Morgunblaðið - 24.05.1958, Qupperneq 14

14
MORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 24. maí 195S
- Sr. Friörik
Framh. af bls. 13.
leiðingar sem spunnust af því,
eru sennilega upphaf umhyggju
minnar fyrir drengjum og varð
þetta allt mér til góðs, þegar
fram í sótti. Þess má geta, að
árið 1955, eða 77 árum eftir
þennan atburð, sá ég hurðina á
sínum stað norður í Litladal með
götunum og öllum gömlu um-
merkjunum. Þótti mér fróðlegt
að sjá prakkarastrik mín eftir
svo mörg ár og held nærri þvi,
að ég hafi verið dálítið hróðug-
ur yfir afrekum æskuáranna.
Svo fór sr. Friðrik að tala um
samband sitt við móður sína. Það
var með ailt öðrum hætti, sagði
hann. Við vorum mjög samrýnd
og ég hef alla mina lífshneigingu
frá henni. Pabbi var að vísu
kristinn maður, eins og gerðist í
þá daga, en hún vakti yfir mér
frá fyrstu stund. Hún var sann-
kristin kona og hélt biblíunni að
mér, eins og hún gat. — Þegar
ég fæddist, var pabbi talinn af.
Hann hafði farið í hákarlalegur,
en ekki komið aftur. Ef ég man
rétt, fór hann í marz-mánuði, en
kom ekki aftur fyrr en þrem mán
uðum síðar. Það var viku eftir
að ég fæddist. Hann hafði þá
hrakizt vestur á Hornstrandir,
brotið þar skipið, lent í hríð
en orðið að brjótast til ísafjarð-
ar að ná í timbur og gera við
farkostinn. Engar samgöngur
voru þá milli héraðanna né
bréfaskipti og því fréttist ekk-
ert allan þennan tíma. Þegar ég
fæddist, var ég ákaflega lasburða
og þótti tvísýnt um mig, svo
móðir mín lét skíra mig skemmri
skim. Var ég auðvitað látinn
heita í höfuðið á pabba mínum,
þar eð talið var, að hann hefði
farizt þá fyrir skömmu. Það er
ein mesta blessunin í lífi mínu,
þegar ég var skírður, nýkominn
í heimínn og vart laugaður í
fyrsta sinn. Og ég býst við, að
míkið af velgengni minni stafi
einmitt frá því. Eins og þú sérð,
voru þessir fyrstu dagar ævi
minnar ákaflega þungbærir fyrir
móður mína. Við knýttumst því
strax miklum vinaböndum, sem
héldust óslitið þangað til hún lézt
hér í Reykjavík háöldruð.
Mamma mótaði mig mjög í æsku
og ég geri ráð fyrir því, að ég
hafi hneigzt óvenju mikið til lif-
andi trúar, eins og þú getur séð
af ævisögu minni. Þegar við
bjuggum á Ytra-Garðshorni í
Svarfaðardal, spurði ég eitt sinn
móður mína, smápatti, hvort bað-
stofan hjá guði mundi vera öllu
hærri en baðstofan í gamla bæn-
um okkar. Og þegar ég var á 4.
ári, fann mamma mig einu sinni
úti x túni. Hafði ég þá búið um
mig í tóttarbrotinu og var að
syngja eitthvað í gaupnir mér
og þóttist vera að messa. Næsta
sunnudag þar á eftir fór mamma
með mig i kirkju í fyrsta sinn.
Og enn er mér það í fersku
minni, þegar ég strákhnokki á 4.
ári hlustaði á húslesturinn og
grét yfir píningarsögu Krists. í
textanum var sagt frá því, að
sviti Jesús hefði orðið eins og
blóðhnyklar, sem féllu á jörðina.
