Morgunblaðið - 20.04.1960, Side 13

Miðvikudaerur 20 apríl 1960
MOPnrwrtT A fílÐ
13
Milljón gestirí Þjóðleikhúsinu á 10 árum
Mest aðsókn
að gaman-
leik um og
óperum
F R Á því að Þjóðleikhúsið
tók til starfa hinn 20. apríl
árið 1950 hefur það sýnt 85
leikrit, 13 óperur og óperett-
ur, 6 balletta, þar af tvo ís-
lenzka, og flutt 14 erlenda
gestaleiki, bæði óperur, leik-
rit og balletta. Samtals hafa
verkefni Þjóðleikhússins á
þessum 10 árum verið 118.
Tala leikhúsgesta frá upp-
hafi til þessa dags er 973
þúsund manns, þar af tæp-
lega 35 þúsund manns úti á
landi og 1458 erlendis.
Þessar upplýsingar gaf
Guðlaugur Rósinkranz, þjóð-
leikhússtjóri, Morgunblaðinu
meðal annars, er það hitti
hann að máli í gær og ræddi
við hann um starfsemi Þjóð-
leikhússins í tilefni af 10 ára
afmæli þess.
Þjóðleikhús íslendinga
2129. sýning
Leikhúsið minnist í kvöld 10
ára afmælis síns með frumsýn-
ingu á Skálholti eftir Guðmund
Kamban. Er það 2129. sýning
leikhússins frá upphafi. Þar af
hafa 155 verið úti á landi í flest-
um bæjum og kauptúnum lands-
ins og þrjár erlendis, tvær í Kaup
mannahöfn og ein í Öslo.
Eftir efni og þjóðerni skiptast
leikrit þau, sem leikhúsið hefur
sýnt, þannig, að sýnd hafa verið
22 íslenzk leikrit, þar af 12 ný.
Af hinum íslenzku leikritum
hafa verið fimm gamanleikir. Þá
hafa verið sýnd 35 erlend leik-
rit alvarlegs efnis og 29 erlendir
gamanleikir.
Erlendir leikstjórar og hljóm-
sveitarstjórar hafa verið 11,
meðal þeirra einhverjir þekkt-
ustu leikstjórar Evrópu, svo sem
prófessor Rott frá Vín, Sven
Aage Larsen frá Kaupmanna-
höfn, prófessor Firner frá Vín
og Walter Hudd frá London.
Guðlaugur Rósinkranz þjóð-
leikhússtjóri: — Leikarar
eru sízt verri viðskiptis en
' iVrir nieiin.
Af erletndum gestum, sem
komið hafa fram á sýningum leik
hússins, má nefna Poul Reumert
og söngkonurnar Hjördísi Schön-
berg, Stinu Brittu Melander og
Ulla Sallert. Ein þekktasta er-
lenda leikkonan, sem komið hafa
fram á sviði Þjóðleikhússins, er
Tore Segelcke frá Noregi.
Af íslenzkum gestaleikurum,
sem lengi hafa starfað erlendis
og getið sér þar gott orð, má
nefna Stefán íslandi, Einar
Kristjánsson, Önnu Borg, Maríu
Markan, Guðrúnu Á. Símonar og
Þorstein Hannesson, sem öll hafa
komið fram á sýningum eða
hljómleikum Þjóðleikhússins.
Þverskurður
af leikbókmenntum
— Hvað viljið þér segja um að-
sóknina að einstökum leikritum
og sýningum?
— Leikhúsið hefir leitast við
að sýna þverskurð af leikbók-
menntum heimsins, eftir því sem
tími og kraftar hafa hrokkið til.
Það hefir sýnt jöfnum höndum
erlend og innlend leikrit alvar-
legs efnis og gamanleiki og óper-
ur. Reynslan hefur sýnt, að að-
sókn hefur verið mjög dræm að
leikritum alvarlegs efnis, hvort
sem þau hafa verið erlend eða
islenzk. Þannig sóttu til dæmis
aðeins 1528 manns sýningar á
„Konu ofaukið“ eftir Sönderby
og 1868 sýningar á Júlíusi Sesar
eftir Shakespeare, svo nefnd séu
tvö erlend leikrit alvarlegs efn-
is.
