Morgunblaðið - 21.03.1959, Side 11

Laugardagur 21. marz 1959
MORCUNBLAÐlh
11
Fólkið í strjálbýlinu mun skilja nauð-
syn breytinga kjördœmaskipunarinn-
ar, þegar það hefir
Sjálfstœðismanna
Rabbað um almœlt tíðindi og stjórnmál
við húnvetnskan bónda
EINN af fulltrúum Vestur-Hún-
vetninga á Landsfundi Sjálfstæð-
isflokksins, Óskar Teitsson bóndi
í Víðidalstungu heimsótti blaðið
meðan á fundinum stóð. Var þá
tækifærið notað og hann spurður
almennra frétta úr héraði og um
leið drepið á störf Landsfur.dar-
ins og spurt um álit hans á kjör-
dæmamálinu.
— Hvernig hefur búskapurinn
gengið hjá ykkur i vetur, Óskar?
Veðursælt hérað.
•— Það má segja, að hann hafi
yfirleitt gengið vel, enda hefur
tíðarfarið verið gott í vetur, þótt
að vísu hafi verið nokkrir um-
Óskar Teitsson, Víðidalmtungu.
hleypingar eins og svo víða ann-
ars staðar á landinu. Við Hún-
vetningar vorum mjög sæmilega
undir veturinn búnir, því við
sluppum við þessi vondu veður í
sumar, sem gengu yfir landið fyr-
ir austan okkur. Ég held, að Húna
vatnssýsla sé eitt veðursælasta
hérað landsins, því jafnaðarlega
fáum við ekki að kenna á vondu
veðrunum, sem ganga yfir Suð-
urland, og ekki heldur þau, sem
geisa á Norð-Austurlandi. Við
erum eiginlega á veðratakmörk-
um.
— Þið hafið þá verið sæmilega
búnir að heyjum í haust?
— Já, það má segja það. Að
vísu voru þau nokkuð misjöfn
að gæðum. Þeir, sem fyrstir byrj-
uðu slátt fengu góða verkun á
sitt hey, en aðrir sem þurfíu að
bíða sprettunnar lentu með hey
sín í óþurrkakaflanum, sem stóð
frá lokum júlímánaðar og að
mestu út ágúst.
— Hvernig er það með fólks-
fjölgun í Húnavatnssýslu? Una
menn ekki vel þar heima?
— Fólksfjöldinn hefur að
mestu staðið í stað undanfarin
ár. Áratuginn milli 1930 og ’40
lögðust heiðajarðirnar í eyði, en
síðan hafa jarðir nyrðra haldizt
í byggð.
Góð bú.
— En hvað um bústærðina? —
Er ekki margt stórbænda meðal
Húnvetninga?
— Bústærðin er nokkuð mis-
jöfn, en þó er munurinn miklu
minni en áður var. Fólkseklan
sníður þessu að sjálfsögðu stakk
eftir vexti. Vélamenningin veld-
ur svo aftur því, að bústærðin
er meiri á hvern vinnandi mann
en áður var. í lágsveitum búa
menn nokkuð jöfnum höndum
með fé og kýr, en á hálsajörð-
unum, eru menn, einkum með
fjárbú. Á stærri búunum eru
þetta 3—400 fjár. Hrossaeign
Húnvetninga er talsverð.
— f veðursælu héraði, þar sem
margir eru stórbændur hlýtur
fóíkið að vera bjarsýnt á fram-
tíðina?
— Húnvetnskir bændur voru
bjartsýnir og töldu hag sinn góð-
an. Ekki fór þó hjá því, að mönn-
um fyndist svart ský dregið fyrir
sólu, er „bjargráðin" svonefndu
voru lögleidd. Mörgum mun hafa
fundizt að sér þrengt. Og nú þeg-
ar halda á tröppurnar niður aftur
er verið að selja vörur okkar 4
lægra verði en gert var ráð fyrir
þegar við framleiddum þær.
— Hvað segja bændur almennt
við því að nú skuli reynt að
stöðva verðbólguna?
Bændur fylgjandi stöðvun.
