Morgunblaðið - 03.05.1957, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐIÐ
Fðstudagur 3. maí 1957
Rœða Sigurðar Ingimundarsorsar formanns BSRB 7. maí
Launþegasamtökin og verkefni fseirra
Dagurinn í dag er dagur laun-
þegasamtakanna. fslenzk laun-
þegasamtök hafa í áratugi eins
og flest önnur launþegasamtök
menningarríkja haldið þennan
dag hátíðlegan. Þau horfa til
baka yfir farinn veg og undirbúa
nrýja sókn I ýmsum velferðar-
málum samtíðar sinnar og fram-
tíðar. Mörg hinna eldri kröfu-
spjalda hafa lokið hlutverki sínu
en ný koma til sögunnar.
KRÖFUR DAUNÞEGA EFLA
TÆKNI OG FRAMFARIR
Ýmsum hættir til þess á hverj-
um tíma að líta hinar nýju kröf-
ur óhýru auga og þær jafnvel
taldar tilræði við þjóðfélagið.
Sannleikurinn er þó sá, að
raunhæfar kröfur um betri af-
komu almennings, hvetja mjög
til aukinnar tækni og hagkvæm-
ari nýtingar vinnuaflsins, en það
er aftur snar þáttur í aukinni og
verðmætari framleiðslu, sem er
undirstaða þess að kröfunum
verði fullnægt.
Ég skal nefna dæmi, sem sýnir
þetta Ijóslega. Á stríðsárunum
varð stökkbreyting á afkomu
þjóðarinnar af annarlegum á-
stæðum. Það var reynt að við-
halda þessu ástandi með því að
kaupa nýjustu og fullkomnustu
atvinnutæki til lands og sjávar.
Jafnframt nýsköpunartogurun-
um var reynt að gera út hina
eldri togara, en þrátt fyrir sér-
staka styrki og fyrirgreiðslu
reyndist vonlaust að ætla þeim
að standa undir kröfum okkar
tíma. Á sama hátt og hin úreltu
skip hlutu að hverfa, heyrir orf
og hrífa á lítt ræktaðri jörð for-
tíðinni til og getur eðlilega ekki
veitt bændum þau gæði lífsins,
sem þeir eiga heimtingu á til
jafns við aðra.
Af þessu má það vera ljóst, að
kröfur þjóðarinnar hljóta að vera
fyllsta tækni og fullkomnustu at-
vinnutæki á öllum sviðum at-
vinnulífsins.
NÝTING VINNUAFLS
OG FJÁRMAGNS
En það er ekki einhlítt, að at-
vinnutæki séu af nýjustu gerð,
það þarf að framkvæma gagn-
gera athugun á atvinnuháttum
þjóðarinnar.
Verð á framleiðsluvörum lands
manna er ákveðið hverju sinni
með lögum og reglugerðum og
að jafnaði miðað við það að halda
öllu gangandi eins og það er, en
engin athugun gerð á því, hvaða
atvinnugreinar eru afkastamest-
ar, eða með öðrum orðum gefa
þjóðarbúinu mest til skiptanna
miðað við vinnustund og tilkostn
að í erlendum gjaldeyri.
Hér er komið að vandamáli,
sem auðvelt er að misskilja í
andrúmslofti pólitísks áróðurs og
ábyrgðarleysis. En til þess að
útskýra nánar, hvað hér er átt
við, skal ég taka dæmi um mína
eigin stétt, opinbera starfsmenn.
Það getur ekki verið hagsmuna
mál hvorki opinberra starfs-
manna né annara, að fjölgað sé
í þeirri sfétt meira en nauðsyn
krefur. Þó verður ekki um það
deilt að þeir hafa nauðsynlegu
hlutverki að gegna í menningar-
þjóðfélagi. Ýmsir dýrustu þætt-
irnir í opinberri þjónustu eru
undirstaða eða beinlínis þjónusta
við tæknilega getu þjóðarinnar
og framleiðslu, svo sem mennta-
mál, samgöngumál, póstur, sími
o. s. frv. Aðrir þættir þeirrar
starfsemi eru ekki síður nauð-
synlegir, svo sem heilbrigðismál
og ýmiss konar þjónusta við al-
menning.
Það er að sjálfsögðu bezt að
sem fæstir geti innt þessi nauð-
synlegu störf af hendi. Ef einhver
störf opinberra starfsmanna
kynnu að vera óþörf eða ef störf
þeirra eru illa skipulögð, er um
lélega nýtingu vinnuafls að ræða.
Vinnuaflið væri þá betur notað
við önnur störf og hefði hag-
kvæmari áhrif á framleiðslugetu
þjóðarinnar, væri með öðrum
orðum þáttur í aukinni hagsæld
alls almennings í landinu.
