Morgunblaðið - 05.11.1958, Page 6

6
MOKCVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 5. »óv. 1958
FUNDURINN I GENF
FRAMLEIÐSLA kjarnorkuvopn-
anna og sú útsýn sem opnast, ef
sá dagur rynni upp að þau yrðu
notuð, veldur mannkyninu vax-
andi áhyggjum. Þetta vita stjórn-
málamenn hinna ýmsu landa full
vel og til þess að koma til móts
við almenningsálitið hafa þeir
fallist á að setjast á rökstóla um
það, hvernig komið vc-rði í veg
fyrir þann voða sem kjarnorku-
styrjöld gæti haft í för með sér.
í þessum málum hafa klögu-
málin sífellt gengið á víxl, ein
þjóðin hefur brigslað annarri
um stríðsæsingar og hættulegar
kjarnorkutilraunir, sem geti sýkt
allt andrúmsloft manna á jörð-
inni og hver hefur eftir beztu
getu reynt að notfæra sér í á-
róðursskyni þær áhyggjur, sem
mannfólkið hefur í vaxandi mæli
af kjarnorkuvopnum.
★
Nú er kominn sáman fundur í
Genf, þar sem fulltrúar Banda-
ríkjanna, Englands og Rússlands
ræða um möguleika á því að
koma því á að framleiðsla kjarn
orkuvopna hætti og að trygging
sé fyrir því að þær reglur, sem
um það séu settar, verði haldn-
ar.
Á síðasta hálfa ári var mikið
rætt um kjarnorkumálin. Hinn
31. marz spiluðu Sovétríkin einu
áróðurstrompinu út, þegar rússn
eska stjórnin lýsti því yfir að hún
myndi einhliða falla frá því að
gera frekari tilraunir með kjarn
orku. Þetta hafði mikið áróðurs-
gildi fyrir Rússa í ýmsum lönd-
um og þá sérstaklega þeim, sem
kallast hlutlaus. Að vísu var
þessi yfirlýsing Rússa bundin því
skilyrði að um framtíðina í þessu
efni færi eftir því hvernig Vest-
url. brygðust við. Rússar höfðu
valið tímann hyggilega til þess-
arar yfirlýsingar. Þeir höfðu þá
nýlega lokið við mikla keðju af
tilraunum, en Ameríkumenn og
Englendingar voru einmitt þá að
hefja tilraunir, sem þeir töldu
þýðingarmiklar. Það var þess
vegna ekki mögulegt, út frá sjón
armiði kjarnorkuveldanna
tveggja á Vesturlöndum, að feta
í fótspor Rússa. En hinn 22. ágúst
lýstu Bandaríkjamenn og Eng-
lendingar því yfir að þeir mundu
hætta tilraunum með kjarnorku-
vopn í eitt ár, frá því að fund-
urinn í Genf hefði byrjað svo
framarlega sem það kæmi í ljós
að árangur þess fundar ýrði að
dómi þeirra fullnægjandi.
En fram að þeim tíma sprengdu
Bretar og Bandaríkjamenn
sprengjur sínar. Rússar horfðu
á og undirbjuggu í kyrrð næstu
tilraunir sínar. Það var hinn 3.
október, 4 vikum áður en fund-
urinn í Genf byrjaði, að Rússar
risu upp með sakleysissvip og
sögðu að Bandaríkjamenn og Eng
lendingar hefðu aðeins viljað
afla sér hernaðarlegs ávinnings
meðan Rússar hættu tilraunum
og þannig gæti það ekki orðið
áfram. Og svo fóru kjarnorku-
sprengjurnar aftur að springa í
austurátt.
★
En mitt í öllu þessu moldviðri
áróðurs, geislaryks og sprenginga
gerðist atburður, sem vakti nýj-
ar vonir. Hinn 24. maí í ár hafði
Eisenhower forseti skrifað bréf
til Krúsjevs, þar sem sagt er frá
því að sérfræðingafundur yrði
haldinn til þess að skera úr um
það, hvort ekki væri unnt að
koma á öruggu eftirliti með
kjarnorkusprengingum, hvar
sem væri á hnettinum. Þessi
fundur kom saman hinn 1. júní í
Genf og stóð í 6 vikur. Hinn 31.
ágúst birtist yfirlýsing þessa
fundar og þá hafði skeð það und-
ur að kjarnorkusérfræðingar í
austri og vestri höfðu orðið á
einu máli.
