Morgunblaðið - 24.01.1960, Page 8

MORCinSKLAÐIÐ
Sunnudagur 24. jan. 1960
Ö
17 hver núlifandi íslend-
ingur af Arnardalsætt
*
I mestu ættarskrá, sem gefin hefur
verið út á Islandi, eru 20 þúsund
mannanöfn
1 RÚIVI 15 ár hefur Valdimar
Björn Valdimarsson frá Hnífsdal,
sem er rúmlega 71 árs gamall
bifreiðastjóri í Reykjavík, unnið
að útgáfu ættarskrár Arnardals-
ættar. Hann hefur stundað akst-
ur á vörubíl á daginn en unnið að
ritstörfum á kvöldin og langt
fram á nætur. Af óþreytandi elju
hefur þessi stórfróði og sérstæði
atorkumaður unnið að því að
safna heimildum ,rekja ættir og
útvega myndir í hina miklu ætt-
arskrá, sem nú er nýlega komin
út í tveimur stórum bindum, rúm
lega 1300 bls. að lengd, með á
annað þúsund myndum.
Hér er um slíkt fágætt stór-
virki að ræða, að vissulega er á-
stæða til þess að því sé gaumur
gefinn. Mbl. hitti Valdimar Björn
Valdimarsson að máli í gær og
bað hann að segja lesendum blaðs
ins eitt og annað um Arnardal og
Arnardalsætt.
Úr sögu Arnardals
Jarðarinnar Arnardals í Skut-
ulsfirði við ísafjarðardjúp er
fyrst getið í Fóstbræðrasögu, seg
ir Valdimar Björn. Þar segir frá
því, þegar Þormóður Kolbrúnar-
skáld fer með húskörlum föður
síns að sækja fiskfang til
Bolungarvíkur. Komu þeir þá við
í Arnardal á leiðinni út eftir og
var Þormóður þar eftir, meðan
húskarlar fóru til Bolungarvík-
ur. Kynntist hann íþar Þorbjörgu
Kolbrúnu, sem frægt er orðið.
Um aldamótin 1600 átti Ari
Magnússon í Ögri Arnardal. En
forfaðir Arnardalsættar Bárður
Illugason býr í Arnardal árið
1762, en hann var fæddur árið
1710. Mun hann hafa búið í Arn-
ardal fram yfir 1780. Síðan hefur
jörðín haldizt í ættinni óslitið
til þessa dags.
Kona Bárðar Illugasonar var
Guðný Jónsdóttir frá Bæjum á
Snæfjallaströnd. Var hún komin
af kunnum prestaættum við
Djúp, og var hin mikilhæfasta
kona. Áttu þau Bárður Illugason
6 börn.
Árið 1844 selur séra Sigurður á
Rafnseyri Jóni syni sínum 11
hundruð í Arnardal. öðlaðist
hann við það kjörgengi og gat
boðið sig fram til þings. Var hann
síðan þingmaður ísfirðinga til
dauðadags.
í Arnardal er nú tvíbýli. Býr
Marvin Kjarval í Neðri-Arnar-
dal, en Halldóra Katarínusdóttir
í Fremri-Húsum, sem svo eru
kölluð.
Jarðirnar í Arnardal voru álitn
ar góðar. Bárður Illugason var
talinn mjög vel efnum búinn mað
ur og var kallaður „hinn ríki“.
Átti hann jarðir víða um Vest-
firði.
Aftur til 1703
—Hve langt aftur rekið þið
Arnardalsætt í bókinni?
— Ættin er lengst rakin aftur
til Narfa Jónssonar og Vilborgar
Bárðardóttur, en það eru föður-
foreldrar Bárðar Illugasonar.
Bjuggu þau á Kleifum í Skötu-
firði árið 1703, þegar manntalið
er tekið.
— Hvern myndir þú telja kyn-
sælastan Arnardalsmanna?
