Morgunblaðið - 08.03.1959, Síða 6

6
MORGUTS BL 4 ÐIÐ
Sunnudagur 8. marz 1959
Britannia á 9 stunðum milli Xokyo og Honolulu.
BREZKA flugfélagið BOAC er
um þessar mundir að hefja reglu
bundnar ferðir umhverfis jörðu
með viðkomu á ellefu stöðum.
Ástralska flugfélagið Quantas
hafði áður skipulagt slíkar hnatt-
ferðir umhverfis jörðu í báðar
áttir — og hollenzka flugfélagið
KLM hefur lengi undirbúið sams
konar flug.
En þessi nýja flugleið BOAC
markar að nokkru leyti tímamót
í flugsamgöngum, því að þotan
hefur nú í fyrsta sinn verið tek-
in í hnattflugið. Cometan flýgur
frá Lundúnum til Tokyo með við
komu í Frankfurt, Beirut, Kar-
achi, Delhi, Calcutta, Bangkok og
Hongkong. í Tokyo tekur Bristol
Britannia við og flýgur til Honu-
lulu, sem er lengsti áfangi hnatt-
flugsins, þaðan til San Francisco,
New York og til Lundúna.
Comet og Britannia eru stolt
brezkrar flugvélaframleiðslu um
þessar mundir. Cometan er nú
viðurkennd ein öruggasta og hrað
fleygasta farþegaþotan, sem í
notkun er — og Britannia er ein
stærsta, langfleygasta og hrað
fleygasta farþegaflugvélin knúin
loftþrýstihreyflum, sem nú er
í notkun í farþegafluginu.
***
Britannia mun fljúga hina
4,279 mílna löngu leið frá Tokyo
til Honolulu á 11 klukkustund-
um að meðaltali, en mettími
hennar á leiðinni er 9 stundir.
Nauðsynlegt reyndist að setja
Britanniu á þennan hluta leiðar-
innar, því að Cometan er ekki
nálægt því jafnlangfleyg, enda
þótt hraði hennar sé meiri í loft-
inu. Meðalhraði Comet er um 500
mílur á klst., en Britanniu tæp-
lega 400 mílur. Cometan brennir
auk þess rúmlega helmingi meira
eldsneyti en Britannia, 1,200 gall-
onum á klst. miðað við 570 gallon
hjá Britanniu.
0
Það er því ekki út í hött að
ætla, að flugvélar knúnar loft-
þrýstihreyflum séu sparneytnarí
og ódýrari í rekstri en þoturnar
— og sérstaklega á þetta við um
flug á styttri flugleiðum. Brit-
annia er því talin ein hagkvæm-
asta flugvélin, sem nú er völ á
til flutninga á fjölmörgum leið-
um. Hún er ein stærsta flugvél í
farþegafluginu í dag. Til dæmis
má nefna, að stél hennar er sem
þriggja hæða hús, hún ber eld-
neyti, sem nægja mundi hverjum
bíleiganda til reksturs bíls síns í
meira en 20 ár, Og rafleiðslurnar
í henni eru samtais 37 mílna iang
ar.
Þessi örfáu dæmi gefa ein-
hverja hugmyad um hvílík smíði
Britannia er. Hún hefur þegar
sett hraðamet á mörgum flug-
leiðum — og félög þau, sem hafa
hana í rekstri, telja hana eina arð
bærustu flugvél, sem völ er á.
Það mætti líka nefna nokkur
dæmi um eiginleika Comet IV.,
sem er ein þrautreyndust nýju
farþegaþotanna. Öllum eru minni
stæð slysin, sem urðu á fyrri
Cometunum — og rejmslan, sem
Bretar fengu á smíði þessarar
þotu veldur e.t.v. mestu um það
hve öðrum þotuframleiðendum
hefur gengið vel á þessari braut.
„Okkur hefði aldrei tekizt svona
vel, ef við hefðum ekki fengið
að notfæra okkur reynslu Bret-
anna“, sagði einn af forystumönn
um bandarísku verksmiðjanna,
sem smíða Boeing-707.
Cometan er búin fjórum hreyfl
um, sem í flugtaki framleiða jafn
mikla orku og nægja mundi til
að veita 15,000 manna bæ næg-
an rafmagnsstraum — eða knýja
153 tveggja hæða strætisvagna.
FulJhlaðin getur Comet náð hæð
Mount Everest á 21,7 mínútum.
Að sama skapi næði hún hæð
Empire State byggingarinnar í
New York á 28,9 sekúndum. í
þessari byggingu er ein stærsta
og öflugasta hraðlyfta, sem í notk
un er í Bandaríkjunum. En lyft-
an fer á milli efstu og neðstu
hæðanna á hálfri annarri mínútu.
Og síðast en ekki sízt. Flughraði
Comet er svipaður og hraði kúl-
unnar úr 45 calibre byssu.
