Morgunblaðið - 10.05.1959, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐ1Ð
Sunnurtagur 10. maí 1959
f á u m
o r
ð u
m
a g t
Talað við Þórarin á Melnum,
sem hefur flotið gegnum
þykkt og þunnt
ÞÓRARINN á Melnum varð ní-
ræður á föstudag. Hann er elzti
verkamaðurinn á Eyrinni, en ekki
sá lakasti. — Ég hafði mikinn
áhuga á því að hitta Þórarin að
máli sem snöggvast í tilefni af
þessu merkisafmæli hans, þvl ég
hafði heyrt af honum margar
skemmtilegar sögur, enda er mað-
urinn skyggn, draumspakur og
forvitri. Hann er auk þess ber-
serkur til vinnu og með afbrigð-
um frár á fæti, enda kom það sér
vel í gamla daga, þegar hann elti
okkur strákana upp og niður
Hofsvallagötu.
Ég sagði við Þórarin strax og
við hittumst:
— Mér er sagt þú fljótir.
Hann svaraði:
— Já, eins og kefli.
— Hefurðu sannprofað það.
— Já, ég er nú hræddur um
það. Þegar ég var á kútter Clar-
inu, datt ég útbyrðis í Látraröst
og flaut á sjónum upp undir
klukkutíma, meðan þeir voru að
venda skipinu og ná mér. Ég
held nú það.
— Varstu ekki syndur, spurði
ég.
— Nei, en ég flaut samt. Svo
náðu þeir mér loksins með krók-
stjaka. Þá var ég kominn með
hálfgert óráð, hélt það væri kom-
inn hákarl í fæturna á mér og
sleit af mér hattinn til að hafa
betra svigrúm, þegar ég kæmi of-
an í kvikindið, og braust um á
hæl og hnakka. Svo var ég inn-
byrtur og hér stend ég.
— Hefurðu reynt það síðar,
hvort þú fljótir?
— Já, já, og það er alveg það
sama. Einu sinni vorum við að
skipa upp fiski á bryggjuna hjá
Geir gamla Zoega. Þá féll ég líka
fyrir borð og flaut á eftir bátnum
án þess félagar mínir vissu af. En
ég held þeir hafi verið dálítið
kenndir. Geir gamli stóð á bryggj
unni og kallaði til þeirra: — Sjáið
þið ekki manninn sem hefur dott
ið og flýtur á eftir ykkur? Þá litu
þeir við og björguðu mér upp í
bátinn. Þá vorum við komnir rétt
upp að bryggjunni.
— Og þú flýtur enn?
— Já, ég flýt enn og ég hef
flotið gegnum þykkt og þunnt.
Aldrei komið sjór niður í mig.
Maður flýtur, get ég sagt þér, ef
trúin er nógu sterk. Maður flýtur
með guðs hjálp. Ég er nú svona
gamaldags.
Ég hafði ekki talað lengi við
Þórarin, þegar ég fann, að þetta
var rétt hjá honum. Hann er dá-
lítið gamaldags. Hann er einþykk •
ur og ómannblendinn, en þegar
hann er byrjaður að rabba i góð-
um hóp, er hann bæði skemmti-
legur og ræðinn. Hann hefur
reynt margt. Hann svalt í æsku,
hann hrökklaðist frá foreldrum
sínum 8 ára gamall og hraktist
um sveitina. 'Síðan var hann
seldur til Reykjavíkur bókstaf-
lega talað. Það er ekki laust við,
að hann sé gamaldags í fleira
skilningi en einum. Hann hefur
meira að segja rotað sel eins og
Sæmundur fróði.
— Hafði kölski tekið sér
bólfestu í honum, spurði ég.
Hann svaraði brosandi:
— Það veit ég ekki, ég var ekki
að hugsa um, hver væri í honum.
Ég var að hugsa um, hvort það
væri hægt að éta hann. Við höfð-
um ekki séð matarbita dögum
saman og við átum hann, get ég
sagt þér. Þegar ég hafði drepið
hann, hljóp ég heim rennvotur og
þá munaði litlu, að ég væri bar-
inn. En þegar ég hafði stunið upp
fréttunum, gleymdist hýðingin,
því ég hafði unnið stórsigur á
hungrinu: Við höfðum að éta í
hálfan mánuð. Það rekur alltaf
eitthvað á fjörur þeirra, sem hafa
sterka trú. Það er alveg áreiðan-
legt.