Aðsóknin að íslenzkum leik-
ritum alvarlegs eðlis er sízt meiri.
Þannig sóttu til dæmis 1205
manns sýningar á „Spádómnum“
eftir Tryggva Sveinbjörnsson og
og 1893 sóttu sýningar á „Haust“
eftir Kristján Albertsson.
Það íslenzkt leikrit, sem lang-
samlega mest aðsókn hefur verið
að, er íslandsklukkan eftir Hall-
dór Kiljan Laxness. Sýningar á
því leikriti sóttu 33 þúsund
manns.
Mest aðsókn
að gamanleikum
Ef athuguð er aðsóknin á er-
lendum gamanleikjum, kemur
hins vegar þetta í ljós: Sýningar
á Tópasi urðu 105 og sóttu það
rúmlega 34 þús. manns. „Fædd
í gær“ sóttu rúmlega 18 þúsund
manns og Kardemommubæinn
hafa til þessa séð rúmlega 24
þús. manns.
Ef við lítum svo á aðsóknina
á óperettunum, þá verður auð-
sætt að aðsókn að þeim er alla
jafna mjög mikil. Þannig sóttu
til dæmis 18605 sýningarnar á
Rigoletto, Kátu ekkjuna sáu
18295 og Rakarann í Sevilla
17685.
Fjárhagurlnn er góður
— Hvað viljið þér svo segja
um fjárhagsafkomu leikhússins á
þessum fyrsta áratug starfsemi
þess?
— Það er mí* skoðun, segir
Þjóðleikhússtjóri, að rekstur leik
hússins hafi á þessum fyrsta ára-
tug gengið vel og fjárhagsafkoma
þess sé nú góð. Frá upphafi hafa
aðgöngumiðar verið seldir fyrir
35,6 millj. króna. Leikhúsið kost-
aði upphaflega 21,2 millj. kr. með
nauðsynlegum búnaði. Bygging
þess byrjaði eins og kunnugt
er árið 1930. Leikhúsið skuldar
í dag rúmlega 1 millj. kr. af bygg
ingarkostnaði sínum.
— Hve mikinn styrk hefir leik-
húsið fengið frá opinberri hálfu,
síðan það hóf rekstur sinn?
— Það hefur fengið hluta af
skemmtanaskatti 35—50%. Sl.
tvö ár hefur það fengið 50% af
skattinum. Námu tekjur leik-
hússins af honum á sl. ári 3,2
millj. kr. Er það eini styrkurinn,
sem leikhúsið fær frá hinu opin-
bera.
í þessu sambandi má minna
á það, að Konunglega leikhúsið
í Kaupmannahöfn fær 11 millj.
danskra króna í styrk á ári.
Á síðastl. ári vai>ð 420 þús. kr.
rekstrarhagnaður af rekstri leik
hússins. Hefur þá að sjálfsögðu
verið reiknað með styrknum,
sem það fær af> skemmtanaskatti.
— En hefur ekki stundum
orðið halli á rekstrinum?
— Jú, mestur halli á einu ári
hefir orðið 750 þús. krónur. Það
var árið 1958.
Leikhúsið fékk nokkur ár sér-
staka fjárveitingu frá Alþingi til
þess að mæta rekstrarhalla sín-
um. En ég geri mér vonir um,
að við séum nú komnir yfir
aðalerfiðleikana.
Farið fram úr
björtustu vonum
— En yfirleitt finnst yður
reksturinn hafa gengið vel?