— Almennt eru bændur þeirr-
ar skoðunar að rétt hafi verið að
spyrna við fótum. Jafnvel Fram-
sóknarmenn, nema þá þeir, sem
eru alveg blindir í skoðunum,
viðurkenna að nauðsynlegt hafi
verið að snúa við.
Það mun áreiðanlega ekki
standa á bændum að fórna
nokkru til lagfæringar á efna-
hagskerfinu, ef þeir sjá að raun-
tillögur
hæfar aðgerðir eru framundan.
— En hvað segirðu um þær til-
lögur, sem fram hafa komið í kjör
dæmamálinu?
— Mér virðist að því meira,
sem menn hugsa um þetta mál, þá
sjái þeir að tillögur um samein-
ingu kjördæma og fjölgun þing-
manna í þéttbýlinu eru sann-
gjarnar. Það er einnig skoðun
mín, að eftir því, sem þetta mál
væri dregið á langinn, yrðu kröf-
urnar harðari af hendi þeirra,
sem við óréttinn hafa mátt búa.
Enn eru viðhorf manna nokkuð
á reiki um þetta mál. Hins vegar
er ég viss um að viðhorfin skýrast
þegar menn hafa kynnt sér til-
lögur allra aðila og fengið tóm til
að hugleiða þær.
Ég hef líka verið að velta því
fyrir mér, hvort ekki væri hægt
að leysa þetta mál til frambúðar
með því að fjölga eða fækka
þingmönnum þeirra kjördæma,
sem nú verður lagður grund-
völlur að, eftir því sem fólks-
fjöldinn í þeim breytist á kom-
andi tímum.
Ekki hlynntur upphótarsætum
— En hvað segirðu um upp-
bótarsætin?
— Eins og fyrirkomulag kjör-
dæmanna er nú tel ég að það hafi
verið óhjákvæmilegt að hafa upp
bótarsæti til jöfnunar. Hins veg-
ar hef ég ekki verið hrifinn af
því skipulagi, því ég álít það
auka kröfupólitíkina, sem er ekki
alltaf raunhæf. Einnig sýnist mér
að hægt mundi að draga úr upp-
bótarsætum ef þess yrði gætt, að
þingmannafjöldi færi eftir fólks-
fjölda kjördæmanna, þegar hanj»
breytist.
Ég tel enga ástæðu til annars
fyrir Sjálfstæðismenn en vera
bjartsýna um framgang kjör-
dæmamálsins. Framsóknarmenn
hafa þyrlað upp miklu moldviðri
í sambandi við þetta mál, en hinn
góði málstaður Sjálfsta-ðismanna
mun sigra.
Ánægjulegur Landsfundur,
— Og að síðustu Óskar, aðeins
þetta. Þú hefur verið fuiltrúi
héraðs þíns á Landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins. Hvernig hefur
þér líkað það?
— Ég hef ekki setið Landsfund
síðan á Akureyri fyrir allmörgum
árum. Mér hefur þótt dvölin hér
á Landsfundinum mjög ánægju-
leg. Þar kom og skýrt fram víð-
sýni og samhugur Sjálfstæðis-
manna, sagði Óskar Teitsson að
lokum.
—vig.
Norðmenn óttast stœkk-
un landhelgi við Grœn-
land
KAUPMANNAHÖFN, 19. marz.
(Reuter) — Norðmenn hafa risið
upp til handa og fóta vegna orð-
róms um að Danir hyggist skjót-
lega stækka fiskveiðilandhelgina
við Grænland. Heyrast mörg
mótmæli gegn þessu í Noregi.
Norski stórþingsmaðurinn og
útgerðarmaðurinn Einar Hareide
hefur lýst því yfir, að stækkun
grænlenzku landhelginnar myndi
þegar í vor valda norskum út-
vegsmönnum stórfelldu tjóni. —
Segir hann að Norðmenn hyggist
senda 100 fiskiskip á Grænlands-
mið í apríl nk. Stunda skip þessi
mikið veiðar innan tólf-mílna
takmarkalínu. Segir Einar Har-
eide að það sé óþolandi og
ástæðulaust, að lönd eins og
Grænland, sem hafa fremur lít-
illa hagsmuna að gæta af fisk-
veiðum stækki landhelei sína
upp á eigin spýtur.
