Morgunblaðið - 22.01.1960, Blaðsíða 8

8
MORCVISBLAÐIÐ
Föstudagur 22. jan. 1960
Erlendir viðburðir - vikuyfirlit
i
Um látinn mann
Nú er næstum liðið eitt ár síð-
an John Foster Dulles, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna lézt. —
Dómar manna og skoðanir á
starfi þessa óvenjulega, gáfaða
manns eru og verða enn lengi
mjög skiptar.
Ef til vill mun Dulles ekki
þegar allt kemur til alls teljast
í röð fremstu utanríkisráðherra
Bandaríkjanna. Hann reyndi að
vinna störf sín í kyrrþey og á
stjórnarárum hans stefndi víðast
hvar í friðarátt, en oft vill það
verða svo í sögunni, að nöfnum
þeirra stjórnmálamanna er meira
hampað, sem tóku þátt í hörðum
átökum og hildarleik.
Ég held, að Dulles hafi sjálf-
ur ekki átt minnsta þáttinn í því
að stöðugt stefndi í áttina til
friðar á hans árum. Hann var
vissulega mjög góðgjarn og frið-
samur maður og beitti áhrifum
sínum stöðugt til sátta. Merkileg-
astar munu e. t. v. þykja aðgerð-
ir hans til að stöðva stríðsflan
Breta og Frakka við Súez. En
mestu mistök hans verða e. t.
v. talin, að hann skyldi ekkert
gera til að bjarga Ungverjalandi,
þegar Rússar tróðu það undir
fótum.
Ofnæmi fytrir Dulles
Það er undarlegt hve Dulles,
þessi friðsami maður fór ákaf-
lega í taugarnar á Rússum og að-
dáendum Rússa um allan heim.
Viðkvæmni þeirra og óskiljanlegt
hatur líktist einhverskonar of-
næmi. Þetta var svo furðulegt
fyrirbæri, að ef hreintrúaður
kommúnisti horfði í nokkrar mín
útur á mynd af Dulles, þá trúi
ég að ofnæmishrúður hafi farið
að hlaupa upp um líkamann hing
að og þangað.
Meðal kommúnista hér á landi
bar talsvert á þessu óskiljanlega
hatri og brauzt það loks fram á
grófan og ósmekklegan hátt í
erfikvæði íslenzks skálds um
Dulles, sem birtist í síðasta jóla-
blaði Þjóðviljans.
Við höfum komið hér saman eins
og flugur
með hrímstjörnur á blindum fálm-
urum
og fætur okkar ánetjaðar loðnum
gróðri
Innýfla hans (þ. e. Dullesar).
Hann (þ. e. Dulles) andar feigð sinni
yfir jörðina,
allt stirðnar af angist
•g allar flugur skýla sér
undir felldum vængjum.
Það sem olli þessu óslökkvandi
hatri Rússavina á Dulles var
fyrst og fremst það, að hann
reyndi að stöðva framrás komm-
únismans í heiminum með viss-
um ráðum. Kommúnisminn hafði
breiðst út og síast gegnum landa-
mæri t. d. í Asíu með vopnavaldi,
skæruliðahernaði og styrjöldum
á takmörkuðum svæðum. Nú
reyndi Dulles að draga ákveðna
markalínu og koma ágagnkvæmu
varnarsamstarfi sem flestra
þjóða. Og hann setti þá reglu til
að vara kommúnista við áfram-
haldandi útþenslustefnu, að ef
þeir réðust yfir markalínuna, þá
myndi það kosta allsherjarstríð.
Ennfremur gerði Dulles komm-
únistum það ljóst, að slíkt alls-
herjarstríð yrði óhjákvæmilega
kjarnorkustríð.
