Morgunblaðið - 11.11.1958, Blaðsíða 8

8
MORGTJ TS Bl AÐTÐ
'Þriðjúdagur 11. nóv. 1658
Það er þjóðarsmán, að ísland
skuli vera mistilteinninn i
samtökum frjálsra þjóða
Ræða Eyjólfs K. Jónssonar á fundinum
með áframhaldandi þjónustu víð
þau öfl, er morðin drýgja.
færa aðra um ágæti kommúnism-
ans, eða geri jafnvel enga til-
raun í þá átt.
Það er einfaldlega alls ekki
þeirra hlutverk í uppfærslunni
að gera menn að kommúnistum.
Það hlutverk er á höndum allt
anharra manna, sem alls ekki
eru sjáanlegir á sviðinu. Og það
er raunverulega rétt, að minni
hluti þeirra, sem hér á landi
vinna fyrir alheimskommúnism-
ann, eru sanntrúaðir kommúnist-
ar sjálfir.
mönnum finnst ástæðulaust að
berjast gegn kommúnistum eig-
in lands og einangra þá. Þetta
hljóti að vera sæmilegasta fólk,
sem umgangist fjöldan allan af
frjálslyndum ágætismönnum, sem
óþreytandi sé að berjast gegn
amerískri afsiðun, atómvopna-
morðum og kynþáttakúgun, en
fyrir sjálfstæðri og glæstari til-
veru menningarþjóðax, sem gæti
orðið öðrum þjóðum leiðarljós
og hvöt til að láta af vopnaburði
og hryðjuverkum.
um Pasternakmálið
PASTERNAK-MÁLIÐ hefur vald
ið skelfingu, og hryggð um víða
veröld, og liggja vissulega til
þess gildar ástæður. Ætla ég
mér ekki þá dul, að ég geti miklu
við bætt það, sem Gunnar Gunn-
arsson hefur í ágætri ræðu sagt
um þá hlið málsins.
Má þó aðeins enn rækilegar
á það bendá, að bók Pasternaks,
Sivagó læknir, er ekki pólitísk
bók, heldur listrænt skáldverk,
þar sem söguhetjurnar eru að
sjálfsögðu sóttar til þess þjóð-
félags, þar sem sagan gerist. Sök
Pasternaks er þar sú ein, að hann
sækir sér yrkisefni á hinn nær-
tækasta vettvang, sem hann lýs-
ir eins og honum kemur hann
fyrir sjónir, öfga- og ofstækis-
laust. Það er því rétt að undir-
strika við þau ykkar, sem ekki
hafið lesið Sívagó lækni en von-
andi eigið þess kost, áður en
langt líður, að hafa hugföst þau
orð útgefandans, að sá, sem læsi
bókina sem pólitískt rit, hann
færi villur vegar og mundi eigi
fá notið hennar.
Af þessum sökúm er enn óskilj
anlegra hið glórulausa ofstæki
rússneskra valdamanna, og á
sama hátt er sínu réttmætari
reiðialda sú, sem risið hefur svo
hátt, að jafnvel áhangendur al-
heimskommúnismans hér úti á
íslandi hafa séð sig knúða til að
mótmæla mannfyrirlitningu og
ofsóknum hins ógnarlega ein-
veldis.
Við skyldum því ætla, að fórn
Boris Pasternaks hefði a. m. k.
þá ljósu hlið, að meðal mennta-
manna og lista væri varanlegt
skarð höggvið í fylkingu þeirra,
sem til þessa hafa verið þjón-
ustuliðUgar leikbrúður Moskvu-
valdsins.
Við skulum ætla, að augu
menntamannanna væru í dag op-
in fyrir skelfingu þeirri, sem
vofir yfir heimsbyggðinni allri.
Og við skyldum ætla, að þeim,
sem áhorfendur hafa verið að
þeim ójafna leik, sem sviðsettur
hefur verið í austurvegi yrði
hann minnisstæð aðvönun, og
hrifi þá til árvekni og athafna.
En getum við treyst þvi, að
þessi verði raunin? Byggjast
ekki bollaleggingar um það á ó-
raunhæfari óskhyggju? Ég hygg,
að okkur sé hollt að svara þeirri
spurningu, því að svo kynni þá
að fara, að við gerðum okkur
gleggri grein fyrir styrkleika
þess andstæðings, sem frjálshuga
menn um allan heim eiga nú sam
eiginlegan.