— Ferðu oft í kirkju?
— Ég fór altaf áður fyrr með-
an ekkert útvarp var en nú sit
ég við útvarpið, hlusta á messuna
og tek vel eftir öllu, sem fram
fer. Það er einn kostur við að geta
setið heima hjá sér og hlustað á
messu. Veiztu hver hann er?
— Nei, það veit ég ekki.
— Þá þarf maður ekki að skipta
um föt. Ég kann illa við mig í
sparifötunum. Ég vil helzt vera 1
gallanum. Þá tek ég ekki eins vei
eftir iðjuleysinu, þegar ég sit inni
í stofu.
— Ég get ímyndað mér að þú
kunnir bezt við þig niðri á Eyri.
— Já, þar kann ég vel við mig.
Ég kunni líka vel við mig hjá
kindunum mínum áður fyrr, með-
an ég var og hét. Nú á ég aðeins
þrjár kindur uppi í Sélási.
— Hefur ekki margt skemmti-
legt komið fyrir á Eyrinni?
— Skemmtilegt? Ójú. Ekki fyr-
ir ýkjalöngu áttum við fjórir
karlar að binda á bíl, sem fara
skyldi til Keflavíkur: — Hvern
andskotann eruð þið að gera,
sagði ég við þá, eruð þið að binda
á bíl, sem er á hvolfi? — Þú lýg-
ur því, sögðu þeir hann er ekki
á hvolfi. Svo fer bíllinn á stað
suðureftir, en tuttugu mínút-
um síðar er hringt á kranabíl:
Vörubílnum hafði hvolft á leið-
inni(!) Karlarnir urðu reiðir við
mig, því þeir héldu ég væri að
gera grín að þeim, en bílstjórinn
hélt víst að ég væri göldróttur og
var ekkert um mig gefið á eftir.
— Hvað hefurðu verið lengi á
Eyrinni?
— Frá því ég var í Bakkakoti
á Seltjarnarnesi. Þar bjuggum
við hjónin fyrst.
— Hvað er langt síðan?
— Það eru nokkur ár. Ætli þau
séu ekki orðin sextíu, kannski
fleiri. Þá gekk ég alltaf fram á
Seltjarnarnes og hér inn í Reykja
vík til vinnu og kom aldrei of
seint. Það þætti erfitt núna, en þá
var að duga eða drepast, ekkert
einasta handtak á þeim árum frá
septemberbyrjun og fram á vor.
— Hvað var þá borðað í Bakka-
koti?
— Nóg af kartöflum og soðn-
ingu.
— Soðningu?
— Já, kinnar og gellur og ýmis-
legt tros. Ég hef alla mína ævi
borðað mest af kartöflum og
soðningu og ég get ekki betur séð
en það hafi farið vel í maga.
Stundum líka dálítið af kjöti, er:
ekki mikið.
— Vilhjálmur S. Vilnjálmsson
hefur skráð ævisögu þína.
— Já, hann er ágætiskarl. En
hann sagði ég væri Bjartur í Sum
arhúsum Reykjavíkur.
— Líkaði þér það ekki vel?
— Nei.
— Nú? Hvers vegna ekki?
— Vegna þess ég er Þórarinn
á Melnum.
— Ég sé af ævisögunni, að
þú hefur verið alinn upp í dæma
fárri fátækt.
— Já, það máttu bóka Foreldr-
ar mínir sögðu við mig, þegar ég
var barn, að það væri nóg að haía
bara guð á vörunum. Ekki þótti
manni það góð latína, þegar
ekkert var í maganum nema vind
ur og kveinstafir og sulturinn svo
óskaplegur, að mann langaði
mest til að grenja frá morgni til
kvölds. En þetta virtist duga og
ég hef séð það síðar, ekki einu
sinni heldur í hvert skipti, sem á
hefur þurft að halda að sterk
trú getur unnið bug á öllum erf-
iðleikum. Og hún er líka góð í
magann. Sn heyrðu, hefurðu gert
þér grein fyrir því, hvað ég er
orðinn gamall?
— Nei, ætli það.
— Það var merkilegt með hann
Sigurfara. Ég var að vinna niðri
á Bakka á sunnudaginn var. Þá
sá ég hann og sagði við karlana:
— Á þessu skipi var ég einu sinni.
