Morgunblaðið - 14.01.1960, Page 14

Morgunblaðið - 14.01.1960, Page 14
14 MORCunrtr 4niÐ Fimmtudagar 14. jan. 1960 — Verksmiðju- idnadurirm Frh. af bls. 13. þannig á endalaust að halda á- fram og ekki geta lífskjörin batn- að fram yfir það, sem þjóðar- framleiðslan leyfir á hverjum tíma. Því miður virðist oft hafa verið veðjað á skakkan hest með því að gera ekki nógu veglegan hlut þss atvinnuvegar, er helzt mundi geta þjónað þessu mark- miði. Það væri því ekki að ófyrir synju, að nú þegar væru hafnar skipulagðar framkvæmdir til að endurvélvæða iðnaðinn í landinu og hýsa hann á viðeigandi máta. Slíkar skipulagðar framkvæmdir hafa á undanförnum árum átt sér stað í ýmsum atvinnugreinum á íslandi en því miður hefur mikili hluti iðnaðarins ekki orðið þass ara kjara aðnjótandi. Nauðsyn þessa hlýtur að vera einstaklega brýn á íslandi, þegar þess er gætt, að í þeim lör.dum, sem ný- lega hafa stofnað til eða eru að stofna til náinnar efnahagssam- ninnu, hefur sérstakt tillit verið tekið til iðnaðarins í hverju landi með tilliti til breyttra aðstæðna þannig að hann fái alls staðar jafnt tækifæri til að verða sam keppnisfær á hinum stærri mark- aði. íslenzkar iðngreinar, sem full komlega gætu staðizt samkeppni við samskonar iðngreinar erlend- ar, mundu ekki við núverar.di aðstæður hafa neina möguleika til að keppa við erlenda fram- leiðendur. Með þessu móti er auð velt að drepa niður arðbærar at- vinnugreinar. Þetta gildir ekki síður fyrir heimamarkaðinn held ur en fyrir stærri markað. Ef innflutningur vara er auðveldað- ur mjög við sérstaklegar ráðstaí- anir, þýðir það meiri og harðari samkeppni fyrir innlendar at- vinnugreinar, sem framleiða sams konar vaming. Um það er gott að segja svo framarlega sem hinir innlendu framleiðendur hafafeng ið sömu tækifæri og þeir erlendu til að byggja upp fyrirtæki sín og að þeir geti rekið þau undir svipuðum kringumstæðum. Það væri ekki úr vegi að geta þess hér, að íslenzkur iðnrekandi sem nýlega var staddur í Banda- ríkjunum átti þess kost að heim- sækja og skoða mjög stóra verk- smiðju í fataiðnaðinum þar í landi. Var verksmiðja þessi mjög nýtízkuleg og var honum tjáð, að vélar væru ekki notaðar að meðal tali lengur en í tvö ár. Það borg- aði sig að skipta um vélar á tveggja ára fresti, því bæði kæmu ýmsar tæknilegar nýjung- ar ört fram á sjónarsviðið og einnig væru vélarnar orðnar það slitnar eftir tveggja ára notkun að ekki borgaði sig að taka á- hættuna af því að einstaka vélar biluðu og stöðvuðu allt fram- leiðslukerfið. Slíkt mundi kosta meira en að endurnýja að jafnaði á tveggja ára fresti. Þetta hljóm- ar ekki trúlega hér á íslandi, enda sagði iðnrekanai þessi: „Hvað mættum við segja, sem erum með 20 til 30 ára gam'.ar vélar í notkun". Það gefur auga leið, að endur- skipulagning iðnaðarins mundi stórauka verðmætaframleiðslu þjóðfélagsins og kostnaðinn við það mundi iðnaðurinn geta greitt miklu örar niður, en flestar aðrar atvinnugreinar. En mál þetta verður ekki leyst í eitt skipti fyrir öll. Iðnaðurinn þarf stöðugt að fylgjast með í tækniþróuninni. Aðstaða iðnaðarins til