Ef við þá fyrst leitum svars
í liðnum atburðum, spyrjum
hver sé dómur reynslunnar og
hvaða ályktanir megi af honum
draga, þá blasa við okkur þær
staðreyndir, að áþekkir og raun-
ar enn alvarlegri atburðir hafi
áður gerzt undir ráðstjórn. Rit-
höfundar og menntamenn hafa
ekki einvörðungu tugum, ekki
hundruðum eða þúsundum sam-
an, heldur tugþúsundum eða
hundruð þúsunda saman verið
mýldir, fangelsaðir eða myrtir
í kommúnistaríkjunum að öllum
heimi meira og minna ásjáandi.
En hefur það megnað að uppræta
kommúnisma úr röðum frjálsra
menntamanna?
f dag eru rétt 2 ár liðin frá
því að rússneskir bryndrekár
streymdu inn um borgarhlið
Búdapest og blóði heillar þjóð-
ar var úthellt, þjóðar, sem hafið
hafði frelsisbaráttu, sem ein-
mitt var leidd af rithöfundum
og menntamönnum.
En megnaði þetta að snúa
mörgum menntamanninum frá
fylgisspekt við ofbeldisöflin? Jú
þeir voru óttaslegnir og ringlað-
ir. Þeir hurfu um skeið af sjón-
arsviðinu, þeir læddust með
veggjum og smokruðu sér inn um
bakdyr, þar sem mannmargt var
við aðaldyr. Þeir þurftu að vísu
ekki að óttast um líf sitt og limi,
þótt þeir í rauninni væru sam-
ábyrgir morðingjum Ungverja.
En þeir óttuðust eigin samvizku.
Og Nóbelsskáldið okkar, formað-
ur Menningartengsla fslands og
Ráðstjórnarríkjanna sýndi loks
þá hreysti, þegar myrða átti 2
ungverska rithöf'unda, að senda
húsbændunum orðsendingu, þar
sem hann allra náðusamlegast
leyfði sér að benda á, að ekki
væri rétt að lífláta Ungverjana.
Og vegna hvers? Jú, vegna þess
að það skaðaði baráttu sósial-
ista utan kommúnistaríkjanna,
baráttuna, sem beinist að því að
koma þeim ríkjum líka undir
járnhælinn.
En blóðið var þvegið af götum
Búdapestborgar, líkin voru
grafin og þjónar Krúsjeffs tóku
gleðina á ný.
Þetta er því miður dómur
reynslunnar. En hvað um við-
brögðin nú — við hinu nýja, en
minna áfalli?
Laxness sendir skeyti á ný.
Og hver er boðskapurinn, hver
er bænin til félaga Krúsjeffs.
Hann biður hann um að milda
— að milda — árásirnar á Past-
ernak. Og skáldið skýrir það,
hvers vegna beri að milda þessar
árásir. Hann lýkur máli sínu
þannig:
„Fyrir alla muni þyrmið vin-
um Ráðstjórnarríkjanna við
þessu óskiljanlega og mjög svo
ósæmilega fargani".
M. ö. o.: Kæri Krúsjeff hlífðu
mér og Pasternak helzt líka. En
ef þér finnst það ekki rétt þá
verð ég samt þinn vinur og þjónn
og þíns ríkis og þíns máttar.
Þinn einlægur
H. K. Laxness Nóbelsskáld
og formaðmr Menningar-
tengsl íslands og Ráðstjórn
arríkjanna.
Þetta er umbúðalaust sá boð-
skapur, sem hið hlutlausa ríkis-
útvarp bauð formanni Menningar
tengsla íslands og Ráðstjórnar-
ríkjanna einu skálda að flytja
sama daginn og hann Nóbels-
skáldið lýsti því yfir, að Paster-
nak-málið væri „innanfélagsmál“
rússneskra rithöfundasambands-
ins og sér óviðkomandi.
Hin hryggilega staðreynd ligg-
ur því fyrir, að Nóbelsskáldið
ísTenzka, sem öll þjóðin fagnaði,
er honum og henni hlotnaðist
hin mikla sæmd, hefur svikið
þá sæmd sína og þjóðar sinnar
Hann átti tækifæri til að mót-
mæla á því máli, sem skilst í
Kreml. Hann gat sagt skilið við
kommúnismann og tekið upp
baráttu gegn honum.