Svipað þessu má um aðrar at-
vinnustéttir segja. Ef fram-
kvæmd væri hlutlaus athugun á
atvinnuvegum þjóðarinnar með
tilliti til hagnýtingar á vinnuafli,
gjaldeyrisframleiðslu og gjald-
eyrissparnaðar, kynni niðurstað-
an að verða sú, jafnvel í öllum
aðalatvinnuvegum þjóðarinnar,
sjávarútvegi, landbúnaði og iðn-
aði, að flokka mætti framleiðslu-
vörurnar í þrjá flokka.
í fyrsta flokk kæmu vörur,
sem leggja ber áherzlu á, Þær
gefa mest í aðra hönd miðað við
vinnu og gjaldeyristilkostnað.
í annan flokkinn kæmi þjón-
usta og framleiðsla, sem ætti full
an rétt á sér til notkunar á inn-
lendum markaði.
í þriðja flokkinn kæmi fram-
leiðsla, sem þróast og eykst
vegna óeðlilegrar verðskráning-
ar, tolla eða pólitískrar aðstöðu.
Framleiðsla, sem er gjaldeyris-
frek og gefur lítið í aðra hönd
miðað við hverja vinnustund.
Það er augljóst, hversu óheilla-
vænleg áhrif þessi þriðji flokkur
hefur á lífsafkomu þjóðarinnar
og hagsæld.
I þessu sambandi vakna ýmsar
spurningar. Eru fyrir hendi skil-
yrði fyrir stóriðju, sem byggist á
ódýrri orkuframleiðslu? Áburð-
arverksmiðjan virðist gefa nokkr
ar vonir um það og sannarlega
væri þörf meiri fjölbreytni í fram
leiðslu. Hvort er hagkvæmara að
auka útflutning landbúnaðaraf-
urða eða sjávarafurða? Ber að
leggja áherzlu á bátaflota eða
togaraflota? Á að flytja fiskinn
óunninn á erlendan markað eða
er hagkvæmara að vinna hann
í íslenzkum fiskiðjuverum? Þann
ig mætti lengi spyrja.
Mér er það ljóst, að hér er um
vandasamt rannsóknarefni að
ræða og enginn má skilja orð
mín þannig, að ætlunin sé að
taka menn nauðuga úr einni at-
vinnustétt og setja þá niður í
aðra. Það er sem betur fer ekki
hægt í lýðfrjálsu landi. En það
má vissulega með skynsamlegum
ráðum beina fjármagni og vinnu
afli inn á sérstakar brautir, eða
láta eina framkvæmd ganga fyrir
annarri, og raunar alveg sjálfsagt
ef ráðstöfunin er gerð með hag
allrar þjóðarinnar fyrir augum.
Gagnvart þeim, sem fylgjast
með stjórnmálum, mætti segja
þessar hugleiðingar í einni setn-
ingu: Það þarf að framkvæma
þjóðhagslegar athuganir í stað
handahófs og pólitískra helm-
ingaskipta, sem nú ráða úrslit-
um við sérhverja stjórnarmynd-
un.
Kjör þjóðarinnar hafa á þessari
öld í aðalatriðum farið jafnt og
þétt batnandi. Þetta hefur byggzt
á tæknilegum framförum og þró-
un félagsmála. Þjóðin var langt
á eftir í tæknilegu tilliti, en nú
hefur hún unnið á í samkeppn-
inni við aðrar þjóðir og munur-
inn hefur jafnazt.
Það er dýrt að lifa menningar-
lífi í litlu þjóðfélagi og þjóðin
gerir kröfur til betri lífsafkomu
en almennt gerist meðal flestra
þjóða. Óskum hennar og þörf-
um verður ekki fullnægt, nema
Islendingurinn framleiði meiri
verðmæti en starfsbróðir hans í
öðrum löndum.
Það skaðar ekki að gera sér þá
staðreynd vel ljósa, að þrátt fyr-
ir aukna tækni hefur afkoma al-
mennings átt í vök að verjast
undanfarin ár.
Ég tel vafasamt, að unnt verði
að bæta kjör manna jafnört og
verið hefur, nema nýtingu fjár-
magns og vinnuafls verði meiri
gaumur gefinn en nú er.
SAMSTAÐA ATVINNU- • v
STÉTTANNA
Stéttaskipting er hér minni en
víða annars staðar. Kjör stærstu
stétta þjóðfélagsins innbyrðis
eru bundin með lögum. Þannig
að ef laun hækka almennt á
vinnumarkaðinum, hækka líka
laun bóndans og kjör annarra
minni stétta hljóta að fylgja í
kjölfarið. Þetta gerir það að verk
um, að erfitt er fyrir eina at-
vinnustétt að auka hag sinn svo
nokkru nemi á kostnað annarrar.
