Morgunblaðið - 27.01.1959, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 27. janúar 1959
1U
.
i

Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vipur
Einar Asmundsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr. 35,00 á mánuði innamands.
í lausasölu kr. 2.00 eintakið.
VANDASÖMU EMBÆTTI VEL
GEGNT
EMBÆTTI lögreglustjórans
í Reykjavík er eitt hið
ábyrgðarmesta og vanda
samasta á landi hér.
Á vandann eykur, að lög-
reglan í Reykjavík á við alls-
endis óviðunandi skilyrði að búa.
Ber þar fyrst að telja sjálfa lög-
reglustöðina. Hún er gamalt hús,
upphaflega reist í allt öðru skyni.
Staðsetning hússins er um margt
mjög óheppileg fyrir lögreglu-
stöð. Vistarverur lögreglunnar
þar eru alltof litlar og illa fyrir
komið. Ot yfir tekur þó fanga-
geymslan í kjallaranum.
Þrátt fyrir þessa örðugleika,
hefur núverandi lögreglustjóra,
Sigurjóni Sigurðssyni, tekizt að
reka embætti sitt með ágætum.
Hann er vel metinn af almenn-
ingi, mikilsvirtur af yfirboður-
um sínum og vinsæll meðal nær
allra undirmanna sinna.
Hér er af ásettu ráði sagt
„meðal nær allra undirmanna“,
því að undanfarna mánuði hafa
öðru hverju birzt greinar, — í
upphafi samtímis í Þjóðviljan-
um og Tímanum en síðan í Þjóð-
viljanum einum, — sem bersýni-
lega hafa allar verið skrifaðar af
sama manni, einhverjum lög-
regluþjóna Reykjavíkur. Menn
eru ýmsu vanir í íslenzkum
blaðaskrifum, en þó munu þessi
taka fram flestu, sem sézt hefur,
í öfgum og ofstæki. Getur naum-
ast allt verið með felldu um
hugsunarhátt þess, er pennanum
ræður. Því furðulegra er, að
nokkurt blað, jafnvel Þjóðvilj-
inn, skuli aftur og aftur birta
þau undir dulnefni og þar með
sjálfur taka ábyrgð á þeim.
Rógur þessi hefur nú gengið
svo fram af lögreglumönnum
Reykjavíkur, að þeir hafa faiið
stjórn sinni að mótmæla honum.
Að baki þeim mótmælum stend-
ur svo að segja hver einasti iög-
reglumaður þessa bæjar. En mót-
mælin hafa orðið til þess að nafn-
leysinginn í Þjóðviljanum hefur
enn hleypt úr hlaði.
1 sjálfu sér má segja að skrif
sem þessi séu ekki umtalsverð,
en ósóminn er stundum svo sví-
virðilegur að sérstakrar fordæm-
ingar þarf við. Svo er hér. Ráða-
menn Þjóðviljans bera ábyrgð á
þessum skrifum. Öllum er þeim
full kunnugt, að Sigurjón Sig-
urðsson, lögreglustjóri, ber enga
sök á þeim aðbúnaði lögreglu-
þjóna, sem sérStaklega er raðist
á hann fyrir. Þvert á móti.
Sigurjón lögreglustjóri hefur
að vonum manna skeleggast
gengið fram í því að fá bót ráðna
á því, sem í þessu er ábótavant.
Hann hefur fyrir löngu sýnt
fram á nauðsyn byggingar nýrr-
ar lögreglustöðvar og fengið sam-
þykki dómsmálaráðuneytisins til
þeirrar framkvæmdar. Hann hef-
ur einnig beitt sér fyrir braða-
birgðaráðstöfunum, sem að gagni
mættu koma, þangað til ný lög-
reglustöð væri byggð. Hann á í
stöðugri togstreitu um að afla
lögreglunni nauðsynlegra tækja,
eins og bifreiða.
Það, sem á stendur, er fyrst og
fremst skortur á nægu fé til að
koma nauðsynlegum umbótum
fram. Engir hafa harðar staðið
gegn óhjákvæmilegum fjárveit-
ingum til lögreglumála en að-
standendur Þjóðviljans. Síðan
leyfa þeir sér að láta ráðast á
þann, sem fastast hefur barizt
fyrir umbótunum, fyrir að hann
hafi ekki náð nægum árangri
vegna andstöðu sjálfra þeirra!
Þvílík blaðamennska á skilið for-
dæmingu allra góðra manna.
VONBRIGÐI KOMMUNISTA
r
It RSLITIN í Dagsbrúnar-
kosningunni um síðustu
' helgi voru ákveðin fyrir-
fram. Stjórn félagsins hefur
mörg undanfarin ár hagað skrán-
ingu félagsmanna og samningu
kjörskrár svo, að hún væri trygg
með völd í félaginu, hvað sem
vilja verkamanna í Reykjavík
líður. Á kjörskránni nú voru að-
eins 2388 nöfn, en til síðasta Al-
þýðusambandsþings kaus Dags-
brún fulltrúa fyrir 3400 féluga.
