Morgunblaðið - 22.01.1960, Blaðsíða 11

Fðstudagur 22. jan. 1960
MORGVNBLAÐIÐ
11
Heimsókn í
kjarnorkuver
1 SUMAR verður tekinn í notk
un fyrsti kjarnorkuofn sem
Þjóðverjar hafa smíðað. Hann
stendur í stærstu kjarnorku-
rannsóknarstöð Þýzkalands í
Karlsruhe, og segir hér frá
henni.
„Nei, þér þurfið ekkert að vera
að draga upp passa. Við höfum
hérna opnar dyr og leyfum
hvrjum sem áhuga hefir á að
skoða kjarnorkuverið. Það hafa
þegar 2000 manns notað sér. Við
óttumst ekki njósnara, því í sam
handi við friðsamlega notkun
kjarnorkunnar eru engin leyndar
mál. Síðan Genfarráðstefnan var
haldin og vísindamennirnir lögðu
allar teikningar og rannsóknar-
niðurstöður á borðið hefir al-
þjóðasamvinnan á sviði kjarn-
orku verið ágæt, og öll tæki og
rannsóknaniðurstöður eru hverj-
um sem er aðgengileg“.
Eitthvað á þessa leið mælti
Lehmann blaðafulltrúi kjarn-
orkuversins í Karlsruhe, þegar
hann ók mér út fyrir Karlsruhe
til að skoða staðinn þar sem mið-
stöð kjarnorkurannsókna Þjóð-
verja er að rísa.
Andstaða fólks
Ekki gekk bygging stöðvarinn-
ar hljóðalaust, því íbúar ná-
grennisins börðust með öllum
ráðum gegn byggingu þessarar
„atómstöðvar ‘ og málaferlin
stóðu í tvö ár. Þá hafði loks tek-
izt að sannfæra fólkið um hættu-
leysi þessa fyrirtækis, þar sem
öllum hugsanlegum öryggisráð-
stöfunum verður framfylgt. Ein.
hverjum varð að orði, að hefði
rafmagnið fyrst eftir uppgötvun
ina verið notað til að drepa menn
í rafmagnsstólnum, væri notkun
raforku sennilega ekki langt á
veg komin í heiminum í dag. Ótti
almennings við hugtökin atóm
og kjarnorka stafar eingöngu af
kjarnorkusprengingunni, sem
flestir hugsa um, þegar á þau er
minnzt. I dag væri friðsamleg
notkun kjarnorku eflaust lengra
á veg komin, ef skugga sprengj-
unnar miklu hefði ekki slegið
óhug og ótta á þjóðirnar. Að
vinna bug á ótta fólks við frið-
samlega notkun kjarnorkunnar
er ekki hægt nema með áralangri
upplýsingastarfsemi.
Mannvirkin í Karlsruhe
Þegar ekið er inn á svæðið
blasir hinn 100 metra hái
steinsteyþti reyháfur við, en
mest bygginga er sjálf reaktor-
byggingin, sem nú er verið að
leggja síðustu hönd á eftir 1%
árs byggingartíma. Af undirstöð-
um sínum 6 metra í jörð niðri
óx byggingin 36 metra í loft upp.
Efri hluti hennar er ekki ósvip-
aður risastórum olíugeymi, enda
er hann úr rafsoðnu stáli. Sér-
hver suða var röntgenprófuð, því
að allt á að vera þétt. Til þess að
varna því að nokkur ögn geisla-
virks efnis komist út úr bygg-
ingunni er í henni undirþrýsting
ur. Nú er unnið að því að setja
saman reaktorinn sjálfan,
stærsta reaktor í Þýzkalandi og
hinn fyrsta, sem Þjóðverjar
byggja sjálfir. Þegar byggingin
er fullgerð á verð hennar einnar
með öllu innihaldi að vera kom-
ið upp í 55 milljónir marka, en
það er álíka upphæð og hálfar
þjóðartekjur Islendinga voru
fyrir nokkrum árum.
Reaktorinn brennir náttúru-
legu úran með 0,7% innihaldi af
Uran 235, sem flutt verður inn
frá Kanada, því að svo til ekkert
notkun úran hefur fundizt í
Þý^kalandi. Þungt vatn er notað
sem bremsuefni og kælivökvi.
Hitastigið fer ekki upp fyrir 65°
C, því að reaktorinn er ekki
byggður til að afkasta hitaorku,
hún verður ekki notuð, heldur
er reynt að ná sem mestri neutr
ónugeislun, svo að sem bezt sé að
að gera við hann rannsóknir.
A'lar rannsóknarstofur í kjarn-
orkuverinu eru byggðar með það
fyrir augum að hafa sem mest
not af honum. Honum er ætlað
það hlutverk að vera keikjan eða
startskotið fyrir þýzkan kjarn-
orkuiðnað, sem fær þarna tæki-
færi til að fást við oð leysa öll
þau vandamál sem koma fram
við bygginguna. Þannig tekst að
þjálfa fjölda eðlistfræðinga og
verkfræðinga, sem verða um leið
sérfræðingar.
Erfitt að fá þungt vatn
Meðalafköstin eiga að vera 12
megawött, en hámark neutrónu
straumsins í bremsuvökvanum
verður 3xl013 n/cm2 sek., en það
er bezti mælikvarðinn á stærðina.
Fyllingin af bremsu- og kæli-
vökvanum, sem er þungt vatn, er
23 tonn. Þetta mikla magn af
þungu vatni er ekki auðvelt að
fá, því einu stóru verksmiðjurn-
ar fyrir þungt vatn eru í Sovét-
ríkjunum og Bandaríkjunum.