Vesturveldin fækkuðu á þess-
um tíma mannafla í her sínum og
tóku að byggja varnir sínar á
kjarnorkuvopnum. Sú stefna
Dullesar og Vesturveldanna al-
mennt hefur gengið undir ýms-
um nöfnum, sem mörg hafa ekki
fengið þýðingu á íslenzku, svo
sem afgirðing kommúnismans
(communist eontainment), stór-
felld gagnárás (massive retali-
ation) eða að vera á heljarþröm
(brinkmanship). Var það siður
Wovaya
töemiya
NorBuirpóli
ALASKA
'JAPAN
Palrnyr*
*yjt ''
Lmwetok
kommúnista að birta afskræmdar
skopmyndir af Dulles, þar sem
hann stóð með allan heiminn á
barmi hyldýpisgjár og hótaði
k j arnorkustyr j öld.
Afvopnun sem er engin
afvopnun
En þróun heimsmálanna tekur
oft á sig hlálega mynd.
í síðustu viku var haldið þing
æðsta ráðs Sovétríkjanna. Þar
flutti Krúsjeff forsætisráðherra
langa yfirlitsræðu um hag Sovét-
ríkjanna.
Mesta athygli hafa vakið um-
mæli Krúsjeffs um breytta skip-
un á landvörnum Sovétríkjanna.
Rússar gætu skotið eldflaugum
búnum vetnissprengjum um ger-
valla veröld og sagði, hve mörg-
um vetnissprengjum Rússar
þyrftu að skjóta til að gereyða
heilum löndum. Og hinir rúss-
nesku stríðsherrar voru sérstak-
lega hrifnir af eldflaugavopnun-
um af því að „þau hitta alltaf
í mark og ekki er hægt að skjóta
þau niður í lofti eins og flugvél-
arnar.“
Rússar taka upp stefnu
Dullesar
Eftir lýsingum þessara rúss-
nesku leiðtoga sjálfra að dæma
fæ ég ekki séð, að hér sé í raun-
er, að með þessum breytingum
ganga leiðtogar Rússa farinn veg.
Ef þeir athuga sporin, geta þeir
séð, að það eru spor John Foster
Dulles. Ég skal ekki segja um
það, hvort það er með sama hug-
arfari, sem þeir ganga nú braut
heljarþramar þ. e. ón the brink.
E. t. v. eru það aðeins hertækni-
legar staðreyndir, sem valda því
að Krúsjeff leggur sér nú á tungu
gömul orð Dullesar um „stór-
fellda gagnárás" og Malinovsky
talar fjálgum orðum um það,
hvað Rússar geti lagt mörg lönd
í rústir með vetnissprengjum. Ef
þessir leiðtogar féllu svo ein-
hvern tímann frá af völdum ein-
hvers sjúkdóms, þá gæti hirð-
skáld Þjóðviljans ort aðra jafn
Pekinq
* _
wake ey
Guam
o
INOONESIA
ASTRALlft^yy
Krúsjeff var þar með mikinn
fagurgala um friðarást Rússa og
um hinar fögru tillögur, sem
hann bar sjálfur fram á þingi
S. Þ. um allsherjarafvopnun og
sæluríki á jörð.
Krúsjeff kvaðst nú að vísu
harma það, að aðrar þjóðir
skyldu ekki tafarlaust samþykkja
afvopnunartillögur hans og
kasta frá sér vopnum. Þrátt fyrir
það sagði hann, að Rússar ætluðu
nú einhliða að framkvæma slíka
afvopnun. Þeir hefðu ákveðið að
fækka mannafla í herstyrk sinum
um þriðjung, úr 3,6 milljónum
manna í 2,4 milljónir. Og Krús-
jeff hrópaði og fjölyrti um það,
að enn einu sinni sýndu Rússar
einlægan friðarvilja sinn í verki.
En ekki höfðu liðið nema
nokkrar sekúndur. Þá hafði Krús
jeff algerlega snúáí við útsisýr-
ingum sínum og rökstuðningi
fyrir þessum aðgerðum.
Nú sagði hann, að fækkun í
herliðinu þýddi alls ekki að dreg-
ið yrði úr vörnum landsins.
Þvert á móti yrði herstyrkur
Sovétríkjanna meiri en hann
hefði nokkru sinni verið áður.