Ég setti þetta strax í samband
við stór'a bandhnykla, er voru
það eina, sem ég þekkti með því
nafni. Sú mynd sem ég fékk þá
af Jesús krjúpandi í Grasgarð-
inum var heldur óhugnanleg og
fór ég því að gráta. Þessi minn-
ing hefur fylgt mér æ síðan. Ég
heyrði ýmsar íslendingasögur
lesnar á þessu skeiði, svo og
Noregskonungasögur. Ég fékk þá
Sandur — Reykjavík
Frá Sandi mánudaga.
Frá Reybjavík miðvikudaga.
Vörumóttaka til Sands þriðjudaga.
Afgreiðsla á Bifröst, sími 11508.
Kristófer Snæbjörnsson.
Kaldársel
Á vegum Kaldæinga K.F.U.M. í Hafnarfirði verður
farið með drengi í Kaldársel um fjögra vikna dvalar
frá 5. júní til 3. júlí. Lámarksaldur 7 ára.
Upplýsingar í síma 50630.
Stjórnin.
SELFOSSBIO
Dansleikur
Aniuui í hvitasuuuu kl. 9
ÓSKALÖG.
Kl. 10.30 Dægurlagasöngkeppni.
ELLY VILHJÁLMS
RAGNAR BJARNASON og
K.K. sextettinn leikur nýjustu caiypsó, rock
og dæguriögin.
Selfossbió
hugmynd einhvern veginn, að
Ólafur helgi væri verndardýrling
ur minn og bað ég hann um það,
sem mér þótti of lítilfjörlegt að
biðja guð um, t.d. að sækja fyrir
mig hesta: Rauður hét hestur
pabba míns og átti ég að koma
honum í hús á kvöldin. Eitt kvöld
fann ég hann ekki og leitaði
lengi en án árangurs. Mér þótti
illt að koma tómhentur heim og
hélt ég mundi fá snuprur hjá
pabba. Ég forðaðist því að koma
fyrir augu hans, svo að ég þyrfti
ekki að svara því, hvort ég hefði
fundið hestinn og komið honum
í hús. Á leiðinni heim hét ég á
j Ólaf helga, að ef hesturinn væri
| kominn heim að kofanum, skyldi
ég fara út í kirkju og halda bæn-
argjörð honum til heiðurs næsta
dag. Þegar ég hafði verið nokkra
stund heima, bað ég Jóhannes,
leikbróður minn, að koma með
mér út að kofanum og láta hest-
inn inn. Hann nennti ekki að
fara að leita, en gekk með mér
að kofadyrunum. Þegar þangað
kom, sáum við hvar Rauður stóð
fyrir utan dyrnar, eins og hann
biði eftír mér. Ég lét hann inn,
afar glaður í anda yfir bænheyrsi
unni og daginn eftir fór ég svo
út í kirkju og baðst fyrir og
þakkaði guði, að hann hefði lát-
ið dýrlinginn hjálpa mér. Síðan
hef ég oft verið bænheyrður. Nú
þegar ég er orðinn gamall mað-
ur, get ég iðkað bænína meira
en áður og raunar er hún orðin
mín aðaliðja. Fyrir það er ég
þakklátur. Bezta dæmið sem ég
þekki úr starfssögu minni um
mátt bænarinnar, er eftirfarandi
saga af dönskum dreng, sem hét
fvar: Ég starfaði í unglingadeild
KFUM í Kaupmannahöfn með
Olfert Ricard, einum merkasta
leiðtoga Dana í kristindóms- og
uppeldismálum. Haustið 1896,
eða 1. nóvember, varð Ricard
framkvæmdastjóri KFUM í Kaup
manpahöfn. Það kvöld átti hann
að tala í unglingadeildinni og
voru allir fullir eftirvæntingar,
því að hann var nýkominn heim
úr ársdvöl erlendis. Þegar búið
var að syngja fyrsta sálminn og
fundurinn átti að byrja, kom
lögregluþjónn að tala við Ricard.
Fór hann fram með honum, með-
an vér hinir sungum sálminn.
