Morgunblaðið - 06.11.1956, Page 11

Morgunblaðið - 06.11.1956, Page 11
MORCVNBLA91B U List manns hennar var henni lokuð Hjúskaparraunir dönsku dómara- dótturinnar og franska listmal- arans PAUL GAUGUINS /\RLÖG franska málarans ^ Paul Gauguin voru sér- stseð og óvænt. Hann lifði hóg- Væru lífi hins fábrotna milli- stéttarmanns í París, ól upp sig upp og haldið á fjarlægar slóðir. Um hana komst sá orðrómur á kreik, að hún hefði verið eigin- kvenna súrust og kaldlyndust og eigingjörnust, eins konar illur andi hins mikla málara, sem hún börn sín og var heimili sínu ^ átti að eiginmanni, því hún vissi fyrirmyndar fiaðir. En einn Það ekki fyrr en of seint, hvaða * j _ *• _ t v. í hæfileika hann hafði að geyma. goðan veðurdag yf.rgaf hann Þannig hefir henni . bú og börn og hélt til Suð- urliafseyja með pensil sinn, pallettu og litakassa, þar sem hann dvaldist meginhluta þess tímafcils sem eftir var ævinnar, og málaði hálfnakt- ar innfæddar konur kaffi- brúnar á hörund. Fyrir þær myndir sínar varð Gauguin heimsfrægur, aðrir mál- arar fylgdu í fótspor hans þótt engum þeirra tækist jafnvel og meistaranum, og rithöfundar gerðu æviferil hans að ívafi í skáldverk sín og er skemmst að minnast bókar Somerset Maug- hams „Tunglið og tíeyringurinn", setn komið hefir út á íslenzku. E N annar þáttur þessara at- flestum hinna mörgu ævisagna og skáldsagna sem um líf og starf Gauguin hafa verið ritaðar. Fyrir ekki allöngu kom út í París bók, sem varpar nýju ljósi á hina óhamingjusömu eiginkonu, og færir rök að því, að hún hafi ekki verið svo einhöm í skamm- sýni sinni og skilningsleysi sem menn hafa hingað til viljað vera láta. í>að hefir löngum reynzt erfitt að vera giftur mikilmenn- um, konur þeirra standa oftast í skugganum af ljómandi eigin- mönnum sínum og þykja jafnvel að ástæðulausu þeim fjötur um fót. En áðurnefnd bók, sem er samin upp úr bréfum Paul Gaugu ins til konu sinnar, gefin út af syni þeirra hjóna Pola, ber annað með sér. Bókin er nýkomin út á dönsku hjá Gyldendal og er henn- ar af því tilefni getið hér 1 blað- semdum sínum í bókinni. Hann greinir frá því hver feikileg von- brigði það hafi orðið hinni ungu erlendu eiginkonu, en Metta var dönsk að ætt, að farsælt hjóna- band hennar og mannsins, sem hún elskaði og virti og sem hún hafði fætt fimm börn, skyldi allt í einu hrynja til grunna, — að- eins vegna þess, að eiginmað- ur hennar hóf að dýrka hjástund- argaman sitt meir en nokkur trú- arbrögð. Kin unga danska stúlka hafði gifzt glæsilegum, ungum frönsk- um víxlara, fjármálasnilling, sem kunni listina að græða á tá og fingri, að minnsta kosti í bili, og hafði byggt ríkmannlegt og myndarlegt heimili henni og börn unum. Því varð hún bæði undr- andi og sárreið, þegar Gauguin skeytti engu fyrri ást og fyrra lífi, en skellti skollaeyrunum við öllum bænum hennar, yfirgaf skyndilega hana og börnin og skyldi við heimilið í rúst. burða er ekki jafnkunnur. inu. Metta Gauguin. Myndin er tekin um það leyti sem kúa ■ kynntist noanni sínum. M" Metta Gauguln. Myndin er tekin 1890. Það er saga konunnar, sem Gau- guin skildi við og lét gjalda hinna hörundsfögru þokkadísa Suður- hafseyja. Það er saga eiginkonu hans Mettu Gauguin, sem eftir ■at á heimilinu í París, þegar eiginmaður hennar hafði tekið — Bókaþáttur Frh. af bls 10 eins og það or kallað, en góðar bækur eru þó alltaf innan um. Til eru einnig flokkar ódýrra fræðibóka og má benda á einn slíkan bókaflokk í Englandi, sem nefnist Background Books. Er þar