Morgunblaðið - 22.05.1960, Blaðsíða 13

Sunnudagur 22. maí 1960
MORGVISBLAÐIÐ
13
Blaðamenn hópast um Krúsjeff á götu úti.
REYKJAVÍKURBRÉF
Af hverju fór
Krúsjeff
til Parísar?
Þessari spurningu velta nú
margir fyrir sér. Menn geta skil-
ið að Rússar hafi orðið gramir
yfir njósnaflugi Bandaríkja-
manna og noti það eftir föngum
sér til framdráttar. En einmitt
vegna þess að Rússar höfðu hér
raunverulegt sakarefni, eru menn
því frekar furðu losnir yfir því,
hvernig _ Krúsjeff hefur á því
haldið. Úr því að hann ætlaði að
setja Eisenhower og Bandaríkja-
mönnum svo auðmýkjandi úr-
slitakosti fyrir samfundum
þeirra, að auðsætt var, að eng-
inn, allra sízt annað af mestu stór
veldum heims, gat að þeim geng-
ið, þá hefði það verið í samræm.i
við alla venjulega hegðun, að
gera grein fyrir skilyrðunum fyr-
írfram, svo að hvorki Krúsjeff
sjálfur, Eisenhower, aðrir stór-
höfðingjar, fylgdarlið þeirra og
þúsundir blaðamanna þyrftu að
fara fýluför til Parísar. Það eitt,
hvernig Krúsjeff setti úrslitakosti
sína fram, sannaði, að meira var
hugsað um áróður en lausn mikils
alþjóðlegs vandamáls.
Lék við hvcrn sinn
fingur.
Þá eru ekki síður eftirtektar-
verðar frásagnirnar af því, að
oftast þegar Krúsjeff sást á al-
mannafæri í París, lék hann við
hvern sinn fingur og gerði að
gamni sínu eins og þegar bezt
liggur á honum. Ef hann hefði í
raun og veru verið fullur rétt-
látrar reiði, hvað var þá eðlilegra
en hann sýndi alvöruþunga í fram
komu sinni? Því fremur sem hon-
um að sjálfsögðu var ljóst að
hann var að eyða bjartsýni og
vonum hundruð milljóna manna
hvarvetna um heim, er trúnað
höfðu lagt á, að nú væri loks að
rofa til í alþjóðastjórnmálum.
Þegar svo stendur á, sæmir eng-
um, allra sízt þeim, sem telur
sig knúinn til að taka slíka á-
kvörðun, að vera með gems á
almannafæri. Um Eisenhower er
aftur á móti sagt, að hann hafi
vevið alvöruþrunginn og meira
að segja elzt í útliti um mörg ár
á hinum fáu dögum Parísarveru
sinnar. Hvað sem um annað er,
þá getur engum dulizt, að Eisen-
hower gerir sér grein fyrir þeirri
ábyrgð, sem á honum hvílir.
Hann tekur ákvarðanir sínar í
fullri vitund þess, hversu afleið-
ingarnar kunna að verða örlaga-
ríkar og lætur ekki stjórnast af
yfirlæti eða áróðursfýsn.
Alvarlesf mistök
%/
Bandaríkjamenn sjálfir bera
ekki brigður á, að stjórnendur
þeirra hafi gerzt sekir um alvar-
leg mistök með njósnaflugi sínu
og yfirlýsingum þeim, er þeir
gáfu um það fyrstu dagana eftir
að það varð uppvist. Auðvitað
kemst sá, sem staðinn er að því
að njósna um annan, ætíð í illa
klípu. Viðbrögðin verða þá oft
vandræðaleg, enda reyndist sann
arlega svo um Bandaríkjastjórn
að þessu sinni. Hneykslun Krús-
jeffs er hins vegar ekki í neinu
samræmi við tilverknað Banda-
ríkjamanna. Engin stjórn hefur
oftar verið staðin að njósnum í
öðrum ríkjum en einmitt Sovét-
stjórnin. Engu að síður hefði það
þótt með ódæmum, ef nokkur
hefði gerzt talsmaður þess, að lýð
ræðisríkin skyldu ekki ljá máls
á samfundum æðstu manna fyrr
en Sovétstjórnin hefði játað all-
ar þessar syndir sínar og beðið
afsökunar á þeim í augum al-
heims. Menn fara nærri um þau
köpuryrði, sem þeim, er slíkar
kröfur hefðu sett fram, hefðu
verið valin af Krúsjeff og skó-
sveinum hans hvarvetna.
