Morgunblaðið - 28.04.1960, Side 8

8
MORGVNBLAÐIh
Fimmtudagur 28. apríl 1960
Fríða Bjömsdóttir:
Rektor datt
í lækinn
EFTIRFARANDI grein um
háskólann í Arkansas er eftir
unga stúdínu, Fríðu Björns-
dóttur sem stundar nám við
skólann. — Hún tók einnig
myndina af „Old Main“. —
Ef litið er á kort af Bandarikj-
unum, má sjá í norðvestur horni
Fríða Björnsdóttir. Myndimar
voru teknar 25. febrúar, en þá
hafði snjóað mikið kvöldið áð-
ur. Frostið komst niður í -x- 15
stig á celsíus. Fólk sagði þá
stöðugt, að nú hlyti hún að
kunna vel við sig, þetta hlyti
að minna á ísland.
Arkansas-ríkis smábæinn Fay-
etteville, sem hefur aðeins um
18—19 þús. íbúa og virðist við
fyrstu sýn vera lítið frábrugðinn
öðrum bæjum ax sömu stærð. Við
nánari athugun kemur þó í ljós,
að svo er, því að í Fayetteville
er aðsetur Ríkisháskólans í Ar-
kansas.
í Fayetteville er mjög lítið um
iðnað, en aftur á móti eru þar
verzlanir, veitingahús og annað
því um líkt í tuga tali. Virðast
menn byggja afkomu sína alla
á stúdentum, kennurum og öðr-
um þeim, sem við háskólann eru.
Stofnun Ríkisháskólans
i Arkansas
Hinn 27. marz árið 1871 var
Háskólinn i Arkansas stofnaður
og nefndist þá Arkansas Industri
al University (1899 var nafninu
breytt í University of Arkansas,
og hefur það haldizt síðan). í
reglugerð skólans frá þessum
tíma var meðal annars sagt, að'
hann skyldi verða samskóli fyrir
pilta og stúlkur, og megin á-
herzla skyldi lögð á kennslu í
búfræði.
Kennsla í skólanum hófst ekki
fyrr en ári seinna eða 22. janúar
1872. Fyrsta daginn mættu átta
nemendur, þar af ein stúlka. Sagt
er, að stúlkunni hafi ekki litizt á
skólafélaga sína þennan fyrsta
dag, og þegar heim kom, sagðist
hún ekki myndi fara aftur í skól-
ann. Móðir hennar sagði, að brátt
myndu fleiri stúlkur bætast í
hópinn, og varð það úr að stúlk-
an fór aftu/r næsta dag. Orð
móðurinnar reyndust rétt, ný
stúlka hafði innritazt í skólann.
„Old Main“
Miklar breytingar hafa orðið
frá þessum fyrstu dögum. í fyrstu
fór öll kennsla fram í tveggja
hæða timburhúsi, sem byggt
hafði -verið í þessum tilgangi.
Brátt sáu menn þó, að þetta
nægði ekki, og var þá hafizt
handa um byggingu nýs húss.
Skyldi það verða aðalháskóla-
byggingin eða „Old Main“, eins
og hún er nú kölluð í daglegu
tali. Auglýsti nú skólanefndin
eftir teikningum að byggingu,
sem myndi kosta um 85.000 til
125.000 dali. Ekki gat hún þó kom
ið sér saman um þær teikningár,
sem bárust, og varð því að taka
til annarra ráða. Um svipað leyti
hafði háskólinn í Illinois, sem þá
var einnig búnaðarháskóli, byggt
sína aðalbyggingu. Var nú nefnd
send til Illionis, og átti hún að
reyna að fá teikningarnar af
þessari bgygingu fyrir lítið.
Arkitektinn, sem teiknað hafði
bygginguna, John Osdell, bjó í
Chicago, en svo illa hafði viljað
til, að í brunanum mikla þar í
borg 8. október 1871 hafði hluti
teikninganna brunníð. Má segja,
að kýrin hennar frú O’Leary hafi
látið sér standa á sama um mikil-
vægi landbúnaðarháskóla, ann-
ars hefði hún farið hægt í að
velta um Ijóskerinu og koma með
því af stað þessum mikla bruna.
Arkitektinn samþykkti að bæta
úr þessum skaða, og gerði
hann því aftur þann hluta teikn-
inganna, sem brunnið hafði. í
ágústmánuði 1873 hófst smíðin og
var henni lokið tveimur árum
síðar.