Þjóbleikhúsið:
„Kvöldverður kardínálanna
44
— eftir J. Dantas.
,Fjárhættuspil arar'
eftir
Leikstjóri: Lárus Pálsson
Talsmaður norska utanríkis-
ráðuneytisins sagði í dag, að að-
staða Noregs yrði mjög alvarleg,
ef Danir víkkuðu einhliða land-
helgina við Grænland. Lysö, fiski
málaráðherra Noregs, segir að ef
Danir víkki landhelgina við
Grænland verði Norðmenn til-
neyddir til að víkka sína land-
helgh
Af Dana hálfu er því haldið
fram, að Norðmenn misskilji og
rangtúlki yfirlýsingu Jens Otto
Krag, utanríkisráðherra, í þjóð-
þinginu varðandi brezk-danska
samninginn um landhelgi Fær-
eyja. Krag sagði í þinginu, að
sama gilti um Grænland sem
Færeyjar, að nauðsynlegt væri að
víkka landhelgina. Hann hefði
hins vegar einnig tekið fram að
allar aðgerðir til víkkunar græn-
lenzku landhelginnar yrðu að
bíða næstu Genfar-ráðstefnu um
stærð landhelgi.
ÞJÓDLEIKHÚSIÐ hefur, það
sem af er þessu leikári, frumsýnt
sex leikrit eftir erlenda og inn-
lenda höfunda og auk þess hina
vinsælu og bráðskemmtilegu
óperu Rossinis, „Rakarann í
Sevilla". Sum leikritanna hafa
verið ærið nýstárleg og athyglis-
verð leikhúsvbrk, svo sem
„Horfðu reiður um öxl“ og „Á
yztu nöf“, enda verið sýnd all-
lengi og að ,Rakaranum‘ hefir að
sóknin verið geysimikil. Það
verður því ekki annað sagt, en
að vel hafi verið unnið í Þjóð-
leikhúsinu nú, sem oftast endra
nær. — Næsta viðfangsefni leik-
hússins verður leikrit ameríska
nóbelsverðlaunahöfundarins O’
Neill, „Long days journey unto
night“, sem á íslenzku hefur
hlotið titilinn „Húmar hægt að
kveldi“.Munu sýningar á þessum
leik hefjast eftir páska. Sem eins
konar „intermezzo", þar til sýn-
ingar á leikriti O’Neilí’s hæfust,
varð það að ráði að Þjóðleikhús-
ið sýndi hér danskt „monodrama"
„Rejsen til de grönne Skygger",
er danska leikkonan Ingeborg
Brams léki — og með því ein-
þáttunginn „Kvöldverður kardí-
nálanna" eftir portúgalska skáld
ið Julio Dantas. En á síðustu
stundu atvikaðist svo að frú
Brams gat ekki komið hingað og
var þá gripið til þess, að sýna
ásamt „kardínálunum" gaman-
leikinn „Fjárhættuspilarar", eftir
rússneska skáldið Nikolaj Gogol.
Á frumsýningunni á þessum
leikjum sl. miðvikudagskvöld
mátti heyra það og sjá, á leik-
húsgestum, að þeim þótti minna
um að vera á þessari leiksýningu
en mörgum öðrum, og er það
reyndar ekki óeðlilegt. — Ekki
vegna þess, að hér sé um léleg
leikhúsverk að ræða, — síður
en svo, því bæði leikritin eru
góður og gildur skáldskapur,
hvort á sína vísu. En sá var ljóð-
urinn á, að annað þeirra „Fjár-
hættuspilarar" var sýnt hér op-
inberlega fyrir ekki alllöngu og
,kardínálarnir‘ hafa verið fluttir
í útvarp hér tvisvar, að mig
minnir. — Ég hef enga tilhneig.
ingu til þess eftir atvikum að
álasa Þjóðleikhúsinu fyrir þessa
ráðstöfun, þó að það hefði óneit-
anlega verið ákjósanlegra, að
leikhúsið hefði haft handbært við
fangsefni, sem meira nýjabragð
væri að.