Rúmlega 1000 félagar eru því af
ýmsum ástæðum svipt/r at-
kvæðisrétti! Og frá því í haust
höfðu 409 Dagsbrúnarmenn, sem
þá voru á kjörskrá verið strikað-
ir út.
Þetta eru aðeins dæmi um hinar
lýðræðisfjandsamlegu aðferðir,
sem kommúnistar í Dagsbrún
beita til að tryggja völd sín þar.
Þegar þær eru íhugaðar, má
segja, að merkilegt sé, að mörg
hundruð verkamanna skuli þrátt
fyrir allt staðfastlega greiða lýð-
ræðissinnum atkvæði. Kommún-
istar una því ekki vel. Áróður
þeirra hefur aldrei verið hams-
lausari en einmitt nú. Undan-
farna daga hefur Þjóðviljinn
haldið því fram, að listi lýðræðis-
sinna í Dagsbrún ætti ekki að fá
eitt einasta atkvæði. Á sunnu-
daginn sagði Þjóðviljinn t. d.:
„Bezta ráðið til að koma í veg
fyrir kauplækkunaráform íhalds-
ins og þjóna þeirra, kratanna, ei
að senda B-listann fylgislausan
heim til föðurhúsanna. Ef B-iist-
inn fengi ekkert atkvæði í
Dagsbrún, yrði leitun á þeim
þingmanni, sem þyrði að greiða
kauplækkunarfrumvarpinu at-
kvæði sitt“.
Kommúnistar töldu bersýni-
lega mikinn hval hafa rekið á
fjörur sínar. Stöðvunarfrumvarp
ríkisstjórnarinnar var einmitt
borið fram örfáum dögum áður
en kosningin í Dagsbrún skyidi
fara fram. Það var því einstakt
tækifæri til að gera það tor-
tryggilegt, skapa æsingu að ó-
athuguðu máli og túlka sigurmn
að lokum eftir atvikum sem
fylgisaukningu kommúnista eða
fordæmingu verkamanna á stöðv-
unarfrumvarpinu.
Betri vígstöðu en þetta töldu
kommúnistar sig ekki geta feng-
ið. Hvað sem málefnum leið þótc-
ust þeir hafa tryggt fylgishrun
á meðal lýðræðissinna með út-
strikun rúmlega 400 kjósenda
frá því í haust.
Úrslitin hafa þess vegna orðið
þeim mikil vonbrigði. Atkvæða-
skiptingin er alveg hin sama og
við kosningarnar til Alþýðusam-
bandsþings á sl. hausti. Útstrikan
irnar dugðu ekki neitt, mótmæl-
in féllu máttlaus til jarðar!
Brandenborgarhliðið í hjarta Berlínar — á markalínu austur og vesturs
Berlin: Tviskipt borg
Lestirnar fara óhindraðar yfir
markaTmuna, en...
AÐALVÍGSTÖÐVAR kalda
stríðsins eru innan veggja
þessarar horgar, og hvergi
sýnir daglegt líf íbúanna bet-
ur, hver reginmunur er á
sovézkum og vestrænum
hugmyndum um stjórnskipu-
lag og efnahagsmál.
o—O—o
Grein þessi birtist í banda-
íska tímaritinu The Atlantic
lonthly, sem gefið hefur verið
t frá því árið 1857. Höfundur
r blaðamaðurinn og rithöfund-
rinn Hans Wallenberg, sem
æddist í Berlín 1907, en flutt-
st til Bandaríkjar.na 1938 og
ettist að í New York. Hann var
m tíma ritstjóri blaðsins Die
íeue Zeitung, sem gefið var út
vegum Bandaríkjastjórnar
yrstu árin eftir stríð.
o—O—o
Hið áþreifanlegasta í daglegu
ifi Berlínarbúa er enn sem fyrr
lúrveggurinn, sem skiptir borg-
ani í tvo hluta. Satt er það,
ð margt hefur áunnizt í vestur-
ilutanum frá því í lok síðari
eimsstyrjaldar. Vestur-Berlín
r aftur orðin björt og glaðvær
tórborg, litskrúðug og hrein-
sg, sama töfraborgin og heillaði
lenn fyrr á árum. Rústirnar,
inar óhugnanlegu stríðsminjar,
ru horfnar; stundum furðar
'Orgarbúa jafnvel sjálfa á þeim
kjótu og miklu breytingum,
em hafa orðið. En þeir þurfa
kki annað en líta austur fyrir
aúrvegginn til að minnast þess,
em þeir hafa orðið að þola;
iar blasir við ömurleg sýn, sem
rfitt er að má út.
Hvernig er ástandið handan
kilveggsins — í Austur-Berlín?
taxtarbroddur borgarinnar hef-
ir verið stýfður. Fólkið er illa
il fára; jafnvel þeir, sem eru
llvel efnum búnir, klæðast ó-
mekklegum og lélegum fötum.
lúsin eru drungaleg — köld og
viplaus. Eyðilegging stríðsins
dasir enn við vegfarendum; víða
byggingum borgarinnar eru
[eysistórar sprungur, sem orðn-
ir eru svartar af elli og gína
rið manni eins og gamalkunnar
'rettur.