Plastlækningar
Eítir Lynn Poole
ALLS konar líkamslýti er nú
hægt að lækna með svonefnd-
um plastskurðaaðgerðum, sem
eru ein grein handlækninga.
Allt að því helmingur þeirra
plastaðgerða, sem fram-
kvæmdar eru við Johns Hop-
kins sjúkrahúsið, eru gerðar
á sjúklingum, sem hlotið hafa
líkamslýti af völdum krabba-
meins. Fjórði hluti slíkra að-
gerða við sama sjúkrahús eru
gerðar til að lækna vanskapn-
að eða skemmdir á höndum
og um það bil 20 af hundraði
koma undir svonefndar „fegr-
unaraðgerðir“ — þ. e. breyt-
ingar í andliti.
Enginn efast um gildi plast-
aðgerða fyrir einstaklinga
með augljós líkamslýti, en
aftur á móti eru skoðanir
skiptar, þegar um er að ræða
lagfæringu á minni háttar lýti.
Allir plastskurðlæknar vita af
eigin raun, hve mikil gleði til-
tölulega lítil breyting á útliti
nefs eða höku getur orðið við-
komandi manni. Það er ekki
nema stutt síðan farið var að
gera sálfræðikannanir til þess
að komast að raun um, hvað
veldur óánægju fólks með út-
lit sitt og hvers vegna það vill
lagfæra það.
Dr. Wayne Jacobson, sér-
fræðingur við Johns Hopkins
sjúkrahúsið í geðsjúkdómum,
hefur undanfarin ár lagt sig
eftir að kynnast tilfinningúm
og sálarlífi sjúklinga, sem
vilja láta gera á sér plast-
skurðaðgerðir vegna ein-
hverra raunverulegra eða
meintra líkamslýta. Hann hef-
ur komizt að raun um, að það
sem flestir slíkir sjúklingar
þurfa öðru fremur er einhvern
til að hlusta af- einlægni á
vandamál þeirra og skilja þau,
svo að þeir fái það ekki á til-
finninguna að þeir séu að gera
sig hlægilega.
„Erfiðast af öllu þótti mér
að taka upp símatólið og á-
kveða fyrsta viðtalið við
plastskurðlækni," sagði sjúkl-
ingur, sem gengið hafði undir
plastskurðaðgerð. „Svo marg-
ir höfðu sagt mér, að ekkert
væri athugavert við nefið á
mér, að mér létti, þegar lækn-
irinn var mér sammála.“
Mikils er um vert, að lækn-
irinn kynnist af vörum sjúkl-
inganna sjálfra, hvað það er,
sem þeir telji líkamslýti, og
viti nákvæmlega, hvernig þeir
vilji fá það lagfært. Þá er það
fyrst, að komast að því í smá-
atriðum, hver áhrif umrædd
líkamslýti hafa haft á æ\ú
sjúklingsins, því að hér er um
það að ræða að gera sjúkling-
in sjálfan ánægðan, en ekki
ættingja hans eða vini.
Dr. Milton Edgerton,
skurðlæknir við Johns Hop-
kins sjúkrahúsið, segir að
flestir sjúklingar hiki við að
hafa tal af geðsjúkdómalækni,
„Þangað til þeim er sagt, að
það snerti á engan hátt and-
legt heilbrigði þeirra, heldur
hitt, að það geti orðið til þess
að þeir verði langtum ham-
ingjusamari eftir uppskurð-
inn, ef þeim er ljóst, hvaða
innri ástæður liggja til þess
að þeir óski eftir útlitsbreyt-
ingu.
Sjúklingar, sem leita plast-
lækninga, þjást oft af ófram-
færni. Þá skortir sjálfstraust
og varfærni þeirra er um of.
Hinar augljósari ástæður fyr-
ir því, að þeir óska eftir að-
gerð, koma venjulega í ljós
þegar í stað, en aðrar ástæð-
ur, sem oft ná dýpra og eru
mikilvægari, koma oftast ekki
í ljós fyrr en síðar, þegar þeir
hafa rætt við læknana nokkr-
um sinnum.
