Morgunblaðið - 30.03.1957, Blaðsíða 8

MORGUHTtLAÐIÐ
Laugard. 30. marz 1957
' 8
i___________
I
l
Y
Farið út að „iínu“
NOKKRIR blaðamenn Reykja
víkurblaðanna sitja aftast í
katalinaflugbátnum Rán, sem er
hið fljúgandi varðskip íslend-
inga og það sem landhelgisbrjót-
vim stendur mestur stuggur af.
Var þessi varðgæzla á sínum
tíma tekin upp undir forystu
Bjarna Benediktssonar er hann
var dómsmálaráðherra.
Flugbáturinn er í könnunar-
flugi yfir Selvogsbankanum. A
þessar slóðir leggja nú langsam-
lega flestir togaranna leið sína,
bæði innlendir og erlendir. Leið-
angursstjóri í þessari ferð er
Guðmundur Kjærnested foringi
í Strandgæzlunni. Hann stendur
við radíósímann fram til flug-
stjórans á bátnum, Braga Norð-
dal. Guðmundur greip nú radíó-
símann og sagði um leið og hann
lagði hann frá sér andartaki síð-
ar: Togari fram undan — og þar
með var hann horfinn framm .í
flugbátinn.
Forstjóri Landhelgisgæzlunnar,
Pétur Sigurðsson, hafði boðið
nokkrum blaðamönnum að vera
með í könnunarflugi, og var far-
ið af stað héðan af Reykjavíkur-
flugvelli klukkan tæplega 10,30
á mánudagsmorguninn. Þá var
veður bjart og skyggni með þvi
allra bezta. Norðan-strekkingur
var á.
i
A ELDEYJAR- OG
SELV OGSBANKA
Ferðinni var heitið suður á
Eldeyjar- og Selvogsbanka. Á
leiðinni út að línunni, það er
fiskveiðilínunni, sýndi Guðmund
ur Kjærnested okkur flugbátinn
og útbúnað hans. Fremst í stefni
hans hefur Guðmundur sitt
„horn“, en þar eru mjög góðar
aðstæður til hvers konar athug-
ana, þá er staðarákvörðun skipa
er gerð, svo sem sextantmælinga
og kompásmiðana, og þar frammi
eru myndir teknar af skipunum.
Flugstjórinn hefur við hliðina á
sér sjónskífu frá ratsjá og er það
verkfæri jafnómissandi þar um
borð sem í varðskipunum sjálf-
um, og aðra sjónskífu frá rat-
sjánni hefur siglingafræðingur-
inn líka. — Er flugbáturinn eina
íslenzka flugvélin, sem búin er
ratsjá. Þar sem við nálguðumst
nú skipin á Eldeyjarbankanum
og utan línu þar, mátti greina
þau á sjónskífunni, eins og ver-
tetta er áhöfnin á strandgæzlu-
flugbátnum Rán. Talið frá vinstri:
Guðjón Jónsson flugmaður, Gunn
ar Loftsson vélamaður, Garðar
Jónsson loftskeytamaður, Ey-
steinn Pétursson vélamaður, Sig-
urður Árnason stýrimaður, og
Guðmundur Kjærnested, leiðang-
ursstjóri.
Landhelgisgæzlun stæði höllum
fæti hefði hún ehhi llugbútinn
ið væri að sigla á sjónum sjálf
um.
Á leiðinni út að línunni sáum
/ið nokkra báta frá Suðurnesja-
verstöðvum, sem voru nú á heim-
leið úr róðri. Það var nokkur
veltingur hjá þeim, enda norðan-
strekkingur. Dýpra úti mátti
greina allmarga togara og nú tók
Bragi flugstjóri að lækka flugið.
Flugbóturinn lét illa, og var
ókyrrð mikil í loftinu. Er við
komum yfir nokkra erlenda tog-
ara, sem voru að veiðum á frek-
ar takmörkuðu svæði, flaug bát-
urinn okkar rétt yfir siglutopp-
ana, og svo glöggt mátti sjá
mennina á skipunum, að einn
taldi sig hafa séð náunga í gul-
um sjóstakk vera að stanga úr
tönnunum frammi við „vant“.
Þetta voru brezkir og þýzkir tog-
arar, sumir af eldri gerð, en aðr-
ir mjög stórir og nýtízkulegir.
