Morgunblaðið - 31.10.1959, Blaðsíða 8

8
MORCTJNfíT, AÐIÐ
Laugardagur 31. okt. 1959
Sigríður Guðmunds-
dóttir 70 ára
ÞANN 21. september s.l. varð
Sigríður Guðmundsdóttir á
Kverngrjóti { Saurbæ í Dala-
sýslu 70 ára. Ég hef hvergi séð
getið þessa áfanga í lífi þessarar
*ierku konu og því freista ég
þess að minnast hennar með
fáeinum orðum hér í blaðinu i
dag.
Sigríður fæddist á Einfætlings
gili í Bitru. Foreldrar hennar
voru Guðmundur Einarsson og
María Jónsdóttir, búandi hjón
þar og síðar á Óspakseyri, í Búð-
ardal á Skarðsströnd, Stórholti í
Saurbæ, Felli í Kollafirði og víð-
ar. Öll voru börn þeirrá efnileg
að atgjörvi öllu, og var Sigríður
áreiðanlega ekki sízt þeirra. En
er hún átti heima með fjölskyldu
sinni í Stórholti, varð hún fyrir
því 15 ára gömul að taka lömun-
arveiki, er gjörði fætur hennar
máttvana.
Engum getur blandast hugur
um, að slíkt er ægilegt áfall
ungri stúlku, sem rétt er búin að
stíga fyrstu sporin á æskubraut
sinni. Sú æskubraut var þá braut
aldamótaæskunnar, þakin fögr-
um frelsishugsjónum og æsku-
þori. Barátta æskunnar var þá
byggð á gildi þess einstaklings,
sem vildi leggja sjálfan sig fram
í baráttunni heils hugar og
óskpitan og treysti Guði, að þá
mundi allt vel fara. En einmitt
þannig brást Sigríður við í erfið-
leikum sfnum og barðist þannig
sinni innri baráttu. Hún kærði
sig aldrei um neina vorkunn eða
linkind við sig. „Þetta er ekk-
ert“, sagði hún, eí systkini henn-
ar víldu fá að sýna henni ein-
hverja samúð. En úr þessum bar-
áttueldi kom hún svo heilsteypt
og fastmótuð, að undrun og iotn-
ingu hefur vakið meðal okkar,
sem kynnst höfum Sigríði á
Kverngrjóti.
Fljótlega komst hún til Dan-
merkur og fékk þar umbúðir og
hækjur, þá emu hjálp, sem hægt
var að veita máttvana fótum
hennar. Og þetta varð henni
ómetanleg hjálp. Síðan hefur
hún unnið öll störf, sem konunni
hafa verið ætluð innan húss á
heimili í sveit.. Þar er ekkert
undanskilið, svo undravert hef-
ur þrek hennar verið og sjálfs-
afneitun.
Þannig dvaldi hún fyrst í for-
eldrahúsum_ en síðan fór hún
til systur sinnar Guðbjargar og
manns hennar Jóns Markússon-
ar að Kverngrjóti og dvelur þar
enn að þeim báðum látnum hjá
syni þeirra og tengdadóttur. Hún
hefur verið því heimili mikið.
Þegar erfiðastar hafa verið heim
ilisástæður, hefur hún ætíð verið
sem óbifanleg brjóstvörn.
Börnin sem með henni hafa
dvalið fyrr og síðar, þau gleyma
ekki þeim uppeldisáhrifum, sem
þau hafa hlotið frá henni beint
og óbeint, því enginn, sem kynn-
ist henni ,getur gleymt henni.
Því til grundvallar liggur fyrst
og fremst lífsreynsla hennar og
lífsviðhorf. Öllu sínu mikla mót-
læti hefur hún tekið á þann hátt.
að það hefur orðið henni til
þroska. Það er því heldur enga
ásökun hjá henni að finna eða
beizkju vegna þess sem hún hef-
ur misst. Nei, hún segir sjálf, að
sólskinsdagarnir í lífi hennar séu
miklu fleiri en hinir. Það veit ég,
að hún segir satt, en ég veit
einnig, að hún þakkar það ekki
sjálíri sér, heldur Guði og þeim
góðu vinum. sem hann hefur gef-
ið henni. Því Sigríður er kona
hlé'dræg og umfram allt hógvær
í ölJu sínu lífi. Þess vegna veit
ég, að það er ekki hennar vilji,
að línur þessar komi fyrir al-
menningssjónir, en sannleikur-
inn er sá, að mannlegt samfélag
hefur ekki efni á því, að lífs
svo merkrar konu sem hennar sé
að engu getið.