Sovétríkin ætluðu héðan í frá að
byggja landvarnir sínar á kjarn-
orku og eldflaugavopnum. „Vopn
okkar í dag,“ sagði Krúsjeff „eru
öflug, en þau sem við eigum í
smíðum eru ótrúleg."
Landvarnarráðherra Sovétríkj-
anna Rodion Malinovsky talaði
síðan miklu ýtarlega um málið
og virðist hann hafa verið bæði
stóryrtur og hrokafullur er hann
var að lýsa hernaðarmætti Sov-
étríkjanna. Hann lýsti því, að
. ELDFLAUGA-tiIraunir stór >
^ veldanna færast nú yfir á
i Kyrrahafið, enda eru víð- y
$ átturnar mestar á þessum V
' stærsta úthafi heimsins. )
J Uppdrátturinn sýnir hvern- ^
V ig Rússar hyggjast skjóta- \
) eldflaugum frá þremur stöð- )
| um í Siberíu suður á bóginn, >
; en Bandaríkjamenn hafa fyr- ^
i ir nokkru byrjað að skjóta i
) eldflaugum í vesturátt frá '
^ eldflaugum í vesturátt frá •
( Vanenbergstöðinni í Kali- ;
S forniu. — Bandaríkjamenn \
' hafa nú nokkrum sinnum )
\ skotið Atlas-eldflauginni yf- ‘
S ir 7000 km. leið, en talið er, ý
) að Rússar ætli að reyna að i
■ skjóta eldflaug 12 þúsund )
km. vegalengd. y
inni um neina afvopnun að ræða.
Þessar aðgerðir geta á engan hátt
sýnt „einlægan friðarvilja" Rússa
eins og Krúsjeff talaði svo fagur-
lega um.
Hér er aðeins um að ræða
skipulagsbreytingu á hermálum
Sovétríkjanna og notkun full-
komnari hernaðartækni. Hér er
um að ræða sömu aðgerðir og
framkvæmdar voru í Bandaríkj-
unum og Bretlandi á árunum
1957—57. Þessar breytingar eru
eðlilegar og skiljanlegar þegar
litið er á málin frá sjónarhóli
herfræði og hagfræði. Ný vopn
eru smíðuð, svo fjölmenni í hern
um hefur ekki sömu þýðingu og
áður, en atvinnulífið þarfnast
aukins mannafla.
En það hlálega við þetta allt
smekklega erfidrápu um hina
austrænu lærisveina Dullesar:
Allir þræSir koma saman í einn punkt
og deyjandi hönd hans kreppist hægt
um líf okkar allra.
Það mun á sínum tíma hafa
verið stefna Dullesar með því að
sitja á heljarþröm, að gera Rúss-
um svo ekki yrði um villzt grein
fyrir alvörunni og hættunni í
heimsmálunum. Það var skoðun
hans, að þegar Rússum væri
Ijóst, að heimsstyrjöld yrði ætíð
kjarnorkustyrjöld, þá þyrðu þeir
aldrei að leggja til atlögu. Dulles
hefur fram til þessa reynzt sann-
spár.
Tortryggnin þarf að
hverfa
Þó ætti öllum að vera það Ijóst,
að við slíkt ástand hættu og ótta
getur mannkynið ekki unað um
alla eilífð. Þetta ástand hlýtur að
verða aðeins tímabundið. Hættan
sem fylgir nýtízku hernaði er svo
geigvænleg, að hvað sem hótun-
um líður, þá verður að teljast
útilokað, að nokkur leiðtogi sem
er með fullu ráði geti tekið þá
ákvörðun að steypa heiminum út
í nýja heimsstyrjöld. En til hvers
er þá haldið áfram vígbúnaðin-
um, ef styrjöld er útilokuð. Það
er eingöngu vegna þess að gagn-
kvæmri tortryggni er enn haldið
við.
Það hlýtur að stefna að því,
að stórveldin verði að afvopnast,
en þó verður það aldrei fram-
kvæmt nema með því að draga
fyrst úr tortryggninni.
