Morgunblaðið - 20.04.1960, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 20. apríl 1960
Sigurðtir iliagnússon hreppstjóri, áttræður:
„Ég var boðínn út
á hreppaskilaþingi’
SIGURÐUR Magnússon hrepp-
stjóri í Stykkishólmi á 80 ára
afmæli í dag. Starfsöm og löng
ævi og margt hægt að segja enda
hefir hann lifað mestu byltingar-
tíma sem orðið hafa á íslandi.
Man vel þau kjör sem æskufólk
fyrir aldamót var alið upp við
og erfiðleika og sigra sem þá
voru unnir. Væri fróðlegt fyrir
sagnritara að kynnast því sem
hann man og hefir séð um dag-
ana, enda minnið frábært. í ti'-
efni þessa dags kom mér til hug-
ar að fá Sigurð til að svara nokkr
um spurningum um liðinn tíma.
Ég veit að það er erfitt að velja
þær spurningar því af svo mörgu
er að taka og hvað á að taka og
hverju á að sleppa en í lítilli
grein verður að einskorða sig
mjög. Það fyrsta sem þú manst?
Ég man fyrst eftir mér fjögra
ára. Man það vel þegar móðir
mín lá banaleguna, og man það
að systir mín var þá tekin í fóstur
af Ragnhildi föðursystur minni
og ’Skúla úrsmið Eiríkssyni frá
Brúnum. Það var hann sem smíð-
aði galdralæsinguna fyrir koff-
orti því sem Eiríkur gaf Valde-
mar prins út í Danmörku. Enda
var Skúli þjóðhagasmiður. Af
föður mínum hafði ég ekkert að
segja. Man hann ekkert. En ég er
fæddur á ísafirði vorið 1880. Það
má segja að andað hafi kalt um
mig fyrsta ár tilverunnar því haf
ís og hörkur voru þetta vor sem
alkunna er. Móðir mín hét Guð-
björg Jónsdóttir, Marteinssonar
og var hann Húnvetningur, en
kona hans Kristín ættuð úr Döl-
um. Faðir minn var Magnús
Sigurðsson. Hann var sonur Sig-
urðar Gíslasonar á Ósi á Skógar-
strönd. Salvör hét kona hans
ívarsdóttir ættuð úr Dalasýslu.
Sigurður þessi var sonur séra
Gísla í Hítarnesi sem kallaður
var Glímu-Gísli. En kona hans
vár Ragnhildur Gottskálksdóttir
Jónssonar frá Stóra-Ási í Hjalta-
dal.
Það má segja að ég væri til
seinustu stundar hjá móður
minni því ég var tekinn upp úr
rúmi hennar látinnar. Einn
morgun er gömul kona sem leit
eftir mér og móður minni komin
inn í herbergið og vekur mig.Bið
ur hún mig að hafa ekki hátt og
bjóst ég við að það væri af því að
mamma svæfi, því ég sá hvítan
klút breiddan yfir ásjónu hennar.
Fór hún með mig fram í næsta
herbergi og klæddi mig þar og
leiddi mig svo við hönd sér inn í
næsta hús, en þar bjuggu Ágúst-
ína og Vedhólm veitingamaður,
en hann var fæddur í Viðvík við
Stykkishólm en sigldi til Dan-
merkur til smíðanáms og tók sér
þá þetta nafn Veðhólm. Hjá þeim
hjónum var ég svo og geri ég ráð
fyrir að þau hafi ætlað að taka
mig að sér en atvikin höguðu því
þannig að vegna fjárhagsörðug-
leika skrifaði hann til minnar
foreldrasveitar Skógarstrandar
og vildi fá einhverja meðgjöf, en
hreppsnefndin kaus heldur að fá
mig heim en greiða með mér til
ísafjarðar. Er ekki að orðlengja
það að ég var „boðinn út“ á
hreppsskilaþingi sveitarinnar og
var hæsta boðið frá Magnúsi
Márussyni frænda mínum áYtra-
Leiti 80 krónur yfir árið. Að
undirboðunum 70 og 75 krónum
var ekki sinnt átti ég Jóni Jóns-
syni hreppstjóra á Narfeyri að
þakka sem var vinur foreldra.
minna. og vildi velja mér þann
bezt stað sem hann áleit vera.
Til Magnúsar og konu hans
Jófríðar Hallsdóttur kom ég ár-
ið 1888 um vorið og var hjá þeim
til 25 ára aldurs.
Hvað er þér minnisstæðast frá
unglingsárum þínum?
