Morgunblaðið - 19.07.1960, Blaðsíða 11

Prlðjudagur 19. júlí 1960
MORCVNJtr4 ÐIÐ
11
alltaf annað veifið voru her-I
menn að stöðva bíla almennra |
borgara til þess að leita þar að .
vopnum. Ef þeir fundu vopn j
tóku þeir þá sem í bílunum voru
og fluttu burt, en hvert þeir fóru
vissum við ekki, en fréttum svo
seinna að sumir þeirra höfðu
verið teknir af lífi. Við hringd-
um upp flugvöllinn til þess að fé
að vita hvort á okkur þyrfti að
halda til flugs og var þá sagt að
herinn hefði lokað flugvellinum
og stöðvað allar brottferðir.
Með því að við höfðum ekkert
þarfara að iðja afréðum við að
fara að leika golf, enda golfvöll-
urinn mjög í nánd við hús það, er
Jack býr í , og þangað gátum
við komist eftir fáförnum leið-
um. En df því að golfvöllurinn
er líka í nánd við íbúðarhverfi
svertingja, þótti okkur sem viss-
ara myndi að taka með okkur
skammbyssuna mína, l>etta átti
nú samt eftir að skjóta okkur
skelk í bringu, því að ekki vorum
við búnir að vera að leiknum
meir en sem svara mundi tiu
mínútum þegar við urðum þess
varir að tylft hermanna, sem
voru næsta grimmdarlegir á
svip, höfðu umkringt okkur og
nálguðust okkur nú og beindu
að okkur byssustingjunum og
litlum vélbyssum. Ég er hrædd-
ur um að skammbyssan í rass-
vasa mínum hafi tekið, að gerast
nokkuð stór og þung. Þegar þeir
FLÓTTAFÓLKIÐ reynir all
ar leiðir til að komast heim
til Belgíu. Myndin er tekin
á flugvellinum í Brazza-
ville í Frönsku-Kongó.
Fjöldi flóttamanna frá
Belgísku Kongó hefur safn-
azt kring um bandaríska
herflutningavél í von um að
fá að „sitja í“, þegar flug-
vélin fer.
Þorsteinn
Jónsson lýsir
ástandinu í
Kongó

annst skammbyssan í rass
vasanum hlyti að vera áberandi
EF ég segi lesendum Morg-
unblaðsins dálítið frá minni
egin reynsJu síðustu dagana
áður en ég fór frá Kongó —
dagana þegar allt var komið
þar í háspennu — hygg ég að
það muni gefa alveg eins ljósa
hugmynd um almennt ástand
þar, eins og þó að ég reyndi
að skapa dálítið víðara sjón-
arsvið, einkum sökum þess, að
til þess yrði ég að byggja á
slitróttum sögusögnum ann-
arra. Af orðasveimi var þar
nóg, en að iá skipulegar, ljós-
ar og traustar fregnir, ætla ég
að væri þá lítt mögulegt; enda
liggur það i hlutarins eðli, að
svo hlaut það að vera, þegar
bæði samgöngur og öll þjóð-
félagsleg starfsemi voru á
ringulreið.
Að kvöldi fimmtudagsins 7.
Júlí kom ég hcim til Leopold-
ville úr venjulegu farþegaflugi
til Loanda í portúgölsku Angola.
f Loanda höfðum við heyrt ó-
ljósar fregnir um að her inn-
fæddra Kongómanna hefði gert
uppreisn, og á þessu fengum við
staðfestingu þegar við komum
til Leopoldville. Virtist sem
þetta mundi næsta alvarlegt mál,
því að þessi þjálfaði og vel vopn-
aði her átti að vera megin- varn-
argarðurinn á milli annars vegar
laga og reglu en hins vegar stjórn
leysis í hinu nýja lýðveldi. Og
reynsluan átti eftir að sýna okk-
ur að alvarlegt mál var þetta í
raun og sannleika.
Ég á heima í Limeté, sem er
útborg frá Leopoldville og íbúða
staður hvítra manna, miðja vega
milli flughafnarinnar og miðdep
ils höfuðborgarinnar. Þegar við
komum heim til mín í flugvallar-
bílnum, varð það að ráði að við
Jack Dixon, aðstoðarflugmaður
minn, ástralskur að þjóðerni,
færum þar af til þess að fá okkur
glas af bjór, en síðan ætlaði ég
að fara með hann heim til sín
í bílnum miínum, en Jack á heima
hins vegar við miðbæinn.