Sannleikurinn er sá, að ásýnd
úrstur-Berlínar hefur ekki
>reytzt til muna frá stríðslok-
im. Það hefur. reyndar verið
byggt lítið eitt upp og eitthvað
hefur komið í staðinn fyrir hið
mikla magn af iðnaðarvörum,
sem sent var til Sovétríkjanna í
stríðsskaðabætur. Embættismenn
Austur-Berlínar þreytast aldrei
á að minna á Stalínstræti og hin-
ar drungalegu og íburðarmiklu
húsaraðir meðfram því, sem
□-
Fyrri hluti
-□
reistar voru fyrir sex árum upp
úr húsarústunum við gamla
Frankfurterstrætið. En Stalín-
stræti er aðeins framhlið; handan
þess er eymd og volæði. Hvar-
vetna blasir hirðuleysi og skeyt-
ingarleysi við augum gestkom-
enda; jafnvel þar, sem borgin er
hrein, virðist hún vera óhrein.
Slíkt umhverfi getur varla kall-
azt uppörvandi, enda hefur það
sennilega einnig verið álit hinna
mörgu, sem flúið hafa til Vest-
ur-Berlín. Rúmlega 3 milljónir
manna hafa flúið þangað frá
austurhluta Þýzkalands, svo að
vitað sé; straumur flóttafólksins
er óstöðvandi, og margt af því
hefur orðið að þola ótrúlegar
hörmungar.
Menningarlíf Austur-Berlínar
er það eina, sem megnar að lyfta
fólkinu upp úr öngþveiti daglegs
lífs. Kommúnistar hgfa lagt á-
herzlu á starfsemi leikhúsa og
söngleikjahúsa. Sú rækt, sem hér
er lögð við listir, á vitanlega að
vera til þess að geðjast Austur-
Berlínarbúum, en hún þjónar
einnig öðrum tilgangi: að hafa
áhrif á fólk úr vesturhlutanum
og telja því trú um, að góður
bassasöngvari eða góð sinfóníu-
hljómsveit beri vott um lýð-
ræði og frelsi eða komi a. m. k.
í staðinn fyrir það. Rétt er að
minnast þess, að leiklistar- og
tónlistarlíf stóð einnig með
miklum blóma í valdatíð nazista.
Því er sem betur fex þannig
farið með menntastofnanir, að
þær snúa oft sverðinu í hendi
þeirra, sem nota þær í áróðurs-
skyni. Allur sá fjöldi Berlínar-
búa, sem hlustaði á hljómsveit
Furtwánglers á nazistatímanum,
gerði það til þess að flýja and-
artak hinn ljóta veruleika lög-
regluríkisins. Það sem nú er að
gerast í Austur-Berlín er sama
eðlis. Jafnvel sovézk list skír-
skotar til tilfinningalífsins, sem
ekki fær notið sín á annan hátt
í kúguðu þjóðfélagi.
o—O—o
En leikhús- og óperustarfsemi
í vesturhlutanum er engu lak-
ari, og þar að auki eru verzlan-
irnar, göturnar, veitingahúsin,
íbúðarhúsin, vöruúrvalið, dag-
blöðin og bílarnir langtum betri
þar. í ferðapistlum er farið lof-
samlegum orðum um Vestur-
Berlín og ekki að ástæðulausu.
Vestur-Berlínarbúinn býr í öðr-
um helmingi tvískiptrar borgar,
en það er betri helmingurinn,
sem hann býr í; þar eru heim-
kynni ánægju og farsældar og
þangað koma ferðamenn árlega
til þess að njóta gæða hans og
auka efni hans. Hinn borgar-
helmingurinn liggur austan skil-
veggsins. En þrátt fyrir skilvegg-
inn eiga íbúar beggja borgar-
helminga margt sameiginlegt.
Margt minnir íbúana á, að skipt-
ing borgarinnar er ný af nál-
inni og yfirborðskennd, þótt hún
sé sorglega augljós — ef til vill
má komast svo að orði, að hún
nái ekki „inn úr skinninu."
Neðanjarðarlesta- og járn-
brautarkerfi borgarinnar er það
sama fyrir báða borgarhluta og
er táknrænt fyrir skiptinguna.
Kerfið er undir sovézkri stjórn
af þeirri einföldu ástæðu ,að að-
altæknilögnin er í austurhlutan-
um. En lestirnar fara óhindrað
yfir markalínuna. Ekki er þó
alveg hættulaust að fara með
þessum lestum: verði Vestur-
Berlínarbúa það á að sofna- í
lestinni, getur hann átt á hættu
að vakna á lögreglustöð í aust-
urborginni. íbúar beggja borgar-
hluta hafa því tekið það ráð að
vekja þá, sem sofa, áður en lest-
in kemur að markalínunni, eink-
um þá, sem eru vel til fara og
virðast vera efnamenn; þannig
geta vesturborgarbúar forðar sér
úr lestinni í tíma. Þetta er að-
eins eitt dæmi um samheldni
Berlínarbúa yfirleitt, þegar til
kastanna kemur, en þau eru
mörg fleiri, og sum eru átakan-
leg. Áður en lengra er haldið,
ætla ég að- víkja aftur í tímann
andartak.
Framh. á bls. 18.