Morgunblaðið - 28.04.1960, Side 6

6
MORCVTSBL ifílfí
Flmmtudagnr 28. apríl 1960
Carmina Burana
ÞAÐ var myndarlegur hópur
manna og kvenna, sem lagði fram
sinn skerf til að fagna 10 ára af-
mæli Þjóðleikhússins með flutn-
ingi tónverksins Carmina Burana
sl. laugardagskvöld og sunnudag.
Þar áttu hlut að máli Þjóðleik-
húskórinn, söngsveitin Fílharm-
onía og Sinfóníuhljómsveit fs-
lands undir stjórn dr. Róberts
Abrahams Ottóssonar, ásamt ein-
söngvurunum Þuríði Pálsdóttur,
Þorsteini Hannessyni og Kristni
Hallssyni, alls um 120 manns, og
mun ekki í annan tíma hafa verið
fjölmennara á sviði Þjóðleikhúss
ins.
Þýzka tónskáldið Carl Orff
(f. 1895) samdi þetta verk 1937,
og var það fyrsta verk hans, sem
náði verulegri útbreiðslu. í því
er frumstaeður kraftur og fersk-
leiki, það er snilldarlega frá
gengið í hendur hljómsveit og
söngfólki og verður fyrir þá sök
afar áheyrilegt og á köflum svo
bráðskemmtilegt, að sá maður
hlýtur að vera dauður eða alveg
heyrnarlaus, sem ekki hrífst af
gáska þess og lífsþrótti.
Hinu verður' ekki neitað, að
verkið ristir ekki ýkja djúpt.
Margar hugmyndir tónskáldsins
eru næsta hversdagslegar og frá-
gangur þeirra að sama skapi í-
'burðarlítill um allt nema hljóð-
fallið, sem oft gefur fátæklegri
hugmynd óvenjuferskan blæ, og
hinn ytri búnað í hendur hljóð-
færaleikara og söngfólki, sem
áður var vikið að, — þar eru
engin listbrögð spöruð. — End-
urtekningar eru afarmiklar, og
er það í senn veikleiki verksins
og styrkur: úrvinnsla stefja og
lífræn framvinda er engin, en
allir drættir og form mjög skýrt
mótuð. Verkið er byggt eins og
mósaík-mynd, — hver steinn get
ur losnað úr tengslum við mynd-
ina, ef nálægt er skoðað. Þó er
myndin annað og meira en safn
þeirra steina, sem í hana er raðað
— hún er samstæð heild. And-
stæður þær eða samstilling, sem
skapast við niðurröðun stein-
anna, gefa myndinni spennu og
reisn, sem ekki býr í efniviði
hennar sjálfum. í þessu felst á-
hrifamáttur Carmina Burana.
Það kann að virðast, að tón-
verk, sem svo auðveldlega smýg-
ur í eyru hlustenda, geti ekki
gert ýkja strangar kröfur til flyt
jenda. Hér er því þó — sem oftar
— öfugt farið. Carmina Bur-
ana er vandmeðfarið verk,
sem krefst ýtrustu ná-
kvæmni og fyllsta öryggis
af öllum, sem hlut eiga að
máli, þótt mest hvíli að sjálf-
sögðu á stjórnandanum. Eitt hik-
andi inngrip eða örlítill slapp-
leiki í hljóðfalli geta stórskemmt
heildaráhrif verksins. Hér var
ekki um slíkt að sakast. Stjórn-
andinn, dr. Róbert Abraham
Ottósson, leysti þessa erfiðu
prófraun af hendi með hinni
mestu prýði. Hann dró skýrt
fram beztu eiginleika verksins,
þrótt þess og ferskleika, og heild
armynd þess varð skýr í hönd-
um hans. — Einsöngvararnir létu
ekki sitt eftir liggja, en þar
reyndi mest á Þorstein Hannes-
son, sem skilaði ágæta vel erfiðu
og mjög óvenjulegu hlutverki. —
Kórarnir tveir stóðu hvor and-
spænis öðrum á sviðinu og voru
vel samstilltir, þegar þeir sungu
saman, en mátti ekki á milli sjá,
hvor hafði betur, þegar sungið
var „í kapp“. Það verður naum-
ast gert upp á milli þeirra, og
hefir söngsveitin Fílharmonía
farið vel af stað, þar sem þetta
var frumraun hennar. Sinfóníu-
hljómsveitin gerði sínum hluta
óaðfinnanleg skil.