um að ræða ódýrar bækur og kver um ýms efni, sem eru ofarlega á baugi. Sem dæmi um nýjar bækur í þessum flokki má nefna: The Mind behind new China, eftir Douglas Hyde, fyrr- verandi ritstjóra aðalmálgagns enskra kommúnista, sem frægur varð fyrir bók þá, sem hann rit- aði um hvarf sitt frá kommún- ismanum, What is Titoism, eftir Cecily og Christopher Mayhew, What is Nato eftir Andrew Boyd og Why I oppose Communism •ftir Bertrand Russel o. fl. Bæk- wraar kosta frá 1 s. 6 d. upp í 7 s. 6 d. ARIÐ 1919 komu út í París bréf Gauguins til vinar síns Daniel Montfreid. Þá var kona hans, Metta orðin öldruð, og eftir lestur bókarinnar sagði hún við son sinn Pola, að þannig hefði hún aldrei þekkt eiginmann sinn, svo sem hann kæmi fram í bók- inni. Með þeim orðum gaf hún Pola bréf Gauguins til hennar, og bað hann að lesa þau og ef hon- um sýndust þau varpa meiru ljósi á hið stríða, en stórbrptna eðli föður sins þá skyldi hann sjá um að þau kæmust á prent. Frá þessu segir Pola í inngang- iíium að bókinni, sem hann hefir nú samið, og nefnist „Metta og Paul Gauguin“. Bréfin hafa verið geymd síðan árið 1926 í Bibliothéque Doucet í París. Það er ekki tilgangur Pola Gauguins með bókinni að bæta nýjum köflum við það sem áð- ur var kunnugt um hið marg- slungna líf föður hans. Helzt hef- ir það aftur á móti vakað fyrir honum að hreinsa móður sína af þeim áburði að hún hafi verið harðneskjuleg og skilningslaus elginkona, sem hafi átt sinn ríka þátt I afdrifum og brotthlaupi manns síns. Höfundinum hefir tekist af- bragðsvel að skýra lyndiseinkunn og dagfar móður sinnar og sam- bandið milli hennar, barnanna og Gauguin. En flest eru bréfin frá Paul Gauguin. Hann ritar bréf sín af ástríðuþunga og tilfinn- ingahita og þó blendnum bitur- leik yfir því að konan, sem hann elskar ber ekki skynbragð á bar- áttu hans sem listamanns. í bréf- unum kemur fram djúp örvænt- ing vegna efnaleysis þeirra og mótlætis í lífinu, en jafnframt örlar þar víða á hugrekki og þeirri óbifandi trú að úr erfið- leikunum rætist, fjölskyldunni aflist skotsilfur, og aftur geti hún öll sameinazt undir einu þakl ETTA skildi aldreí hvað það ókunna afl var, sem þessu olli, og það var kannske heldur ekki von, að danska heimasætan, sem engin afskipti hafði haft af heitum straumum lista né duttl- ungum þeírra, sem gerzt höfðu þjónar þeirra, skildi hvað hér var að gerast. SjákE segir hún svo frá: Hvernig átti mér að vera unnt að skilja að Paul skyldi taka svo örlagaríka ákvörðun? Ég hafði þá alið honum fimm börn, og allir vinir okkar í París, bæði listamenn og aðrir voru sammála um að hegðun hans væri fjarri öllu lagi. Þannig var skoðun hennar á framferði manns síns, og getur nokkur raunverulega álasað konunni sem heima sat fyrir að tala svo? En samt sem áður gerðist hún honum ekki ótrú, þótt hann færi Paul Gauguin. Myndin er tekin 1873. sínar Inn í þessar vonir hugsýnir, sem Paul Gauguin skýrir konu sinni frá í bréfun- um, fléttar Pola Gauguin athuga- þannig að ráði sínu. Þegar Gau- guin hafði sagt skilið við heimilið í París og hún sat ein eftir með börnin í París, neitaði hún með öllu, að fara fram á skilnað frá manni sínum, þrátt fyrir fortöl- segir sonur hennar, að hún hafi haft megnustu óbeit á því að trúa ur og ráð vina sinna. Hún skap- aði sér og börnunum heimili og líf, sem kom öllum sem til henn- ar þekktu til þess að virða hana og dást að henni. í bókinni um foreldra sína skýrir Pola Gauguin frá hjúskap- aróhamingju þeirrg og stríði á nærfærinn