Morgunblaðið - 31.12.1959, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐI9
Flmmtudagur 31. des. 1959
- ARAIVfOT
Framh. aí bls. 13.
var að sönnu sigur allra hinna
þingflokkanna á kostnað
rangsleitninnar og Framsókn-
arflokksins, en þó fyrst og
fremst sigur Sjálfstæðis-
flekksins. Undir hans forystu
var baráttan háð. Þegar orust-
unni lauk, lágu sérréttindi
Framsóknarflokksins eftir á
vígvellinum, en Sjálfstæðis-
flokkurinn fékk nú loks þing-
fylgi nokkumveginn í hlut-
falli við kjósendafylgið. Og
nú gat hann myndað sæmi-
lega sterka meirihluta-stjórn
með hverjum einum þing-
flokkanna sem var. Með þessu
hafa orðið straumhvörf í
stjórnmálalífi íslendinga, sem
flestir aðrir en Framsóknar-
menn gera sér vonir um að
leiði til blessunar fyrir allt
þjóðlífið.
Ég get þess hér, að Fram-
sóknarmenn voru svo bjart-
sýnir, að ekki sé sagt ein-
faldir, að trúa því, að þeir og
Valdimarssynir næðu völd-
unum. Framsóknarmenn
fengu sem kunnugt er 17
þingmenn kjörna (bar 16).
Þeir ætluðu sér 6 í viðbót,
þ. e. a. s. einn í hverju þess-
ara kjördæma: Reykjavík,
Mið-Vesturlandi, Vestfjörð-
um, Norðurlandi eystra og
Suðurlandi. Þann 6. ætluðu
þeir okkur að færa sér með
því að fella Lúðvík Jósefsson.
Hefðu þá Framsóknarmenn
hlotið fjóra í stað þriggja á
Austurlandi, en kommúnistar
áttu að fá sinn skaða bættan
á okkar kostnað, með því að
fá einn okkar uppbótarþing-
manna. Þannig gerðu Fram-
sóknarmenn sér vonir um 23
þingmenn.
Kommúnistum var svo ætl-
að að fá 10 þingmenn, sem
þeir og fengu.
Þá stóð til að mynda sam-
stjóm Framsóknar og komm-
únista, en reyna síðan að laða
Alþýðuflokkinn til samstarfs.
Allt brást þetta herfilega,
sem kunnugt er. Sézt nú, að
ekki eru einfaldir alltaf sælir.
★
Ekki þykir ástæða til að
ræða hér störf vor- né sum-
arþingsins. En víst er, að
þingsagan mun skipa þeim
virðulegan sess, vegna þess
að á þeim var endurreist lýð-
ræðið á íslandi.
. ★
Svo sem að framan segir
hlutu Sjálfstæðisflokkurinn
og Alþýðuflokkurinn við
haustkosningarnar 33 af 60
þingsætum, eða 6 atkv. meiri-
hluta. Þessir flokkar höfðu
færzt nær hvor öðrum, eftir
að Sjálfstæðisflokkurinn
studdi að stjórnarmyndun Al-
þýðuflokksins í árslok 1958,
með því að gefa fyrirheit um
að verja hana vantrausti. Fyr-
ir haustkosningarnar kom í
ljós, að í mörgum höfuðmál-
um höfðu flokkarnir markað
svipaða stefnu. Það var því
eðlileg viðburðanna rás, að
eftir að fyrir lá, að þessir
flokkar höfðu álitlegan þing-
meirihluta, ræddust þeir við
um stjórnarmyndun. Þær við-
ræður hófust í lok október og
lauk með myndun núverandi
stjórnar 20. f. m.
Voru viðræðumar snurðu-
lausar, enda vilji beg Ja
flokka, að samstarf næðist.
Tók þó eðlilega nokkurn tíma
að ná samkomulagi um
hversu heyja skyldi glímuna
við hin mörgu og mismunandi
vandamál, sem úrlausnar
biðu. Gnæfðu þar efnahags-
málin upp úr. Hafði stjóm
Emils'Jónssonar falið ýmsum
hæfustu sérfræðingum lands-
ins, undir forystu Jónasar
Haralz, ráðuneytisstjóra, að
gera þá úttekt á þjóðarbúinu,
sem vinstri stjórnin hafði
heitið að láta fram fara, en
ekki efnt fremur en svo margt
annað, og voru fyrstu skýrsl-
ur þeirra að berast einmitt
um þessar mundir.
★
Þegar stjórnarmyndunin
var tilkynnt á Alþingi hinn
20. f. m. var jafnframt birtur
málefnasamningur hennar.