Álit þeirra var í stuttu máli
það, að hægt væri að stofnsetja
170 eftirlitsstöðvar á landi og 10
eftirlitsstöðvar á skipum víðs
vegar um hnöttinn og nægði það
til að hafa fullkomið eftirlit með
því, hvort kjarnorkusprengingar
færu fram eða ekki. Samkvæmt
áliti sérfræðinganna voru tækni-
legar leiðir til þess að hafa eftir-
lit með kjarnorkusprengingun-
um, en nú væri eftir að vita,
hvort stjórnmálamennirnir
kærðu sig um að notfæra sér
þessa möguleika. Um það er svo
rætt á þeim fundi í Genf, sem nú
stendur yfir. Sérfræðingarnir
hafa sagt að tæknilegir örðug-
leikar séu ekki fyrir hendi, en nú
er það stjórnmálamannanna að
skera úr um, hvert áframhaldið
verður.
Mikið er nú rætt um fundinn
í Genf meðal stjórnmálamanna
og stjórnmálaritara um allan
heim. Ekki er unnt að segja að
menn séu bjartsýnir á árangur-
inn. Áróðursvélarnar eru sífellt
ÍJullum gangi. Og hver aðili vill
að hann sjáist í sem allra beztu
ljósi. Rússar hafa lýst því yfir
að þeir hugsi ekki til þess að
hætta tilraunum sínum í eitt ár
þó Genfarfundurinn byrji, heldur
vaki fyrir þeim að unnt væri að
hætta tilraunum að fullu og öllu.
Dulles sagði frá óðara, að ef
Rússar héldu áfram, þá stæði
boð Bandaríkjamanna um það að
hætta tilraununum við upphaf
fundarins ekki lengur. Svo heyrð
ist ný rödd í þessum kór, sem
var rödd de Gaulles, þar sem
hann lét í ljós fyrir hönd Frakka,
að þeir teldu sig ekki bundna af
þeim niðurstöðum, sem fundur-
inn kynni að komast að. Og talið
Eisenhower ræðir hér við James J. Wadsworth sendiherra, en
hann er formaður bandarísku nefndarinnar á fundinum í Genf.
er að Kínverjar muni gefa út
svipaða yfirlýsingu.
í þessu sambandi er að geta
þess, að þær þjóðir, sem nú hafa
ráð á atómvopnum, kæra sig
ekki um að fleiri þjóðir hafi þau
einnig undir höndum. Ef til vill
verður þetta til þess að gera þær
liprari í samningum í Genf. —
Ameríkumenn og Englendingar
hafa fyrir nokkrum vikum látið
í ljós að þeir mundu yfirvega að
hætta kjarnorkutilraunum að
fullu og öllu. Niðurstaða Genfar-
fundarins veltur á því hvort
Rússland vill beygja sig undir
alþjóðlegt eftirlit með fram-
leiðslu kjarnorkuvopna, eins og
séríræðingarnir hafa lýst yfir að
sé mögulegt.
★
Ennþá fellur geislavirkt ryk á
jörðina, en síðan 1945 hafa verið
sprengdar upp meira en 130
kjarnorkusprengjur og 23 vetnis-
sprengjur. Talið er að spilling
loftsins hafi stóraukizt á allra
síðustu vikum. Vísindamennirn-
ir vara sífellt við hinum hættu-
legu afleiðingum af aukinni eitr-
skrifar ur
dagiegq lífínu
]
Sjálfvirk upplýsinga-
miðlun eftir lokun
jnRIÐRIK Þorvaldsson hefur
skrifað Velvakanda eftir-
farandi bréf, vegna ummæla
„Eins af bryggjunni“ í þessum
dálkum:
„Einn af bryggjunni" skrifar í
Morgunblaðið um óþægindi, sem
hann varð fyrir í 3 klst. af völd-
um Akraborgar. Við að segja
honum málavexti, hefði mér kom
ið betur, að hann héti einhverju
öðru nafni en þessari langloku og
ætla ég því að stytta nafn hans
í Ferðamann vegna orðalagsins.
Þar er þá til máls að taka, að
það urðu fleiri en Ferðamaður
fyrir barðinu á okkur um þessar
mundir, því daginn áður fór skip-
ið skv. áætlun frá Rvk. Þegar til
Akraness kom, var þar ófært og
Borgarfjörður reyndizt líka ófær,
svo ekki varð komizt til Borgar-
ness að heldur. Var því ekki um
annað að gera, en snúa til sama
lands aftur og höfðu þá farþegar
hlotið tímasóun og hrakreisu.
Nú er það reynsla, að .þegar
veðrahamur er um garð genginn,
tekur nokkurn tíma að vinna upp
raskið. Stundum duga ekki 3 tím-
ar til þess, jafnvel ekki 3 dagar,
og er þetta fyrirbæri hjá ölium
samgöngufyrirtækjum.