fjárfest- ingarleyfa batnaði heldur á árinu 1959 frá því sem var 1958. Á síð- asta ári voru veitt fjárfestingar- leyfi að upphæð 58,5 millj. kr. til iðnaðar, móti 37,5 miltj. árið áður. í þessum tölum mun eitthvað blandast saman af iðn- aði og verzlun, en ekki mun hægt að sundurgreina það. Hinsvegar bar það við„ að mörgum þeim sem fengu fjárfestingarieyfi á ár- inu gekk erfiðlega að fá lóðir hér í Reykjavík. Hafa bæjaryfirvöld- in átt í erfiðleikum með að full- Sementsverksmiðjan á Akranesi kostnaður því samfara að fUT|- naegja loða eftirspurninni. hafcfl ,a?alafít’ ^egar fyrirtæki hafa loksins fengið fjárfestingar- Í/Í- eí*}T margra ára tilraunir að fa ekki notfært sér þau vegna loða skorts, þrátt fyrir mikla Þorf. Bæjaryfirvöldin hafa samt fullan hug á að leysa þetta vanda mál og því hefur verið lagt til hliðar nokkuð stórt svæði víð Grensásveg, þar sem byggja á iðnaðarhús, sem munu geta hýst mikinn fjölda fyrirtækja. Af þessu mundi geta orðið mikið hagræði jafnframt því, sem bær- inn mundi spara stórar fjárhæðir með slíku skipulagi. Mál þetta heí ur verið í athugun nú um skeið og hefur nefnd manna starfað á vegum F. í. I. og L. í. að því að reyna að hrinda þessu máli í framkvæmd í samráði við bæjar- yfirvöldin. Munu ákveðnir þætt- ir máls þessa nú liggja fyrir til athugunar hjá borgarstjóranum í Reykjavík og þess vænst að hreyf ing fari að komast á málið. Fram- kvæmd þessa máls mundi reynast verðug byrjun á endurskipulagn- ingu iðnaðarins í landinu og aukn ingu hans. Lánsfjármál Þrátt fyrir takmarkaða fjár- festingarmöguleika býr iðnaður- inn við sífelldan skort á lánsfé bæði til stofnlána og rekstrar. í Iðnlánasjóði eru nú eftir 24 ár um 10 millj. kr. en þess má geta til samanburðar að úr hinum föstu lánasjóðum landbúnaðar- ins hafa á árinu 1959 verið veitt 65 millj. kr. lán. í fjárlagafrumv. 1960 eru ráðgerðar 75 millj. kr. til landbúnaðar en 3 millj. til iðn- aðar. Sparifé Iðnaðarbankans óx um 20 millj. kr. á árinu, en inni- stæðuaukning bankans auk 1,5 millj. kr. framlags til Iðnlána- sjóðs eru einu föstu útlánamögu- leikar þess iðnaðar, sem ekki fæst við vinnslu landbúnaðar og sjávarafurða. Gleðilegt nýár! Um endurkaup iðnaðarvíxla hefur ekki verið að ræða á árinu, þrátt fyrir eindregna viljayfirlýs ingu Alþingis í því efni vorið 1958. Endurkaup landbúnaðar- víxla námu hins vegar um 300 millj. kr. í ágúst í sumar skipaði iðnaðarmálaráðherra nefnd til þess að gera athuganir og tillög- ur um möguleika á endurkaup- um iðnaðarvíxla og væntir iðn- aðurinn sér árangurs af starfi nefndarinnar hið fyrsta. René Sergent, aðalframkvstj. OEEC í París, sagði í ræðu sem hann flutti í lok nóvember sl. á þessa leið: „Það vekur furðu, að nær helmingur fjárfestingar hér á landi er í íbúðarhúsum og land- búnaði eða sem svarar 16% af þjóðarframleiðslunni á móti 5% að meðaltali í sömu greinum í Vestur-Evrópu. Fjárfesting í landbúnaði er auðvitað sjálfsögð, en skilyrði til landbúnaðar eru vissulega ekki svo góð á íslandi, að þau réttlæti miklu meiri fjár- festingu í þessari atvinnugrein, en gert er annars staðar í Ev- rópu. Vitað