Morgunblaðið - 22.09.1959, Blaðsíða 12

12
MORCVNHr 4Ðlh
Þriðjudagur 22. sepf. 1959
JMrogpnttMðMfr
tTtg.: H.í. Arvakur Reykjavilt.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Sigurður Bjarnason frá
Matthías Johannessen.
Lesbók: Arni Óla, simi 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsíngar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
FRAMSÓKN SETUR VALDASTREITU
OFAR VÖRN FYRIR HAGSMUNl
BÆNDA
Leiksýningu „bjargað"
JAFN skjótt og kunnugt
varð, að kominn var upp
ágreiningur milli fram-
leiðenda og neytanda um verð-
lagningu landbúnaðarafurða og
að ríkisstjórnin hafði í hyggju
að banna verðhækkanir á land-
búnaðarafurðum með bráða-
birgðalögum, tilkynnti Sjálfstæð-
isflokkurinn ríkisstjórninni skoð-
un sína. Hún var í stuttu máli:
Gerðadómur ákveði' svo, sem
lög ætlast til, hvert verð land-
búnaðarafurða skuli vera. Ef til
kemur, greiði ríkissjóður verð-
hækkun niSta1, til að koma í veg
fyrir nýja verðbólguskriðu þang-
að til nýkosnu Alþingi hefur gef-
izt færi á að taka ákvarðanir um
efnahagsmálin í heild.
Ríkisstjórnin taldi aftur á móti
að ekki væri um annað að gera
en fyrirskipa bann við hækkun
á landbúnaðarvöruverði, þangað
til Alþingi gæti tekið málið til
meðferðar.
★
Samkvæmt stjórnarskrá lýð-
veldisins er réttur ríkisstjórnar
til að gefa út á milli þinga bráða-
birgðalög með samþykki forseta
fslands ótviræður. Til þess þarf
hún ekki samþykki meirihluta
Alþingis.
Sjálfstæðismenn bentu stjóm-
inni hins vegar þegar í stað á það,
að hvað sem liði rétti hennar tii
að gefa út bráðabirgðalög, þá
mýndi með þessu hallað á bænd-
ur. Ef gerðardómur fengist ekki
þegay í stað, þá væri hið eina
eðlilega að miða við þann verð-
lagsgrundvöll, þangað til annað
reynist réttara, þ e. þangað til
annar grundvöllur væri ákveðinn
með gerðardómi eða á annan lóg-
legan hátt.
Samkvæmt fyrri verðlagsgrund
velli , sem að vísu hefur verið
sagt upp, en verður þó að miða
við, þangað til annar fæst, eiga
bændur nú að fá hækkun, sem
nemur 3,18%. Þessi hækkun er
samsvarandi því, sem launþegar
ættu að fá hækkun, ekki á grunn
kaupi, heldur vegna þess að vísi-
tala hefur hækkað fyrir verð-
lagshækkanir.
Það er því með öllu ósann-
gjarnt að svifta bændur einhliða
þessari hækkun. Frá því að
stöðvunarlögin voru sett í vetur,
hefur verðlagi verið haldið niðri
með niðurgreiðslum á nokkrum
vörum. Er ótvirætt í beztu sam-
ræmi við það að fara hú eins að
með hækkunina til bænda, enda
er hér ekki um óviðráðanlegar
fjárhæðir að ræða, eða 4—5
milljónir.
★
Þrátt fyrir ítrekaðar ábending-
ar Sjálfstæðismanna, fékkst rikis
stjómin ekki til að fallast á sjón-
armið þeirra. 'Sjálfstæðismenn
gáfu þá tafarlaust sl. föstudag út
yfirlýsingu um, að þeir myndu
leggja til á Alþingi að bændum
yrði bætt upp það tjón, sem þeir
af þessum sökum yrðu fyrir.
Sjálfstæðismönnum var að visu
ljóst, að reynt myndi að gera
þessa ákvörðun þeirra tortryggi-
lega á meðal launþega. Sjálf-
stæðismenn eru ekki flokkur einn
ar stéttar heldur allra. Á sama
veg og þeir munu ekki una því
að hallað verði á launþega, þá
sætta þeir sig ekki við, að hlutur
bænda sé skertur.