Hafa Framsóknarmenn talið
hann vesælan og skopazt að.
Má um það margt segja og
m. a. það, að betra er að lofa
litlu og efna allt, en hitt, að
lofa öllu og efna ekkert.
Stjórnin hefir lofað að kafa
til botns í kviksyndi efna-
hagsóreiðunnar, en ráðast síð-
an beint framan að vandan-
um, hversu erfið, sem þau
fangbrögð kunna að reynast.
Þessu hafa sumar íslenzkar
stjórnir lofað en ekki staðið
við. Stjórnin gerir sér fulla
grein fyrir, að þjóðin hefir
lifað um efni fram, og aflað
sér til þess fjár með erlend-
um lántökum, og að erlend
lán til stutts tíma eru orðin
ískyggilega há. Þess vegna:
„munu tillögur ríkisstjórn-
arinnar miðast við að ráð-
ast að þessum kjarna
vandamálanna, þar eð það
er meginstefna ríkisstjórn-
arinnar að vinna að því, að
efnahagslíf þjóðarinnar
komist á heilbrigðan
grundvöll, þannig að skil-
yrði skapist fyrir sem ör-
astri framleiðsluaukningu,
allir hafi áfram stöðuga
atvinnu og lífskjör þjóðar-
innar geti í framtíðinni enn
farið batnandi", —
svo sem segir í stefnuyfirlýs-
ingu stjórnarinnar.
Menn geta dregið í efa, að
gæfa íslendinga sé svo mikil,
að stjórninni heppnist þetta!
En, ef það tekst, þá má stjórn-
in marga skyssuna gera og
þó verða talin í fremstu röð
íslenzkra ríkisstjórna. Og þá
munú eigi aðeins stjórnarlið-
ar, heldur og allur þorri þjóð-
arinnar gjalda henni þakkir.
Munu þá önnur loforð
hennar, þótt efnd verði,
gleymast, svo sem það að
hækka bætur almannatrygg-
inga, afla lánsfjár til íbúðar-
bygginga almennings, koma
lánasjóðum atvinnuveganna,
sem öllum er fjár vant og
sumir ef til vill gjaldþrota,
á traustan grundvöll, að end-
urskoða skattakerfið og aí-
nema tekjuskatt á almenn-
um launatekjum, — og eru
þó öll þessi mál merk og mik-
ilsvarðandi fyrir allan þorra
manna í landinu.
Er þá enn ónefnt fyrirheit-
ið um, að reynt myndi að fá
aðila til að semja sín á milli
um verðlag landbúnaðaraf-
urða, sem sumir vonuðu og
miklu fleiri töldu, að ókleift
reyndist. Myndi þá sú misklíð 1
verða banabiti stjórnarinnar. ‘
Um þetta hefir nú náðst fullt
samkomulag, undir forystu
ríkisstjórnarinnar, en fyrst
og fremst fyrir ábyrga fram-
komu aðila, bæði stjórnarliða
og stjórnarandstæðinga. Er
það þeim öllum til mikils
sóma og ber þeim verðskuld-
aðar þakkir þjóðarinnar fyrir.
★
Framkoma þessara manna
er mikið ánægjuefni. Hitt er
svo til skemmtunar og at-
hlægis, hvernig leiðtogar
Framsóknarflokksins, sem
trylltust út af þingfrestun-
inni, beinlínis vegna þess, að
þeir óttuðust að stjórninni
tækist þá fremur að sameina
aðila, svifu síðan með offorsi
á sína menn, til að kúga þá
til andstöðu við sættir, láta
nú. Þeir töpuðu taflinu m. a.
vegna manndóms flokks-
manna sinna í forystuliði
bændasamtakanna, sem mátu
hag bænda meir en pólitíska
úlfúð forystumanna Fram-
sóknarflokksins. Þegar þeir
því nú láta sem þeim hafi
aldrei svo mikið sem til hug-
ar komið að leggja stein í götu
sættanna, já, og eiginlega hafi
þessar sættir og þá ekki sízt
að leysa vanda stjórnarinnar,
alltaf verið þeirra mesta
áhugamál, hugsar margur:
Mikil flón geta skynsamir
menn stundum verið!
★
Gagnrýni á hendur ríkis-
stjórninni út af litlausri
stefnuskrá er út í hött. Um
hitt verður spurt og því svar-
ar reynslan ein, hvort hún
reynist þess megnug að ráða
við vandann.