er að mikið af þess- ari fjárfestingu hér á landi er því ekki hagkvæm þjóðarbúinu". Þessi orð eins hins mesta áhrifa- nægja lóðaþörfinni.enda hefur I manns í efnahagsmálum V-Ev- bærinn þanizt mjög út og mikillirópu eru ekki tilfærð hér af óvild við landbúnaðinn. Það er hins vegar staðreynd að óarðbær fjár festing er engum til góðs hvorki þjóðarbúinu né atvinnuveginum sjálfum. Auk þess verður því ekki neitað, að þessi fjárfestingar stefna í landbúnaði hefur ekki sízt valdið því, hve iðnaðurinn hefur borið skarðan hlut frá borði með lánsfé til fjárfesting- ar. í lánsfjármálum iðnaðarins er skjótra úrbóta þörf. Fyrir rúmu ári var í Danmörku sett á stofn Finanseringsinstituttet for Industri og Haandverk A/S með 60 millj. kr. hlutafé. Lögð- ust þar á eitt, Þjóðbankinn, spari- sjóðir, tryggingafélög, einka- bankar ásamt iðnaðinum og stofnunum hans. Ekki skal sér- staklega mælt með nýrri lána- stofnun hér, en þetta dæmi sýnir hve ráðamönnum í fjármálum Dana þykir mikils um vert að rýmka lánsmöguleika iðnaðar- ins þar í landi og er þó ekki hægt að segja að iðnaður Dana hafi verið hornreka í þessum efnurh eins og iðnaðurinn hér á landi. Skattamál í áramótayfirlitum undanfarin ár hafa skattamálum iðnfyrir- tækja verið gerð allrækileg skil og skal það ekki endurtekið hér. Það ber þó að telja til tíðinda, sem snertir mörg iðnfyrirtæki, að stóreignaskatturinn, sem við setningu laganna var áætlaður 80 millj., en reyndist þegar hann var endanlega álagður um 138 millj., hefur nú verið lækkaður með dómum og úrskurðum ríkis- skattanefndar þannig að hann nemur nú um 73 millj. kr. Eiga þó dómstólar eftir að skera úr ýmsum vafaatriðum og fjalla um mikinn fjölda slíkra mála. Það hefur mikið verið rætt og ritað um skattaokið sem fyrirtæki hafa orðið að sæta hér á landi vegna ákvæða hinna almennu skattalaga. Er þess vegna ömur- legt til þess að vita að Alþingi skyldi láta hafa sig til þess að setja enn lög sem voru svo óbil- gjörn, að Hæstiréttur hefur nú fellt úr gildi ýmsar meginreglur, sem lögin voru framkvæmd eft- ir og ógilt algjörlega sum ákvæði þeirra, vegna þess að þau brytu í bág við stjórnarskrána. Þau ákvæði, sem eftir standa af lög- unum mismuna hinum ýmsu réttarformum fyrirtækja mjög verulega og ætti þess vegna að endurskoða lögin eða fella þau niður með öllu. Söluskatturinn illræmdi hefur haldizt óbreyttur, en veldur sí- fellt meira misrétti og öfugþró- un í atvinnulífinu. Hafa samtök iðnaðarins átt í stöðugu stríði undanfarin ár við skattyfirvöldin og Alþingi um lagfæringar á söluskattinum og staðið í mála- ferlum við ríkið um skattskyldu og innheimtuaðferð. Þar sem nú er verið að endurskoða sölu- skattslögin, skal sérstaklega var- að við lögfestingu á ýmsum til- lögum, sem uppi hafa verið til hagsbóta fyrir einstaka aðila, en myndu að sama skapi auka mis- réttið í söluskattsgreiðslum, sem ærið er fyrir. Krafan er, að sölu- skatturinn verði ekki það hár, að hann hafi afgerandi áhrif á sam- keppnisaðstöðu þeirra fyrirtækja, sem greiða hann og löggjafinn og skattyfirvöldin leggist á eitt um það að allir sitji við