Bændur voru samkvæmt gild-
andi landslögum búnir að vinna
til þeirrar hækkunar, sem þeir
eru nú sViptir. Sjálfstæðismenn
una því ekki, að þannig sé hal’.að
á einn aðila, jafnvel þó að til
hags öðrum fjölmennari sé. Þess
vegna voru allir þeir, sem þátt
tóku í fundum miðstjórnar og
þingflokks sl. fimmtudag og
föstudag, sammála um, að flokk-
urinn gæti ekki veitt ráðstöfun-
um ríkisstjórnarinnar stuðning,
heldur hlyti að heita bændum
fullum bótum þeirra vegna.
Árásirnar á Sjálfstæðismenn
vegna stuðnings við bændur létu
og ekki á sér standa. f Þjóð-
viljanum sl. sunnudag segir:
Bráðabirgðalög ríkisstjórnar-
innar ertl óhjákvæmileg ráðstöf-
un, eins og rakið hefur verið hér
í blaðinu undanfarna daga.“
f samræmi við þetta ræðst
Þjóðviljinn á Sjálfstæðisflokkinn
fyrir að hafa „gefið út yfirlvs-
ingu þar sem hann mótmælir þess
ari ráðstöfun".
★
Hitt gegnir meiri furðu og er
sannast að segja eitt merkileg-
asta fyrirbæri í íslenzkum stjórn-
málum um langt skeið, hvernig
miðstjórn Framsóknarflokksms
bregst við.
Samkvæmt tilkynningu, sem
lesin var frá miðstjórn Fram-
sóknar í útvarpinu á sunnudags-
kvöld. hefur hún loks þá fyrr um
daginn mannað sig upp til sam-
þykktar um málið. f þeirri sam-
þykkt eru saman komnar meiri
blekkingar en boðlegt er að bera
á borð fyrir kjósendur. Sá flokk-
ur, sem gerir sig sekan um slíkt,
sýnir i senn kjósendum fulla ó-
virðingu og gerir sig beran að
ósannindum.
Ekki er um að villast að
Sjálfstæðismenn eru á öndverð-
um meið við stjórnina í
þessu máli. Sjálfstæðismenn
hafa gagnvart stjórninni sjálfri
lagt til, að allt öðru vísi væri
með málin farið, en hún hefur
ákveðið. Þegar stjórnin vildi ekki
sinna tillögum Fjálfstæðismanna,
þá gerðu Sjálfstæðismenn tafar-
laust grein fyrir skoðunum sín-
um. Engu að síður leyfir Fram-
sóknarflokkurinn sér að gefa í
skyn að Sjálfstæðismenn styðji
þessar ráðstafanir og ráðgerir
að þeim hafi veriff tryggður meiri
hluti á Alþingi og í Tímanum er
talað um það með lítilsvirðingu,
að Sjálfstæðismenn vilji bæta
bændum upp það tjón, sem þeir
verði fyrir. Forráðamenn Fram-
sóknar vita þó ofur vel, að bráða-
birgðalögin halda gildi sínu, þang
að til Alþingi tekur afstöðu til
þeirra. Þess vegna er það, sem
máli skiptir nú, að skýra hiklaust
frá því, að bændur þurfi ekki að
óttast að verða fyrir skakkafóil-
um af þessum sökum. Hitt leiðir
af sjálfu sér, að með bráðabirgða-
lögunum greiða þeir einir at-
kvæði, sem þeim eru efnislega
samþykkir, hinir ekki.
LEIKARAR og önnur „börn
sviðsins" komast iðulega í
þær kringumstæður, að þörf
er snarræðis og ráðsnilldar.
Margt óvænt getur komið
fyrir á sviði — en allt verður
að ganga sem eðlilegast og
snurðuminnst í augum áhorf-
andans. — Margri leiksýn-
ingu hefur líka verið „bjarg-
að“ á síðustu stundu með ráð-
snilld og djörfung, þegar las-
leika eða önnur óvænt óhöpp
hefur borið að höndum og
ekkert annað hefur virzt fyrir
hendi en aflýsa sýningu.
— ifr —
En orðið ,,aflýsing“ er eitthvert
hið leiðasta, sem leikhúsfólk
þekkir — enda veit það vel, hve
gremjulegt það er fyrir leikhús-
gesti, sem eru búnir að klæða sig
í sitt fínasta skart ,að sjá, þegar
komið er að leikhúsdyrunum
spjald með áletruninni „sýningu
aflýst, vegna ...“ — Fæstir munu
hins vegar að jafnaði hugsa til
þess, hve ákaflega sjaldgæft það
er í raun og veru a. m. k. í hin-
um stærri leikhúsurrj, að sýning-
um sé aflýst — því að auðvitað
geta leikarar veikzt, ekki síður
en aðrir dauðlegir menn, eða orð-
ið fyrir öðrum óhöppum. Og
fjarvera eins leikara er nóg til
þess að kollvarpa heilli sýningu
— það er að segja, ef ekki get-
ur komið maður í manns stað.