Kommúnistar eru vissulega
slyngir áróðursmenn. Þess vegna
hefði mátt ætla, að þeir gerðu
sér þegar í stað ljóst, að með ofsa
sinum nú voru þeir einmitt að
bjarga Bandaríkjastjórn úr þeirri
klípu, sem hún var í komin, ekki
aðeins í áliti almennings víðs veg
ar, heldur einnig í Bandaríkjun'-
um sjálfum.
Álirif á forseta-
kosnin^arnar.
Af skrifum Bandaríkjablaða
fyrir upphlaup Krúsjeffs í París
sást, að Eisenhower og stjórn
hans hafði orðið fyrir verulegum
álitshnekki heima fyrir. Þar var
talið, að öll atvik í sambandi við
njósnaflugið, bæði á undan og eft-
ir, sýndu fyrirhyggju- og stjórn-
leysi og mundu reynast stjórnar-
flokknum og forsetaefni hans dýr
keypt við kosningarnar í haust.
Eisenhower hafði verið þökkuð
minnkandi spenna í alþjóðamál-
um, og áhrif hans þóttu vera
trygging fyrir batnandi friðar-
horfum. Talið var að þetta
mundi verða helzta haldreipi
Nixons í kosningahríðinni, sem
framundan er. Meðferð njósna-
málsins var talin gerbreyta þess-
ari aðstöðu. Njósnaflugið sjálft
rétt fyrir fund æðstu manna
var talið vitni um einstakt fyr-
irhyggjuleysi og tvísögl'i eftir á
bæta gráu ofan á svart. Nú gerir
Krúsjeff Eisenhower á einu
augnabliki aftur að einingartákni
allrar Bandaríkjaþjóðarinnar og
hvetur lýðræðisunnendur hvar-
vetna um heim til meiri sam-
heldni en nokkru sinni áður. Því-
líkar aðfarir af hálfu mesta á-
róðursmeistara, sem sögur fara af
mundu þykja ótrúlegar, ef menn
hefðu þær ekkf ótvírætt fyrir
augum.
Gaf þingheimi
langt n ef.
Að vonum leiða menn nú mjög
getum að því, hvað þessu valdi.
Skýringarnar eru ýmsar. Eðlilegt
er, að menn festi hugann við það,
af hverju Krúsjeff hafi í ferð
sinni á þennan „friðarfund" haft
æðsta yfirhershöfðingja Rússa-
veldis sér við hlið. Skýringin
kann að vera sú, að minna hafi
átt menn á, hvílíku ofurefli væri
að mæta, ef ekki væri orðið við
úrslitakostunum. Eins kann að
vera, að hershöfðinginn hafi ekki
viljað sleppa augunum af Krús-
jeff til að minna hann sjálfan á,
hver að lokum réði í Rússlandi.
Þessu og mörgu fleiru af hinum
furðulegu atburðum síðustu daga,
munu menn velta fyrir sér um
ókomin ár, þangað til frá öllu
verður skýrt, e. t. v. meira og
minna bjöguðu eftir næstu stór-
hreinsun í röðum kommúnista-
broddanna.
Hver sem skýringin kann að
vera, þá er ekki um það að vill-
ast, að hér ræður enn á ný hinn
samí tryllti einræðisandi, sem á
æviskeiði einnar kynslóðar hefur
þegar hleypt tveimur heimsstyrj-
öldum af stað. Atferli ráðamanna
Austurríkis eftir Sarajevó-morðið
1914 var að vísu ekki eins dólgs-
legt og Krúsjeffs nú, en nægði þó
til fyrri heimsstyrja'ldarinnar.
Óskapalæti Hitlers fyrir seinni
heimsstyrjöldina voru oft slík, að
fæstir héldu að lengra yrði kom-
izt í þeim efnum. Framkomu
Krúsjeffs nú er helzt að jafna
við það, þegar ómerkilegur erind-
reki Hitlers kvaddi forðum fund
Þjóðabandalagsins með þeim
hætti að hann sneri sér við í dyr-
unum og gaf þingheimi langt nef.
Siðferðilegur
sigur.
Hér í blaðinu var sl. fimmtudág
birt fregn um, að fráfarandi for- ’
maður fiskikaupmanna í Flet-
^ wood hefði nýlega sagt, að „fs-
lendingar hefðu unnið siðferði-
legan sigur í landhelgisdeilunni".