Nú er mikið um það rætt, að
leiðtogar stórveldanna koma
saman á fyrsta toppfúnd sinn um
miðjan maí. Svo virðist sem að
toppfundirnir eigi að vera fleiri.
Engum dylst að meginviðfangs-
efni toppfundarins verður að
ræða möguleika á afvopnun. Ef
slíkt á að verða framkvæman-
legt, þurfa allir aðiljar að sýna
einlægni sína og heiðárleika í
allri framkomu sinni. Ræða
Krúsjeffs í Moskvu á dögunum,
þegar hann lýsti skipulagsbreyt-
ingum á rússneska hernum rang-
lega sem afvopnun er ekki til
þess fallin að auka traustið.
Tilraunir Rússa á
Kyrrahafi
f síðustu viku tilkynntu Rússar
öllum að óvörum, að þeir hefðu
ákveðið að hefja tilraunir með
eldflaugavopn á Kyrrahafinu.
Mörgum þótti fregnin óhugnan-
leg, ekki sízt þeim þjóðum sem
búa á ströndum Kyrrahafsins. En
Rússar geta gert eins og þeim
sýnist í þessu efni. Bandaríkja-
menn gera líka eldflaugatilraun-
ir á Kyrrahafinu og hér er um að
ræða opið úthaf, sem öllum er
heimilt að notfæra sér.
Hins vegar verður það að segj-
ast, að þessi ákvörðun Rússa nú
svo skömmu áður en toppfundur
hefst er ekki til þess fallin að
stuðla að trausti og skilningi
milli stórveldanna.
Það er ætlun Rússa að skjóta
eldflaugum frá Síberíu og feiki-
lega vegalengd suður í Kyrrahaf-
ið. Slíkar tilraunir geta sannað
það, að eldflaugavopnin séu ægi-
leg og geti náð um gervalla ver-
öld. En þær sanna þá það um
leið að útilokað er að koma á
afvopnun með nokkurri annarri
leið, en að tryggja öryggi og óbil-
andi eftirlit með herafla allra
landa. Það er óhugsandi að nokk-
urt ríki stórt eða smátt geti
fengizt til þess að afnema hjá sér
allar landvarnir, nema það sé
tryggt að öll stórveldin efni slíka
samninga.
Ella væri hætta á því, að eitt
samningsríkið gæti með samn-
ingsrofum tryggt sér einu lang-
drægar eldflaugar með vetnis-
vopnum og síðan drottnað yfir
heiminum.
Á undanförnum árum hefur á
því borið, að Sovétríkin haldi
uppi ósanngjörnum áróðri sem
ætlaður er fávísu fólki um það
að vandamálið sé ekkert nema að
taka vopnin og eyðileggja þau.
Slíkur áróður verður æ hald-
minni eftir því sem tíminn líður.
Fólki hefur skilizt það, að allt
vandamálið hvílir á því, hvort
hægt verði að koma á öruggu al-
þjóðaeftriliti.
Vonandi leysist málið þannig
á endanum og kannski verður
það einmitt upphaf þess sem
koma skal í heiminum, — upphaf
alheimsstjórnar, sem er þess
megnug að halda uppi röð og
reglu í heiminum og varðveita
friðinn um alla eilífð.
Þorsteinn Xhorarensen.
460 þúi. atvinnu-
lausir í Breflandi
LONDON, 20. jan. (Reuter) —
Samkvæmt upplýsingum atvinnu
málaráðuneytisins sem gefnar
voru út í kvöld fjölgaði atvinnu-
leysingjum í Bretlandi um 40.000
á tímabilinu 7. des. til 11. janúar.
— Samkvæmt sömu upplýsingum
eru nú samtals um 460.000 manns
atvinnulausir í Bretlandi eða
2.1% þjóðarinnar. — Atvinnu-
málaráðherrann, Édward Heath,
segir, að fyrrgreind aukning sé
talsvert minni en oft áður á sama
tíma.