. Stundum hefur komið í
ljós, að sjúklingarnir hafa á-
hyggjur af því, hvað skyld-
menni þeirra og nánustu vinir
muni segja um breytingarnar
á útliti þeirra eftir plastað-
gerð. Undantekningarlaust er
það, að mai'gs konar og mikil-
vægar sálrænar ástæður eru
fyrir því, að fólk óskar eftir
lagfæringu á einhverju lík-
amslýti. Og lagfæringarnar,
sem óskað er eftir, benda síð-
an oft til þess, að það sem
sjúklingarnir eru í raun og
Ýmsar sögur hafa spunnizt út hefur verið stolt og einingartákn
af „Old Main“ og því, sem þar
hefur skeð í öll þau ár, sem hún
skólans. Ein þessara sagna er um
turnana tvo, sem gnæfa hátt yfir
veru að leitast við er að gera
breytingu hið innra með sér.
Þannig fórust einum sjúkl-
inganna orð eftir aðgerð: „Þeg
ar ég hafði talað við geðsjúk-
dómalækninn, varð mér ljóst,
að ég átti að ganga undir
plastskurðaðgerð, þótt lífið
hefði ekki leikið mig ýkja
hart — það var ekki of langt
gengið. Ég komst að raun um,
að þetta var ekki eins hræði-
legt, og menn höfðu viljað
vera láta. Óþægindin og bólg-
an hurfu fljótt og eftir nokkr-
ar vikur átti ég erfitt með að
trúa því, að plastskurðaðgerð
hefði í raun og veru verið
gerð á mér. Ég var ánægð og
mér létti, þegar ég komst að
raun um, að ég varð ekki
óþekkjanleg eftir aðgerðina,
heldur leit ég aðeins betur út.
Ég var enn sama persónan
eftir sem áður, og ég er viss
um, að þegar fram líða stund-
ir, minnist ég þess varla hvað
hefur gerzt.“
Dr. Edgerton skýrir svo frá,
að enn gæti þess víða, að plast
skurðaðgerðir séu misskildar,
ekki aðeins meðal almenn-
ings, heldur og meðal lækna.
„Tilgangurinn með skurðlækn
ingum af þessu tagi er ekki og
ætti ekki að vera að gera
menn sjálfumglaða og hóg-
lífa, heldur að losa þá úr viðj-
um óframfærni og sjálfsóá-
nægju. Ef þetta verður árang-
urinn af starfi okkar, er
marki okkar náð.“
Þó kemur það fyrir, að
sjúklingarnir verði fyrir von-
brigðum og örfáir þeirra eiga
við vandamál að stríða, sem
eru djúpstæðari og flóknari
en svo, að plastskurðaðgerð
fái nokkru um bætt. Þó telja
sérfræðingar ekki vafa á, að
plastskurðlækningar geri ann
að og meira en að hafa áhrif
á ytra útlit manna. Þegar
gengið hefur verið úr skugga
um, að slík aðgerð sé æskileg,
fyrir viðkomandi sjúkling,
getur hún átt drjúgan þátt í
að færa honum lífshamingju.
(The John, Hopkins Uni-
versity, Baltimore, Mary.
land).
allt umhverfið og sjá má úr óra-
fjarlægð. Svo vill til, að norður
turninn er hærri en sá syðri, og
hefur þetta valdið mönnum sí-
feldum heilabrotum allt frá upp-
hafi. Skólinn var stofnaður stuttu
eftir lok þrælastríðsins og enn
voru menn hvorki búnir að
gleyma né sætta sig við úrslit
þess. í skólanefndinni voru stuðn
ingsmenn norðurríkjanna í meiri
hluta, þegar svo kom að því að
byggja turnana, er sagt, að þeir
hafi séð sér leik á borði og á-
kveðið, að norður turninn skyldi
verða hafður hærri en sá syðri.
Á þennan hátt hugðust þeir
tryggja, að sigur norðanmanna
félli aldrei í gleymsku, því
að í hvert skipti, sem mönn-
um yrði litið á turna „Old Main“,
myndu rifjast upp í huga þeirra
úrslit stríðsins.
Skýringin er þó miklu einfald-
ari. Á teikningunni af „Old
Main“ í Illinois var annar turn-
inn hærri en hinn, en þar var
það bara suðurturninn, sem var
hærri. Meðan á byggingunni stóð,
munu svo teikningarnar hafa
eitthvað brenglazt með þeim af-
leiðingum, sem að ofan greinir.
„Old Main“ hefur gegnt ýms-
um hlutverkum í sögu skólans.
Þar hafa verið til húsa flestar
deildir háskólans auk bókasafns,
tilraunastofa, leikfimisala, heima
vistar og skrifstofa. Nú á dögum
Framh. á bls. 16.