Morgunblaðið - 20.04.1960, Blaðsíða 6

6
MORCJJTSfíJ.AÐ 1Ð
Miðvik'udagur 20. april 1960
Kristján Albertsson:
Landhe
1.
1 BRÉFUM, sem Hannes Haf-
stein hefur haldið saman, rekst
eg á eftirfarandi ekki ófróðlegt
tilskrif frá tónskáldinu Svein-
birni Sveinbjörnssyni:
63 Comiston Drive, Edinburgh
4ða d. Augmán. 1906
Hæðstvirti herra ráðherra.
Eg sé í íslenzkum blöðum
miklar kvartanir um yfirgang
útlenzkra botnverpinga og dett-
ur mér í hug að láta yður vita
því viðvíkjandi, að stjórn Breta
hefur nýlega gjört það að Iög-
um, að banna skuli alla botn-
vörpuveiði í Morayfirth. _ Áður
voru þau lög, að leyft var að
veiða með. botnvörpu 3 enskar
mílur frá landi. — Þessi nýja
fyrirskipun hér gæti að minni
ætlun orðið ættjörðu vorri að
notum í tilliti til botnvörpuveiða
við strendur Islands.
Fyrir hértimbil mánuði síðan
var norskur botnverpingur tek-
inn fyrir utan 3ggja mílna tak-
mörk í Morayfirth, og sektaði
sýslumaður í norðurhluta Skot-
lands hann um £50 St; skaut
botnverpingur máli sínu til
hæðsta réttar Skotlands, en tólf
dómarar staðfestu dóminn í einu
hljóði.
Með því nú stjórn Breta hefur
gjört þessa fyrirskipun í tilliti
til Morayfirth gæti stjórn Is-
lands gjört hið sama í tilliti til
Faxaflóa. — Þessu mætti til
leiðar koma á þann hátt, að ept-
ir að bönnun á allri botnvörpu-
veiði innan Faxaflóa hefði gjörð
verið að lögum, íslenzkur botn-
verpingur væri sendur inn á
Morayfirth, og látinn veiða þar
svo að hann yrði sektaður um
£50 St., gæti þá stjórn íslands
sektað hvern þann botnverping
sem fyndist innan Faxaflóa um
sömu upphæð, hvort sem hann
væri bretzkur, eða annarar þjóð-
ar. — Með því þessi dómur var
kveðinn á Skotlandi, væri það
æskilegt að skotskur botnverp-
ingur yrði fyrst fyrir sektinni,
svo að nota mætti það sem
„precedent" (fordæmi) fyrir öll
síðari brot.
Eg er hæðstvirti herra ráð-
herra yðar einlægur landi
Sv. Sveinbjörnsson.
Okkur íslendingum hlýtur að
að þykja vænt um þetta bréf.
Það er gott til þess að vita, að
tónskáldið, sem gaf íslandi einn
hinn fegursta þjóðsöng, sem
nokkurt land á, hefur þrátt fyr-
ir búsetu í Skotlandi meginhluta
æfinnar alla tíð borið í brjósti
óskerta tryggð og ást til ætt-
jarðar sinnar.
En auk þess er bréf hans
næsta fróðlegt einmitt nú, ef
rétt er hermt, en það er ástæðu-
laust að draga í efa. Samkvæmt
því eru það engir aðrir en Bret-
ar sjálfir (fyrstir þjóða?) sem
gefið hafa það fordæmi, að
rýmka landhelgi sína, upp á sitt
eindæmi, út fyrir þriggja mílna
takmörkin — þegar þeim þótti
nauðsyn á til verndar fiskstofni
og veiðum innlendra manna.
Eg man ekki til þess að áður
hafi verið á þetta bent. Það er
sérfræðinganna að rannsaka
nánar þessa brezku löggjöf frá
1906, og draga af henni rétt rök
í baráttu okkar fyrir stækkaðri
landhelgi.
2.
Þegar þetta er skrifað, á pásk-
um, er hugsanlegt að ráðstefnan
í Genf komist næstu daga að
úrslita-niðurstöðu um hver verða
skuli fiskiveiðalögsaga að al-
þjóðalögum. En ef við þurfum
enn um skeið að berjast fyrir
skilningi á málstað okkar gagn-
vart erlendum fiskiþjóðum, þá
kemur ef til vill til greina að
gefa út enn eina hvítbók — sem
væri nokkuð annars efnis en
fyrri sóknarskjöl.
Eins og Sveinbjörn Svein-
björnsson víkur að í bréfi sínu,
hefur alltaf, en einkum fyrr á
tímum, mátt lesa miklar kvart-
anir í blöðum okkar um yfir-
gang erlendra fiskimanna.