Bretar eru hreyknir af hinni
nýju Cometu, enda mun meira fé
hafa verið varið til smíði og full-
komnunar á henni en á nokkurri
annarri brezkri flugvél. í upp-
hafi gerðu þeir sér vonir um að
Cometan mundi veita þeim sér-
aðstöðu í farþegafluginu, því að
ljóst var, að aðrir flugvélafram-
leiðendur voru langt á eftir með
smíði sinna þota, þegar fyrsta
Cometan var tekin í notkun. En
reynzla Breta af þeirri Comet L
varð dýrkeypt. Þeir misstu for-
gjöfina en eiga samt heiðurinn af
brautryðjandastarfinu — og það
er ekki svo lítils virði.
Benzínstífla gerði
vart við sig
ÞAÐ var skýrt frá því hér í blað-
inu fyrir nokkrum dögum, að
vörubíll frá Áburðarverksmiðj-
unni hefði lent í hörðum árekstri
við einn af vögnum strætisvagn-
anna. Hafði vörubíllinn valdið
allverulegum skemmdum á stræt
isvagninum, sem ók eftir Hring-
braut, sem er aðalbraut, en vöru-
bíllinn hafði ekið á strætisvagn-
inn, á horni Birkimels og Hring-
brautar. Vörubílstjórinn hefur
skýrt svo frá, að hajin hafi talið
sig örugglega geta komizt yfir
gatnamótin, áður en strætisvagn-
inn bar að. En þá hafi benzín-
stífla gert vart við sig, og vöru-
bíllinn því ekki náð þeirri ferð,
sem nauðsynleg var til að kom-
ast klakklaust yfir Hringbraut.
Skýringuna á því hve langt vöru-
bíllinn rann eftir áreksturinn,
taldi bílstjórinn vera þá, að við
áreksturinn bilaði „kúplingin",
svo og hemlarnir.
Vörubíllinn var tryggður hjá
Samvinnutryggingum, og mun
tryggingafélagið bæta það tjón,
er hlaust af þessum árekstri.
Rit Hins íslenxka bók-
menntafélags 1958
Njála í Islenzkum skáldskap, eftir
Matthias Johannessen Skirnir
og Annálar
ÚT eru komin þrjú rit Hins ís-
lenzka bókmenntafélags, 1958,
Njála í íslenzkum skáldskap, eftir
Matthías Johannessen, Skírnir,
tímarit bókmenntafélagsins og
Annálar 1400—1800.
Bók Matthíasar Johannessen er
gefin út sem hluti af Safni til
sögu íslands og íslenzkra bók-
mennta, en mun vera fáanleg sér.
Eins og nafnið bendir til, fjallar
bókin um áhrif Njálu á íslenzk-
an skáldskap, þ. e. þau kvæði, sem
ort hafa verið út af eða um sög-
una, eða einstaka þætti hennar
og persónur.
Höfundur segir í eftirmála, að
prófritgerð sín í íslenzkum fræð-
um við Háskóla íslands vorið
1955, sé að nokkru stofninn í
þessari bók, en annars hefir hann
unnið að samningu hennar síðan
1956. Eins og kunnugt er, starfar
Hafa mótmœlt
0 RÚSSAR hafa mótmælt þeim
atburði, sem varð, þegar banda-
rískir sjóliðar gengu um borð i
rússneskan togara við Nýfundna-
land til að leita orsaka þess, að
sæsímastrengur var rifinn upp á
svipuðum slóðum og togarinn var
á. Bandaríkjamenn segjast at-
huga mál þetta nánar.
Matthías sem blaðamaður við
Morgunblaðið, og hefir hann unn-
ið að bókinni í frístundum frá
því starfi. Bók þessi er merkilegt
verk, og hefir ekki áður verið
gerð slík heildarrannsókn á áhrif-
um Njálu ú íslenzkan skáldskap.
í Lokaorðum segist höfundur
hafa komizt að raun um, að um
enga íslenzka sögu hafi jafnmörg
skáld ort eins og Njálu. „Stund-
um var ekki laust við, að mér
fyndist efnið algerlega ótæm-
anadi“, segir Matthías um rann-
sóknarefni sitt. <' •• In rb
Það er 132. árgangur Skírnis,
sem nú er kominn út. f tímarit-
inu eru margar merkar greinar,
svo sem venja er, og má af þeim
nefna t. d.: Aldarminning dr. phil.
Finns Jónssonar, eftir Hall-
dór Halldórsson, íslenzk mállýzku
landafræði, eftir Karl-Hampus
Dahlstedt, Um gildi íslenzkra forn
sagna, eftir Einar Ól. Sveinsson
og grein eftir Peter Hallberg um
Jón Thoroddsen og frásagnarlist
íslendingasagna. Þá skrifar
Bjarni Guðnason um Brávalla-
þulu og Björn Sigurðsson um
annarlega hæggenga smitsjúk-
dóma. Auk þess eru ritfregnir og
nokkrar greinar aðrar.
