Morgunblaðið - 23.05.1958, Side 6

6
MORGUISBL 4Ð/Ð
Föstudagur 23. maí 1958
PAUL HENRI SPAAK
NAFN Belgíumannsins
Spaak hefur um nokkurt
árabil verið alþekkt,
enda hefur hann víða látið mjög
til sín taka. Eins og kunnugt er,
tók Spaak við framkvæmdastjórn
Átlantshafsbandalagsins af Is-
may lávarði og hefur haft sig
allmjög í frammi í því starfi þann
stutta tíma, sem hann hefur
gegnt því.
Paul Henri Spaak
Paul Henry Spaak fæddist í
Briissel hinn 25. janúar 1899 og
er hann lögfræðingur að mennt-
un. Hann tók snemma að gefa
sig að stjórnmálum og 1932 varð
hann þingmaður í flokki jafnafar
manna. Eftir árið 1935 hefur
Spaak margsinnis verið ráðherra
og gegnt ýmsum embættum.
Hann varð forsætisráðherra
Belgíu hið örlagaríka ár 1938—39
og reyndi hann af fremsta megni
að halda Belgíu utan við styrjald-
arátökin. En það tókst ekki, eins
og kunnugt er, og urðu Belgir að
gefast upp eftir stutta vörn.
Leopold konungur var þá, a. m. k.
að nafni til, æðsti foringi hersins
og það var hann, sem formlega
gafst upp fyrir Þjóðverjum. Var
þá mjög deiit á konung í herbúð-
um bandamanna og hann talinn
hafa svikið þá. Leopold konurgur
hefur hins vegar síðan gert þá
grein fyrir þessari athöfn sinni,
að öll frekari andstaða hafi verið
gersamlega þýðingarlaus og
hefði ekki verið til annars en
leiða til slátrunar þúsundir á
þúsundir ofan af ungum mönn-
um. En allt um það varð konungi
þetta skref mjög örlagaríkt og
kostaði það hann að lokum kon_
ungstignina.
Eftir uppgjöfina fór Spaak til
London og varð utanríkisráð-
herra stjórnar Belga, sem sett
var á stofn í Englandi á stríðs-
árunum. Árin 1946, og 1947—49
var hann einnig forsætisráðherra.
í styrjöldinni varð Leopold
konungur að fara úr landi og
höfðu Þjóðverjar hann um tíma
í haldi.
Við stríðslokÍH var orðin mjög
.nikil hreyfing gegn konungi,
sér í lagi í suðurhluta landsins,
en Flæmingjar héldu tryggð við
hann. Voru hinir svokölluðu and-
spyrnuhreyfingarmenn mjög and
vígir Leopold en þeir höfðu á
itríðsárunum borið hita og punga
clagsins i átökunum við Þjóð-
verja í landinu. Jafnaðarmer.n og
róttækir flokkar til vinstn voru
einnig mjög óvinveittir konungi.
Þegar stríðinu lauk, nótuðu þess-
ir flokkar að gera uppreisn, ef
konungur yrði kvaddur til lands-
ins og var það ráð gripið að ge.ra
Karl bróður hans að staðgengli
konungs. Voru um þetta harðar
deilur öll árin á milli 1945 og
1950 og var loks ákveð:ð að þjóð-
aratkvæði skyldi skera úr um
það, hvort konungur kæmi
heim eða ekki. Fór atkvæða-
greiðsla þessi fram fyrra hluta
árs 1950 og fékk konungur meiri
hluta, en nauman. Hófust nú enn
nýjar deilur, þegar konungur
kom til landsins og Karl prins,
sem var mjög vinsæll, lagði niður
embætti sitt. Verkamenn lögðu
niður vinnu og stofnuðu víða til
óeirða í landinu og var Spaak
mjög framarlega í hieyfingunni
gegn konungi. Fór það svo, að
Leopold neyddist til að segja af
sér konungdómi og afhenda hann
í hendur Baudouin syni sínum.
Má segja að á þessum tíma hafi
Belgía rambað á barmi borgara-
styrjaldar, þó betur tækist til en
á horfðist, vegna þess að konurig-
ur gaf eftir. Var Spaak þar í
fararbroddi þeirra, sem örðug-
astir voru Leopold og var hann
áreiðanlega á þeim tíma mcst
umdeildi og umtalaði maður
landsins, fyrir utan konungmn
sjálfan.