Þrátt fyrir þessa skýringu, er
ég Ferðamanni sammála um það,
að töfin var slæm, og ég hefði
getað firrt hann og fleiri óþæg-
indum með því að láta skipið fara
á réttum tíma. En það er nú
einu sinni svo, að maður getur
ekki undantekningarlaust ákvarð
að öll atvik og störf á klukku-
skífunni. Þetta skilja flestir, en
umbera með mismunandi þolin-
mæði, og mér finnst að gæti ó-
þæginda í orðalagi Ferðamanns,
þegar hann minnist á, að töfin
hafi orsakazt af því, að skipið
var sent áfram til Borgarness að
sækja mjólk. Það er rétt. Þar
voru milli 10 og 20 tonn af mjólk,
sem þurí'ti að flytja til Reykja-
víkur.
Vill nú ekki hinn góði Ferða-
maður líta á málið frá minni hlið?
Ef ég hefði aðeins hugsað um
hann, hefðu bændur í Borgarfirði
orðið fyrir fjárhagstjóni og mjólk
orðið af skornum skammti í
Reykjavík. Hvað hefðu þessir að-
ilar mátt segja?
Sú ásökun Ferðamanns, að
ekkert hafi verið tilkynnt um
breytinguna er ekki rétt. En
hvort hann hlustar á útvarp, veit
ég ekki. Og geta má þess, að auk
upplýsinga í skrifstofutíma, sem
venjulega er nokkuð langur, hefir
afgr. í Rvík sjálfvirka upplýs-
ingamiðlun eftir lokun, sem er
í beinu sambandi við símakerfi
Akraness, Borgarness og Reykja-
víkur.
Erfitt að samrýma
farþega- og vöruflutning
E^ETTA er þá sagan í stuttu
* máli, en margt er ósagt um
þá erfiðleika að samræma far-
þega- og vöruflutning á einu og
sama farartæki, einkum vegna
þess hve vörumagnið er breyti-
legt frá degi til dags. Þrátt fyrir
það raskast áætlun skipsins nær
aldrei, enda reynir starfslið fyrir-
tækisins, hvar sem er, að fyrir-
byggja slíkt. En þegar óhjákvæmi
legt er, neyðist maður til breyt-
inga, þótt yfir vofi ras þeirra
manna, sem telja sig þui-fa að
hlaupa lífið á enda á einhverjum
sjömílna skóm, án þess að taka
tillit til allra aðstæðna. Vegna
slíkra manna, væri óskandi, að
aldrei springi dekk á bifreið né
torfæra kæmi á veg eða flugleið,
því þá gagnar lítt þó asinn sé
uppi.
Á yfirborðinu virðist Ferða-
maður vera gramur vel, en auð-
fundið er að honum er hlýtt til
fyrirtækis þess, sem ég veiti for-
stöðu, og sérstaklega þakka ég
honum vinsamleg ummæli um
skipið og áhöfn þess. Þá er það
og þakkarvert, hve annt honum
er um það, sem hann kallar „fólk-
ið“ og fullyrðir, að betur myndi
að því búið, ef samkeppni væri
á leiðinni. Það er nú svo. Ég veit
ekki betur en að bílar af ýmsum
gerðum séu á þönum nótt sem
dag að flytja farþega til sömu
áfangastaða og við. En ég skal nú
sleppa þessu og halda á málinu
eins og Ferðamaður óskar. Ein-
mitt vegna samkeppnisleysis er
bátkoppur settur í ferðirnar
meðan Akraborg er í hreinsun,
segir hann. Mér skilst, að ef sam
keppnin væri nógu hörð, þá
myndi ég tilneyddur að hafa
frambærilegt skip þá daga.
En til þess að skemma ekki all-
ar sigurvouir hans, skal ég játa
að vanþekking mín á skipakosti
landsins er svo mikil, að ég hefi
engar spurnir um skip, r lægi á
lausu, sem í samanburði við
Akraborg væri ekki auðvelt að
kalla bátkopp.
Þegar svo ekkert hefir hafzt
upp úr krafsinu annað en vöru-
skip, er ég og samverkafólk mitt
óþreytandi að vísa fólki á bílana,
eða telja það á að reyna að bíða
eftir að Akraborg komi aftur, sem
nú síðast tók aðeins fjóra daga.