Nálægt miðnætti tókum við
okkur upp. Á leið okkar heyrð-
um við öðruhvoru skothvelli í
fjarlægð, en annars mátti heita
að göturnar væru mannlausar og
við tókum ekki eftir neinu af-
brigðilegu. En þegar við komum
að aðaltorginu, þar sem er sendi-
ráðsbygging Belgíu, var þar fyr-
ir okkur fjoldi bíla og fólk í
'hundraðatali, karlmenn, kven-
fólk og börn. Fór þetta fólk
þarna um fram og aftur, aug-
ijóslega kvíðið og óttaslegið, án
þess þó beint að ærast. Við stönz
uðum og spurðum hvað um væri
að vera. Var okkur sagt að her-
menn væru að setja upp vega-
tálmanir um alla borgina og
stöðvuðu alla umferð. Nokkuð
höfðu skotvopn verið notuð og
maður einn sýndi okkur bíl sinn,
sem á voru fjögur kúlugöt. Hafði
hann komið úr sömu átt og við,
en um hálfri stundu fyrr.
En okkur Jack gazt ekki að
þeirri hugmynd að fara að ráfa
innan um þessa þvögu, eins og
sauðskepnur í rétt. Réðum við af
að halda heim til hans. Á leiðinni
mættum við. fjölda hermanna
sem geystust áfram í jeppum og
flutningabílum, með alvæpni svo
sem mest mátti verða, gráir fyr-
ir jámum. En vegatálmanir urðu
engar fyrir okkur og enginn
gerði tilraun til þess að stöðva
okkur.
Eftir að hafa drukkið eitt eða
tvö bjórglös heima hjá Jack og
heyrt nokkru-m skotum hleypt af
í grendinni, komumst við að
þeirri niðurstöðu, að það væri
vel ráðið að fara heim til mín
og sækja byssuna mína og hund-
inn og dálítið af matvælum, ef
við skyldum verða til þess
neyddir að halda okkur innan
dyra í nökkra daga. Við kom-
umst til Limeté og þaðan aftur
án þess að verða fyrir nokkrum
óskundá. Á einum stað sáum við
fram undan okkur eitthvað sem
líktist vegartálma, og þar var
fjöldi af hermönnum, en við
smeygðum okkur inn í hliðar-
götu og komumst þannig fram-
hjá. Að lokum fórum við í rúmið
um klukkan fjögur um morgun-
inn.
Þegar við risum úr rekkju um
morguninn virtist allsæmilega
rólegt að því er við bezt gátum
séð. Að vísu var herinn mikið á
ferð fram og aftur um aðal-
breiðgötuna (boulevard) úti fyr-
ir húsinu, sem Jack býr í. Og
voru komnir alveg að okkur
spurðu þeir hvort við værum
með nokkur skotvopn og um
leið potuðu þeir ógnandi í okkur
með byssustingjunum. Vita-
skuld sögðum við strax að svo
væri ekki, við værum hér að-
eins við friðsamlegan golfleik!
„En eruð þið með nokkur vopn?“,
endurtóku þeir, og ég var sann-
færður um að þeir ætluðu að fara
að leita á okkur. Ég veitti því
athygli að þeir litu grunsamleg-
um augum á golfpokana, og mér
kom skyndilega ráð í hug. Ég af-
réð að gera tilraun til þess að
draga athygli þeirra að öðru og
ég dró kylfu upp úr pokanum.
XJm leið og ég gerði þetta var
enn á ný ónotalega rekinn byssu-
stingur í síðuna á mér. Það var
dáti með áhyggjusvip, sem þetta
gerði, en mér tókst að koma
honum í skilning um að kylfan
væri aðeins til friðsamlegra nota.
Þessu til frekari áherzlu lét ég
golf-kúlu falla og gaf henni vel-
útilátið högg með kylfunni. Svo
vel vildi nú til að höggið tókst
með prýði og kúlan flaug um
það bil 180 metra leið og inn í
trjálund, sem þar var. Allir her-
mennirnir sögðu einum rómi
„Ah!“ á þann hátt, sem svert-
ingjar einir geta. Þeir göptu og
skelltu svo allir uppúr og hlógu.