★
Því ber ékki að neita að Spaak
bakaði sér miklar óvinsæ idir inn-
anlands fyrir framkomu sina í
konungsdeilunni. Samt sem áður
naut hann trausts margra og
hefur hann eftir styrjöldina verið
fulltrúi lands síns á ýmsum er-
lendum þingum. Hann hefur ver-
ið einn af sterkustu stoðum hinn-
ar svonefndu Evrópuhreyf'ngar,
sem berst fyrir viðskiptalegri og
menningarlegri sameiningu Evr-
ópu eða nánari tengslum á milli
Evrópuríkjanna og hafa íslend-
ingar tekið þátt í fundum Evrópu
ráðsins. Eins og áður er sagt varð
Spaak framkvæmdastjóri Atlants
hafsbandalagsins nú fyrir stuttu.
Var hann raunverulega talinn
sjálfkjörinn í það embætti vegna
þess, hve mikinn áhuga hann hef-
ur sýnt á sameiginlegum málurn
Evrópuþjóðanna, allt síðan styrj-
öldinni lauk.
Drog skó þína ni fótum þér
LEIKKONAN Gerd Grieg leiðir
okkur sér við hönd, um fagrao
lund helgra minninga, i bók
sinni: „Nordahl Grieg, slik jeg
kjente ham“.
Þar rísa mót himni háar bjark-
ir, hlynur og barrtré — baðað
ljósi.
Litfögur vorblóm, fjóla, sóley
og gleym-mér-ei teygja kollana
upp úr hlýrri gróðurmold.
Ilmur lífsins — þögn og friður
— anda yndisleik að vitum
manns.
En snögglega dregur fyrir sólu.
Þungbúin ský varpa skugga á
skjálfandi laufið — blómkvónur
blikna. Það fer hrollur um jörð-
ina. Óveðrið er skollið á Elfan
vex — verður að stórfljóti á
skammri stund. f hamslausu æði
feykir hún burt fegurðinni —
breytir kyrrð og unaði í kvelj-
andi angist.
Það lægir — um síðir. Sólin
brosir á ný við mannheimi. En
lífið er í sárum. Gleym-’mér-eiin
— blá eins og bænir barnsins —
stara voteyg á eyðilegginguna.
Tíminn græðir sárin — en örin
standa eftir, viðkvæm og hrjúf.
t
Bókin er fágæt, — fengur ÖU-
um, ekki hvað sízt listunnend-
um.
Fyrir höfundinn hefur það ekki
verið sársaukalaust að skrifa
þessar minningar .— með eigin
hjartablóði — en einmitt það
vekur virðing og hrifni.
Á einfaldan, listrænan nátt
bregður hún upp leifturmyndum
af manninum og skáldinu Nor-
dahl Grieg.
Það blikar á ofurhugann, sem
ekkert óttast — utan kúgun
mannsandans, — og deyr hetju-
dauða fyrir frelsi hans.
Það stafar hlýju frá skáldinu
með kviksára hjartað. Barnseðl-
ið — hreint og saklaust brosir
í augum snillingsins. Skáldið
skynjar innar og dýpra en sam-
ferðamennirnir — þenur væng-
ina og flýgur blindflug í björt-
um hugsjónum — þar sem sorgir
heimsins verða að sorgum þess
— gleði og sigrar sömuleiðis.
Við sjáum Nordahl Grieg fyrir
okkur í háfjöllum Noregs. Það
stirnir á fannbreiðuna, vetrar-
himinninn er heiður, á arninum
í litla bjálkahúsinu logar og
snarkar — eitt situr skátdið og
yrkir — í algjörri kyrrð
Á koldimmum bryggjum í
Bergen, rölta þau saman að naet-
urlagi. skáldið og leikkonan. Þau
ræða um líf og listir. Ótal tjós
glampa á svartan sæ frá nálæg-
um fjallabýlum. Og skáldið spyr
leikkonuna lágri röddu: „Vil De
hjelpe meg med á digte?“--------
Á auðu sviði, í stóru leikhúsi,
situr Gerd Egede Nissen — ein
— síðla kvölds — reynir að af-
slappa þreytta sál og þreyttan
líkama. Hún er að sviðsetja
Björnsons „Maria Stuart" og
leikur sjálf aðalpersónuna. I
myrkum salnum greinir hún allt
í einu ókunnan gest. Þar er kom-
inn Nordahl Grieg. Hún kallar
fram og spyr hann erinda. Feimn
islega svarar leikritaskáldið:
„Jeg studerer teater — fár jeg
ikke lov til det?“-----
Sviðið breytist. Hermaðurinn
Nordahl Grieg hefur flutt gull-
forða Noregs heilu og höldnu til
Bretlands. — Sprengjurnar dynja
á London — skáldið er í útlegð
— ásamt eiginkonu sinni Gerd
Grieg.