í heild voru tónleikar þessir
mjög glæsilegir og munu hafa
komið mörgum á óvart. Vera
kann, að einhverjir hafi sótt þá
mest af þeirri ástæðu, að þeir
vildu ekki láta slíkan viðburð
fram hjá sér fara, þótt þeir væru
uggandi um, að svo nýlegt tón-
verk mundi vera tyrfið og tor-
skilið, og boðskapur þess — ef
einhver væri — mundi naumast
ná til þeirra. Þeir munu hafa
sannfærzt um annað. Carmina
Burana nær umsvifalaust eyrum
hvers manns og leggur engar tor-
ráðnar gátur fyrir áheyrendur
sína. Það er áreiðanlegt, að hér
leiddist engum.
Um leið og ég óska Þjóðleik-
húsinu ti lhamingju með þessa
tónleika, vil ég beina til þess
þeim tilmælum, að verkið verði
flutt enn einu sinni að minnsta
kosti, svo að fleirum en orðið
er gefist kostur á að njóta þeirr-
ar ágætu skemmtunar, sem það
hefir að bjóða.
J. Þ.
Fulltrúar 22000
flugmanna á fundi
DAGANA 22. til 29. marz sl. var
háð í Istanbul 15. ársþing alþjóða
félagssamtaka atvinnufllgmanna.
Þingið sat fyrir hönd Félags ísL
atvinnuflugmanna Ragnar Kvar-
an, flugstjóri hjá Loftleiðum.
Samtök þessi sem voru stofn-
uð árið 1948 hafa innan vébanda
sinna 37 félög starfandi atvinnu-
flugmanna með um 22.000 með-
limum, sem lætur nærri að séu
% hlutar allra atvinnuflugmanna
heims. Einnig sátu þingið áheyrn-
arfulltrúar stéttarfélags flug-
manna Sovétríkjanna. Félag ísl.
atvinnuflugmanna, en meðlimir
þess eru 52, hefur átt aðild að
samtökum þessum síðan 1956. For
seti þeirra er Bandaríkjamaður-
inn Clarence Sayen.
Segja má í stuttu máli, að hlut-
verk Alþjóðasambands atvinnu-
flugmanna sé tvíþætt, en það er,
að gæta sameiginlegra hagsmuna
Viti á Hvalbak
er mikil nauðsyn
Ur ræðu Einars Sigurðssonar með
frumvarpi sinu um vitabyggingu

EINAR Sigurðsson fylgdi á
dögunum úr hlaði á Alþingi
frumvarpi sínu um að viti
verði reistur á Hvalbak fyrir
Austurlandi.
1 upphafi ræðu
sinnar minntist
Einar Sigurðs-
son þess, að sú
hefði verið tíð-
in, að siglingar
hefðu verið
hvað mestar til
Austurlands af
öllum lándshlut-
um og þar verið
blómlegt atvinnulíf til lands og
sjávar. Fiskveiðar þar úti fyrir
hefðu verið miklar, en fiskur á
þeim slóðum líka gengið einna
fyrst til þurrðar, m. a. fyrir
ágang erlendra veiðiskipa, sem
áttu þangað skemmst að sækja
til veiða hér við land.
1 fjölfarinni siglingaleið
Af miðunum fyrir Austur-
landi væri Hvalbalrur nú kunn-
astur með þjóðinni. Samnefnt
sker, sem liggur um 17,8 sjómíl-
ur frá landi, væri grunnlínu-
punktur, og á meðan landhelgin
hefði verið 4 mílur, hefði verið
hægt að toga fyrir innan Hval-
bak, enda þótt 4 mílna landhelgi
hefði verið umhverfis hann. Nú
væri þetta svæði að sjálfsögðu
friðað fyrir togurum.
Þar sem Hvalbakur væri á
hinn bóginn í fjölfarinni sigl-
ingaleið, væri skerið hættulegt
sjófarendum. Vitað væri um slys
þar, en hin væru þó sjálfsagt
fleiri, sem enginn vissi um og
sjórinn hefði máð út öll vegs-
ummerki um.
„Það er því míkil nauðsyn“,
sagði ræðumaður, „að koma
þarna upp vita, ljósvita og
hljóðvita. Mjög nauðsynlegt
væri, að hafa þarna afdrep
fyrir skipbrotsmenn, talstöð
og ennfremur nokkurn mat-
arforða".