Þó hún eigi ekki eins svifalétt-
an líkama og mörg okkar hinna,
þá hafa henni vegna meðfæddra
hæfileika. viljastyrks og síðast
en ekki sízt fyrir mikla Guðs
hjálp auðnast slík andleg verð-
mæti, að hún á þar fyrir fleyg-
ari hug en margur annar. Fyrir
því er ætíð gott hana heim að
sækja og ljúft hjá henni að
dvelja. Hún beinir sjónum sjálfr
ar sín og annarra ætíð fyrst og
fremst að björtu hliðunum á líf-
inu og er umræður berast á þau
svið, þá leiftrar svipur hennar af
æskufjöri, góðleik og tign hjart-
ans sem undir slær.
Ég vildi svo að lokum mega
orða kveðju mína til hennar, þó
óskyldur sé, með erindi, sem
frændi hennar sr. Einar heitinn
Sturlaugsson prófastur á Pat-
reksfirði sendi henni eitt sinn í
aímæliskveðj u:
„Geymdu frænka enn um aldur
æsku og fjör þótt fjölgi árum.
það er lífsins gæfugaldur
gull að vinna úr raun og tárum“.
Þórir Stephensen.
Síðasta
mynd
MYNDIN, sem hér birtist, er
af málverki eftir frú Kristínu
Jónsdóttur, og er siðasta
myndin sem listakonan lauk
viff.
Myndin er af Valtý Guff
mundssyniff sem „valtýskan“
er kennd viff. Hann var fædd-
ur 1860 og dó 1928. Hann varff
dósent viff Kaupmannahafn
arháskóla í íslenzkri sögu og
frú Krisfínar Jónsdóttur
bókmenntum 1890, og frá 1920
prófessor við háskólann í is
lenzkri tungu og bókmennt-
um. Stofnandi Eimreiðarinnar
og ritstjóri 1895—1917 en hún
var aðgengilegt tímarit við al-
þýffuhæfi. Hann var einn svip
mesti stjórnmálamaffur síns
tíma og sat þrívegis á Alþingi
1894—1901, 1903—1907 og 1911
—1913. Eins og nafnið á tíma-
ritinu bendir til, var hann
fyrsti maðurinn, sem barffist
fyrir lagningu járnbrauta,
Stefna hans og fylgismanna
hans var kölluff „valtýska“.
Þeir héldu því fram, aff ís-
lendingar ættu aff taka þeim
réttarbótum, sem fáanlegar
voru hjá Dönum hverju sinni
— en Valtýr hélt því fram um
aldamótin, að íslendingar
gætu fengiff ráffherra meff
setu í Danmörku. íslendingar
fengu svo ráðherra 1904 meff
setu á íslandi, og var Hannes
Hafstein, leifftogi Heimastjórn
armanna, fyrsti íslenzki ráff-
herrann, eins og kunnugt er.
Málverk frú Kristínar er gert
samkvæmt tilmælum Mennta
málaráðs, og er hann sýndur
á svipuðum aldri og er hann
stóð í stórræðum í íslenzkum
stjórnmálum.
i I i
SKAK
i I i j
ÞAÐ eru um það bil 99% líkur
fyrir því að Tal vinni kandidata-
keppnina, eftir sigur hans yfir
Gligoric og tap Keresar fyrir
Smyslof. Keres hefur aðeins
stærfræðilegan möguleika á að
ná Tal, jafnvel þó hann sigraði
hann í næstu skák. Síðasti spreit
ur Tals hefur verið geysilegur.
Hann hefur fengið 10 vinninga í
11 síðustu skákum, en það er á-
reiðanlega heimsmet í jafn
sterku móti. Hér kemur svo 4.
skák Friðriks og Petrosjan, en i
henni yfirteflir Friðrik Petrosjan
gjörsamlega. Skákin er gott
dæmi um hversu vel Friðrik út-
færir „taktísku" hlið skákarinn-
ar, aðeins á síðasta augnarbliki
breytir Friðrik um áætlun og
missir af mikilvægum Vz vinmng.
★
Hvítt: Friðrik Ólafsson.
Svart: T. Petrosjan.
Drotningarbragð. (Tartakower
afbrigði.)
1. c4, Rf6. 2. Rc3, e6. 3. Rf3, d5.
4. d4, Be7. 5. Bg5, o—o. 6. e3, hG.
7. Bh4. b6. Þetta er leikur Tarta-
kowers. sem hefur verið mikið
notaður á undanförnum árum.
Petrosjan hefur mikla ást á þessu
afbrigði. 8. Hcl. Hér leika menn
venjulega 8. cxd5, Rxd5. 9. Rxd5
exd5. Hinn gerði leikur er einmg
mjög frambærilegur. 8.---------
Bb7. 9. cxd5, exd5! Hér reisir
Petrosjan sér hurðarás um öxl.