herra lands síns í Kaupmanna-
höfn. Kann ég ekki meíra frá
höfundinum að segja, en hann er
vissulega gott skáld, því að leik-
rit þetta býr yfir mikilli ljóð-
rænni fegurð, sem nýtur sín full-
M CZnnnl komleSa Í snilldarlegri þýðingu
IV. Ui. jjelga. Hálfdánarsonar. Efni leiks-
ins er í stuttu máli það, að þrír
virðulegir kardínálar sitja til
borðs í sínum glæsilega, rauða
embættisskrúða og rifja upp
minningar frá æskuárunum. Allir
eiga þeir sína ástarsögu frá þeim
árum og minnast þess hver með
sínum hætti.Rufó kardínáli hafði
verið ör í lund og sverð hans set-
ið laust í slíðrunum og hann
minnist þeirra stunda með glettni
í augum. Montmorency kardínáli
„Fjárhættuspilararí*
HÖFUND þessa leikrits, N. Gogol,
munu margir hér kannast við frá
þvr er gamanleikur hans „Eftir-
litsmaðurinn“ var sýndur hér á
vegum Leikfélags Reykjavíkur á
sínum tíma. Gogol (1809—’52),
var talinn í fermstu röð rúss-
neskra rithöfunda, sem honum
voru samtíða, og „Eftirlitsmað-
Atriði úr „Kvöldverði kardínálanna".
urinn“ er enn talinn með beztu
leikritum, sem samin hafa verið
á rússnesku. „Fj árhættuspilarar"
sverja sig mjög í ættina að allri
gerð. Leikritið er samið um 1840
og því ekki óeðlilegt að „húmor“
skáldsins þyki með nokkuð öðr-
um blæ en nú gerist, en skopið er
þó markvisst og efni leiksins að
því leyti sígilt að þar er brugðið
upp allréttri mynd af hugarfari
fjárhættuspilara eins og það hef-
ir verið á öllum tímum og er enn
í dag.
Hlutverk leiksins eru allmörg,
en aðalhlutverkin, — fjárhættu-
spilararnir fjórir eru í höndum
þeirra Rúriks Haraldssonar, Jóns
Aðils, Indriða Waage og Ævars
Kvarans.Gervi þeirra eru góð, en
enginn þessara ágætu leikara nær
verulögum tökum á hlutverki
sínu, nema helzt Rúrik, sem er
oft býsna skemmtilegur. Þegar
ég sá Gest Pálsson í hlutverki
Glóv’s gamla fannst mér ég vera
kominn í Iðnó fyrir 40—45 árum
og Bessi Bjarnason sýndi ekki
þau tilþrif í leik sem svo oft áður.
„Kvöldverður kardínálanna“.
Leikrit þetta er, sem áður segir,
einþáttungur í Ijóðum og er höf_
undurinn portúgalskt skáld, Julio
Dantas, sem um skeið var sendi-
hafði verið glæsilegur heimsmað*
ur og minnist æskuævintýra sinna
með tregablandinni gleði og rifjar
um leið upp menúett á spínetið.
En de Castro, sem er elztur þeirra
kardínálanna varð fyrir sárum
vonbrigðum, er dauðinn rændi
hann ástmey hans kornungri og
því hefur hann alla tíð búið yfir
sárum og djúpstæðum harmi.
Það eru engin dramatísk átök
í þessum leik, og því veltur allt
á svipbrigðum og látbragði leik-
endanna og framar öllu góðri
framsögn þeirra. Indriði Waage
Haraldur Björnsson og Jón Aðils
fara með hlutverk radínálanna
af næmum skilningi og þeirri nær
færni og smekkvísi, sem með þarf
til þess að ná þeim blæ fegurðar
og samræmis sem hvílir yfir
skáldverkinu.
Lárus Pálsson hefur sett báða
leikina á svið og annast leik-
stjórnina. Hefur, hann þar margt
vel gert þó að honum hafi ekki
tekizt að ná fram þeim leik í
Fjárhættuspilurunum, sem á
hefði verið kosið.
Lárus Ingólfsson hefur gert
leiktjöldin og leyst það verk vel
af hendi.
Hersteinn Pálsson hefur þýtt
leikrit Gogols á lipurt mál.
Sigurður Grímsson.