Viti og skipbrotsmannaskýli
Þá gat Einar Sigurðsson þess,
að skerið, sem er lágt en þó
nokkuð stórt um sig, væri eitt af
fjarlægari skerjum við ísland.
Mannvirki þar væri því ákjósan-
legt til þess að undirstrika sem
bezt umróðarétt íslendinga yfir
fiskveiðilandhelginni.
„Allir sjófarendur myndu
mjög fagna því, að góður viti,
sem jafnframt væri skipbrots-
mannaskýli, yrði reistur á Hval-
bak og það sem fyrst“, sagði
þingmaðurinn að lokum.
Fleiri tóku ekki til máls um
frumvarpið og var því að ræðu
Einars Sigurðssonar lokinni vís-
að til 2. umræðu og sjávarút-
vegsnefndar.
skrifar úr
daglegq iífínu
3
Handbók stúdenta •Mikilvægt_mál>
Ekki alls fyrir löngu kom út
ný Handbók stúdenta. Er
það þriðja útgáfa, en hand-
bók fyrir stúdenta var fyrst
gefin út árið 1936 og síðan
1948. Var önnur útgáfan orð-
in úrelt um margt, enda
tvennir tímar nú og fyrir
meira en 10 árum. Þar við
bættist svo að bókin var hvar
vetna uppseld og máttu stúd-
entar því leggja sig mjög í
framkróka, til að hafa upp á
bókinni og þeim fróðleik
hennar, sem tímans tönn hafði
ekki gert gagnslausan. Með
hinni nýju útgáfu Handbókar
stúdenta var því, eins og öll-
um má ljóst vera, bætt úr
mjög brýnni nauðsyn.
Það er öllum almenningi
litlu síður en stúdentum sjálf-
mu mikilvægt mál, að greið-
ur aðgangur sé að upplýsing-
um um nám hér og erlendis.
Þjóðinni í heild er það vissu-
lega til góðs, að sem flestir
einstaklingar hennar komist
á rétta hillu. Og velferð ein-
staklinganna sjálfra getur
verið gjörsamlega undir því
komin, að svo megi verða. —
Strax af þeirri ástæðu er hér
um mikið nauðsynjamál að
ræða.
• Fénu sé vel varið
Annað atriði, sem *vo
má einnig hafa í huga, er sú
staðreynd, að á hverju ári er
miklu fé varið af opinberri
hálfu stúdentum og öðrum
námsmönnum til styrktar. —
Flestir eru sammála um, að
því fé, sem notað er til upp-
fræðslu þeirrar kynslóðar,
sem við á að taka í þessu
landi, sé síður en svo á glæ
kastað. Þvert á móti sé því
vel varið. En þess verður á
hinn bóginn að krefjast, að
það sé ekki misnotað, heldur
í öllum tilfellum hagnýtt á
sem allra hagkvæmastan hátt.
Á þessu ári er gert ráð
fyrir, að úr ríkissjóði verði
greiddar nær 6,6 milljónir
króna til styrktar íslenzkum
námsmönnum erlendis og við
Háskóla íslands. Er þessi upp
hæð nú mun hærri en áður,
ekki hvað sízt vegna þeirrar
hækkunar á námskostnaði er-
lendis, sem gengisbreytingin
olli.
• Ánægjulegur
skilningur
Það er von allra, að bæði
þessi fjárveiting og aðrar, sem
til íslenzkra námsmanna
ganga, megi koma að sem
allra mestu gagni, landi og
lýð til farsældar. Að því stuðl
ar vissulega hver sú fræðsla,
sem veitt er um námsmögu-
leika og aðstæður hér heima
og erlendis. Það er ánægjulegt
til þess að vita, að stúdentar
sjálfir skuli hafa sýnt skiln-
ing sinn á þessu mikilvæga
máli með svo raunhæfum
hætti, sem umrædd útgáfa
Handbókar stúdenta felur í
sér, en það mun einmitt vera
Stúdentaráð Háskólans, sem
haft hefur forgöngu um út-
komu bókarinpar.
flugmannastéttarinnar á allan til
tækan hátt, annarsvegar í tækni-
legu og hinsvegar í kjaralegu og
félagslegu tilliti.