Á meðan þessu fór fram hafði ég
það á tilfinningunni að skamm-
byssan í rassvasanum hlyti að
vera mjög áberandi svo allir
dátarnir sæu hana, en athygli
þeirra hlýtur að hafa beinzt að
goifkúlunni, því að nú virtist allt
vera í bezta lagi. Þeir báru sam-
an réð sín, sneru sér síðan að
okkur og spurðu hvort við vær-
um Belgir. „Non, Non, Anglaise**
sagði Jack (Nei, nei. Englend-
ingar). Þá brostu þeir á ný,
kvöddu okkur og héldu á brott.
Við vorum ekki nema rétt búnir
að þurrka framan úr okkur svit-
ann og samgleðjast sjálíum okk-
ur, þegar einn dátinn kom allt
í ein'ú hlaupandi í áttina til okk-
ar og við gegnfrusum á ný eins
og þorskar í íshúsi. Ætiuðu þeir
eftir alltsaman að leita á okkur?
En þegar hann kom til okkar opn
aði hann krepptan hnefann og í
lófa hans var golfkúlan mín.
Okkur tókst að bíða þangað til
hann var aftur úr augsýn, en þá
slaknaði á strengdum taugum
okkar og við veltumst um af
hlátri í grasinu.
Við lukum golfleiknum og
fórUm inn í bæinn í eina íbúða-
blokk flugfélagsins til þess að
reyna að fá fréttir af því, sem
væri að gerast. Þar fengum við
að vita að ástandið væri miklu
alvarlegra en okkur hafði grun-
að. Okkur var sagt að svarta
herliðið hafði lokað inni alla
sína hvítu yfirmenn og neitað að
hlýða sinni eigin ríkisstjórn. VkS
heyrðum þá sorgarsögu, sem
gerzt hafði í Thysville (en sú
borg er um það bil 160 km suð-
vestur af Leopoldville), þar sem
innlendi herinn hafði ráðist inn
í borgina, farið þar með ránum
og nauðgað hvítum konum.
Okkur var sagt að í Leopoldville
væri herinn að stöðva fólk á veg-
um úti til þess að leita á því að
vopnum og væri þegar tekinn að
gera vopnaleit í húsum inni, og
að á hverri stundu mætti búast
við að hann sleppti sér eins og í
Thysville. Við fréttum að lög-
reglan hafði gert uppreisn með
hernum.
Fyrrihluta morgunsins hafði all
mörgu fólki tekist að komast yf-
ir fljótið til Brazzaville með
ferjubátnum, en nú hafði þeirri
leið til undankomu verið lokað
alveg eins og loftleiðinni. Afráð-
ið hafði verið að flytja allar kon-
ur og börn SABENA-flugfélag-
inu viðkomandi inn í stóra íbúð-
ar-blokk, sem talin var tiltöiu-
lega öruggur staður. Flest af
þessu fólki var þegar komið þang
að en eftir voru tvær hvitar
konur í Limeté, giftar mönnum,
sem voru fjarverandi. Alls áttu
þær fimm börn. En hér var sá
þröskuldur á veginum, að sagt
var að vegartálmar væru á öll-
um leiðum til Limeté og að eng-
inn möguleiki mundi til þess að
komast þangað. En okkur Jack
þótti sem við ættum að geta
komist þangað sömu leið og síð-
astliðna nótt, og fórum til þess
að reyna það. Fór líka svo, að á
því reyndust alls engir örðug-
leikar, og áður en klukkustund
var liðin voru konurnar og börn-
in komin í Sabena-blokkina. Rétt
er að geta þess að önnur konan
var treg að fara með okkur, því
að hún sagði, að guð myndi gæta
sín, en við bentum henni á að guð
hjálpaði þeim, sem hjálpuðu sér
sér sjálfir. Vist myndi honum
hafa verið ekki síður annt um
nunnurnar í Thysville en hana en
samt hafði ógæfan dunið yfir
þær, eins og hún vissi.
Þetta sama kvöld tilkynnti for-
sætisráðherrann, Lumumba, að
ríkisstjórn hans hafði náð sam-
komulagi við uppreisnarherinn,
og að nú væri aftur komin stjóm
á. Skilmálarnir voru þeir, að
Kasavubu, forsetinn, skyldi
verða yfirstjórnandi hersins og
Framhald á bls. 13.