Litla telpan og kötturinn
VELVAKANDI hefur komizt í
kynni við litla telpu, sem er
alveg óhuggandi. Og þar sem
hann getur ekki staðist litlar
telpur með tárin í augunum,
?
sendir hann nú út kall til þeirra
sem hafa séð bröndóttan kött með
hvíta bringu síðan á fimmtudag
kl. 6. Þá sást drengur með um-
ræddan kettling fyrir utan búð-
ina á Dalbraut 3. En síðan hefur
ekkert til kattarins spurzt. Ef
einhver skyldi hafa orðið var við
þennan sárt tregaða kött og gerir
aðvart í síma 32313, þá þerrar
litla telpan áreiðanlega tárin úr
augunum.
un loftsins af völdum kjarnork-
unnar. Almenningur horfir á
þetta með hryllingi og ótta og
væntir þess að stjórnmálamenn-
irnir finni eina eða aðra leið til
að hætta þessu kapphlaupi, sem
felur í sér bráðan voða fyrir
hvert mannsbarn á öllum hnett-
inum.
Breiðfirðinga-
félagið í Beykja-
vík 20 óra
EITT fjölmennasta átthagafélag
landsins er nú að verða 20 ára.
Það var stofnað af nokkrum
ágætum Breiðfirðingum í nóv.
1938, og mun halda tvítugsaf-
mæli sitt hátíðlegt með veglegu
samsæti í félagsheimilinu Herðu-
breið, hinn 22. nóv. nk. Þar verða
ræður og minni flutt, söngur,
dans og calýpsóparið Nína og
Friðrik syngja þar og skemmta.
Breiðfirðingafélagið hefur starf
að að ýmiss konar menningar-
málum og leitast við að treysta
tengslin milli þeirra sem heima
eru og heiman eru fluttir. Þetta
hefur verið gjört með fundum
og skemmtisamkomum hér í
borginni, og ferðalögum til
heimastöðvanna við Breiðafjörð.
Hafa þá gjarnan verið gefnar
gjafir til átaks og eflingar menn-
ingarmálum heima, skemmtisam-
komur og söngskemmtanir haldn
ar. Tveir vinsælir sönghópar
hafa starfað á vegum Breiðfirð-
ingafélagsins undir stjórn hins
snjalla söngstjóra, Gunnars Sig-
urgeirssonar: Breiðfirðingakór-
inn og Leikbræður.
Félagið hefur einnig gefið út
tímaritið Breiðfirðing, sem flyt-
ur margs konar fróðleik, og minn
ingargreinar um merka Breið-
firðinga.
Ennfremur starfrækir félagið
og stofnaði Minningarsjóð Breið-
firðinga, og hefur einnig stofnað
við hina nýju Móðurkirkju
Matthíasar Jochumssonar á
Reykhólum, Minningarsjóð breið-
firzkra mæðra.
Eitt af aðaláhugamálum félags-
ins nú er byggðasaga Breiða-
fjarðar, en ekki er enn fullráðið,
hvernig því starfi verður hagað.
Ennfremur er rwikill áhugi á
byggðasafni við Breiðafjörð og
kvikmyndatöku þar vestra.
Árlega hefur félagið skemmti-
samkomur fyrir aldraða Breið-
firðinga og jólatréssamkomur
fyrir börn.
Félagið er nú aðaleigandi
Breiðfirðingabúðar í Reykjavík
og hefur það verið mikið fjár-
hagslegt átak, sem tryggir varan-
legt húsnæði, en húsnæðismálin
eru eitt helzta vandamál átt-
hagafélaga í Reykjavík.
Má því segja að hagur og störf
þessa félags sé með allmiklum
blóma við tvítugsaldurinn.
Eru Breiðfirðingar og venzla-
fólk þeirra hvatt til að láta sem
fyrst vita um þátttöku sína í
væntanlegum hátíðahöldum 22.
nóv. nk., en það er mikils virði
til að auðvelda störf undirbún-
ingsnefndarinnar.
Sömuleiðis er ungt fólk að
vestan hvatt til að ganga í félag-
ið, en ungt fólk sækir nú spila-
kvöld og skemmtifundi félagsins
í Breiðfirðingabúð betur en oft
áður, þar eð aðsókn að „Búð-
inni“ er mjög vaxandi í seinni
tíð.
Stjórn félagsins skipa nú tíu
manns og er Árelíus Níelsson
formaður, Erlingur Hansson rit-
ari. Alfons Oddsson gjaldkeri
og Jóhannes Ólafsson varafor-
maður.
Auglýsingagildi
blaða fer aðallega eftir les-
endafjölda þeirra. Ekkert
hérlent blað kem- þar í
námunda við