— Vafalaust Guðmund Bárðar
son, son Bárðar Illugasonar. Guð
mundur átti 7 börn og af þeim
var aftur kominn mikill fjöldi
fólks. Má segja að 2. bindi bók-
arihnar fjalli að mestu leyti um
ættkvísl Guðmundar og Sigríð-
ar konu hans Björnsdóttur frá
Núpi í Dýrafirði.
17. hver íslendingur.
— Hve margra manna er
getið í ættarskránni?
— Þar er getið um 20 þúsund
manna, þar af núlifandi um 10
þúsund af Arnardalsætt. En
eins og að líkum lætur er get-
ið í bókinni fjölda venzla-
manna fólks af Arnardalsætt.
Af núlifandi íslendingum hér
á landi mun því 17. hver mað-
ur vera af Arnardalsætt. Er
hún vafalaust langfjölmenn-
asta ætt landsins. Ættin er að
sjálfsögðu dreifð um land allt,
en flest fólk af henni mun þó
vera á Vestfjörðum og á Suð
vesturlandi, og hér í Reykja-
vík.
— Hver er ástæða þess að þú
réðist í þetta mikla ritverk?
— Hún var einfaldlega sú, að
mér fannst forfeður okkar verð
skulda að sögu þeirra og nöfn-
um væri sómi sýndur. Ég álít
að við sem nú lifum, metum
aldrei nægilega hina fádæma
hörðu baráttu fólksins á liðnum
tímum fyrir lífinu. Mig langaði
til þess að greiða hluta af skuld
okkar við fortíðina.
Verzlunarmaður, útgerðarmað-
ur, bílstjóri og rithöfundur
— Þú ert eins og af líkum læt
ur fæddur á höfuðstöðvum Arn-
ardalsættar?
— Já, ég er fæddur á Bakka i
Hnífsdal 11. september 1888. Voru
foreldrar mínir Valdimar Þor-
varðsson, þá formaður í Hnífsdal
og kona hans Björg Jónsdóttir,
skipstjóra frá Læk og Rana,
Bjarnasonar. Okkur systkinum
var snemma haldið að vinnu
bæði á sjó og landi, eins og þá
var títt. 18 ára fór ég í gagnfræða
skóla á Akureyri og naut þar
kennslu í tvö ár hjá fyrirmyndar
kennurunum Jóni Hjaltalín, séra
Jónasi Jónassyni frá Hrafnagili
og Stefáni Stefánssyni, síðar
skólameistara. Jafnframt kenndu
tveir af þessum kennurum mér
tungumál og stærðfræði í auka-
tímum þessa vetur.
Síðar gerðist ég verzlunarmað
ur hjá Guðmundi Sveinssyni í
Hnífsdal og fór í verzlunarskóla
haustið 1908. Veturinn 1917—
1918 var ég einnig hér í Reykja
vík og stundaði nám. En lengst
af ævinni hef ég starfað að verzl
un og útgerð, ásamt föður mín-
um heima í Hnífsdal og 10 síð-
ustu árin áður en ég fluttist hing
að suður, stundaði ég jafnframt
akstur. Hingað til Reykjavíkur
fluttist ég í janúar 1942.
Prestsþjónustubækur brunnu
— Hvenær byrjaðir þú svo
undirbúning að útgáfu Arnardals
ættar?
— Ég hafði lengi haft mikinn
áhuga á að láta semja ættartölu
foreldra minna, en hafði aldrei
haft ástæðu til þess að koma því
í verk áður en ég fluttist hingað.