Styrjöldin eggjar — styrjöldin
lamar. Baráttueldurinn kvíslast
um æðar Norðmannsins — kraf-
an er: að standa í fremstu víg-
línu.
Eirðarleysi, vopnaglamur og
vélagnýr hindrar skaldið x ein-
beiting hugans — þó innblástur
örvist við ósýnd Ragnaraka.
Vonir tendrast — vonir
slokkna.
Orðlaus af aðdáun, situr lista-
maðurinn frammi fyrir forseta
Bandatíkjanna, Franklin Delano
Roosevelt. Áhugamálþeirrahjóna
er kvikmyndagerð um Noreg —
um Edward Grieg. Forseti vill
veita þeim lið, en aðstæður í
heimsmálunum varna því.
Yfir hafið er.haHið á ný —
undir sverði dauðans.
í sprengjuflugvél flýgur
Nordahl Grieg ásamt nokkrum
löndum sínum yfir Noreg. Ör-
'skamma stund standa þeir á
sbrifar ur
daglega lífsnu
J
ALLT I RAFKERFIÐ
Bíhiraftækjaverzlun
Halldórs Ólafssonar
Rauðarárstíg 20. — Sínn 14775.
Sitthvað úr skorðum
gengið.
¥7' NN taka stjórnmálin allan hug
" þeirra manna, sem er að
hitta hér niðri í miðbæ, enda
hangir stjórnin á horriminni,
þegar þetta er skrifað, bjargráðin
liggja í salti, en ýmsar afleiðing-
ar stjórnaróvissunnar verða
áþreifanlegri með hverjum deg-
inum, sem líður. Aðalástæðan er
sú, að tollafgreiðslustöðvunin,
sem ákveðin var frá og með fyrx a
þriðjudegi stendur enn. Fyrst
varð almenningur var við hana
að ráði, þegar Gullfoss renndi að
bryggju í síðustu viku með
stóra bunka af blóðum spennandi
framhaldssögur, smásögur, lýsing
ai frá fra.randi löndutn ásamt
Knold og Tot og fleiru. Það má
reyndar segja að þjóðin lifi það
af, þótt það dragist í nokkra daga,
að menn fá fréttir af vinum sín-
um, sem lifa á síðum danskra
vikublaða, en sjálfsagt verður
þetta til að ergja suma. Menn
vilja hafa sín blöð og engar refj-
ar. Verra er hitt, að nú er orðið
smjörlíkislaust og vöruskortur á
fleiri sviðum gerir vart við sig
jafnvel svo, að undirbúningur
síldveiðanna er talinn geta
tafizt bagalega hjá sum-
um. Er það auðvitað mjög
alvarlegt. En enginn vissi
um miðjan dag í gær, þegar
þetta er skrifað, hvernig þessum
málum öllum mundi lykta. Ýmist
var stjórnin sögð að fara, farin,
eða snúin við aftur á leiðinni út
úr stjórnarráðinu. Á meðan bíður
kona vestur í bæ eftir dönsku
blöðunum sínum og maður norð-
ur í landi eftir því að geta garið
að ganga frá síldarnótum.
Enn um birtingu nafna.
„ITÆRI Velvakandi!
, Ég get ekki setið á reér, að
skrifa þér nokkrar linur viðvíkj-
andi smágrein, sem ég las í Mánu
dagsblaðinu. Þar var minnzt á
piltana tvo, sem kveiktu í
sprengju í lögreglustöðinni, .og
segir þar, að þjóðféiaginu standi
hætta af þeim og því sé nauð-
syn 'tgt að birta nöfn og myndir
af þeim í blöðunum. Hversu r.mgt
er þetta ekki?Hafa þeir ekki orð-
ið fyrir nógu miklu, þótt ekki sé
verið að auglýsa þá sem stór-
hættulega menn? Hvernig verður
líf þessara pilta, ef allir forðast
þá og benda á þá? Þeir verða
að fá tækifæri til þess að bæta
sig. Er því ekki réttara að
hjálpa þeim með því að sýna
þeim bróðurhug og skílnmg? Jú,
vissulega, mönnum hættir oft til
að áfellast aðra, fyrir þeirra víxl-
spor, en þetta getur líka komið
fyrir okkur sjálf, þá myndum við
áreiðanlega vera þakklát hlýju
handtaki í slíkri raun. Því að
vissulega er þetta raun fyrir ó-
harðnaða unglinga, sem lenda í
slíku.
