt á móti æðsta kennisetning komm- únismans. ppttn er ás+æða bess. að is- lont'H” •'-ommóoistar túlta til- löp-ii á bann Vee'. að m eð henni ei«ri eð „fi-efa voriramönnum b*titdei'd í taojon". Hion-nð ti+ hnfa kommóois+nr þn hatdið hví fr"m. að nllnr at'"i'’ntiretrctTir á cfó-n-ræ<t<ti nrr að sá griíði hnoKÍW fn»«t n«r frewst á bví verkalýðurinn væri arðrændur. Simna fara kommúnistaskinnin pTi+n-r í ,,,—. niá'f" .oi<+ : mál- flut.ninvi sfnom En bað. er idst "O'æq bo«s að V-oi- eru svo ..gáf- f>,ðir“ Þ°ir p”u þ’po ..ard’esi að- ail“ bo.ssarár bjóðnr, há*t ,ut>o b'nfoír -ófíy vénii-legt 'ýlk, segja Voslíngs, aun n. .;ja „ofyitarn- ir“?! ÚR DAGLEGA LÍFINU ALMAR skrifar- FYRSTI JANÚAR DAGSKRÁ útvarpsins á nýárs- dag, var sem bera bar hin vand- aðasta og vel flutt. — Biskup landsins, herra Ásmundur Guð- mundsson prédikaði í Dómkirkj- unni og flutti þar þjóðinni göf- ugan boðskap í tilefni dagsins. Síðar um daginn ávarpaði for- seti vor, herra Ásgeir Ásgeirsson þjóðina og brýndi fyrir henni í snjöllu máli nauðsyn þjóðlegrar menningar bæði fyrir göfugt þjóð líf og gott stjórnarfar. „Á mann- Jrá úti/arpLnu Íuótu ui Im í óL gildinu", sagði hann, „byggjum vér allar framtíðarvonir og því, hvernig það birtist í bókmennt- um, listum, landsstjórn og at- vinnulífi á hverjum tíma“. En um manngildi kvað forsetinn oss ekki standa ver að vígi en aðrar þjóðir, og minnti í því samþandi á afburðamenn eins og Snorra ULL andi áLnj^ar: Langþráð logn LO K S IN S kom lognið — langþráða — í gær. En ef að líkum lætur, verður sú dýrð ekki langvinn. En norðangarrinn hafði níst okkur í gegn nógu lengi. Þótt við færum í hverja flíkina utan yfir aðra, virtist ekkert duga gegn næðingnum. Eftir fimm mínútna útiveru höfðu menn fengið munnherkju og voru krókloppnir á tám og fingrum. — í veðri eins og því, sem hrjáð hefir okkur und- anfarið, væri ráðlegast að draga lambhúshettur á höfuð sér, — menn væru þá ekki rauðnefjaðir með glæra sultardropa á nefinu — ganga í hnéháum, fóðruðum stígvélum og nota belgvettlinga úr lopa. Göturnar eru víðast hvar auð- ar. Allt það rusl, sem snjórinn huldi, er nú komið upp á yfir- borðið, og er Kári geisar, þeytir hann því miskunnarlaust framan í vegfarendur. Mér lá oft við að óska þess á dögunum, að það fennti ofurlítið meira. Það er óneitanlega heilsusamlegra að berjast um í hreinum skafrenn- ingi en moldroki. má ég þá heldur hiðja um ís- lenzka tíðarfarið“. W -v/fe: . Í’.'ÍL ... ", .. •, •- H J Nýjárshugvekja TIL KENNARA sem oft hefir látið áður til sín heyra í dálkum Vel vakanda, kveður sér hljóðs og sendir nýjárshugvekju til kenn- ara. Farast honum svo orð: „Góð ár og farsæl. Ósk mín er sú, á nýju ári, að kennarar gætu fallizt á —■ ekki gengið inn á — að tala hreint mál og fagurt við nemendur sína. Það væri góð kennsla. Kennarar, notið góða aðstöðu yðar til að útrýma slettum, hvort þær eru danskar, enskar eða franskar. Vér náum víst aldrei takmarki greinda höfðingjans og lærða, að hræra svo mörgum út- lendum orðum saman við mál vort, að útlendingar skilji það. Gefist ekki upp við að hreinsa íslenzkuna. Festið ekki í málinu útlend orð, nema óhjákvæmilegt sé og um það fjalli ágætustu menn, gætnir, lærðir og þaul- kunnugir, hvaða orð islenzkan sjálf á í fórum sínum frá upp- hafi vega til vorra tíma. Kunnugt er mér, að orð úr mörgum málum hafa verið tekin í íslenzkuna En eftir útlendum orðum a ekki og má ekki sækjast, nema engin séu önnur úrræði. Saman getur farið óskert hugsun og hreint mál, þótt búið sé að innlendum auði tungunnar. Skammt er öfganna á milli JÁ, þetta stormasama, hörkulega tíðarfar gerir okkur ærið gramt í geði, sérstaklega í skamm deginu, þegar við þráum birtu óg hlýindi. En þótt okkur finnist það ótrúlegt, vitum við að til eru þær þjóðir, sem búa við svo mikinn lognmolluhita og sólar- birtu, að þeim þykir nóg um — og vildu gjarna hafa tilbreytinga ríkari veðráttu. Fyrir skemmstu mætti ég á förnum vegi manni, er dvalizt ha+ði um nokkurra vikna skeið í Kalifomíu. Þar er heiðríkja og sterkjuhiti 360 daga á ári — eða allt að því. En þtgar rignir, er ekki um neinn smávægilegan hraglanda að ræða—heldur eru afleiðingarnar stórkostleg flóð, er granda lífi manna og eignum. „Er ég ræddi við Kaliforníu- menn um veðurfarið þar suð- vestur irá“,, sagði sögumaður minn, „varð