Og almennar, raunhæfar kjara-
bætur, geta varla byggzt á öðru
en aukinni framleiðslu og betri
nýtingu. Við þessar aðstæður
ætti atvinnustéttunum að vera
það Ijóst, hversu nátengdur hag-
ur alls almennings er.
Endurskipulagning á fram-
leiðslu landsmanna verður ekki
framkvæmd án gagnkvæms skiln
ings og samstarfs atvinnustétt-
anna.
Menn verða að gera sér grein
fyrir því, að þó að raunhæf og
fræðileg rannsókn leiddi í ljós,
að framleiðsluaxxkning í einni
grein atvinnuveganna væri hag-
kvæmari fyrir heildina en aukn-
ing í einhverri annarri grein, má
ekki líta á þá niðurstöðu sem
óvild í garð neinnar sérstakrar
stéttar.
Krafa dagsins í dag ætti að
vera raunhæf rannsókn á at-
vinnuvegunum með tilliti til nýt-
ingar vinnuafls og fjármagns,
framkvæmd af sérfróðum mönn-
um í samráði við atvinnustétt-
irnar. Stjórnmálaflokkarnir eru
ekki færir um að leysa þennan
vanda án aðstoðar almennings.
í lýðræðisþjóðfélagi verða ein-
staklingarnir að hugsa fyrir sig
sjálfir, þeir verða sjálfir að kynn
ast vandamálunum, taka þátt í að
leysa þau og færa þær fórnir,
sem nauðsynlegar reynast. Þetta
eru skyldurnar við lýðræðis-
skipulagið, en blessun þess er
frelsi, sjálfsforræði og réttar-
öryggi. Það þýðir ekki að álasa
stjórnmálaflokkunum, þeir geta
aldrei orðið annað en spegilmynd
af félagsþroska einstaklinganna.
Stjórnmálaflokkarnir hafa und
anfarin 15 ár verið að glíma við
kapphlaupið milli kaupgjalds og
vöruverðs, en vantað hefur þátt-
töku almennings til þess að leysa
það mál. Þetta er enn eitt dæmi
þess, að hin viðkvæmari og
vandasamari félagsmál verða
ekki leyst án skilnings og virkr-
ar þátttöku almennings.
Ósk mín til launþegasamtak-
anna á þessum hátíðisdegi þeirra
er að þau megi losa sig úr hinum
pólitísku viðjum. Það er illt til
EINS og að undanförnu hefur
verið, og er, feiknamikið síldar-
magn alla vegu frá Hornafirði
með allri suður- og suðvestur-
ströndinni allt til Vestfjarða. —
Togarar hafa orðið síldar varir
í botnvörpur á Selvogsbanka,
síldin hefir flækzt í þorskanet í
Grindavíkur- og Miðnessjó og út
af Snæfellsnesi. Línubátar hafa
mælt miklar torfur síldar um all-
an sjó.
Nokkrir reknetjabátar eru nú
nýbyrjaðir veiðar, hafa aflað
nokkuð af sild í Miðnessjó og út
af Snæfellsnesi, en veðrátta hef-
xxr verið fremur óhagstæð síðan
þeir byrjuðu.
Við eigum meiri auðæfi í þess-
ari blessuðu síld en margan grun-
ar, en það er ekki nóg að vita
af henni í sjónum. Það er hægt
að veiða mikið magn af henni
í reknet og hringnætur.
Nú þegar er búið að selja
nokkuð af frosinni síld til Tékkó
slóvakíu og víðar, en það er ekki
nema lítið brot af því, sem hægt
er að afla. Þess vegna er mjög
áríðandi að gera nú þegar raun-
hæfar ráðstafanir til þess að
hægt verði að veiða síldina fyrir
verksmiðjurnar hér sunnanlands
til bræðslu samhliða frysting-
unni.
Vegna alls tilkostnaðar við
veiðarnar, sem er orðinn svo mik-
ill, sem raun ber vitni, nægir
ekki fáanlegt útflutningsverð mið
að við núverandi gengi pening-
anna til að mæta honum, og á
meðan svo er að gengið fyrir út-
flutningsvörurnar er ekki skráð
eins og vera ber, svo að fram-
leiðslan geti borið sig, þá verður
ríkisvaldið enn einu sinni að fara
uppbótarleiðina og bæta verðið
svo að veiðarnar svari kostnaði.
Það er hægt að veiða þessa
síld og afla stórkostlegra verð-
mæta, ef rétt er með farið og þó
að verðið sé bætt úr framleiðslu-
sjóði eða á annan hátt, þá er
það aðeins formsatriði, því að allt
sem aflast fram yfir raunveru-
legan útlendan kostnað við veið-
arnar, það er þjóðargróði.