Þegar hann kom aftur, lét hann
syngja annan sálm og hélt svo
sína snjöllu og góðu ræðu, en
mér duldist ekki, að eitthvað
amaði að. Eftir ræðuna bað hann
mig um að halda eftir öllum
sveitaforingjunum að samkom-
unni lokinni og láta þá bíða þang-
að til hann kæmi aftur. Þegar
hann kom svo, sagði hann oss
þá sorgarfregn, að piltur að nafni
ívar, sem áður hafði verið í
unglingadeild KFUM hefði fund-
izt niðri á Löngulínu með skot
gegnum ennið. Hann var þó á lífi
og hafði verið lagður inn í sjúkra
hús. Læknarnir sögðu, að hann
gæti ekki lifað til morguns. í
vasa hans hafði fundizt bréf til
Ricards, enda hafði hann verið
félagi í KFUM og þekktust þeir
vel. í bréfinu sagði, að hann gæti
ekki lifað lengur, því að hann
væri kominn svo langt út á glöt-
unarbrautina, að hann kysi dauð-
ann. Ricard sagði: Hann má ekki
deyja upp á þennan máta, vér
verðum að biðja fyrir lífi hans.
Svo báðum vér allir. Ákveðið var
að vér skyldum koma aftur sam-
an kl. 7 næsta morgun til sam-
bænar. Vér báðum innilega og
samtaka um að ívar fengi að
lifa og morguninn eftir, er vér
komum saman, lifði hann ennþá.
Vér hittumst þrisvar á dag og
báðum saman og gekk það svo
um nokkurt skeið að ívar tórði,
en hafði enga meðvitund. Nóv-
ember og desember mánuðir liðu
og sat allt við hið sama, en 7.
janúar færði Ricard oss þá fregn,
að honum væri líkamlega batn
að, en hefði verið fluttur út á
St. Hans-sjúkrahúsið og var oss
sagt að hann yrði fáviti ævilangt.
Þá gáfust ýmsir upp á því að
biðja, en vér héldum nokkrir
,. áfram og báðum nú, ekki um líf
| hans heldur skynsemi. Vorið 1897
i mættum vér Ricard ívari á förn-
um vegi. Hann var þá útskrifað-
ur úr sjúkrahúsinu og orðinn
alheill bæði á sál og líkama.
Nokkru síðar fór hann í sveit en
gerðist svo sjómaður og misst-
um vér þá^alveg sjónar á honum.
Þetta sumar fór ég alfarinn heim
til Islands.
Þess ber að geta, að mörg
Kaupmannahafnarblöðin gerðu
harða hríð að KFUM, meðan ívar j
barðist við dauðann. Sögðu þau, j
að hann hefði ætlað að fyrirfara
sér vegna óhollra áhrifa frá
KFUM. Ricard skrifaði varnar-
grein í Mánaðarblað félagsins og
sýndi fram á, að pilturinn hefði
ekki stigið fæti inn fyrir húsa-
kynni félagsins í 2 ár. Storminum j
slotaði smátt og smátt, og félagið
beið ekki verulegt tjón af árás-
inni.
Þegar ég kom heim 1897, tók
ég að úndirbúa stofnun KFUM
í Reykjavík og 2. janúar 1899
var félagið stofnað með nokkr-
um fermingardrengjum. Á stofn-
fundinum sagði ég drengjunum
sögu Ivars, reyndi að skýra fyr-
ir þeim þessa innri baráttu og
bænheyrsluna, en vissi þá ekki
um afdrif hans á sjónum. Það var
fyrst nokkrum árum seinna, eða
á alþjóðamóti KFUM í Kristj-
aníu 1902, að fundum okkar bar
aftur saman. Olfert Ricard hélt
kvöld nokkurt samkomu fyrir
þátttakendurna á ráðstefnunni.