mér að orði, nei, um Hér skal, svona til dæmis, bent á fáein orð, sem vér þyrftum að losa oss við. Burt með orðið klósett, þar sem til er fornt og fagurt orð salerni. Þegar ég var drengur, heyrði ég notað á víxl orðin kamar og náðhús. Aldrei heyrði ég orðið hægðaskrína, en tveir höfðingjar létu prenta orð þetta. i Orðið fröken á að hverfa úr málinu, það er bæði ljótt og óþarft. Munið orðið smámey (um telpur). Ungfrú er ágætt orð, og frúartitil má nota um allar konur á öllum aldri, hvort þær eru gift- ar eða ógiftar. I Takkið verður að steindrepa, notum þakk, þökk og þakkir. Látum bless þoka, segjum lát- laust sæl, sæll, sælar og sælir. Gleymum ekki orðinu snjókúla, nefnum ekki snjóbolta. I Varðveitum fornu orðin þjóð-1 legu, knöttur, knatttré, knattleik- ur og knattspyrna. Venjið nemendur yðar á að segja, vér erum í stofu og í húsi, en ekki á henni eða á því, fólk er í leikhúsi og í Borginni. Mætavel skilja yngri og eldri nemendur, að húsin eru við göt- ur, ~tíga og vegi en ekki á veg- um. „Þröngt yrði á götunum, ef húsin stæðu á þeim“, sagði pilt- urinn, „vitanlegu eru þau við vegi, stíga og götur.“ Hættum að japla gleðileg jól og ár, íslenzk tunga er auðug af mörgum fegurri lýsingarorð- Sturluson, Hallgrám Pétursson og Jón Sigurðsson. Bar ræða forsetans vott um trú hans á þjóðina og bjartsýni hans á fram- tíð hennar. Þá var og næsta fróðlegt að heyra nýársgesti í útvarpssal. gera grein fyrir ýmsu, er lýtur að sérmenntun þeirra eða áhuga- málum yfirleitt, en þessir góðu gestir voru nokkrar af foryztu- konum um baráttumál kvenna. Voru erindi þeirra stutt en vel samin og flest prýðilega flutt. UM DAGINN OG VEGINN ANDRÉS KRISTJÁNSSON blaða maður ræddi á mánudaginn 2. þ. m. um daginn og veginn og kom víða við. Virtist hann hafa þxmgar áhyggjur vegna þeirra ungu höfunda, sem ráðast í að gefa út skáldrit sín „á kostn- að höfundarins“. Var margt sem Andrés sagði um þetta athyglis- vert, enda virðist nú svo komið, að bókaútgefendur margir séu orðnir það fyrirferðarmiklir á bókamarkaðinum, að þeir telji ungum rithöfundum þar fyllilega ofaukið án fyrirgreiðslu þeirra og umsjár. Hafa sumir bókaút- gefendur komið ár sinni þannig fyrir borð, að þeir virðast öruggir um vinsamlega ritdóma um þær bækur, sem þeir gefa út, og þá ekki alltaf að verðleikum. Ég minntist lítillega á þetta í síðasta þætti mínum og barst mér nokkru síðar bréf frá mætum manni um þetta mál og leyfi ég mér að hirta hér kaf la úr bréfinu.. Þar segir svo: „Eitt er það í þessu landi, sem er komið í algera niðurlægingu, og það eru ritdómar um bækur. Sumir bókaútgefendur eru hættir að senda blöðum bækur sínar, vegna þess, að ef þar birtist lof- samlegur dómur, er að jafnaði litið á það sem tilraun til að selja vonda bók . . . Bókadómar eru oft af algeru handahófi eða beinlínig kunningjaritdómar. Þessu verður alveg skilyrðislaust að kippa f lag . . . Dagblöð, sem fara í hend- ur nærri - hvers mannsbams f landinu, verða að vera vönd a5 virðingu sinni í þessum efnum og skera upp herör gegn öllu fúski og sviksemi í bókmennta- gagnrýni sinni, sem er í mörgum tilfellum einu leiðbeiningarnar, sem almenningur á kost á um val bóka“. Svo mörg eru þau orð, — hörð að vísu, en vissulega ekkl fjarri sanni. ÚAVARPSSAGAN FRÚ SIGURLAUG Bjarnadóttir hóf 2. janúar lestur nýrrar út- varpssögu: Minningar Söru Bem hardt. Franska leikkonan Sara Bemhardt var frábær leikkona, af flestum talin fremsta leikkona sinnar tíðar, en hún var jafn- framt mikil ævmtýrakona og þvf eru minningar hennar ágætt lestrarefni og ekki síður spenn- andi en margui rómaninn. Er ekki vafi á því, að útvarpshlust- endum mun geðjast vel að þess- ari sögu, enda les frú Sigurlaug: vel og greinilega. ,4 ALDARFJÓRÐUNG** SAMSETNINGUR rjóh, sem flutt ur var í útvarpið 18. desember s.l. og endurtekinn 2. janúar var satt að segja þynnri en svo, að ástæða væri til að endui- taka hann. — Leikendurnir, þeir Brynjólfur Jóhannesson, Emilía Jónasdóttir, Árni Tryggva son og Steindór Hjörleifsson,-lét<r ekki sit‘, eftir liggja, en ágætur leikur þcirra na gði exki til þes» að blása lífi i þetta andvana verk. Rjóh hefur oft verið býsna. skemmtilegur. en að þessu sinni hefur honum algerlega brugðist bogalistin. Fri'mh. á bls. 12

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.