Það er margt. En ég gleymi
aldrei förinni frá ísafirði. Um
morguninn vakti vinnukona
Veðholms mig og sagði mér að
ég ætti að flýta mér og koma með
Vedholm út í Lauru sem hann
ætlaði að leiðbeina út úr höfn-
inni. En gamli maðurinn hafði
oft látið mig fylgja sér eftir þeg-
ar hann leiðbeindi skipum. Það
þurfti ekki að hvetja mig en ein-
kennilegast fannst mér við þetta
að vinnukonan kom með vatns-
skál og þvoði mér vel í framan
og kom með ný föt sem ég skyldi
fara í. Þetta hafði ekki komið
fyrir áður. Þegar ég kom í eld-
húsið var Vedholm þar fyrir með
lítinn pinkil í hnjánum. Var það
ullarklútur sem ég átti hnýttur
saman í horn.
Við fórum um borð í skipið.
Hann tók til starfa en ég var á
gangi um dekkið og varð því
fljótlega kalt. Hann hafði oft áð-
ur sagt mér að ég mætti fara
niður í skipið og bíða þar til
hann kallaði en upp í brúna til
hans mátti ég aldrei koma. Ég
fer því niður á annað pláss. Þar
var hlýtt. Þar niðri var maður
sem ég kannaðist vel við og oft
hafði komið í veitingastofu
Veðholms. Hann rabbaði við mig
og bauð mér síðan appelsínur og
undi ég við að borða þær. Allt í
einu finn ég skipið hreyfast. Þá
fer ég upp á dekk og sé þá mér
til skelfingar að við e;um komnir
út á Prestabót og hafnsögubátinn
sá ég hvergi. Ég varð ær og hróp-
aði hástöfum í Veðholm sem auð-
vitað gegndi ekki. Kom þá þessi
maður sem ég hitti niðri en hann
hafði þá verið beðinn fyrir mig
og tók mig niður. Það var mikill
bardagi á milli okkar og sársauka
laust gekk þetta ekki fyrir sig.
Ég klóraði hann og man vel að
það blæddi úr andliti hans. Ég
brauzt um, ætlaði ekki að láta
mig. Þá komu tvær konur sem
voru á leið til Flateyjar og tóku
mig að -1- og var ég hjá þeim í
klefa þar til þ fóru ^ar á land.
Ég fann ekkert til sjóveiki á leið-
inni og mér er vel minnisstætt
morguninn sem við komum að
Elliðaey í blæja logni og glaða
sólskini. Kom þá bátur með
þrem mönnum frá Elliðaey, og
var hafnsögumaðurinn þar á
ferð, en hann bjó þar þá. Hann
hét Magnús og var giftur Ingi-
björgu ívarsdóttu. ömmusystur
minni. Strax og hann var kom-
inn um borð var haldið til Flat-
eyjar. Þar sem veðrið var svona
gott spókaði ég mig á dekkinu.
Mæti ég þá Magnúsi sem víkur
sér að mér og spyr mig að heiti.
Ég segi honum það og hver ég
sé. Fer þá gamli maðurinn ofan
í vasa sinn. Nær í tveggja krónu
péning og gefur mér. Þegar til
Flateyjar kom, komu margir bát-
ar að borði. Sumir til að flytja
fólk í land en aðrir til að flytja
vörur. Þegar báturinn rennir að
fer ég strax niður í hann og bið
um far í land og var hugsunin að
verzla eitthvað fyrir aurana sem
hafnsögumaðurinn gaf mér. Ég
átti að greiða 25 aura fyrir farið
Breiðfirðingafélagið
heldur sumarfagnað í kvöld í Breiðfirð-
ingabúð kl. 8,30.
Sala aðgöngumiða hefst kl. 8. Sími 17985.
STJÓRNIN.
771 sölu
4ra herb. íbúð á 3. hæð í Heimunum. fbúðin er
sérstaklega skemmtileg. Sér hiti. Útsýni yfir allan
bæinn. Lán tii 13 ára með 7 % vöxtum hvílir á eign-
inni.
FASTEIGNASALA
Áka Jakobssonar og Kristjáns Eiríkssonar
Sölum. Ólafur Ásgeirsson
Laugaveg 27 sími 14226 og frá 19—20,30
34087
jí land, en þegar ég var að enda
I við að semja um farið koma vel-
| gerðarkonur mínar að stiganum
’og kalla á mig og segja mér að
skipið standi svo stutt við að ég
megi ekki fara í land. Hins veg-
ar skuli þær senda mér síðar
eitthvað gott og varð því ekki af
ferðinni í land. Þær fóru síðan
í land í Flatey en gleymdu hér
ekki því með næsta bát fékk ég
frá þeim bréfpoka með.gráfíkj-
um o. fl. frá þeim.