Hefir í því sambandi verið
spurt, hvers vegna Sjálf-
stæðisflokkurinn leitaði ekki
samstarfs við fleiri flokka,
þegar forseti íslands fól hon-
um stjórnarmyndun.
Sú spurning er eðlileg.
Svarið líka.
1) Allir, sem vinna með
Framsókn, fá sig fyrr eða síð-
ar fullsadda. í bili er svo kom-
ið fyrir okkur Sjálfstæðis-
mönnum. Eru þeir Sjálfstæð-
ismenn teljandi, sem hefðu
þolað flokksstjórninni að taka
upp samstarf við Framsókn-
armenn, að óbreyttum að-
stæðum. Án efa er svipað að
segja um Alþýðuflokkinn,
hvað Framsókn áhrærir.
2) Varðandi kommúnista
eru skoðanir skiptari. Margir
neita allri samvinnu við þá.
Aðrir ekki. En hvað, sem þeim
ágreiningi líður, er það mat
flestra, sem bezt til þekkja,
að ekki hefði verið auðið að
ná samkomulagi við kommún-
ista um farsæla lausn efna-
hagsmálanna. Það sker úr.
Engum getur dottið í hug að
kaupa samfylgd kommúnista
fyrir sjálf málefnin.
Rétt er í þessu sambandi að
minna á, að ekki hafa Fram-
sóknarmenn alltaf verið jafn
áfjáðir í þjóðstjórn sem síð-
asta árið. Er skemmst að
minnast, er Hermann Jónas-
i son hældist um yfir því á
Hólmavík, sumarið 1958, að
hann hefði vikið Sjálfstæðis-
flokknum til hliðar í íslenzk-
um stjórnmálum. Mörgum er
mikil ráðgáta hvað valdið hef-
ir þessum straumhvörfum.
Hefir
fornvinur Framsóknar,
dikt Gröndal, alþingismaður
og ritstjóri, gefið á henni
nokkra ráðningu, sem hér
skal ekki lagður dómur á,
hversu haldgóð reynist.
Enn þykir rétt að benda á,
að styrkleiki stjórnar veltur
ekki einvörðungu á þingfylgi,
heldur einnig mörgu öðru og
þ. á. m. og ekki sízt á því,
hvort menn eiga sér sameig-
inleg stefnu- og áhugamál.
Það á núverandi stjórn í mik-
ilvægustu viðfangsefnum ná-
innar framtíðar. Það er henn-
ar styrkur. Vinstri stjórnin
virtist lítið eiga sameiginlegt
nema valdalöngun. Því fór
sem fór.
★
Haustþingið kom saman 20.
nóvember, sama daginn, sem
ríkisstjórnin tók við völdum.
Stjórnin bað um heimild til
að fresta fundum þingsins, svo
hún fengi starfsfrið. And-
stæðingarnir, sem oft áður
höfðu sjálfir beðið um og
fengið þingi frestað, ærðust.
Upplýst er, að fyrir Framsókn
vakti það eitt, að reyna að
stofna til úlfúðar út af verð-
lagi á landbúnaðarvörum, til
þess að setja stjórnina í
vanda. Kom þar fram sem
oft áður, hvað það er, sem
forystulið Framsóknar raun-
verulega berst fyrir. Fram-
sókn vonaði að geta fellt
stjórnina og náð þeim völd-
um sem hún sýnist leggja
enn meira kapp á nú en
nokkru sinni fyrr. Þá skiptu
hagsmunir bænda minnu.
★
Eftir að þingi var frestað
og stjórnin fékk vinnufrið,
tók hún strax til óspilltra
málanna.
Við ýmislegt var að etja,
þ. á. m. að hindra þá stöðvun
vélbátaflotans, sem Lúðvík
Jósefsson boðaði í útvarps-
ræðunni 7. þ. m., sætta aðila
í deilunni um landbúnaðar-
verðið, útvega fé til íbúðar-
lána og margt fleira. Nefni
ég þar til landhelgismálið.
★
Efnahagsmálin yfirgnæfðu
þó allt annað. Um þau hélt
stjórnin daglega langa fundi,
ásamt sérfræðingum sínum,
fékk frá þeim stöðugt nýjar
og nýjar skýrslur, kynnti sér
þær til hlítar, rökræddi þær
og færðist æ nær niðurstöð-
um og ákvörðunum.