Þeir sögðu það gæti ekki verið.
Þá fann ég skipstjórann og segi
við hann:
— Hvernig fer þetta skip í sjó?
— Agætlega, svarar hann. — E;'
þetta ekki gamalt skip, spyr ég.
— Jú, svarar hann. — Var það á
Seltjarnarnesi, spyr ég. — Já,
svarar hann og bætir við: —
Þetta er happaskip. Ég þekkti það
aftur eftir öll þessi ár. Ég hafði
verið á því tvær vertíðir, þegar
ég bjó í Bakkakoti. Það var eftir
að ég fór frá Guðmundi í Nesi.
Þegar ég var á Sigurfara fyrir 70
árum, fékk ég lungnabólgu. Þá
lét skipstjórinn, Einar Einarsson,
sigla með mig í land og upp á
spítala. Guðmundur Björnsson
læknir kom niður í skip og
spurði:
— Hvar er þessi sjúklingur,
segir hann. — Hann er þarna í
kojunni. — Nú, eru engir til að
hjálpa honum fram úr kojunni,
spyr hann. Þá settu þeir mig í
körfuna og fluttu upp á Landa-
kot. Skipstjórinn fór í land með
mér og spyr áður en hann kveður
hvenær hann megi vitja mín
aftur: — Komdu eftir sex daga,
segi ég. Svo ber ekkert til tíðinda,
þar til skipið kemur inn aftur
eftir nákvæmlega sex daga. Þá
hafði sjórinn tekið Einar skip-
stjóra í millitíðinni, en ég fór um
borð, eins og ákveðið hafði veiið.
Það veit enginn hver annan gref-
ur. Menn ættu ætíð að hafa það
hugfast.
Þórarinn á Melnum: Elztur á Eyrinnl.
— Þú minntist á félaga þína áð-
an og sagðir að þeir hefðu verió
kenndir.
— Ha?, já, já. Það voru margir
kenndir á þeim árum. Og þeir
voru ekki að líta við, þó maður
dytti fyrir borð.
— Hefur þú orðið kenndur, Þór-
arinn?
— Nei, ég hef aldrei orðið
kenndur. Mér þykir samt gott að
smakka það. En tóbak hef ég ekki
brúkað á minni ævi.
— Aldrei?
— Ja, það er nú kannski ekki
alveg rétt. — Ég get sagt þér
söguna af því, góði minn, ef þú
vilt. Ég hef einu sinni bragðað
tóbak. Þá var ég þriggja ára. Sið-
an hef ég látið það vera. Og þið
hefðuð líka látið það vera, ef þið
hefðuð fengið aðra eins hýðingu
og ég fékk þá. Hún er svo fðst
í huga mínum, að ég gleymi henni
aldrei — nei, get ekki gleymt
henni. Ungviðið hefði gott af að
heyra þetta. Ég tók tóbakspung-
inn frá móður minni, — já, hún
tók í nefið, kerlingin, gamla öld-
in sko. Ég tók tóbakspunginn frá
móður minni og fór með hann út
í gluggatótt. Þar fann hún mig,
tók mig og setti á kné sér og
hélt mér þar meðan hún tók í
nefið. Þá hélt ég, að ég væri alveg
sloppinn. En því var ekki að
heilsa. Hún fletti tpp um sig og
tók einisópinn, sem hún bar allt-
af undir svuntunni og náði frá
maga og upp undir höku. Síðan
leysti hún niður um mig og
flengdi mig, þangað til broddarn-
ir stóðu fastir í rasskinninni. Hún
Framh. á bls 16.

skrifar úr dagEego lífinu ,
Ekkert griðland
MÝSLA litla, vinkona Velvak-
anda, lenti í miklum hætt-
um dag einn í síðustu viku, er
hún að vanda var í könnunar-
ferð um höfuðborgina
Hún valdi indælan góðviðris-
dag, því í þetta sinn ætlaði hún
að skoða eitt af þessum nýju
hverfum í útjaðri bæjarins og ef
ekki er þurrt um, getur vegfar-
andi af hennar stærð beinlínis
þurft að synda eftir endilangri
götunni í kolmórauðu feni á þeim
slóðum.