★ Hvíslarinn stígur upp á
fjalirnar
Fæst leikhús mundu hafa ráð
á því að hafa varamann fyrir
hvert hlutverk í stórum sem smá
um sýningum, enda er það ekki
gert. En samt sem áður sýnir
það sig, að þegar í nauðir rekur
finnst oftar en hitt einhver, sem
getur fyllt skarðið og „bjargað"
sýningunni. — Margar sögur af
slíkum atburðum ganga meðal
leikhúsfólks, og sumar eru al-
þekktar — svo sem þegar hvísl-
arinn klifrar upp úr „kassanum“
til þess að taka við hlutverki
eins aðalleikarans, sem skyndi-
lega hefir veikzt — og skilar því
kannski svo vel, að hann fer ekki
framan niður í „kassann“, en
heldur áfram að standa á fjölun-
um. Slíkt mun ekki einsdæmi.
Caruso — bassi
Einhver frægasta saga úr leik-
húslífinu af þvf tagi, sem hér er
rætt um, er um það, þegar
Caruso gerðist bassasöngvari í
La Boheme eftir Puccini. Rétt
áður en bassasöngvarinn, sem fór
með hlutverk Collines, skyldi
syngja hina frægu „frakkaaríu ,
fékk hann einhverja slæmsku í
hálsinn, og í ljós
kom, að hann
gat ekki sungið
einn einasta tón.
Nú voru að
sjálfsögðu góð
ráð dýr — en
allt fór vel, þrátt
fyrir þetta ó-
happ.
Garuso, sem
löngum hefir ver
ið talinn mesti
tenórsöngvari caruso — góður
allra tíma, söng bassl
hlutverk Rodolfos í óperunni. Þar
sem hann þurfti ekki að vera inni
á sviðinu samtímis Colline, tók
hann sér stöðu fremst til hliðar
við sviðið — og söng „frakkaarí-
una“ með fullri og þróttmikilli
bassarödd. Hinn þegjandi hási
söngbróðir hans lék sína „rullu“
— Það fylgir sögunni, að enginn
hafi tekið eftir neinu athuga-
I verðu.
★ Hlómsveitarstjórinn söng
Önnur óperusaga. — Þegar
Pohn Hye-Knudsen var eitt sinn
sem oftar að stjórna hljómsveit
sinni við óperusýningu { Kon
unglega leikhúsið í Kaupmanna-
höfn, rugluðust tveir eða þrír
af söngvurunum eitthvað í
ríminu, og allt
virtist ætla að
fara út um þúf-
ur. En Hye-
Knudsen var
maður til að
bjarga öllu við.
Hann kunni
bæði lag og
texta — og hann
tók til að syngja
um leið og hann
sveif laði t a k t -
Hye-Knudsen sprotanum. Þann
— song jg tógst honum
að leiða söngvarana aftur á rétta
braut, en leikhúsgestir heyrðu
ekki til hans og urðu einskis
varir.
-Á Þegar líkið reykti!
Háðfuglinn og leikarinn Storm
Petersen var oftast hrókur alls
fagnaðar meðal samleikenda
sinna, en hann gat líka stundum
sett allt úr reipunum með brelli-
brögðum sínum. — í leiksýningu
einni skyldi það vera meðal
hinna dramatískustu atburða, er
stór ferðataska var opnuð á leik-
sviðinu — og við áhorfendum
blasti lík myrts manns, sem kom-
ið hafði verið fyrir j kistunni
öllum að óvörum. Reyndar var
„líkið“ aðeins uppstoppuð brúða.
En hvað um það — kvöld eitt
ætlaði allt um koll að keyra í
leikhúsinu, þegar að þessu áhrifa
mikla atriði kom — því að bæði
áhorfendur og leikarar voru
gripnir óviðráðanlegum hlátir. —
Þegar kistan var opnuð lá Storm
Petersen þar, sprelllifandi — og
púaði þykkum reykskýjum úr
pípu sinni út yfir sviðið.