sama borð um greiðslu skattsins. Atvinnuvegirnir hafa á undan- förnum árum krafizt lagfæringa í skattamálum fyrir daufum eyr- um stjórnmálamanna með sömu rökum og Jónas Haralz ráðu- neytisstjóri, sem sagði 1. des. sl.: „Setja verður þær reglur um verðlagningu og um skattlagn- ingu fy-rirtækja, sem geri einka- fyrirtækjum jafnt sem opinber- um fyrirtækjum kleift að end- urnýja fjármuni sína á hæfileg- um tíma og mynda nýtt fjár- magn til eðlilegrar fjármuna- aukningar. Aðeins með þessu móti er hægt að tryggja endur- nýjun og eðlilega aukningu at- vinnutækjanna, sem aftur er undirstaða að vaxandi þjóðar- framleiðslu og velmegun". Sýningarmál Efnahagsafkoma okkar er mjög háð utanríkisverzlun og kannske meira en hjá flestum öðrum þjóðum. Sveiflur í utan- ríkisverzluninni geta því verið mjög afdrifaríkar og veitir ekki af að fylgjast vel með því, sem gerist á mörkuðum okkar er- lendis og búa sem bezt í haginn fyrir viðskipti okkar þar. Um 90—95% af öllum okkar útflutningsafurðum nú eru fisk- afurðir. Sú skoðun hefur lengi ríkt hér að útflutningur á öðrum iðnaðarvörum en frá fiskiðnaði muni ekki borga sig, þar sem flytja þyrfti inn hráefni og mundi sú óhagkvæmni útiloka okkur í samkeppninni erlendis. Þetta er fullmikil svartsýni, þeg- ar þess er gætt, að t. d. Danir hafa um áratuga skeið byggt mestalla útflutningsframleiðslu sína á iðnaði úr aðfluttum hrá- efnum, enda mun Danmörk álíka snauð af hráefnum í jörðu og ísland. Danir hafa með dugnaði og framsýni skapað sér sérstaka aðstöðu á heimsmarkaðnum með vörum sínum, sem þeir hafa náð afburða tækni og smekkvísi í að framleiða. Á sama hátt ættum við að geta byggt okkur fjöl- breyttari útflutningsframleiðslu, þar sem sérþekking og ýmis önnur aðstaða er fyrir hendi. Til þess að þetta geti orðið er nauð- synlegt að sölumöguleikar á er- lendum markaði séu skipulega rannsakaðir og vörurnar kynnt- ar á þeim, t. d. með þátttöku í vörusýningum, auglýsingastarf- semi o. fl. Allt það, sem eykur þekkingu markaðsins á vörunni, stuðlar að sölunni og má því ekki vanrækja. Á þessu sviði höfum við Is- lendingar staðið mjög aftarlega. Yfirleitt er það fjárhagslega of- viða einstökum smáfyrirtækjum að taka þátt í vörusýningum. Víða erlendis hefur það því tíðkast, að mörg fyrirtæki taki sameiginlega þátt í vörusýning- um og dreifa þannig kostnaðin- um. Vörusýningarnefnd er fyrsti vísir að slíku samstarfi smáfyrir- tækja hér á landi og skipuleggur nú árlega þátttöku í erlendum vörusýningum og oft með prýði- legum árangri. Á síðasta ári sá Vörusýninga- nefnd um þátttöku íslenzkra fyrirtækja í tveimur erlendum vörusýningum. Sú fyrri var Svenska Mássen, sem haldin var í Gautaborg dagana 2.