Þegar hann kom út rakst hann
á Ivar, þar sem hann stóð fyrir
utan samkomuhúsið. Um kvöldið
heimsóttum vér ívar, þar sem
hann bjó í hrörlegu bakhúsi í
útjaðri borgarinnar. Hann skýrði
oss frá því, að hann væril
mjög djúpt sokkinn í andlega *
vesöld og treysti sér ekki upp á
eigin spýtur að ■ komast aftur á
réttan kjöl í lífinu. Vér
áttum við hann langt og alvar-
legt samtal um nóttina og hitt-
um hann nokkrum sinnum eftir
það. Hann sagði oss undan og
ofan af því sem á daga hans
hafði drifið á sjónum. Hann hafði
lent í hrakningum og skiþ
broti en aldrei farið heim til
Danmerkur því að hann vildi
ekki láta vini sína og frændur
vita, hve djúpt hann var sokk-
inn. Hann hafði því ákveðið að
fara ekki heim til Danmerkur
fyrr en hann hefði unnið sigur
á sjálfum sér. Þegar ráðstefn-
unni lauk, fór Ricard heim til
Danmerkur, en ég skrapp út á
land í erindum KFUM. Þegar ég
kom aftur til Kristjaníu, langaði
ntig að hitta ívar að máli, en
hafði glatað heimilisfangi hans.
Ég leitaði að husinu, en fann
ekki. Ég bað þá um, að mér yrði
vísað til fundar við hann, því
ég hafði áhuga á, að hann kæm-
ist til lifandi trúar. Hann hafði
hlotið góðan undirbúning í ung-
lingadeildinni í Kaupmannahöfn
og viðurkenndi, hvernig komið
var fyrir honum. Jarðvegurinn
var því plægður. Svo var það
kvöld eitt, að ég var á samkomu
í KFUM. Ivar gekk frarn hjá
húsinu og heyrði út um opna
gluggana hina glöðu söngva, sem
hann þekkti frá æskuárunum.
Hann gekk inn í salinn og þar
hitti ég hann. Ég fór heim til
hans um kvöldið og töluðum vér ,
alvariega saman fram á nótt en j
áttum síðan djúpa bænarstund i
saman. Þá held ég að hann hafi'
snúizt algerlega til kristindóms-1
ins og upp úr því ákvað hann j
að fara heim til Danmerkur. Eft- j
ir það hvikaði hann aldrei af
vegi trúarinnar og vann þarft 1
verk í þágu kristindómsins, j
þangað til hann lézt glaður í
sinni trú 1953. Þá var ég í síð- j
ustu Danmerkurferð minni og'
hlotnaðist sú hamingja að vera j
við dánarbeð hans. Vorum vér:
þá orðnir góðir vinir og nánir
samstarfsmenn á styrjaldarár-
unum. Það þarf ekki að taka
fram, að trú mín á bænheyrsl-
una óx mjög við þessi atvik og
síðan hef ég ótal sinnum fengið
það staðfest, hve áhrifamikil
bænin er.
Þegar hér var komið sögu, tók
sr. Friðrik nokkur bréf úr J
vindlakassa, sem var á borðinul
fyrir framan hann. Ég las fyrir*
hann það sem á þeim stóð og
staðnæmdumst við stundarkorn
við eftirfarandi áritun: Islands
störste Kulturpersonlighed, 90-
áringen, Fredrik Fredriksson.
Þetta er undarlegasta áritun á
bréf, sem ég hef séð, sagði séra
Friðrik, raunar furðulegt að það
skyldi hafa komizt til skila. Svo
las ég fyrir hann bréfið, en spurði
hann síðan um sjónleysið. Það er
auðvelt að segja þér hvernig
blindan kom, sagði hann. Mér
þótti vænt um hana. Hún hefur
ekki tekið neitt af gleði elli
minnar. 1 marz 1945 orti ég
kvæði á dönsku, sem heitir
Alderdomens Lykke — og í því
er þetta vers:
Om jeg bliver d0v og blind
det vil ej min Glæde r0re,
for sá kan jeg se og hþre,
bedre í mit stille Sind.