-fc Storm-P. og hatturinn
Storm-Petei-sen treysti illa
minni sínu — og honum var ekki
heldur um það gefið að setja
HVAÐ vita menn um ísland í
Pakistan? Væntanlega fremur
lítið — og tæplega er það hvers
dagslegur viðburður austur þar,
að blöð birti greinar um ísland
eða íslenzk málefni, en það gerð-
ist þó hinn 2. september sl. Þá
birti útbreiddasta blað Pakistans,
er nefnist „Dawn“, greinarstúf
undir fyrirsögninni „Lýðveldið
ísland (The Republik of Iceland)
eftir mann að nafni Reginald
Lifbor, sem mun hafa dvalizt hér
á landi í sumar eða haust. '
★
Lifbor greinir fyrst frá fisk-
veiðideilunni við Breta — að
mestu á hiutlausan hátt, en ber.d-
ir á, að allt virðist benda í þá
átt, að ríkjum verði framvegis
leyft að ákvarða landhelgi sína
sjálf — a.m.k. allt upp að tólf
allt sitt traust á hvíslarann. Hann
hafði því þann hátt á, að halda
alltaf á hatti í hendinni, þegar
hann var á svið-
inu — en í botn-
inn á hattinum
límdi hann smá-
miða með lykil-
orðum að þeim
„replikkum", er
hann átti erfið-
ast með að
muna. Margir
veltu því fyrir
sér, hvers vegna
maðurinn væri
alltaf með hatt í
— hatturinn brást hendinni — en
fáir gátu gert sér grein fyrir á-
stæðunni.
Jæja, svo var það eitt sinn,
að tvö leikrit voru æfð á sama
tíma — og Storm-Petersen lék í
þeim báðum. Þetta kostaði hann
að sjálfsögðu tvo „minnishatta".
Og auðvitað kom að því, að hann
ruglaðist á þeim — kom inn á
sviðið á lokaæfingu á leikriti A,
sveiflandi borginmannlega hatt-
inum, sem tilheyrði leikriti. B. —
Menn geta sjálfsagt ímyndað sér,
hvernig farið hefir um æfinguna
þá.
„Dó“ af hræðslu
í einni sýningu Konunglega
leikhússins í Höfn var hápunkt-
urinn sá, er Olaf Poulsen skyldi
fremja sjálfsmorð á sviðinu —
stinga sig í gegn með sverði. Eitt
kvöldið uppgötvaði leikarinn, þeg
ar að þessu dramatíska atriði
kom, að hann hafði gleymt 'að
taka með sér inn á sviðið hið ó-
missandi tæki til þess að fremja
sjálfsmorðið með.
Hvíslarinn glápti stjörfum ang-
istaraugum á leikarann, en gat
auðvitað ekkert hjálpað í slíku
tilfelli. En Olaf Poulsen bjarg-
aði því, sem bjargað varð. Hann
fórnaði höndum og hrópaði af
djúpri tilfinningu: „Mit sværd er
væk — jeg dpr af skræk“ — og
hneig síðan „örenöur“ niður, á
ákaflega sannfærandi hátt.........
um réttarreglur á hafinu. — 1
greininni er m. a. bent á, að fisk-
ur og fiskafurðir nemi um 97%
af öllum útflutningi íslendinga.
Síðan segir: — „Það er vel skiij-
anlegt, að íslendingar vilji verja
rétt sinn á þessu sviði, því að hér
er raunverulega um líf og dauða
þjóðarinnar að tefla“. — Fleira
í greininni ber vott um það, að
samúð höfundar er íslandsmegxn.
★
í síðari hluta greinar sinnar
rekur Lifbor sögu þjóðarinnar í
stórum dráttum, en einkum þó
sögu Alþingis og starfshætti þess
allt frá upphafi — og getur þess
m. a., að það sé talið elzta lög-
gjafarþing í Evrópu. — Einnig
lýsir hann flokkaskipun í land-
inu eins og hún er nú.
Yfirleitt má segja, að grein
þessi sé skrifuð af nokkurri
þekkingu á landi og þjóð, og að
rétt sé með farið í flestum at-
er máli skipta.
mílna markinu. Vísar hann þar
m. a. til þróunar mála á Genfar-
ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna jriðum,
j Margar sögur ganga af snarræbi )
\ og ráðsnilld leikhúsfólks, Jbegar \
s s
\óvænt óhöpp ber að höndum á sviðinul
ísland kynnf í Pakistan
Storm-Petersen