YFIR ELDEY
Frá Eldeyjarbanka lá leiðin
síðan meðfram línunni suður með
landi. Nú nálguðumst við Eldey.
— Ef þið hafið huga á að reyna
við Eldey eins og Hjalti forðum,
sagði Guðmundur, þá mun sú
þraut nú vera öllu erfiðari en þá.
Sylla, sem hann hóf sína frægðar
för af, upp eftir standberginu,
er komin í sjóinn. Sjórinn skell-
ur á standbergið og þótt veður sé
ekki mikið þá er þar nokkurt
brim, og lítt árennilegt er þar til
landgöngu. Þarna ræður hinn
stórvirðulegi fugl súlán ríkjum
og er við fljúgum yfir þetta
gróðurlausa, sæ- og veðurbarða
standberg sjáum við, að eyjan er
hvít af fugli, og ofan úr flug-
bátnum minnir fulglabreiðan
sem sólin baðar geislum
sínum á fífubreiðu í mýri.
Við erum það hátt
yfir, að við styggjum ekki þenn-
an virðulega fugl. Landsýn er stór
kostlega fögur. Reykjanesvitinn
rís upp í brunahrauni Reykjanes-
skaga, eins og tígulegur vörður.
Guðmundur opnar nú gluggann á
útsýnisturni okkar í flugbátnum,
þar sem stæði eru fyrir vélbyssur.
Menn fá fljótlega tór í augun,
því kuldagjóstrið stendur inn, en
samt eru allir vongóðir um að
tilganginum með því að opna
byrgið hafi verið náð, en hann
var sá að ljósmynda þessa fögru
sýn.
TOGARI FRAMUNDAN!
Brátt erum við komnir inn yfir
Selvogsbanka og við höfðum að-
eins flogið stutta stund, er kallið
kom frá Braga flugstjóra um að
togari væri fram undan. Verður
nú handagangur í öskjunni. Flug-
báturinn lækkaði nú ört flugið.
Ekkert tyggigúmmí, og hella
hleypur fyrir eyrun. Nú renndi
báturinn okkar sér með gný mikl-
um niður að togaranum og fannst
okkur hann fgra svo nærri, að
kveikja hefði mátt á eldspýtu á
belg flugbátsins hefði einhver
hinna stakkklæddu háseta verið
uppi í mastrinu. Þannig liðu
næstu 10 mín. Flugbáturinn
renndi sér yfir togarann alloft,
en fremst í stafni á flugbátnum
voru Guðmundur og Sigurður
Árnason önnum kafnir við mæl-
ingar og miðanir á þessum tog-
ara. Þessar steypiárásir virtust
ekki koma skipstjóranum á tog-
aranum neitt úr jafnvægi. Hann
var ekkert að sveigja frá landi,
heldur hélt striki sínu einbeitt-
ur. Við vorum farnir að gera okk-
ur nokkra von um að fá úr
þessum leiðangri gallharða for-
síðufrétt í blöðin okkar næsta
dag. En nú kom Guðmundur og
sagði: — Hann var fyrir utan,
munaði rösklega 0,1 sjóm., eða
um 180 m. Þetta var gráleitur
togari, nokkuð stór, og var frá
Lundúnum. Hann vissi upp á hár,
hvar hann var staddur, sagði Guð
mundur.
EF . . .
— En ef hann hefði verið fyrir
innan?
Rán á flugi yfir togara, sem er að veiðum í landhelgi. Hann er mei
vörpuna á síðunni.
framkvæmdar með samstarfi við
varðskipin, sem þá eru einhvers-
staðar í nánd. Við hefðum til-
kynnt það skrifstofu Land-
helgisgæzlunnar, sem við erum
alltaf í sambandi við á ferðum
okkar. Bíðan hefðum við reynt
að ná sambandi við skipstjórann
á togaranum. Við hefðum varpað
Breitt var yfir nafn skipsins, er það var aff veiðum í landhelgi.
Trollvírarnir sjást út af stjórnborða. Það tókst að lesa nafn skipsins
og var það belgískur togari.
— Þá hefðum við strax sett allt
í gang hér um borð hjá okkur.
