Morgunblaðið - 21.05.1960, Blaðsíða 10

10
MORCUIVRLAÐIÐ
Laugardagur 21. maí 1960
TTtg.: H.f Arvakur Reykjavllc
Tramkvæmdastjóri: Sigíús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason J$á Vigurl
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Augiýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
VERKSVIÐ EIN-
STAKLINGANNA
pÐLILEGT er að skoðanir
manna séu skiptar um
það, hve víðtæk afskipti ríkis-
valdsins skuli vera. Þeir, sem
aðhyllast frjálslynda efna-
hagsstefnu, telja að á sviði
atvinnumála eigi einstakl-
ingsframtakið að hafa sem
frjálsastar hendur, en forðast
beri þjóðnýtingu og óhófleg
ríkisafskipti. Þessi mál eru
margrædd og er ekki ætlunin
að víkja að þeim sérstaklega.
En það eru fleiri svið en þau,
sem beint er hægt að telja til
atvinnumála, sem eðlilegt er
að einstaklingarnir sinni í
ríkara mæli en nú er gert.
Það*er alkunna, að þar sem
samtök einstaklinga standa
að ýmsum mannúðarmálum,
vísinda- og listastofnunum,
er betur á fjármunum haldið
en þar, sem ríkisvaldið sinnir
þessum verkefnum. — Hjér-
lendis þekkjum við ýmis
dæmi þessa og t. d. tilnefna
Samband ísl. berklasjúklinga,
Styrktarfélag vangefinna,
Krabbameinsfél., Styrktarfél.
fatlaðra og lamaðra, Náttúru-
lækningafélagið, Bláan band-
ið o. s. frv.
Ástæðurnar til þess að bet-
ur er á fé haldið í slíkum fé-
lögum en þegar ríkið sinnir
þessum málum, eru marg-
þættar og má aðeins geta
þess, að í félögunum skapast
aðhald að stjórnendunum frá
þeim, sem lagt hafa fram
vinnu og fjármuni og ætlast
til að það hvorttveggja komi
að tilætluðum notum, en se
ekki sóað. Til ríkisstofnana
ráðast hinsvegar menn, sem
misjafnan áhuga hafa á mái-
efninu og eftirlit og aðhald
getur aldrei orðið fullnægj-
andi.
En ástæðan til þess að
okkur ber að fara lengra inn
á það svið, að fá samtökum
einstaklinganna í hendur slík
verkefni, er ekki einungis sú,
að fjármagn nýtist þá betur
og meiru verður áorað á
þessu sviði, heldur einnig það
aukna gildi, sem lífið öðlast
fyrir einstaklingana, er þeir
fá að vera sjálfráðir um ráð-
stöfun fjár síns til þeirra
málefna, sem þeir hafa sér-
stakan áhuga á.
Mjög ánægjulegt er því, að
á Alþingi hafa á undanförn-
um árum verið fluttar tillög-
ur um að fé, sem varið er til
mannúðarmála, lista- og vís-
indastarfsemi skuli að vissu
marki undanþegið skatt-
skyldu. Þessi háttur er víða
hafður á erlendis og hefur
gefið góða raun. Það gefur
líka auga leið, að betra er
fyrir ríkisvaldið að verða af
t. d. 30% þess fjár, sem fer til
slíkrar starfsemi, heldur en
þurfa sjálft að greiða allt.
Nú er það orðin árátta
hérlendis að þingmenn
metist á um það, hvað þeír
hafi gert fyrir kjördæmi sitt.
Þeir segjast hafa byggt
sjúkraskýlið eða félagsheim-
ilið, útvegað styrkinn til
bókasafnsins eða lúðrasveit-
arinnar o. s. frv., Hinsvegar
gleymist venjulega að geta
þess, að þeir sem styrkina
hljóta, greiða þá að hlula
sjálfir og svo hlutdeild í
styrkjum til allra annarra.
Og þegar á almanna vitorði
er, að ver er með fé þetta
farið, þegar ríkið gerist þar
milliliður, þá er mjög æski-
legt að leitast sé við að losa
sem mest af þessum byrðum
af ríkisvaldinu en örfa borg-
arana þess í stað til að sinna
þeim sjálfir.