Útgerðin stendur höllum fæti
sem stendur, en sem betur fer,
eru margir farnir að sjá að
vá er fyrir dyrum ef fiskveiðarn-
ar dragast mikið saman, því að
með fiskafurðunum einum, eða
því sem næst, er allur okkar inn-
flutningur greiddur og þar að
auki er fiskframleiðslan undir-
staða svo að segja allra annarra
atvinnugreina í landi voru.
Að vetrarvertíð lokinni, og það
má segja að þau timamót séu
nú þegar komin, skapast dautt
tímabil milli vertíða, þ. e. maí
og júní, sem þýðir atvinnuleysi
við sjávarsíðuna, svo að segja
engin atvinna í frystihúsunum,
síldarverksmiðjunum, bátaflotan-
um o. s. frv. En síldveiðar hér
suðvestanlands í umrædda tvo
þess að vita, að starfskröftum
þeirra sé sóað í pólitíska flokka-
drætti. Menn verða að dýrka sína
pólitísku guði í musterum stjórn-
málaflokkanna, en í launþega-
samtökunum verða þeir að leita
þeirra viðfengsefna, sem ein-
staklingum þeirra eru sameigin-
leg. Hin sameiginlegu viðfangs-
efni eru mörg og mikilvæg og
krefjast óskiptra starfskrafta
samtakanna. Viðkvæm pólitísk
mál eiga ekkert erindi inn í
launþegasamtökin og geta aldrei
orðið þeim til framdráttar.
mánuði geta skapað blómlegt at-
vinnulíf og það er lífsnauðsyn
eins og sakir standa nú, til þess
að forða frá erkióvini okkar —
atvinnuleysi.
SÍLDVEIÐAR
NORÐANLANDS
Það má gera ráð fyrir vaxandi
þátttöku í þessum veiðum í sum-
ar, júlí-september, og er þegar
mikill hugur vaknaður til undir-
búnings þeirra veiða og veltur
það á miklu eins og fyrri dag-
inn hvernig takast muni. Síldin
hér suðvestanlands veiðist lítt
í júlí og fram til miðs ágústmán-
aðar, eða á meðan hrygningin
stendur yfir (sumargotsíld), en
eftir miðjan ágúi& byrjar hún
að veiðast aftur með góðum á-
rangri allt til áramóta og það er
sú veiði, sem fleytt hefur báta-
flotanum yfir erfiðan hjalla und-
anfarin haust og skapað mjög
mikla atvinnu einnig fyrir verka-
fólk í landi.
Það er því mjög áríðandi, að
haustvertíðin verði líka stunduð
eins og bezt getur, því að þessi
síld, bæði fryst og söltuð, hefur
unnið sér mikið álit og er nú
viðurkennd góð verzlunarvara.
Það geta ekki allir bátar farið
norður til veiða þar, enda er
þörf margra báta hér suðvestan-
lands til beituöflunar og síld-
veiða til frystingar og söltunar
fyrir útlenda markaði.
SKARKOLAVEIÐAR
Það mun vera mikið magn af
skarkola hér í Faxaflóa og víðar
umhverfis landið, sem vaxið hef
ur upp í skjóli friðunarinnar, og
væri því ástæða til að athuga
gaumgæfilega, hvort leyfa skuli
dragnótaveiðar á þessum fiski
takmarkaðan tíma ár hvert, því
að líkur benda til þess, að skar-
kolinn, þegar hann er fullvaxinn
leiti út á djúpið og verði útlend-
um togurum að bráð.
Það hefur verið ríkjandi of
mikið sinnuleysi, sérstaklega hjá
trillubátamönnum, sem öðrum
fremur gætu stundað þessar veið-
ar í kolanet, kolalóð, kolaháf,
kolalínu og kolahandfæri með
mörgum smáönglum, að gera ekki
tilraunir með ofangreind veiðar-
færi, sem ætla mætti að gætu bor
ið nokkurn árangur.
HÁFUR
Þessi fisktegund hefur verið
erkióvinur fiskimanna vegna
þess, að hann hefur fælt annan
góðfisk frá veiðarfærunum. Nú
er að koma annað hljóð í strokk-
inn, því að þetta er uppáhalds-
fæða Lundúnabúa og vilja þeir
kaupa talsvert magn af hrað-
frystum háf roðflettum, sporð- og
xxggaskornum og er því tími til
kominn að hætta að slíta hann
af línunni og láta hann detta í
Framh. á bls. 13.
Haraldur BÖðvarsson:
Suðvesturlands-síldin
4. sýmng
í kvöld kl. 11.15
2 sýningar á laugardag kl. 7 og 11,15
2 sýningar á sunnudag kl. 7 og 11,15
Aðgöngumiðasala í Vesturveri.