Þessi vitnisburður þaulkunnugs
Englendings, sem auk þess hefur
ríkra hagsmuna að gæta í þess-
um efnum, er harla eftirtektar-
verður. Hann lýsir áhrifum máls-
meðferðar íslendinga í Genf og
sakaruppgjafarinnar. Þrátt fyrir
þessar og aðrar viðurkenningar
á styrkari stöðu íslendinga nú en
áður, skyldu menn þó varlega
ætla, að allur vandi í málinu
væri leystur. Enn er óséð, hvaða
ákvarðanir Bretar, ríkisstjórnin
og aðrir aðilar, taka að lokum.
Stefna íslendinga er alveg ský-
laus. Það merkir síður en svo
nokkurt hik eða hvik frá henni,
þó að viðurkennt sé, að brezka
stjórnin hefur við raunverulegt
vandamál að etja. Fiskimenn þar
í landi telja sig hafa orðið fyrir
vefulegri réttarskerðingu. Þar
eins og annarsstaðar eru til menn,
sem vilja auka vandræðin. Aðrir
vinna af heilum hug að því að
eyða þeim. Okkur ber að halda
þannig á málum, að auka góð-
vild í okkar garð og auðvelda þar
með heillaríkt starf þeirra, sem
vilja endurnýja forna vináttu
þjóðanna og tryggja heilbrigða
samvinnu þeirra í milli.
12 mílna ákvörðun
Norðmanna.
Yfirlýsing Langes, Utanríkisráð
herra Noregs, um að til stæði að
ákveða 12 mílna fiskveiðilögsögu
þar við land, kom engum kunn-
ugum á óvart. Fiskimenn í Norð-
ur-Noregi hafa sótt það mál af
miklu kappi að undanförnu. Á
Genfarráðstefnunni studdu Norð-
menn eindregið hina upphaflegu
tillögu Kanada um 12 milna ó-
skerta fiskveiðilögsögu. Síðar féll
ust þeir þó á 10 ára veiðikvöð,
byggða á svokölluðum söguleg-
um rétti. Þeir sáu sér að vísu
ekki fært að greiða atkvæði með
að undanþiggja ísland þessari
kvöð. Hins vegar fóru fulltrúar
þeirra ekki dult með, að sjálfir
mundu Norðmenn ekki nota sér
slíkan rétt, þótt samþykktur yrði.
Ástæða er til að ætla, að þeir
hafi a. m. k. látið Breta vita, að
þótt það yrði ofan á, að kvöðin
næði ekki til íslands, þá mundu
Norðmenn ekki nota það sem for-
dæmi til þess að áskilja sér sams
konar undanþágu við Norður-
Noreg, sem þó er að verulegu
leyti háður fiskveiðum. Að þessu
leyti reyndu Norðmenn að greiða
götu okkar, þó að þeir teldu, að
eigin hagsm.unir hlytu að ráða
atkvæði þeirra að lokum.
Það er þýðingarmikið vitni um
skilning Norðmanna á hinni
breyttu aðstöðu eftir Genfar-ráð-
stefnuna, að þeir, sem áður höfðu
talið nauðsynlegt að fá sam-
þykki annarra um útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar í 12 mílur, skuli
nú telja slíka einhliða ákvörðun
vera heimila. Verður að ætla, að
fleiri og fleiri ríki fari svo að,
því að sú framvinda málanna
verður héðan af ekki stöðvuð.
Óheppilegur lími.
Hins er ekki að dyljast, að yfir-
lýsingin um ákvörðun Norð-
manna hefði getað verið gefin á
heppilegri tíma fyrir ísland. Ein-
mitt nú eru Bretar og fleiri Vest-
ur-Évrópuþjóðir að íhuga hverja
stefnu þær skuli taka í þessum
málum, ekki sízt varðandi ísland.
Hætt er við, að eftir því sem fiski
menn í þessum löndum sjá fleiri
mið frá sér tekin, eftir því verði
þeir órórri og óbilgjarnari í að-
gerðum sínum gegn íslendingum
og ákafari í kröfugerð á hendur
stjórnum sínum, um einhverjar
ráðstafanir gegn okkur.
Það er þess vegna misskilning-
ur, sem allmargir Virðast haldn-
ir af hér á landi, að ákvörðun
Norðmanna muni þegar í stað
verða okkur að gagni eða til fram
dráttar. Um þetta tjáir þó ekki
að sakast við Norðmenn, því að
eins og við látum okkar eigin
hagsmuni ráða, þá er eðlilegt, að
þeir geri slíkt hið sama.
Vitnað verður
til fonlæmis.