Eðlilegt væri líka, að fé
sem einkafyrirtæki verðu til
rannsóknarstarfa og raun-
vísinda væri undanþegið
skatti meðan einkafyrirtæki
hafa ekki bolmagn til að
stunda nauðsynleg rannsókn-
arstörf, er eðlilegt að ríkis-
valdið sinni þessum mikil-
vægustu málum á sviði nýrr-
ar atvinnuuppbyggingar. A
hinu leikur ekki minnsti vafi,
að oft á tíðum er því fé mis-
jafnlega vel varið og stund-
um fyrirskipar Alþingi rann-
sókn á hinu eða þessú, sem
litla þýðingu hefur aðra en
þá að upphefja ákveðna þing-
menn í kjördæmum sínum á
kostnað ríkisins.
Meginatriði þessa máls,
sem menn ættu að geta verið
sammála um, er það, að þar
sem einstaklingarnir eru fús-
ir til að sinna þessum verk-
efnum, þá beri ríkisvaldinu
að stuðla að því að þeir geri
það og þegar mönnum er
heimilað að verja skattfrjálsu
fé til slíkrar starfsemi, er
enginn vafi á því að fjölmarg-
ir muni á þann hátt vilja fá
að ráða því sjálfir, hvert fé
þeirra fer. Ríkisvaldið á síð-
an aðeins að sinna þeim verk-
efnum, sem þá kunna að hafa
orðið afskipt.
UTAN ÚR HEIMI
1
Hreinsar án bldðsúthell-
„Hvíta hús“ Krúsjeffs utan við Moskvu
ræði æðstu manna, það að Krúss-
jeff verður að taka tillit til álits
um 200 marina ráðs. Að vísu
hefur honum tekizt að fjarlægja
andstæðinga sína úr ráðinu og
koma þangað stuðningsmönnum
sínum í staðinn.
Þá hefur einnig orðið fram-
för síðan Stalin féll frá ef litið er
stjórnarinnar, meiri völd yfir-
valdanna á hverjum stað, frelsi
til að skipta um vinnustað, jöfn-
un launa, lífskjörin bætt og laga-
legt öryggi einstaklingsins aukið
lítillega.
Þetta hljómar vel. Eða hvað?
Af þeim sökum er óþarfi að
BERN, Sviss, 18. maí (Reuter)
— Svissneska stjórnin neitaði því
algerlega í dag, sem sovétstjórn-
in hefði taldið fram, að tveim
sové'zkum sendiráðsmönnumhafi
verið vísað úr landi og sakað-
ir um njósnir, til þess eins að
leiða athyglina frá njósnaflugi
Bandaríkjamanna yfir Rússland.
— í orðsendingu sem afhent var
í Moskvu, var mótmælt „móðg-
andi ásökunum og dylgjum Sov-
étstjórnarinnar, sem eru alger-
lega tilhæflausar".
Við líkbörur Stalins. — Talið frá vlnstri: Molotov (lækkaður
í tign), Vorosjilov (lét af forsetaembætti fyrir stuttu, kominn
á eftirlaun), Beria (tekinn af lífi), Malenkov (lækkaður i
tign), Bulganin (lækkaður í tign), Krúsjeff (einræðisherra),
Kaganovits (lækkaður í tign) og Mikoyan (í miðstjórn æðsta-
ráðsins). —
VIÐ ímyndum okkur venjulega
Krúsjeff sem einvalda harðstjóra.
En þegar maður kryfur málið
til mergjar, eftir því sem
unnt er, kemst maður að því að
hann er ekki eins valdamikill
og álitið er. Hann hefur til dæm-
is alls ekki sömu völd og Stalín
sálugi hafði.
Hann ræður ekki yfir hinni
fjölmennu leynilögreglu sem
Stalín, gegnum Bería, gat not
að gegn andstæðingum sínum. Nú
er í Rússlandi smá þing, sem
hann verður að hafa með sér,
þ. e. miðstjórn kommúnistaflokks
ins, sem er skipuð 220 mönnum.