Þegar unglingur lendir í vand-
ræðum er orsökina venju.egasí
að xinna í uppeldi hans hversu
m kla aðhlynningu, kær'eik og
ski.ning hann hefir feng'ð. Er
því nauðsyniegt að athuga heim-
íli og aðstæ^ur þessara ungl.nga
og væri stundum þörf að leita
sálfræðings. Ef farið væri nú
eftir því sem stendur í fyrr-
nefndri grein, hvað myndi i ‘iða
af því? Unglingurinn yrði bexskur
og harður í lund og ætti engrar
uppreísnar von. Við hverju oðru
er að búast, þegar hann mætir
alls staðar tortryggm og van-
trausti? Þetta getur einmitt ieitt
til þess, að unglingurinn haldi
áfram á þessari braut i staðinn
fyrir að koma má í veg fyrir
slikt, ef farið er eftir því, sem
ég hefi tekið fram.
Það er mikil nauðsyn, að gefa
þessum málum meiri gaum og
þyrfti að fá sérfærðing í uppeidi
barna til þess að vinna að þessu
með lögreglunni. Þá fyrst myndi
hættan fara að minnka, sem þjóð
félaginu stafaði af þessum ungl-
ingum, en ekki með öðrum og ó-
mannúðlegum ráðstöfúnum
Ein vel vakandi“.
norskri grund — útbýta vopn-
um meðal fólksins — ræða við
frelsishetjurnar, sem hafa lært
Ijóð útlagans. Ungur maður rétt-
ir Grieg örlítið merki — norskan
fána — að skilnaði. í fáxæklegu
hótelherbergi í London, skýrir
hann konu sinni frá þessari sáru
stund — og hetjan grætur öriög
þjóðar sinnar.
Á íslandi dveljast þau hjón
tíðum. í Þingvallabænum, í boði
íslenzku ríkisstjórnarinnar, situr
skáldið sumarlangt og yrkir mörg
fögur frelsisljóð, í skauti náttúr-
unnar, sem hann ann heilum hug.
En styrjöldin kallar — barátt-
an fyrir föðurlandið.
2. desember 1943 flýgur Nor-
dahl Grieg ásamt erlendum frétta
riturum yfir Berlín. Flugvélin er
skotin niður. Við gullkeðju —.
minjagrip frá Gerd Grieg — sem
’hann ber um hálsinn, hangir
lítið silfurhjarta, á það er rist:
Nordahl. Hann er grafinn ásamt
félögum sínum og trékross reist-
ur yfir leiðið, merktur honum.
Síðar eyða sprengjur grafreitun-
um og jarðneskar leifar hinna
föllnu mást burt með öllu.
Slíkur varð dauðdagi hins fer-
tuga skálds.
I bréfum til konu sinnar — sem
hún veitir okkur hlutaeild í —
blasir við fegurð kertaljóssins,
blaktandi logi kærieikans, sem
ber mjúka birtu — varpar djúp-
um skugga.
Þau bréf sanna m. a. hver kona
Gerd Grieg er — þó hún standi
hlédræg og hljóðlát að tjalda-
baki, í allri frásögninni.
Það er tregablandin ánægja
að lesa um Nordahl Grieg, Það
húmar að í heimi fagurra lista
þegar stórskáld hverfa af sjónar-
sviðinu.. En við tökum fagnandi
undir með orðum hans í kvæð-
inu „Hábet“:
„For hver av oss kan gi sin skjerv
til lyset,
kan bli en del av várens seir pá
jorden,
en del av hábet.“
Ég þakka frú Grieg bókina og
bið henni allrar blessunar.
Steingerður Guðmundsdóttir
Fjögurra herbergja
r/s/búð
í Hlíðunum er til leigu. Lyst-
hafendur leggi nöfn sín í skrif
| stofu Mbl., fyrir hádegi á
morgun, merkt: „Risíbúð —
I 3949“. —
1—2 herbergi
og eldhús
óskast. Fámennt í heimili. Al-
ger reglusemi. Einhver fyrir-
framgreiðsla kemur til greina.
Uppl. í síma 11995.
Bifreií — Jeppi
Vil kaupa Willy’s-jeppa 1952
eða yngri eða Landrover 1954
eða yngri. Tilboð sendist á af-
greiðslu Mbl., fyrir n.k. mið-
vikudag, merkt: „Jeppi —
Rover — 3951“.
Simanúmer
okkar er
2-24-80
BÍLVIRKINN
Síðumúla 19, sími 18580
Bílaviðgerðir, réttingar, ryðbæt-
ingar, bílasprautun.