Hvernig væri að segja heimin-
um eitthvað af þeirri sögu, með
nokkur hundruð frásögnum?
Deila um fleiri eða færri mílur
kann að fara fyrir ofan garð og
neðan hjá þorra manna út um
heim, vekja lítinn enduróm
skilnings og samúðar. Það væri
ef til vill ekki úr vegi að minna
á, hvað lítil vopnlaus þjóð, með
óvernduð heimamið og óvarðar
strendur, fram til síðari tíma,
hefur mátt þola af gripdeildum
og hvers konar yibbaldahætti af
hálfu útlendra fiskimanna. Þeir
hafa gengið á land, misþyrmt
fólki og stolið búpeningi, og frá
því togarar komu til sögunnar
hafa net íslendinga ekki verið
óhult á innmiðum. Við gætum
sagt söguna af valdsmönnunum
tveim úr Barðastrandasýslu,
sem brezkur togari sigldi með
til Englands, eftir að þeir höfðu
farið um borð í hann til þess að
koma lögúm yfir hann að veið-
um í landhelgi. Og við gætum
sagt þá sögu, þegar brezk tog-
araskipshöfn ,undir stjóm skip-
stjóra sænskrar ættar, horfði á
íslenzka menn drukkna við
skipshlið á Dýrafirði í október
1899, án þess að rétta þeim hjálp
arhönd, og munaði minnstu að
einn af ágætustu mönnum lands-
ins, Hannes Hafstein, missti líf-
ið á sama hátt — í tilraun til að
koma lögum yfir landhelgis-
brjótinn.
Ef til vill gætu slíkar frá-
sagnir, ásamt öðrum góðum og
gildum rökum, stuðlað að því
að gera heiminum skiljanlegt, að
við erum langþreyttir á erlend-
um fiskiveiðum of nálægt
ströndum okkar — og biðjum
um skilning á allri aðstöðu okk-
ar, og lög og rétt.
3.
Hitt skyldum við Islendingar
varast eins og heitan eldinn að
ala með okkur óvild til nokk-
urrar þjóðar þó að einstakling-
ar af hennar bergi brotnir komi
illa fram í okkar garð. Það
kemur líka fyrir að íslendingar
komi illa fram erlendis, það
kemur fyrir allra þjóða menn —
og í þeim efnum hlýtur hver
þjóð að afsegja alla samábyrgð
á illkynjuðu athæfi einstakra
manna.
Eins ættum við að haga orð-
um okkar af skynsemd og kurt-
eisi þótt okkur falli ekki aðgerð-
ir erlendra stjórnarvalda, þegar
missætti og þræta kemur upp.
Því það er alltaf hugsanlegt að
þau séu jafn-sannfærð um sína
nauðsyn og sinn rétt og við um
okkar nauðsyn og rétt. Ég sé ekki
að við yrðum fyrir það minni
menn, að við reynum að skilja
rök og sjónarmið annara þjóða
þegar á milli ber.
Við kunnum því vel þegar
brezk blöð eða brezkir þingmenn
sýna skilning á okkar málstað —
þótt í bága fari við aðgerðir
stjórnar sinnar og ríkjandi skoð-
un í landi sínu. Okkur þótti líka
Kristján Albertsson
vænt um þegar Bruun, fyrrver-
andi sendiherra Dana á íslandi,
tók svari okkar drengilega í hand
ritamálinu, fyrst í fundarræðu og
síðan í blaðagrein — og var á
gagnstæðri skoðun við opinbera
afstöðu í Danmörku. Og því fór
svo fjarri að hann væri látinn
gjalda þess af löndum sínum, að
hann var skömmu síðar skipaður
sendiherra Dana í Sviss.
Öllum þjóðum ríður á sam-
vinnu og samlyndi við aðrar
þjóðir. Allar þjóðir líta á vináttu
við nágrannaþjóðir sem eitt af
sínum tilveruskilyrðum. Þess
vegna er það eitt fremsta undir-
stöðuatriði í utanríkisstefnu
hverra þjóðar að varðveita sam-
lyndi og vináttu við aðrar þjóðir
eftir því sem þess er nokkur kost-
ur. Ef deila rís við vinaþjóð ber
jafnt stjórn sem blöðum og út-
varpi að forðast hörð orð og hóf-
laus í lengstu lög.
I deilunni við Breta eru allir
sammála um að ekki komi til
greina neinn undansláttur af
okkar hálfu.
En hitt skyldum við hafa i
huga, hvort æskilegra sé að sem
mest hljótist illt af þessari deilu
— eða sem minnst.