Fyrir lá, að ekki varð um-
flúið að leggja a. m. k. 250
millj. kr. nýja skatta á þjóð-
ina. Myndi það og þær ráð-
stafanir sem því fylgja, valda
kjararýrnun, er næmi milli 5
og 6%, en þó aðeins tjaldað
til einnar nætur. Leitað hefir
verið varanlegri úrræða, án
þyngri fórna. Mun allt þetta
varðandi bráðlega lagt fyrir
þing og þjóð og skýrt svo all-
ir megi skilja.
Engin ástæða er til að leyna
því, að þjóðin var miklu
dýpra sokkin heldur en vald-
hafar vinstri stjórnarinnar
gerðu sér grein fyrir, þegar
þeir gáfust upp. Myndirnar,
sem okkur Sj álfstæðismönn-
um voru sýndar, meðan á
stjórnarsamningunum stóð,
voru óhugnanlegar. Við blasti
algert greiðsluþrot út á við
og upplausn inn á við, nema
hart og snöggt yrði við brugð-
ið og snúið til betri vegar.
voru að|
grafa út rústir vinstri stjórn-
arinnar. Því dýpra sem kom,
því ófrýnna varð umhorfs.
En Alþýðuflokkurinn sýndi
okkur allt jafnskjótt sem hon-
um bárust myndirnar.
Ef til vill hefði einhver hik-
að í sporum okkar Sjálfstæð-
ismanna. Við vorum hins
vegar sammála um, að því
ískyggilegra sem ástandið
væri, þess hærra sem hol-
skeflan risi, því ótvíræðari og
þyngri væri skylda þess
flokks, sem teldi sjálfan sig
stærstan og ábyrgastan ís-
lenzkra stjórnmálaflokka, að
renna ekki af hólmi, hika
hvergi né hopa, heldur ráðast
af öllu afli framan að voðan-
um.
Sú barátta um heill, heiður
og sjálfstæði íslenzku þjóðar-
innar, sem framundan er, get-
orðið hörð. Án efa verður
reynt að sverta þí u úrræði,
sem stjórnin ber fram. Reynt
verður að ala á öfund og telja
almenningi trú um, að verið
sé að féfletta hann, en hlífa
þeim ríku. Og þetta munu
einmitt þeir menn gera, sem
sjálfir lofuðu að sækja þarfir
ríkisins í fjárhirzlur þeirra
ríku. Lyklana þóttust þeir
hafa. En auðæfin fundu þeir
hvergi og lögðu þess vegna
1200 milljónir króna á þann
sama almenning, sem þeir nú
munu þykjast vilja vernda!
Má af þessu heyra forspilið,
þegar blað Lúðvíks Jósefs-
sonar ræðst á Emil Jónsson,
sjávarútvegsmálaráðherra,
fyrir það að hann hafi lofað
að skerða ekki hag bátaút-
vegsins. Þetta fyrirheit er for-
dæmt og talið sýna illt inn-
ræti sjávarútvegsmálaráð-
herra og ríkisstjórnarinnar.
Viljann til að hlífa þeim ríku.
En hvað miðar Emil Jóns-
son við, þegar hann hét því,
að skerða ekki kjör útvegs-
ins?
Emil Jónsson lofar því einu,
að útgerðin fái að halda þeim
kjörum, sem Lúðvík Jósefs-
son ákvað henni.
Og af hverju?
Myndu ekki báðir telja, að
þá sé ekki aðeins útvegs-
mönnum, heldur einnig sjó-
mönnum og verkamönnum
bezt borgið. Ef ekki, þá hefir
líka Lúðvík Jósefsson verið
jafn illa innrættur og Þjóð-
viljinn telur Emil Jónsson og
stjórnina nú vera.
En þetta dæmi sýnir, á
hverju er von, og að þjóðin
verður að taka úlfúð stjóm-
arandstæðinga með fullri
gagnrýni.
★
Góðir Sjálfstæðismenn!
Reynt mun verða að sverta
sérhvert úrræði ríkisstjórnar-
innar. Gerum okkur það Ijóst.
En gerum okkur líka ljóst,
að enn er hægt að bjarga
þjóðinni. Fáist menn til að
kynna sér aðstæður allar og
bili ekki forysta stjórnar-
flokkanna, þá sigrar heilbrigð
skynsemi og þá bíður íslend-
inga góð og farsæl framtíð.
Ég heiti á alla góða íslend-
inga að sanna nú, að þeir þori
að berjast fyrir réttum mál-
stað, hvar sem er, hvenær sem
er og við hvern sem er.
★
Megi íslandi og íslending-
um vel farnast.
Gleðilegt ár!
að sönnu nakunnugur
Bene- Sérfræðingarnir