Litla músin skauzt inn í stræt-
isvagn á torginu og kom sér fyrir
úti í horni. Farþegarnir héngu í
loftslánni, hver aftur af öðrum,
og þaðan sem mýsla lá, litu þeir
út eins og tígulmyndaðir drumb-
ar, efsta hornið á tíglinum mynd-
að af hærri öxlinni og mjóa horn-
ið að neðan af fótunum.
Hún skauzt út úr strætisvagnin-
um, eftir langa ökuferð og lagði
af stað meðfram húsveggjunum.
Sólin skein í heiði og lífið var
indælt. Allt í einu fékk hún því-
líka vatnsdembu á kollinn að hún
saup hveljur. Hún deplaði aug-
unum í sólskinið og leit upp. Hátt
uppi yfir henni hékk kona út urn
gluggann í furðulegum stelling-
um. Skyldi þetta vera ein af fim-
leikakonunum úr kabarettinum
hans Carlsens minkabana að æfa
sig? hugsaði músin. En svo kom
hún auga á skaptpottinn í hend-
inni á henni og þá skildi hún, að
þarna var bara komin ein af þe.sj-
um hreinlegu húsmæðrum, sem
ekki hika við að leggja líf og limi
í hættu til að fjarlægja hvert
korn af gluggunum hjá sér og
afla sér með því mikils orðstírs
meðal nágrannakvennanna.
Litla músin vildi endilega kynn
ast nánar þessari lipru húsfreyju.
Allar dyr stóðu upp á gátt, svo
ekki virtist mikill vandi að kom-
ast inn í íbúðina til hennar. Rétt
á undan mýslu þrömmuðu karl-
mannaskór nr. 44. Þegar inn var
komið, tóku þessir stóru skór að
æða fram og aftur um gólfið, og
brátt heyrðist þrumurödd: „Hver
fjárinn er orðinn af öllum stólun-
um á heimilinu. Verður maður að
lesa blaðið standandi?11 Nú komu
slitnir háhælaðir skór og leggir
í verkamannabuxum á vettvang.
“Allir stólarnir eru úti, og þú
tekur ekki svo mikið sem upp
dagblað fyrr en þú ert búinn að
berja þá — og gólfteppin líka“.
„Nú það er einn af þessum dög-
um“, svaraði karlmannsröddin og
stundi þungt. Hún rejmdi ekki
einu sinni að malda í móinn.
Ferðalag út í úthverfin
0O þá dundu hætturnar fyrst
fyrir alvöru yfir litla músar-
krílið. Hún skauzt undir legu-
bekkinn, sem í flestum húsum er
svona sæmilega öruggur staður,
en áður en hún vissi af var búið
hún stóð berskjölduð. Þá flúði
hún inn í skáp, en fyrr en varði
var skápurinn orðinn freyðandi í
sápulöðri og gólfskrúbbur farinn
að hamast þar fram og aftur. Það
munaði minstu að þarna endaði
músin líf sitt, kramin upp við
vegg. Ekkert er hún jafn hrædd
við og konur með skrúbb í hönd-
um. Þær geta átt það til að hætta
við að stökkva upp á stól og ráð-
ast í þess stað gegn gestum. Mýsla
var þó svo heppin í þetta sinn að
sú sem um skrúbbinn hélt, vissi
ekki af henni og því heppnaðist
henni að bjarga sér yfir í opna
skúffu, og koma sér þar fyrir
innan í mjúkri angórapeysu. Vissi
hún ekki fyrri til en peysubunk-
inn hófst á loft og næst þegar
hún þorði að gægjast út um erm-
ina, var hún komin út á svalir,
þar sem gnæfðu himinháir staflar
af fatnaði innan um aðskiljanleg
húsgögn og uppi yfir bíöktu gaml
ir ballkjólar og veiðigallinn af
húsbóndanum.
Mýsla litla forðaði sér sem fæt-
ur toguðu. Á flóttanum heyrði
hún þung jöfn högg og í hvert
sinn fylltust vitin á henni af ryki.
Þar stóð húsbóndinn og barði tepp
in. Það var ekki undarlegt þó
hann styndi við, þegar hann
komst að því að það var „einn af
þessum dögum“ á heimilinu. Bá
átti sér líklega ekki stórt griðland
úr því lítil mús, sem ekki fer þó
meira fyrir en þetta, gat hvergi
fundið rólega smugu.