— Já, ég tel að starfsemi leik-
hússins hafi farið fram úr björt-
ustu vonum. Sjálfur verð ég að
viðurkenna að ég hafi litla
reynslu af leikhússtjóm. Eitt
fyrsta verk mitt, eftir að ég hafði
tekið við stjórn hins nýja leik-
húss, varað afla mérmargvíslegra
upplýsinga hjá leikhússtjórun-
um á Norðurlöndum. Mér er það
mikil ánægja að geta sagt frá því,
að þeir hafa ávallt verið boðnir
og búnir til hverskonar hjálpar
og aðstoðar við hið íslenzka Þjóð
leikhús. ’Samstarfið við þá hefur
frá byrjun verið hið ánægjuleg-
ásta.
Hér innan leikhússins hefur
sámstarfið einnig verið hið
ákjósanlegasta. Er óhætt að full-
yrða að aldrei hafi komið til al-
varlegra árekstra milli stjórnar
leikhússins og samstarfsmanna
þess, hvort heldur eru leikarar
eða aðrir.
Gott að lynda við leikara
— Þér teljið þá ekki sérstak-
lega erfitt að lynda við leikara?
— Nei, því fer víðs fjarri.
Þeir eru vissulega ekki verri við-
skiptis en aðrir menn. Það hefur
einnig verið mikils virði að and-
að hefur mjög hlýtt frá
almenningi til leikhússins. Á
starfsemi þess hefur ríkt mikill
áhugi.
Það er mjög ánægjulegt,
segir Þjóðleikhússtjóri, að með
starfsemi Þjóðleikhússins skapaU
ist hér aðstaða til þess að sýna
bæði óperur og listdans. Hefur
leikhúsið, eins og áður er sagt,
sýnt 13 óperur og óperettur, aS
langsamlega mestu leyti með is-
lenzku listafólki.
í listdansskóla leikhússins eru
nú um 200 nemendur og 10 í leik—
listarskólanum.
Það þótti djarft, þegar leik-
húsið réðist fyrst í að sýna söng-
leiki. En það var mikill sigur
fyrir það, hversu vel fyrstu
óperusýningamar tókust.
Nýjungar
í leikbókmenntum
Um val leikrita vil ég aðeÖM
segja það, að það hefur veriS
reynt að velja þau þannig, aS
islen?kir leikhúsgestir geti fylgzt
með nýjungum í leikbókmennt-
um heimsins. Það þarf oft tölu-
verða áræðni til þess að taka ný
verk til sýningar. En það er nauS
synlegt að gera það. Ella er hætt
við stöðnun.
Listahátíðin gagnrýnd '
— Hafið þér ekki orðið var við,
að hin fyrirhugaða listahátiS
leikhússins hljóti gagnrýni meðal
almennings, og sé talin bera vott
um óþarfa eyðslu og óhóf?
— Jú, ég viðurkenni að lista-
hátíðin er dálítið djörf, en ég
vona að hún takist vel og beri
sig fjárhagslega. Útgjöldin af
þessum hátíðahöldum munu þvi
aldrei leggjast á almenning. Hún
á algerlega að standa undir sér
sjálf.
— En kostar þetta ekki nokkra
gjaldeyriseyðslu?
— Gjaldeyriseyðsla leikhúss-
ins hefur undanfarin ár numið
um 250 þús. kr. á ári. Gétur það
oaumast talizt mikil gjaldeyris-
eyðsla, þegar um er að ræða
millj. kr, veltu á ári.
— Hvað vilduð þér svo segja
um framtíðina?
— Ég er bjartsýnn á framtíð
Þjóðleikhússins, segir Þjóðleik-
hússstjóri. Leikhúsið er búið að
ná rótfestu. Fólkið leitar hingað
sér til andlegrar uppbyggingar
og skemmtunar. Aðsóknin að
sýningum leikhússins er orðin
mjög jöfn. Við gerum okkur að
vísu ljóst, að margt fólk óskar
eftir meiru af léttum leikritum.
En það er ekki hægt að elta full-
komlega smekk aimennings.
Þess vegna reynir leikhúsið að
iramh. á bls. z3.
Rætt við Guðlaug Rósirikranz
þjóðleikhússtjóra um 10 ára
starfsemi leikhússi/is