Frá sjónarmiði þeirra, sem um-
fram allt vilja spilla samvinnu
okkar við vestrænar þjóðir, er
auðvitað æskilegt að æsa gegn
Bretum og viðhafa öll þau orð,
sem til þess eru líklegust að
hvor þjóðin fái skömm á hinni.
En frá sjónarmiði okkar hinna,
sem teljum aðild okkar að sam-
vinnu og vináttuböndum vestur-
þjóða, og virðingu okkar innan
þess bandalags, höfuðtryggingu
fyrir framtíð okkar og öryggi, er
íslandi enginn greiði gerður með
óvirðulegum munnsöfnuði í garð
Breta — né því, að ísl. blað þjóti
upp eins og naðra, með stórum
fyrirsögnum um „hnifsstungu í
bakið“ af því að Bandaríkin hafa
dirfst að hafa hliðsjón af eigin
hagsmunum í stað þess að hirða
ekki um neitt nema „íslenzka
málstaðinn“. (Og mér finnst held
ur ekki rétt af íslenzku blaði að
birta með loflegum ummælum
„kröftuga grein“ um landhelgis-
málið eftir bölvandi krakka á
Austfjörðum. Hvar í viðri veröld
munu bölvandi krakkar skrifa
um utanríkismál í aðalmálgögn
valdamikilla flokka?)
Við eigum réttan málstað, sem
okkur ber að halda fram með
rökum og veglátri festu En við
eigum enga heilaga kröfu á að
allir hugsi eins og við, né hafi
ekki aðra hagsmuni en við — og
ókvæðisorð og tryllingur og
barnaleg hæðiorð um mestu þjóð
ir heims, og þær þjóðir sem við
eins og allur vestrænn heimur á
mest að þakka, verða okkur
aldrei til gagns né heiðurs.
Op/ð bréf til Alþingis
EFTIRFARANDI bréf barst blað
inu í gær frá Bandaríkjunum:
Háttvirta Alþingi!
Við undirritaðir, sem allir
stunda framhaldsnám í landbún-
aðarvísindum við Cornell-há-
skóla, viljum eindregið mæla
með því, að fyrirhugaður land-
búnaðarháskóli á íslandi verði
staðsettur í Reykjavík, sem deild
innan Háskóla íslands. Teljum
við framkomna tillögu um
Hvanneyri sem háskólasetur fjar
stæðukennda. Máli okkar til
stuðnings viljum við taka fram
eftirfarandi:
Góður landbúnaðarháskóli verð
ur að geta veitt beztu kennslu,
sem völ er á í undirstöðufögum,
svo sem efnafræði, eðlisfræði,
stærðfræði, jurtafræði, lífeðlis-
fræði, gerlafræði, jarðfræði og
hagfræði umfram þá menntun,
sem veitt er í þessum fögum til
stúdentsprófs á íslandi.
Slíkur háskóli verður auðvitað
að geta veitt kennslu og þjálfun
í ýmsum sérgreinum búvísind-
anna, svo sem fóðrun og með-
skrifar úr
dqgleqq lifirni
]
ALLMARGIR hafa upp á síð-
kastið spjallað við „Velvak-
anda“ um útvarpið, og er það
reyndar engin nýlunda.
Sá háttur að láta þulina
kynna sig mælist mjög vel
fyrir meðal hlustenda og ber
vissulega að fagna þeirri ný-
breytni.
• Bylgjulengd
útvarpsins
Sjómaður einn hefur skýrt
„Velvakanda" frá því, að
bylgjulengd sú, sem Ríkisút-
varpið tók upp ekki alls fyrir
löngu — en varð síðan að
hverfa frá aftur — hafi að því
er sjómenn snertir gefizt mun
betur en sú gamla. Nefndi sjó-
maðurinn það m. a. máli sínu
til staðfestingar, að t. d. hefði
á hinni nýju bylgjulengd
heyrzt héðan bæði til Græn-
lands og Hamborsar.
„Velvakandi" verður að
vísu að skjóta því hér inn í,
að honum hafði einhverntíma
skilizt, að sjómenn hefðu flest
annað fyrir stafni en hlusta á
útvarp, þegar staðið væri við
á siðarnefnda staðnum! Hvort
sem það er rétt eða ekki er
hitt hinS vegar vissulega mjög
æskilegt, að íslenzkir sjómenn
geti sem víðast, lengst og oft-
ast hlustað á „Útvarp Reykja-
vík“ Það styttir þeim stund-
imar fjarri ættjörð og ást-
vinum. Og í því sambandi
skiptir að sjálfsögðu miklu
máli á hvaða bylgjulengd út-
varpað er.