hátt. En það er hann sem ræður frásögninni og ber i fram vörnina fyrir móður sína. Sjálf stígur hún hvergi fram úr fortíðinni, og ástæðan til þess og: er, að á bréfaskriftum hafði Metta Gauguin alla ævi óbeit. Þótt hún væri hress í tali og snör að koma fyrir sig snjöilu svari segir sonur hennar, að hún hafi haft megnustu óbeit á því að trúa pappírnum fyrir hugsunum sínum og vonum. Líklega hefir það staf- að af meðfæddri feimni hinnar dönsku heimasætu. Skrifleti hennar erti oft Gau- guin til reiði, einkum þar sem hin fáu bréf hennar voru heldur kuldaleg og stutt í spuna. Því er það fjarstætt að álasa móður minni fyrir kulda og mót- drægni við föður minn, ef dæma á eftir bréfum einum sam- an, segir Pola Gauguin. Með því er faðir minn upphafinn og gerð- ur að píslarvotti, en slíkrar upp- hefðar þarfnast hann ekki sem listamaður og á ekki skilið sem maður. EN þrátt fyrir allt var orsökin að brotthlaupi Gauguins ekki lausung eða stundarduttl- imgar konukúgaðs manns. Þótt Gaugúin væri eigingjarn úr hófi fram og egóisti svo sem margir miklir listamenn, og það 1 svo ríkum mæli, að erfitt reyndist að umgangast hann daglega, þá brauzt hann ekki áfram, allt til Suðurhafseyja af eigingirni og ábyrgðarleysi. Það var list hans og list hans ein, sem rak hann út í áratuga útlegð. En Mettu Gauguin verður aldrei með sann- girni álasað fyrir það, að hún skildi ekki list manns síns. Hana skildu vinir hans ekki heldur, jafnvel ekki góðkunningi hans Pisarro og impressjónistana grun- aði hvergi hvað í Gauguin byggi. í föðurlandi konu hans Danmörku vöktu sýningar hans hneyksli og mörg ár liðu þar til hann seldi eitt einasta málverk. En þótt Metta Gauguin skildi manninn, þá skildi hún aldrei snillinginn. Fyrir henni var Paul aðeins hinn framtakssami víxl- ari, sem átti sér sunnudags gam- an að föndra við liti og blað. Hún tók æðrulaust afleiðingunum af örlögum, sem voru henni bitur raun, en hún lét heldur ekki undir höfuð leggjast að ásak* Gauguin fyrir að hann sótti til hennar huggun og traust, í þeim erfiðleikum, sem hann hafði sjálí- ur óskað sér. ANNIG er sagan um Mettu og Paul Gauguin, og hina ó- hamingjusömu hjónabandsást þeirra. Það átti fyrir dönsku dóm- aradótturinni frá Læsö að liggja að verða eiginkona eins af fræg- ustu málurum þessarar aldar og sjá á bak honum sakir listar hans, í blóma lífsins. Það átti líka fyrir henni að liggja að vera tekin sem dæmi, í skáldsögum og ævi- sögu manns hennar, um eigin- konuna sem ekki skildi mann sinn og sýndi honum óbilgirni. Loks nú, eftir að sonur þeirra hefir birt varnarrit móður sinnar, eru horfur á að heimurinn dæmi hana vægar og af dýpra rétt- læti en áður: sem eiginltonu sem ekki gat skilið, að maðurinn henn ar væri öðruvísi en aðrir menn. Og það var það eina, sem hún gat ekki fyrirgefið. — ggs. Ibnfyrirtæki Lítið iðnfyrirtæki til sölu, með vægu verði. Tilvalið fyr ir einn mann að skapa sér sjálfstæða atvinnu. Tilboð um frekari uppl. leggist ir.n á afgr. Mbl. fyrir 10. þ.m., merkt: „Iðnaður — 3210“. Stúlka óskast til mafloka til aðetoð- ar við létt heimiiisatörf hjá íslenzkri húsmóður í Lo»d- on. Ágætt tækifæri fyrir unglingsstúlku, sem stunda vildi nám jafnframt starf- inu. Upplýsingar í síma 82392 frá kl. 10—12 fj». næstu daga. - STÚDENTAFÉLAG REYKJAVÍKUR iiunaur félagsins verður haldinn £ Sjálfstæðishúsimi naið- vikudaginn 7. nóvember kl. 8,30 (Ekki í háskólanum eins og áður var auglýst). Stjómin.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.