Við hefðum þegar haft samband
við nærstatt varðskip. Aðgerðir
okkar hér í loftinu eru venjulega
niður sem stöðvunarmerki svif-
blysi, síðan kallað á skipið gegn-
um talstöð og reynt að ná tali af
skipstjóranum á merkjamáli héð-
an úr flugbátnum. Við hefðum
síðan orðið að sveima yfir togar-
anum þar til varðskipið hefði
komið á vettvang.
— Heldur þú, að þeir hefðu
svarað ykkur?
— Já, þetta var brezkur tog-
ari, sagði Guðmundur, og við þá
er bezt að eiga, þeir svara alltaf,
þegar við köllum á þá eða gefum
þeim merki. Sama máli gegnir
aftur á móti ekki um hina belg-
ísku skipstjóra. Þeir hafa alla tíð
verið íslenzkum landhelgisgæzlu-
mönnum heldur þungir í skauti,
enda hafa átökin við þá verið
einna hörðust, hafi út af borið, og
varðskipin eða flugbáturinn kom-
izt í kast við þá. Er þess skemmst
að minnast, er belgíski togarinn
Belgian Skipper var staðinn að
landhelgisbroti úr flugbátnum,
en gerði tilraun til þess að kom-
ast undan. Varð Þór að elta skipið
langt á haf út og skjóta á hann
kúluskotum, áður en hann
nam staðar, en það var ekki fyrr
en skotið var á brú skipsins.
Þarna á Selvogsbankanum var
fiöldi togara, en aðeins einn ís-
lenzkan töldum við okkur sjá þar
innan um fjölda erlendra skipa,
t.d. voru þar margir Færeyingar
og í norðankulinu voru þeir með
segl uppi. Færeyingarnir veifuðu
til okkar. Islenzku togararnir eru
nú miklu dýpra hér á bankanum,
sagði Guðmundur.
Nú var þessu leiðangursflugi
lokið og stefnan tekin á Reykja-
vík. Þessi hægfleygi bátur okkar
flaug inn yfir Selvoginn og stytti
sér leið yfir Selvogsheiðina, og
innan stundar vorum við komnir
í námunda við Hafnarfjörð. —
Áður en varði, renndi Rán sér
niður á Reykjavíkurflugvöll og
við stigum út meira og minna ó-
styrkir á fótum vegna loftriðu,
eftir þessa skemmtilegu flugferð,
sem þó reyndi mjög á maga og
höfuð.
UM BORÐ í ÞÓR
Um borð í Þór beið okkar
rjúkandi kjötsúpa í borðstofu
yfirmanna skipsins og þar tóku
vel á móti okkur Eiríkur Kristó-
fersson skipherra, og Pétur Sig-
urðsson forstjóri Landhelgis-
gæzlunnar.
Við ræddum um gagnsemi
gæzluflugsins og sagði Eiríkur
skipherra, að það væri skoðun
sín, að hin fátíðu landhelgisbrot
upp á síðkastið, stöfuðu m.a. af
því að menn vissu, að hvenær
sem væri, gætu þeir átt von á
flugbátnum. Og ég er sannfærður
um, sagði hann, að ef nokkuð
væri slakað á í þessum efnum, þá
myndu landhelgisbrjótar ekki
láta á sér standa.
MERKUR DÓMUR
Pétur Sigurðsson minnti m.a.
á hinn merka dóm, sem nýlega
hefði verið kveðinn upp í Hæsta-
rétti yfir skipstjóra, sem tekinn
hafði verið að veiðum í landhelgi,
úr flugvél. Fyrir okkur hefur
þessi dómur mjög mikla þýðingu.
Rifjaði Pétur nú upp ýmis atriði
varðandi gæzluna úr lofti og
tökur skipa að veiðum í land-
helgi, sem lögfræðingar hefðu
dregið fram í sambandi við rann-
sókn málanna og þeir töldu mikil
vafaatriði. Um það var þjarkað,
hvort mögulegt væri að gera á-
reiðanlegar staðarákvarðanir úr
flugvél, sem færi með 10 sinnum
meiri hraða en skip. Um síðir
tókst að sýna fram á, að vel-
þjálfaðir foringjar í Landhelgis-
gæzlunni og æfðir flugmenn geta
vel staðsett skip með nægilegri
nákvæmni sé flugvélin útbúin til