Næst var haldið til Stykkis-
hólms og lagst inn á Sundi eins
og þá var títt. Strax og skipið
var lagzt komu bátar úr landi.
Ég sé að þar kemur einn bátur
með tveimur mönnum og þegar
hann kemur nær þekki ég annan
manninn og var það Lárus Lár-
usson bróðir Rögnvaldar skipa-
smiðs en honum var ég kunnugur
frá ísafirði. Ég varð glaður við
að sjá han. Hann kvaðst vera
kominn að taka á móti mér og
flytja mig upp á Skógarströnd.
Fyrst var farið í land í Stykis-
hólm því vegna sjávarfalla varð
að bíða þar til kvölds. Mitt fyrsta
verk var þar að fara inn í næstu
búð og verzla fyrir peninginn
sem Flateyingar urðu af og
keypti ég mér sjálfskeiðing og
blýant og eitthvað annað mun ég
hafa keypt líka.
Ferðina upp á Skógarströnd
man ég lítið, enda svaf ég mikið
af leiðinni. Var því orðið kalt er
ég kom að Ósi. Þá bjó þar Guð-
björg Stefánsdóttir með börnum
sínum og þótti henni ég illa bú-
inn og gaf mér nýja vettlinga.
Hestur Lárusar beið þarna á Ósi
og reiddi hann mig fyrir framan
mig heim að Leiti en farangur-
inn var fyrir aftan hnakkann.
Ekki var fyrirferðin meiri. Mikið
hafa þetta verið harkalegur að-
ferðir að láta þig svona út í skip
á ísafirði. Það þótti mörgum. En
ég hygg að þetta hafi verið bezta
aðferðin því ég heffei sjálfsagt
orðið erfiður og átt bágt með að
skilja við Veðholm og konu hans
því þau voru mér bæði einstak-
lega góð. Ég veit líka að þau
hefðu ekki síður átt bágt með að
kveðja mig.
Hvernig voru viðtökurnar á
Skógarströndinni?
Þær voru góðar. En mér þótti
mjög sárt að skilja við Lárus, en
hann lofaði að hann skyldi oft
koma til mín og það efndi hann.

En 1. árið mitt á Ytra-Leiti var
erfitt. Ég fór oft einförum og það
var þungt yfir mér og það svo
að fóstra mín hafði orð á þessu
og leiddi mér fyrir sjónir hversu
skaðlegt þetta væri heilsu minni.
Hún reyndi það sem hún gat til
að hafa sín góðu áhrif. Eftir ár-
ið komu svo þau skilaboð til
hreppsnefndarinnar frá Magnúsi
í Elliðaey að hann myndi vilja
taka mig til sín meðgjafarlaust.
Vildi ég þá ekki fara frá Leiti og
endaði það með því að þau hjón-
in, fóstra mín og fóstri, komu sér
saman um að ég yrði þar áfram
án meðgjafar. Ég var þar svo til
25 ára aldurs og má segja að ég
hafi að einhverju leyti goldið
fósturlaunin því þeim vann ég
svo sem manndómur leyfði.
Níu ára og til fimmtán ára ald-
urs sat ég hjá ánum á sumrin og
kunni ég vel við það starf, þó
mér leiddist fyrsta daginn því ég
var hræddur við huldufólkið, og
útilegumenn, þó bættist það upp
síðar, því allur ótti hvarf eftir
fyrsta daginn.
Hjásetutíminn á fjölmargar
góðar minningar í huga mínuiji,
þvi hjásetuplássið var uppi í
fjalli þar sem ég sá yfir Breiða-
fjörðinn, eyjar og sund. Hefði
verið gaman að rifja það upp þó
síðar verði
Þegar ég var 16 ára fór ég
fyrst á sjó. Reri ég þá haust-
vertíð í Elliðajy hjá Guðmundi
Guðmundssyni frá Ósi. Upp frá
þ.ví var ég á sjó meira og minna
á hverju ári þar til -w ---- 32
ára. Sum árin var ég ekki nema
tvo már-uði heima af árinu. Þá
reri ég undir Jökli að vetrinum
hjá sama formanni og í Elliðaey
I
og var það um aldamótin. En að
sumrinu til sjós á skútum en um
haustið var ég svo í ketflutning-
um á Hvammsfirði. Fyrst fór ég
á skútu þegar ég var 17 ára. Var
það Pálminn og var skipstjóri
Steinþór Magnússon frá Elliðaey.