Nú stendur þessi reynslutími
yfir, bætti hann við, og ég sé,
að ég hef haft rétt fyrir mér í
kvæðinu. — Þegar ég var í Dan-
mörku á stríðsárunum, varð ég
alveg sjónlaus á vinstra auga, en
hafði góða sjón á hinu hægra,
svo að sjónleysið var mér engin
hindrun og ekkert kvíðaefni. Ég
fór til augnlækna og þeir sögðu
mér, að sjónleysið stafaði af blæð
ingu inn á augað. Síðan skipti
ég mér ekkert af þessu, en á
hvítasunnudag 1954 varð ég fyrst
var við, að blindan var í aðsigi,
þótt mér yrði það ekki ljóst þá
þegar. Er ég var kominn í prédik-
unarstólinn i Viilingaholti, fann
ég skyndilega, að ég gat ekki
lesið almennilega ræðuna, sem
ég hafði skrifað daginn áður.
Ég hélt þó prédikunina án þess
að hafa gagn af blöðunum. Það
var mistur úti og því hálfdimmt
í kirkjunni, en mér fannst myrkr-
ið aukast, þegar ég stóð í stóln-
um. Þó gat ég séð kirkjugestina
nokkurn veginn. Daginn eftir
stóð ég í stólnum í Hraungerði
og þá átti ég jaínvel bágt með
að lesa textann í Jóhannesar-
guðspjalli (3, 16—21). Átrinitadis
næsta sunnudag eftir hvítasunnu,
skírði ég frænda minn lítinn í
Hafnarfirði og átti þá mjög erfitt
með að lesa ritualinn. Þá laukst
upp fyrir mér, að þetta væri ekki
einleikið og fór ég því til læknis.
Eftir nokkra rannsókn komst
hann að því, að það hafði blætt
inn á hægra augað. Vissi ég þá,
að ég var að verða blindur og
mundi hvorki geta lesið né skrif-
að. Var ég hræddur um, að líf-
ið yrði dálítið tómlegt í kring-
um mig, en þegar mér var orðið
alveg Ijóst, að hverju stefndi,
fylltist ég mikilli gleði yfir því
að fá að reyna eitthvað. Ég sé
allt í þoku og fyrsta árið voru
þessar þokur ákaflega þéttar og
sá ég lítið í kringum mig. Samt
voru þær með fallegum litum og
hef ég haft mikið yndi af þeim.
Auðvitað er ýmislegt, sem ég hef
saknað eftir að ég missti sjón-
ina, t. d. get ég ekki flett upp í
bókum og þess háttar, en ég hef
líka átt margar gleðistundir í
myrkrinu, og nú síðasta árið hef-
ur mér farið fram á vinstra auga,
þar sem ég missti sjónina fyrst.
Sé ég nú dálitla skímu. En ég
sakna þess ekkert að sjá ekki
heiminn í kringum mig. Mér
finnst hann jafnvel ennþá fal-
legri nú en áður og ekki get ég
séð að blindan hái mér að neinu
ráði. Vinirnir eru mér bæði augu
og eyru. Ég er orðinn gamall,
hvað sem þú segir, og fæturnir
eru farnar að gefa sig. Það þykir
mér allra verst. í fyrra gekk ég
eins og kálffull kýr, en nú vagga
ég eins og gæs. Þrátt fyrir það
er ég glaður og reifur og kviði
engu. Séra Friðrik kveikir í enn
einum vindli og bætir svo við að
lokum: Nú er ég alveg á topp-
inum.
M.
ooo-^rooo
(Á morgun kl. 3—5 verður séra
Friðrik staddur í stóra salnum 1
KFUM og K, þar sem félögin
annast móttöku gesta. Um kvöld-
ið halda félögin svo sérstaka há-
tíðasamkomu honum til heiðurs).