Eins og flestum mun kunnugt
var ekki byrjað að halda prests-
þjónustubækur hér á landi fyrr
en um 1785. Víða hafa prestsþjón
ustu bækur á Vestfjörðum brunn
ið eða glatazt á annan hátt, þann
ig að miklum erfiðleikum er
bundið að viða að efni, þar sem
svo er ástatt. Ég byrjaði snemma
að skrifa upp, taka afrit af prests
þjónustubókum á Vestfjörðum,
sem og manntölum. Ari Gíslason
byrjaði að starfa fyrir mig árið
□---------------□
Samtal við
Valdimar Bjdrn
Valdimarsson
forgongumann
þessa mikla •
ritverks
□---------------n
1950 og var ég þá búinn að taka
afrit af talsvert miklu, sem Aú
síðan hafði með sér til að vinna
úr á þeim stöðum, þar sem hann
annaðist kennslu víðsvegar um
land. Síðan sendi Ari mér lista
yfir þá, sem þurfti að finna að
máli hér í Reykjavík, Hafnarfirði
og víðar hér um Suðurland. Vildi

Halldór Jónsson, læknir i Æð-
ey, fæddur 1823.
það oft verða tafsöm vinna að
tína saman nauðsynlegar upplýs
ingar um fólk og þeirra nánustu,
of' ekki hægt að finna fólkið
sjálft og stundum engan hægt að
finna, því að fólk var þá dreift
orðið í atvinnuleit o. s. frv., eins
og gengur. Allur er þessi samtín
ingur búinn að kosta margra ára
vinnu og þrotlausa eftirgangs-
muni og þolinmæði.
_020 myndir
— En h- ernig gekk að ná hin
um mikla fjölda af myndum sam-
an?
— Við auglýstum eftir þeim í
flestum blöðum, en það virtist
bera lítinn árangur. Fyrst reyndi
maður að smala saman hjá sín-
um nánustu. En oft varð að fara
margar ferðir vegna sömu mynd-
arinnar og síðan ennþá aftur til
þess að skila henni aftur.
— Hefur ekki orðið gífurleg-
ur kostnaður við útgáfu ritsins?
— Jú, hann hefur orðið mjög
mikill. En ritinu er yfirleitt mjög
vel tekið og áskrifendur að því
hafa yfirleitt brugðizt vel við,
þegar komið hefur verið með bók
ina til þeirra.
— Hvað kosta bæði bindi rits-
ins?
— Þau kosta 500 krónur til á-
skrifenda. Ritið varð eins og
kunnugt er 72 arkir alls eða um
1140 bls., þar af 312 myndablaðsið
ur, en samtals eru í bókinni 1020
myndir, bæði mannamyndir, fjöl
skyldumyndir og myndir frá fjöl-
mörgum stöðum á Vestfjörðum
og víðar. Þess má geta að ísafold
arprentsmiðja, sem gefur bókina
út, telur að hún sé meðal tiltölu-
lega ódýrustu bóka, sem út hafi
komið á árinu. Ég tel nokkra
möguleika fyrir því að útgáfan
geti staðið undir kostnaði, ef að
salan gengur sæmilega. Ég þakka
öllum þeim, sem starfað hafa með
mér að útgáfu ættarskrárinnar og
veitt mér margvíslegan stuðning.
Þetta sagði Valdimar Björn
Valdimarsson um hina merku út-
gáfu sína á Arnardalsætt. Ef allir
núlifandi afkomendur Bárðar
Illugasonar í Arnardal, sem nú
munu vera um 10 þúsund hér á
landi, kaupa Arnardalsætt Valdi-
mars Björns, þá ætti útgáfunni
vissulega að vera borgið. — En
fjöldi fólks, sem áhuga hefur fyr-
ir ættfræði og ann þjóðlegum
fróðleik mun áreiðanlega hafa
ánægju af því að sjá og kynna
sér þessa miklu ættarskrá, sem
er hin mesta, sem út hefur verið
gefin á íslandi til þessa. S. Bj.
Magnús Jochumsson og Sigrídur Guðmundsdóttir frá Arnar
dal (fædd 1817).

V a I d I m a r Bjii
Valdimarsson — <
vörubíl á dagin
skráði Arnardalsí
á nóttunni.
Arnardalur í Skutulsfirði. ísafjarðarkaupstaður sést innar í
firðinum. —