Betra og sjálfsagt var 9.------
Rfxd5, sem léttir á svörtu stöð-
unni. T.d. 10. Bxe7. Dxe7. 11.
Rxd5, Bxd5. 12. B4, Hc8.
10. Bd, Rbd7. 11. 0-0.c5 12. Bf5!
Svartur hefur vanrækt að skipta
upp og létta þannig á stöðunni.
Það notfærir hvítur sér bezt
með því að hindra eðlilega út-
komu svörtu mannanna. 12.------
— He8. 13. Dc2, Rf8. 14. Re5, g6.
Þvíngað fyrr eða síðar, því svart-
ur þarf að koma Ha8 til c8. 15.
Bd3, a6 16. f4, Hc8. 17. Bxf6, Bxf
6. 18. Df2, Hc7. 19. Hcdl! Friðrik
undirbýr kóngssóknina mjög
vandlega. Síðasti leikur miðar að
því að hafa peðið á d4 valdað
þegar hann er nægilega vel und-
irbúinn til þess að leika e4. 19.
--------c4. 20. Bbl, b5. 21. a3,
Rh7. 22. e4, Bg7. Frágangssök er
vitaskuld 22.-------dxe4, vegna
23. Rxe4 ásamt f5. 23. f5. Ef við
athugum nú vel 12. leik hvíts þá
sjáum við hverju hann hefur á-
orkað, hann hefur framkallað
veikingu á svörtu kóngsstöðunni
sem sagt g6. Ef við settum svarta
peðið á g7 aftur, þá sjáum við að
svarta staðan er traust og mjög
erfitt fyrir hvítan að sækja á með
einhverjum árangri
23.--------g5. Um aðra leiki
er ekki að ræða. 24. Rg4! Leikur
inn innifelur peðsfórn, sem opn-
ar hvítum leið að svörtu kóngs-
stöðunni. 24.-------dxe4. 25. f6,
Bf.8 Hér var einnig mögulegt
25. -------Bc8, en vafasamt að
það sé nokkru betra. T.d. 26. fxg7,
Bxg4 27. Hd—el, og hvítur hefur
áframhaldandi möguleika á sókn.
26. Khl!!
Mjög sterkur leikur, sem setur
svar í leikþvingun þrátt fyrir að
flestir mennirnir séu á borðinu.
Með þessum skemmtilega kóngs-
leik er Petrosjan neyddur til þess
að veikja peðastöðu sína á kóngs-
væng, en það gefur hvít aukin
tækifæri ó afgerandi kóngssókn.
26___h5. 27. Re5, He6. 28. Bxc4,
Rxf6. 29. Bxb7. Hxb7. 30. Df5, g4.
31. Dg5 + , Bg7. 32. Re4, Ha7.
33. d5 + . Hér eru báðir aðilar 1
tímaþröng, en hér átti Friðrik að
leika Rg3, sem hótar Rxh5 og
Rf5. T. d. Df8. 34. Rf5, Kh7. 35.
Hdel með hótuninni d5, sem
svartur á ekkert fullnægandi svar
við. 33. — Hxe5! 34. Dxe5, Rxe4.
35. Dxe4, Bxb2. 36. d6. Lítur vel
út, en sennilega missti Friðrik
hér af síðasta tækifærinu til vinn
iings, sem mér virðist vera 36.
Hf5! He7. 37. Dbl, Bg7. 38.
Hxh5, en þessa stöðu yrði erfitt
að verja. 36. Hd7. 37. Hd5. Hxd6.
38. Hxh5. Bg7. 39. Dxg4, Hg6.
40. Df3, Hf6. 41. Hf5, Hxf5.
Hér sömdu keppendur jafntefli,
eftir að staðan hafði verið at-
huguð af báðum aðilum. Bezta
framhaldið er. 42. Dxf5, De8! —
(Ekki c7 vegna Hel.) 43. Hdll
Þvingað vegna hótunar De6. —-
43. c3. 44. h4! a5. 45. h5. b4,
46. axb4, axb4, 47. h6! Bxh6 —
(Ekki 47. b3, vegna Dg4, De5.
hxg7 og vinnur). 48. Dg4 + , Kh7.
49. Df5+ og jafntefli með þrá-
skák.
Ingi R. Jóhannsson.
PILTAP.
ef þií clqlfi unnusturviý
þ'a a éq hrinqana.. /

ÓLAFUR J. ÓLAFSSON
löggiltur endurskoffandi.
Endurskoffunarskrifstofa.
Mjóstræti 6. — Sími 33915.