—10. maí. Svenska Mássen er aðallega ætluð fyrir léttar iðnaðarvörur og er hún mjög vel þekkt og sótt. Hin sýningin var alþjóðlega mat- vælasýningin í Köln, ANUGA og þótti íslenzka deildin þar tak- ast mjög vel og voru fyrirtækin ánægð með árangurinn. Einnig ber að minnast á norrænu list- iðnaðarsýningu, sem haldin var í París á timabilinu 7. nóv. 1958 til 31. jan. 1959. Tóku íslendingar þátt í henni undir forystu sam- takanna fslenzkur listiðnaður og vöktu íslenzku munirnir mikla eftirtekt, m. a. Sindrastóllinn. Enda þótt nauðsynlegt sé að taka myndarlega þátt í erlendum iðnsýningum og sýna þar fram- leiðsluvörur okkar, er framtíðar- markmiðið það, að við getum jöfnum höndum fengið hingað er- lenda kaupendur á okkar eigin sýningar og kaupstefnur. í sept. sl. var byrjað að vinna við vænt- anlegt sýninga- og íþróttahús, sem sýningasamtök atvinnuveg- anna og Reykjavíkurbær hyggj- ast reisa á lóð þeirri, við Laugar- dal, sem bæjaryfirvöldin hafa ákveðið sem framtíðarsýninga- svæði. Fyrir íslenzkan iðnað er ekki síður mikilsvert að fá að- stöðu til þess að kynna lands- mönnum sjálfum reglulega þær nýjungar, sem fram koma og hvers iðnaðurinn er megnugur, því þegar til lengdar lætur er það almenningur, sem ræður því hvort iðnaðurinn í landinu fær að vaxa og dafna. Rannsóknamálin Atvinnumálanefnd mun nú vera að leggja síðustu hönd á tillögur um framtíðarskipulag á rannsóknum í þágu atvinnuveg- anna. Hér á landi hefur þróun rannsóknamála í þágu atvinnu- veganna verið mjög hæg. Má aðallega um kenna smæð fyrir- tækja og litlu fjármagni. En hins vegar hefur stefna opin- berra aðila í skattamálum og að því er varðar afskipti af lána- málum og fjárfestingu verið mjög óhagstæð vaxtarmöguleik- um fyrirtækja, og hefur átt sinn stóra þátt í að draga úr mögu- leikunum til framfara á sviði rannsókna, þannig að slík starf- semi hefur hingað til verið flest- um einstökum fyrritækjum um megn, en það hefur að sjálfsögðu einnig tafið framfarirnar. Takmarkið með hagnýtum rannsóknum er í stórum dráttum að auka framleiðslu og fram- leiðni svo og að leita að nýjung- um, sem auka fjölbreytni fram- leiðslunnar, en allt þetta leiðir til þeirra bættu lífskjara og lífs- þæginda, sem flestir sækjast eft- ir. Hagnýtar rannsóknir eru því til orðnar fyrir framleiðsluna eða atvinnuvegina og virðist því liggja beint við að skipuleggja þannig, að þær komi að sem mestu gagni fyrir þá. Æskilegt væri fyrir hvert fyrirtæki, að það gæti haldið uppi töluverðri eigin rannsóknarstarfsemi, en slíkt er í flestum tilfellum ekki framkvæmanlegt nema þá að takmörkuðu leyti. Víða hefur verið farið inn á þá braut, að stofnað hefur verið til rann- sóknastofnana, sem einkum ann- ast rannsóknir fyrir smærri fyrir tæki. Eru þessar stofnanir títt reknar af samtökum fyrirtækj- anna með eða án opinbers fram- lags ,enda þótt það fari nú í vöxt ,að opinberir aðilar styrki rannsóknarstarfsemi á einn eða annan hátt. Það er ófrávíkjanleg skoðun F.Í.I. að virk þátttaka atvinnu- veganna í stjórn og rekstri rann- sóknarstofnananna, verði öllum aðilum affarasælust. Þannig yrði bezt tryggt, að val rannsóknar- efna og þ. a .1. árangur rann- sóknanna væri í samræmi við þarfir atvinnufyrirtækjanna hverju sinni. Þá væri tryggt, að stjórn og rekstur yrðu í höndum þeirra, sem mundu bera ábyrgð gagnvart aðilum, sem mikilla hagsmuna hefðu að gæta um að góður árangur náist af starfsem- inni, en ekki í höndum ríkisskip- aðrar nefndar.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.