Efnaverksmiðjan Höchst byggði í
Frankfurt am Main fyrir geysi-
legt fé allstóra verksmiðju, sem
afkastar 414 tonni af þungu
vatni árlega. Aðferðin við þunga
vatnsvinnsluna, sem þar er notuð
er eiming á hreinu vatnsefni við
254 stiga frost. Við þessa aðferð
er orkukostnaður tiltölulega lítill
hluti framleiðslukostnaðarins.
Það er véla- og tækjakostnaður-
inn, sem verður ævintýralega
hár. Ýmis fjársterk einkafyrir-
tæki eru með rannsóknir á nýj-
um aðferðum til framleiðslu á
þungu vatni, og vonazt er til að
finna megi nýjar aðferðir til að
ramieiða þungt vatn ódýrar en
hingaö til hefur verið hægt.
Fyllingin af úran er 6 tonn
ásamt 1 tonni af Thorium. Aætl-
að er að þetta magn verði brunn-
ið upp eftir 2—3 ár.
Rannsóknarstöðvar:
Fyrsta byggingin, sem tilbúin
var, var rannsóknarstöð fyrir
neutrónueðlisfræði og reaktor-
tækni. í henni starfar prófessor
Dr. Wirtz ásamt vísindamönnum
sínum, en þeirra verk er einmitt
reaktorinn. í þessari byggingu
þeirra eru margar athyglisverðar
tilraunir í gangi. Meðal annarra
er í gangi svonefnd undirkritisk
eftirlíking af sjálfum reaktorn-
um. Það er módel, sem er svo
lítið, að það getur ekki starfað
sjálft. Neutrónugeislunina, sem
þarf við klofninginn verður því
að framleiða fyrir utan og beina
henni inn í tækið. En geislunin
er nógu sterk til að hreyfa fín-
gerð mælitæki. Þannig má fá
vitneskju um það hvernig stóri
reaktorinn muni haga sér og
hvaða byggingargerð muni reyn-
ast hagkvæmust.
Eftirfarandi 5 byggingar eru
nú tilbúnar:
1. Reaktorinn sjálfur.
2. Rannsóknarstöð fyrir Neutr-
ónueðlisfræði og reaktortækni.
3. Rannsóknarstöð fyrir geisla-
efnafræði.
4. Rannsóknarstöð fyrir kjarn-
efnaverkfræði (Kernverfahrens-
technik).
5. Rannsóknarstöð fyrir geisla-
líffræði.
í byggingu og áætlun eru enn
fremur 15 aðrar rannsóknarstöðv
ar, þeirra á meðal lítill kennslu-
og rannsóknarreaktor. I Þýzka-
landi eru þegar starfandi 6 slíkir
minni reaktorar, sem keyptir
100 metra hár reykháfur í
byggingu. Upp um hann er
blásið öliu úrgangslofti
reaktorsins. Utan á miðju
hans kemur vatnsgeymir.
voru tilbúnir frá Bretlandi og
Bandaríkjunum. Atomklúbbur
Evrópu, Euratom, hefir einnig
áætlanir um að byggja rann-
sóknarstöðvar á svæðinu. Rann-
sóknarstöðvar Euratom eru
dreifðar um mörg Evrópulönd,
t.d. í Noregi, Belgíu, Hollandi,
Italíu og víðar.
Starfsfólk
Utvegun á starfsfólki hefir
/aldið nokkrum erfiðleikum, því
af skiljanlegum ástæðum er mik-
ill skortur á vísindamönnum á
bezta aldri, aldrinum 40—50 ára.
Hins vegar hefir ráðning yngra
fólks gengið vel. Nú er starfandi
fastaráðið starfsfólk í kjarnorku
verinu 750 alls, en búizt er við
að fastaráðið starfsfólk verði
orðið 1500 manns í lok ársins.
Svipað og í öðrum kjarnorkuver-
um í öðrum löndum er áætlað að
% verði háskólamenntað fólk,
eðlisfræðingar, efnafræðingar og
verkfræðingar, % verði alls kon-
ar tæknilegir aðstoðarmenn, en
% starfsfólk við stjórn, skrifstofu
hald og annað. Hinn mikli fjöldi
háskólamenntaðs fólks vekur
enga undrun þegar þess er gætt,
að þeir starfsmenn, sem starfa
við sjálfan reaktorinn þurfa
minnst að hafa doktorspróf í
eðlisfræði til að fá að koma nærri
honum. A svæðinu er í byggingu
stór skóli fyrir kjarnafræði, en
þangað til hann tekur til starfa
eru haldin námskeið fyrir efna-
fræðinga, verkfræðinga og ann-
að starfsfólk, sem mikið eru sótt
af útlendingum.
Fjáröflun:
Fjáröflun hefir gengið allvel,
og skiptist framlagt fé sem hér
segir:
Sambandslýðveldið og landið
Baden-Wúrttemberg 130 millj.
DM.
80 einkafyrirtæki 30 millj. DM.
Tækniháskólinn í Karlsruhe
5 millj. DM.
Euratom 45 millj. DM.
Þetta gerir samtals 210 millj-
ónir marka, en það er mikið ef
það er borið saman við heildar-
upphæðina sem eytt hefir verið
til kjarnfræða í Þýzkalandi árin
1956—1960, en hún er alls 1000
miiij. marka.
Tilgangur kjam-
orkukapphlaupsins
Þegar maður les þessar tölur
vaknar sú spurning af hverju
þetta land, sem er fátækt að hrá-
efnum og ekkert stórveldi, er að
leggja þetta á sig.
Það líða enn mörg ár þangað til
kjarnorkan getur farið að keppa
fjárhagslega við aðrar teg. orku,
úr vatni, kolum eða olíu. En það
Framhald á bls. 12.