Hin félagslegu störf samtak-
anna hafa einkum beinzt að öfl-
un og miðlun upplýsinga um
kaup og kjör flugmanna í hinum
ýmsum'löndum í samræmingar-
skyni, samræmingu slysa og
skírteinistrygginga, aðstoð við
aðildarfélög, sem í vinnudeilum
eiga o. s. frv.
1 kjaramálum telja flugmenn
sig eiga nokkra sérstöðu meðal
annara stétta þjóðfélagsins m .a.
vegna hinnar tiltölulegu stuttu
starfsæfi þeirra og svo vegna
hins, hversu lítið má út af bera
með líkamshreysti þeirra, en al-
kunnugt er, að flugmenn verða
tvisvar á ári að gangast undir
mikiu mun strangari læknisskoð-
amr og hæfnispróf en nokkur
önnur þjóðfélagsstétt.
Því skal ekki neitað, að al-
þjóðasamtök flugmanna áttu sér
erfitt uppdráttar fyrst í stað gagn
vart flugfélögum, flugmálastjórn
um hinna einstöku ríkja og al-
þjóða flugmálastofnuninni,
ICAO. Á síðari árum hefur sam-
tökunum m’jög vaxið fiskur um
hrygg, Eiga þau einatt sérfróða
fulltrúa í ýmsum starfandi nefnd
um ICAO, sem hefur í sívaxandi
mæli fært sér í nyt hina ein-
stæðu tæknilegu reynslu þeirra.
A þjóðlegum vettvangi er sam
starfinu vða ábótavant og hirða
flugmálastjórar einstakra ríkja
lítt um að leita tæknilegs álits
flugmannastéttarinnar.
Flugmenn hafa frá öndverðu
gert sér ljósa grein fyrir því,
hver áhrif þreyta hefur á dóm-
greind, viðbragðsflýti og al-
menna hæfni við flugstörf. Regl-
ur einstakra ríkja um mestan
flugstundafjölda flugmanna án
hvíldar eru mjög á reiki, og sums
staðar alls ekki til af hálfu hins
opinbera, og þótt nokkuð for-
svaranlegar reglur séu víða til,
eru dæmi til þess að gefnar séu
frá þeim hinar fáránlegustu und-
antekningar. Þetta hefur verið
eitt af meiriháttar baráttumálum
samtakanna og hefur nú verið
leitað fulltingis alþjóða vinnu-
málastofnunarinnar í Genf, ILO.
Löngum hafa flugmenn í flugi
landa milli reynt að fá skorið úr
þjóðarlegum vandamálum um
réttarstöðu í loftinu. Örfá ríki
hafa á eindæmi sett lög þess efn-
is að flugstjóra sé skylt að ann-
ast réttargæzlu, meðan á flugi
stendur, en hjá allflestum rikj-
um eru engin slík lög til, eða
ófullkomin eða engin fluglög yf-
irleitt. Hafa flugmenn krafizt
þess, að flugstjóri fái samskonar
völl og skipstjóri um borð í skipi
sínu á úthafinu
Loks má hér drepa á nýtt
vandamál, sem nú er á döfinni, en
það er geislavirkni í háloftun-
um af völdum kjarnorkuspreng-
inga stórveldanna. Eru rann-
sóknir í þessum efnum á byrjun-
arstigi.
Flugvallarmál Reykjavíkur eru
nú mjög á döfinni. Af flugtækni-
legum og öryggislegum ástæðum,
sem ekki skulu raktar frekar að
sinni, er það rökstudd skoðun
og stefna Félags ísl. atvinnuflug-
manna að flytja beri Reykjavík-
urflugvöll og reisa nýjan flug-
völl suður á Álftanesi, en varla
verður vefengt að hinir starfandi
atvinnuflugmenn sem um flug-
völlinn fljúga að staðaldri séu*
öðrum aðilum fremur dómbærir
um þetta efni. Nú stendur fyrir
dyrum skipun nefndar til þess að
taka ákvarðanir um flugvalla-
mál Reykjavíkur og hefur félagið
borið sig eftir aðild að nefnd
þessari. Þess er loks skylt að geta
að Félag ísl. atvinnuflugmanna
hefur jafnan notið góðrar fyrir-
greiðslu og aðstoðar íslenzkra og
erlendra flugfélaga við ferðir
fulltrúa á hin árlegu þing.