í Annálum (V, 3.) eru nú lok
j Espihólsannaáls (1781—1799),
I Þingmúlaannáll (1663—1729) og
Desjarmýrarannáll (1495—1766).
skrifar úr
daqleqq lifinu .
Gamall Reykvíkingur skrifar:
Um „Löngustétt“.
AÐ er ágætt heitið á vonar-
strætið okkar við sjávarsíð-
una og skulum við gefa því það
heiti, þó ekki sé það ennþá „kom-
ið niður“ né uppbyggt á þessari
jörð. Getur það samsvarað nafn-
inu „Promenade“, sem slíkar
breiðgötur gangandi fólks eru
nefndar á erlendum málum, og
er það altítt að slíkar götur séu
lagðar fram með sjó eða vötn-
um, þar aðgangur er að því lík-
um stöðum nálægt þéttbýli. —
Stundum eru þær eingöngu nefnd
ar „lungu“ viðkomandi borgar —
eins og reyndar líka víðáttumikl.
ir skemmtigarðar stórborganna
voru oft nefndir. Er hér hagar
ekki þannig til, að hægt sé að
veita borgurunum þá unun, að
anda að. sér fersku lofti undir
þéttum krónum hárra eika. Það
er annars konar yndi, sem land
vort veitir börnum sínum —
landið, „þar sem víðsýnið skín“.
En fyrst minnzt er á lungu, þá
er það orð í tíma talað — því
einmitt lungu borgarbúa þurfa á
því að halda að njóta hins hressa
og svala — hreina lofts úti við
sjóinn, þar sem ryksins frá bíla-
umferðinni og benzíngufunnar
gætir ekki - svo ekki sé minnzt á
sletturnar, sem dynja yfir vegfar-
endur úr pollum gatnanna á rign
ingardögum. Hvílík dásemd, ef
unnt væri að komast hjá slíku í
þessari nýtízkuborg!
En góði Velvakandi! Hvernig
gat þér dottið í hug að ætla að
fara að gá að litafegurð og töfr-
um fjallahringsins umhverfis
Reykjavík á miðri góu — og það
á þesari góu árisins 1959? Því
þannig hefur hún hagað sér, að
fæsta daga hefur séð út úr aug-
unum fyrir hríðarkófi og illstætt
fyrir rok;, mestan part! Ég er þér
sammála um, að á þvílíkum dög-
um er bezt að nota bíla sína —
þeir sem þá eiga. En þó skulum
við muna, að ennþá eru það all-
flestir Reykvíkingar, sem enga
bíla eiga. Fyrir þá tala ég.
Svo má heldur ekki gleyma að
búa sig vel á illviðrisdögum á
íslandi — hattkúfurinn fauk, en
vel fest h Jtta hefði ekki farið sömu
leið! Ef til vill er það einn mesti
kostur þessá lands, að hann elur
upp í æskumönnum þess hetju-
dug og kjark, sem unglingar ann-
arra mildari loftslaga eiga ekki
kost á að afla sér. Oft hef ég séð
á glampandi augu og rósrauðar
kinnar æskufólksins, sem veltist
í snjónum og býður illviðrunum
byrginn — en engan kost á þes.3,
að kúldast inni í upphitum bíl-
um, samanhniprað í lágkúruleg-
um farartækjum nútímar.s.
Skyldi ekki ísland brátt talið ó
byggilegt, sökum kulda og ill-
viðra, ef þessari bílaþróun held-
ur áfram, án þess að spyrnt sé
við fæti á einhvern hátt?
Og svo skulum við róleg bíða
vorsins, s:m nú er ekki langt
undan — og skyggnast um í ná-
grenni Reykjavíkur þegar láð og
lögur taka á sig ævintýrablæ
vorsins — rósrauðan, fjólubláan,
fölrauðan eða glampandi eldlegan
bjarma, á bak við jökulinn. Og
þá er til’ ejdingin óendanleg —
enginn verður leiður á litbrigðum
vor- og sumarnátta við Reykja-
vík — séð frá Löngustétt".
Steinlagt ræsi — stétt.
ÖMLUM Reykvíking lízt auð-
heyrilega vel á þá hugmynd
Velvakanda að kalla væntanlega
sjávargötu Löngustétt. Til skýr-
ingar fyrir þá, sem ekki eru jafn
gamlir Reykvíkingar honum, má
geta þess, að núverandi Austur-
stærsti var á þeim tíma, þegar
ar það var nánast bakstígur við
húsin við Hafnarstræti, kallað
Langastétt. Þá var grafið ræsi
eftir endilangri götunni frá Að-
alstræti út í Lækjargötu og var
ræsið steinlagt og stundum hlerar
yfir, m. a. til þæginda fyrir stúlk-
urnar þegar þær voru að hella í
ræsið, og var þetta því kallað
stétt. Fyrsta opinbera nafnið á
götunni mun þó hafa verið Aust-
urstræti. Þessar upplýsingar fékk
Velvakandi hjá Lárusi Sigur-
björnssyni, forstöðumanni Skjala
og Minjasafns Reykjavíkur.