En Halldór Laxness heldur
enn titlinum formaður Menning-
artengsla íslands og Ráðstjórnar-
ríkjanna, þá menningartengsl við
þá austrænu menningu, sem svo
glöggt er lýst í Pasternak-málinu
öllu. Hann hefði þó getað af-
salað sér þeim titli, en haldið
hinum meiri með sæmd. Þeim
titli sem Pasternak hefur verið
kúgaður til að afsala sér.
En hvað þá um hina rithöf-
undana í hópi kommúnista. Þeir
mótmæltu líka, að sínu leyti mun
manneskjulegar en Nóbelsskáld-
ið. En þeir fóru ekki í felur að
þessu sinni. Þeir gerðu hvort-
tveggja í senn, að mótmæla og
undirbúa fund í samtökum, sem
þeir nú nefna Friðlýst land, sam-
tökum, sem er táknræn fyrir þær
framvarðstöðvar, sem kommún-
istar hvarvetna koma sér upp cg
tengja við hvað mestar vonir.
Virðist þeim hafa mest í mun
verið að bæta sem fyrst og bezt
fyrir syndif þær, sem þeim und-
ir niðri fannst þeir hafa drýgt
með mótmælunum.
Nú er það að vísu svo, að þeir,
sem dubbaðir eru upp í hlut-
verk í „Friðlýstum löndum"
„Gegn her í landi“, „Menning-
ar og friðarsamtökum kvenna-*,
„Alþjóðasamvinnunefnd lýðræð-
issinnaðrar æsku“ og hvað það
nú allt saman heitir, eru að vísu
ekki allir gallharðir Moskvu-
kommúnistar, margir hverjir eru
meira að segja engir sósialistar.
Engu að síður eru þeir þörfustu
þjónar Moskvu. Þeir eru sá húð-
arjálkur, sem bera á hina trú-
verðugu yfir torfærurnar og upp
á tindinn.
Menn mega ekki halda, að þess
ir menn séu hættuminni vegna
þess, að þeim tekst ekki að sann-
En af hverju leggja kommún-
istar ofurkapp á starfsemi, sem
ekki beinist að kommúnistísku
uppeldi? Þeir gera það í sam-
ræmi við velgrundaða heims-
valdastefnu húsbændanna í
Kreml. Sigurvonir þeirra byggj-
ast ekki á því, að þeim takist
að gera meiri hluta þjóðanna
kommúnistiskan. Það vita þeir
að er fásinna, og þurfa heldur
ekkert að víla þess vegna, því
að þeir hafa fundið aðra leið
áhrifaríkari.
Hún byggist á því að lama
og slæva andstöðu þjóðanna, á
því að brjóta niður siðferðilegt
þrek lýðræðisþjóða, því að sjálf-
ir hafa þeir nægilegt afl til valda
ránsins, þegar því marki væri
náð, og ætla heldur ekki hinum
nytsömu sakleysingjum — eins
og Hagalín nefnir þá — nema
hlutdeild í sigrinum.
Barátta hinna nytsömu sak-
leysingja birtist í óteljandi af-
brigðum, sem hér verða ekki rak-
in. Til þátttöku í þeirri bar-
áttiusveit eru allir þeir kjörgeng-
ir, sem aðeins eru fúsir að böl-
syngja sitt eigið þjóðfélag og
þess vini og samherja. Af þess-
um söfnuði er þess ekki krafizt,
að hann lofi og prísi allt það,
sem austrænt er. Það væri meira
að segja óæskilegt, því að þá
væri nytsemin ekki sem til er
ætlast. Þvert á móti er framvarða
sveitinni ætlað að láta líferni
sovétborgara og stjórnarfar
liggja á milli hluta. Það getur
jafnvel verið æskilegt, að þeir
gagnrýni einstaka þætti sovét-
skipulagsins um leið og þeir
ráðast gegn því, sem miður fer
á því sviði Iýðræðisþjóðfélags-
ins, þar sem hverjum og einum
er harzlaður völlur.
Þannig umlykja þeir sig slæðu
frjálslyndis og réttlætis, sem lað-
að getur nýja einfeldninga til
þjónustu við hið illa.
Uppskeran skal verða sú, að
Er þá auðvitað nægilegt að
menn fallist á, að skylt sé skegg
Uncle Sams höku Krúsjeffs.