Þetta snertir reyndar ekki
íslenzka sjómenn eina, því að
sums staðar úti um land eru
truflanir á núverandi bylgju-
lengd ærið miklar, eins og
oftlega hefur verið að vikið í
blaðaskrifum. — Niðurstaðan
verður því sú, að talsverð á-
stæða sé til að breyta um
bylgjulengd eða gera aðrar
ráðstafanir, sem að gagni
mega koma til lausnar á því
vandamáli, sem hér er við að
etja.
• Kynning dagskrár
Húsvíkingur hefur rætt við
„Velvakanda" um lestur út-
varpsdagskrárinnar, sem hann
telur fólk úti á landsbyggðinni
naumast eiga nægilega greið-
an aðgang að fyrirfram: „Þeg-
ar dagskrá næstu viku er les-
in, en það skeður kl. 13.15 á
fimmtudögum eða föstudög-
um,er allur þorri fólks að
vinna. Svo er dagskráin lesin
kl. 22.15 á kvöldin fyrir dag-
inn eftir og missi maður af
þvi, fær maður ekki að vita
um dagskrána fyrr en kl. 20
sama kvöldið og hún er flutt.
Við úti á landi getum ekki
gáð í blöðin, þegar við röbb-
um um, hvernig kvöldýi verði
bezt varið. Það væri því mik-
ill munur að fá dagskrána
lesna í hádegisútvarpi, áður
en við förum í vinnuna, svo
að við getum þá ráðstafað
kvöldinu."
Ekki er að efa, að dagskrár-
stjórar útvarpsins munu taka
þessa málaleitan Húsvíkings-
ins til athugunar.
• Ávallt reiðubúnir
f sambandi við umkvörtun
„Óánægðs símnotanda" hér í
dálkunum á dögunum, hefur
Bæjarsíminn beðið „Velvak-
anda“ að láta þess getið, að
starfsmenn símans séu að
sjálfsögðu nú sem áður reiðu-
múnir að koma til skjalanna,
þegar bilana verður vart.
Þurfa símanotendur aðeins að
hringja í síma 05 og skýra frá
því, hvernig bilunum eða
truflunum er háttað, og munu
starfsmennirnir þá gera sitt
til þess að allt komist í samt
lag sem skjótast.
ferð húsdýra, jarðvegsfræði,
jarðræktarfræði, jurta- og nús-
dýrasjúkdómum, skordýrafræði,
veðurfræði, tilraunafræði, land-
mælingum o. s. frv.
Mikilsvert er einnig að hafa í
huga, að nútíma landbúnaðarhá-
skólar leggja mikla áherzlu á
kennslu í meðferð, vinnslu, sölu
og dreifingu afurða, ekki ein-
ungis landbúnaðar, heldur og
sjávar.
Ef kennsla í ofangreindum
greinum á að geta veitt hlið-
stæða menntun og krafizt er fyr-
ir „Bachelor of Science“ gráðu I
öórum löndum, þarf sérmennt-
aða kennara í hverri grein. —
Kennararnir verða einnig að
vera starfandi við rannsóknir,
hver í sinni grein. Til þess að
háskólanum haldist á slíkum
mönnum, þarf hann að eiga kost
á velútbúnum rannsóknarstofum
og góðum bókasöfnum.
Háskóli, sem uppfyllti ofan-
greind skilyrði, yrði ákaflega dýr
í stofnun og rekstri. Sá vísir,
sem til er í landinu að fram-
haldsnámi i landbúnaðarvísind-
um, er fjarri því að uppfylla
þessi skilyrði.
Vegna fámennis þjóðarinnar,
og þess, að öll bændastétt lands-
ins telur aðeins um 6000 manns,
virðist okkur fráleitt, að íslend-
ingar hafi efni á að stofna sjálf-
stæðan landbúnaðarháskóla. Hins
vegar álítum við sjálfsagt, að há-
skólamenntun í landbúnaðarvís-
indum sé veitt á íslandi, og full-
nægi hún þörfum landsins fyrir
háskólamenntaða sérfræðinga í
landbúnaði, matvælaiðnfræði,
sölu og dreifingu matvæla o. s.
frv. —
í Reykjavík eru starfandi
stofnanir, sem hafa á að skipa
færustu mönnum þjóðarinnar í
hverri grein grundvallarfræð-
anna og í fjölmörgum hinna sér-
stöku greina landbúnaðarins og
framleiðslunnar í heild. Þessar
stofnanir eru Háskóli íslands,
Náttúrugripasafnið, Atvinnu-
deild Háskólans og Búnaðarfé-
lag íslands. Þær hafa yfir að
ráða beztu aðstæðum, sem völ er
á í landinu til kennslu og rann-
sóknarstarfa. Auk þess er bóka-
Frh. á bls. 15.