Þegar hann hætti fór ég á skútu
til Jóns Lárussonar síðar bónda
að Gröf í Eyrarsveit. Hjá honum
var ég þar til hann fór að búa
þar. Eftir það var ég með Oddi
Valentínussyni á ýmsum skipum.
Ég gifti mig 1908 Ingibjörgu
Daðadóttur Daníelssonar frá
Dröngum. Ég átti tvö ár heima í
Reykjavík áður en ég fór að búa
í sveit. Var ég þar á vertíð að
vetrinum fyrst með Ingólfi Lár-
ussyni á skútu sem Haffari hét
og Sigurður í Görðunum átti.
Hinn veturinn hjá Duus á skipi
sem Keflavík hét og var skip-
stjóri þar og Egill Þórðarson frá
Ráðagerði.
Við fluttumst svo frá Reykja-
vík að Leiti á Skógarströnd og
byrjuðum þar búskap á i/3 af
jöfðinni á móti fóstra mínum. Þar
vorum við eitt ár og fluttumst að
Setbergi í sömu sveit, en á þess-
um árum voru efnin lítil og varð
ég því að leita mér atvinnu ann-
ars staðar. Fór ég því suður í
atvinnuleit. Gekk til Borgarness.
Ég hafði lengi haft augastað á
að komast á togara, en það var
ekki auðsótt mál þá en eftirsótt
mjög. Komst ég loks á togara í
gegnum kunningsskap. Var það
enskur togari sem Elías Stefáns-
son útgm. hafði á leigu. Var Hró-
mundur Jósefsson fiskiskipstjóri
á honum. Tvo vetur var ég á
togara með Hrómundi. Var kaup-
ið þá 70 kr. á mánuði og lifrar-
hlutur. Lifrartunnan var þá á 9
krónur. Var því ekki eins feitan
gölt að flá þarna eins og á skút-
unum ef vel gekk. Vinnan var
erfið. Mikið að gera og lítið um
svefn. Mér féll vel vinnan á tog-
urunum og geri ég ráð fyrir að
ég hefði ekki orðið bóndi í sveit
ef ég hefði komizt á togara fyrr.
Ég var svo lánssamur á öllum
mínum sjómannsárum að eiga á-
gæta yfirmenn.
1915 fluttumst við hjónin að
Kársstöðum í Helgafellssveit og
þar bjuggum við til ársins 1937
að við hættum búskap. Fluttum
við eitt ár austur í Fljótshlíð.
Til Stykkishólms komum við
sumarið 1938 og þar höfum við
áft heima síðan.
Þú hefir fengist við smíðar,
Sigurður. Hefirðu nokkuð lært?
Nei, ég fór til Þingeyrar þeg-
ar ég var 25 ára og ætlaði mér
að læra smíðar hján Jónasi Jón-
assyni snikkara, en ég var ekki
nema stuttan tíma hjá honum.
Það var lítið við að vera þar
þá og lauk því ekki námi. En
þetta hjálpaði mér mikið.
Sigurður Magnússon hefur
mörgum trúnaðarstörfum gegnt
um dagana, setið í hreppsnefnd,
skattanefnd og síðustu 13 árin
hefur hann verið hreppstjóri í
Stykkishólmshreppi. Allt sem
hann hefur fengizt við, hefir hann
leyst með ágætum af höndum.
Samvizkusemi hans er einstök
og dugnaður við hvað sem er.
Minnið er gott og gaman. að heyra
hann segja frá liðnum dögum.
Eins og áður segir, er hann
kvæntur Ingib/örgu Daðadóttur,
hinni ágætustu konu, dóttur
Maríu Andrésdóttur og Daða
Danielssonar. María varð 100 ára
í fyrra, og dvelur hjá þeim hjón-
um.
Sigurður og Ingibjörg eignuð-
ust 5 dætur og eru 4 á lífi. María,
gift Sigurði Tómassyni bónda að
Barkarstöðum í Fljótshlíð. Aðal-
heiður gift Stefáni Siggeirssyni
afgreiðslumanni í Stykkishólmi
og búa þau Ingibjörg og Sig-
urður hjá þeim. Ágústa gift Bald
vin Ringsted tannlækni á Akur-
eyri, Guðbjörg ljósmóðir á fæð-
ingardeildinni í Reykjavík. Jó-
fríði misstu þau uppkomna, en
hún var gift Bjarna Sveinbjörns-
syni sjómanni í Stykkishólmi.
Árni Helgason