Hjá Stalín var einnig miðstjórn
en hún hafði ekki atkvæðisrétt.
Sá sem þorði að koma fram með
tillögu í miðstjórninni, gat það.
Stalin hlustaði og fór síðan burtu.
Annaðhvort neitaði hann að sam
þykkja tillöguna (og þá var til-
lögumaðurinn oftast annaðhvort
tekinn af lífi eða sendur í fanga-
búðir), eða hann samþykkti til-
löguna. Hann lét allrei atkvæða-
greiðslur stjórna gjörðum sínum.
í dag eru greidd atkvæði í mið
stjórninni, en því miður aldrei
tilkynnt úrslitin.
• NEFNDIR OF RÁÐ
En andstaðan er ekki kjörin
eins og í lýðræðislöndum. Hún er
úr kommúnistaflokknum. Þar er
það flokkurinn sem, gegnum
miðstjórnina og 14 manna yfir-
stjórn hennar, ræður yfir 220
milljónum íbúa. „Ráðuneytið",
sem skipað er um 50 ráðherrum,
meðlimum miðstjórnarinnar, hef
ur þriggja manna yfirstjórn, þ. e.
Krúsjeff, Kozlov og Mikoyan,
sem einnig eru í yfirstjórn mið-
stjórnarinnar. Rússlandi er stjórn
1 að gegnum þessar nefndir og ráð.
• ÖRLÍTIÐ SPOR
Ef athugaður er mismúnurinn
á einræðisstjórnum Stalins og
Krúsjeff, verður maður að viður-
kenna að stigið hefur verið örlít-
ið spor í áttina til lýðræðis. Ekki
að vísu stórt spor, en örlítið. Lýð
á málið frá mannlegu sjónarmiði.
Þeir sem verða fyrir barðinu á
„hreinsunum" eru ekki lengur
teknir af lífi, heldur sendis í út-
KRÚSJEFF er að vísu
einræðisherra, segir
danski blaðamaðurinn
Hans Wattrang, en
hann framkvæmir
„hreinsanir“ án blóðs-
úthellinga.
legð, Krúsjeff hefur ekki það
lögregluvald sem til þarf til að
láta taka mennina af lífi.
• ENDURBÆTUR
Krúsjeff hefur komið á nokkr-
um endurbótum: Dreifing yfir
Krúsjeff hefur ekki komið á.
Nikita litli frá Kalinovka, slæp-
ingi þorpsins, sem heldur vildi
leika á flautu en lesa fögin, hefur
fengið hörkuglampa í augun. Og
augun fylgjast með því að íbú
arnir búi við:
ár Skattakerfi, sem sogar mill-
jónir út úr þjóðinni. Engir beinir
skattar — en söluskattar og fram
reiðsluskattar, svo arðurinn af
gjörnýtingunni rennur allur í
ríkiskassann.
ár Svo til algjört bann við ferð-
um til útlanda.
ár Blöð, útvarp og sjónvarp, sem
aðeins mega segja þjóðinni það
sem Krúsjeff vill að hún fái að
v:ta.
ár Verkalýðsfélög án verkfalls-
réttar og án samningsréttar um
jaunakjör. Launin eru ákveðin í
Kreml.
■k Krúsjeff og miðstjórnin
ákveða hvern hver einstaklingur
á að kjósa í „kosningunum“ og
einstaklingurinn hefur ekki um
neitt að velja.
k Iðnaður, sem sífellt er að
stöðvast, vegna þess að hin eða
þessi verksmiðjan gat ekki fram
ieitt „samkvæmt áætlun ‘.
Nei, sporið í áttina til lýðræð-
is á tímum Krússjeffs er aðeins
örstutt. Og samt er það spor
í rétta átt. Krúsjeff hefði varla
stigið þetta spor án þess að vera
neyddur til þess. Og einmitt það
að einræðisherra skuli einstaka
sinnum vera neyddur til eimhvers
veit á gott.
Og samt megum við ekki búast
við of miklu. Krúsjeff hefur næg-
an tíma.
JVIóðgandi
ásakanir64