Hættan á auknum örðugleikun* *
um sinn fyrir okkur stafar og
ekki eingöngu af því að þessi
ákvörðun er tekin á þeirri
stundu, sem okkur hefði ver-
ið hagkvæmara, að kyrrt væri
um málið, heldur og af því,
að við verðum að vera við þvl
búnir, að gegn okkur verði vitn-
að til fordæmis Norðmanna um
viðurkenningu á tímabundinni
fiskveiðikvöð. Norðmenn höfðu
þegar í Genf fallizt á slika kvöð
bundna við 10 ár. Nú hefur Lange
boðað, að norska stjórnin sé fús
til samninga um einhver slík
réttindi öðrum til handa. Ligg-
ur þá næst að ætla, að samið
verði um það, er aðilar höfðu
komið sér saman um í Genf, eða
eitthvað því svipað.
Þegar slíkir samningar komast
á, mun þeim óspart hampað gegn
okkur íslendingum, enda eru þeir
lagaðir til þess að gefa trúnni á
óbilgirni okkar byr undir vængi
hjá þeim, sem ekki þekkja til.
Nauðsynlegt er, að menn geri sér
grein fyrir þessu, þegar í stað,
til þess að vera viðbúnir örðug-
leikunum og haldi ekki, að það,
sem ýmsir í fljótu bragði hafa
talið okkur mikið happ, sé ágallá
laust. Við vitum að sjálfsögðu
rökin gegn þessu. Alger sérstaða
okkar, þar sem þjóðarbúið er um
allan innflutning svo til eingöngu
háð arðinum af fiskveiðum, er
hér bezta vörnin. Enda á hún að
nægja til þess að sýna sanngjörn-
um mönnum fram á, að þótt
strandríki, sem hafi ótal margar
aðrar auðsuppsprettur geti unað
fiskveiðirétti annarra um nokk-
urt árabil enn, þá er slík kvöð
óviðunandi fyrir okkur. Það er
þessi sérstaða, sem kommúnistar
töldu ganga landráðum næst, að
hamrað væri á í Genf, þó að hún
vissulega sé okkar styrkasta vörn.
Útgáfa Lögbirt-
ingablaðs.
f lögum eru ótvíræð ákvæði
um, að dómsmálaráðuneytið
skuli gefa út Stjórnartíðindi og
iLögbirtingablað. Kostnaður út-
gáfunnar skal talinn til skrifstofu
kostnaðar dómsmálaráðuneytis-
ins og dómsmálaráðherra ráða
mann eða menn til hennar. Á sín-
um tíma var Birgir Thorlacius,
sem var nokkuð lausum kili i
stjornarráðinu eftir að Hermann
Jónasson lét af forsætisráðherra-
embætti í fyrra skipti, en Birgir
hafði verið einkaritari hans.falið
að annast þetta starf. Síðar breytt
ist aðstaða svo, að Birgir er orð-
inn ráðuneytisstjóri í einu ef ekki
tveim ráðuneytum. Engu að síð-
ur hélt hann áfram útgáfu Lög-
birtingablaðsins og það þótt
störf við útgáfuna ykjust
svo, að þegar Hermann Jónasson
var orðinn dómsmálaráðherra á
ný ríflega tvöfaldaði hann þókn-
unina til Birgis. Jafnframt létti
hann verulegum hluta starfsins
af ráðuneytisstjóranum og réði
til þess annan mann, þó ekki í
sjálfu dómsmálaráðuneytinu
heldur einn af skjólstæðingum
Eysteins Jónssonar í fjármála-
ráðuneytinu og ákvað nokkru
hærri greiðslu fyrir þann hluta
verksins en þangað til hafði verið
greitt fyrir það allt. Úr því að
breyting var á gerð, hefði það eitt
verið eðlilegt að láta dómsmála-
ráðuneytið annast verkið og þá
helzt að sameina það útgáfu
Stjórnartíðinda eða a.m.k. að und
irbúa sameiningu þessara tveggja
náskyldu starfa, sem ætla verður
að einum manni sé ekki ofvaxin.
Hermann Jónasson fór sem sagt
ekki þannig að e.t.v. vegna þess
að hann hefur ekki talið fært að
leggja meiri störf á þann roskna
mann, sem lengi hefúr annast
útgáfu Stjórnartíðinda Sá heiðurs
maður verður hins vegar sjötugur
á þessu ári og er ráðgert að hann
láti af störfum hjá Stjórnarráðinu
í árslok.
I Fraoak. á bls. 14