Hvorir tveggja framleiði vopn og
vígvélar og vopn séu ætluð til
stríðs. Hjá hvorum tveggja sé
ýmsu áfátt, en báðum margt gott.
Hvorir tveggja hugsi um að
styrkja sitt eigið veldi og báðir
stefni að algjörum heimsyfirráð-
um.
Og því þá að leggja öðrum
lið. Ætli við eigum ekki nóg með
eigin vandamál, þó að við séum
ekki að blanda okkur í deilur
stórveldanna.
Ég þarf ekki að orðlengja í
þessum salarkynnum, hver yrðu
afdrif umheimsins, ef t.d. bara
helmingur V-Evrópu félli fyrir
þessum tálrökum. En þau eru í
dag — þessi tálrök eru í dag
boðuð af mönnum, sem í gær
mótmæltu ofsóknunum á hendur
Pasternaks.
Við skulum því ekki vaða í
villu og svima um það, að glæpir
rússnesku stjórnarvaldanna nægi
einir sér sem aðvörun til frjálsra
þjóða.
Við skulum þvert á móti búast
til langrar og harðrar baráttu við
ofbeldisöflin. Við erum að vísu
smáir og lítils megandi, í þeirri
ógnarlegu baráttu, sem í dag er
háð heimskauta í milli. En við
skulum þó a. m. k. leggja okkar
litla lóð á vogarskálina af ein-
urð og fullum þúnga, því að eng-
inn veit enn né fær nokkru sinni
að vita, hvers lóð þar var, sem
reið baggamuninn. Það getur ein,s
verið okkar eins og hins öflug-
asta meðal stórveldanna.
Það er því þjóðarsmán, að f
æðstiu stöðum íslenzka þjóðfélags
ins skuli sitja erindrekar hins
erlehda ægivalds, að Islands
skuli vera mistilteinninn í sam-
tökum Jýðfrjálsra þjóða.
Þá smán skulum við af okk-
ur reka og aldrei láta henda á
ný.
Núverandi kjördæmaskipun
hefur i för með sér staðarlegt
ranglæti og flokkslegt misrétti
Gunnar Thoroddsen ræddi kjör-
dæmamálið á haustmóti S.U.S.
i Stykkishólmi.
SAMBAND ungra Sjálfstæðis-
manna efndi til haustsmóts í
Stykkishólmi laugardagskvöldið
1. nóv. í samvinnu við Héraðs-
samband ungra Sjálfstæðis-
manna í Snæfellsness- og
Hnappadalssýslu.
Samkoman hófst kl. 9 e. h. með
því að Halldór Þ. Jónsson, lög-
fræðingur, formaður héraðssam-
bandsins bauð samkomugesti vel
komna ,neð noiíkrum orðum.
Þá flutti Geir Hallgrímsson
formaður Sambands ungra Sjáif-
stæðismanna ávarp. Kæddi hann
fyrst almennt félagsstarfsemi
ungra Sjálfstæðismanna. Vék
Geir síðan að stiórnmálaviðhorf-
inu og drap a þá þrjá þætti, sem
vinstri stjórnin byggði tilveru
sína á, uppsögn varnarsamnings-
ins, kosningasvikin og varanlegu
úrræðin í efnahagsmálunum. Það
væri vissulega athyglisvert, að
það færi saman, að bandaríska
varnarliðið dvelur áfram í land-
inu og kommúmstar sitja rólegir
áfram í ríkisstjórn. Furtdahöld
,og fundaályktanir kommúnista
breiða ekki yfir þá staðreynd.
Kommúnistar teldu sig væntan-
lega hafa svo mikinn hag af að
búa um sig í valdastöðum þjóð-
félagsins, að þeir láta sig í bili
uppsögn varnarsamningsins litlu
skipta.
Litlu hefði munað, að kosninga-
svik Hræðslubandalagsins hefðu
tekizt, en þegar þau mistókust,
köstuðu Framsókn og kratar sér
í faðm kommúnista. Einangrun
kommúnista í íslenzkum stjórn-
málum hefði áður leitt til þverr
andi fylgis þeirra, en með því
að leiða þá í stjórnarstólana, þá
hefði Framsókn og Alþýðuflokk-
urinn gert þeim mikinn greiða.
í staðinn lofuðu kommúnistar að
gleyma kosningasvikunum í bili.