Morgunblaðið - 24.07.1960, Qupperneq 9

Suhnuriagur 24. júli. 19é0
MORCUNBLABIÐ
9
að óska mér að ég væri kominn
á sund í ÖJÍusi með sínu graena
slýi.
Nei, nei, þetta var ekki svona
slæmt. Ég var með tvær flösk-
ur af pilsner, það var áreiðan-
Jegt, — og kominn tími til að
íslenzkur pilsner bjargaði nú
einu sinni mannslífi. Jú, mikið
rétt, hann var á sínum stað í
pokanum. En sem ég var að
hugsa um hann, hvernig hann
er á Jitinn og hvernig hann
freyðir fallega, heyrði ég Nor-
dal itreka dauðadóm, sinn: —
Nú erum við kómnir að Stein-
inum, sagði hann. Hér getum við
Jagzt í lyngið og hvílt okkur, en
það er á móti reglunum að njóta
liér nestisins.
Ég ætlaði að fara að malda í
móinn en sá það var bezt að
leika karlmenni og vera stór. Eg
hafði ekki heldur neina Jöngun
til að brjóta reglur í þessari
paradís, það yrðí þá að hafa það,
þó Jeirinn gleypti mann. Bezta
lækningin mundi vera að drepa
þessu vandamáli á dreif: — Það
er fallegur gróðurinn hérna,
sagði ég ut á þekju, en hafði
varla sleppt siðasta orðinu, þeg-
ar ég fann hvernig þessi athuga-
semd féJl dauð og ómerk eins og
sjálfsagðir hlutir gera alltaf.
Nordal var Jagstur endilangur í
Jyngið og ég geri ráð fyrir
hann hafi verið að hugsa um,
hvers vegna þessir litlu, hvítu
skýjabólstran breyta um lit og
verða hvítbláir eins og kapla-
mjólk, leysast síðan upp og
hverfa til guðs.
Það var gott og hátiðlegt að
Jiggja hjá Steininum og virða
fyrir sér fjöllin í kring, HúsfeJl,
Bollann, sem sjómenn notuðu
fyrrum sein mið, Grindaskörð,
þar sem vegurinn lá suður í
Selvog, Búrfell og Helgafell og
þar fyrir suðvestan vissi ég af
Kaldá, sém kemur upp úr jörð-
inni tær og hrein eins og sam-
vizka ósþiiltrar meyjar, rennur
200 metrá og hverfur svo í mor-
ið én kemur upp aftur einhvers
staðar úti í hafi, enginn veit
hvar, en hún kemur upp og
glatar persónuleika sinum. Mér
fannst þessi undarlega á minna
mi'g á Xífshlaup okkar út í selt-
una. Grímur Thomsen segir í
rimum af Búa Andríðssyni og
Fríði Dofradóttur ,að hun komi
upp hjá Valahnjúk og mjindi
Reykjanesröst. Hann hafði í-
myndunaraflið í lagi, karlinn
sá.
— Það er stórmerkilegt hvað
blágresið hefur vaxið hér síðan
land vár friðað, sagði NordaL
Þáð er eins og kindurnar hafi
lagzt á það eitt. Hér hefur lík-
lega verið talsvert af kindum,
þarna uppi á Hjöllunum sérðu
gamla fjárborg, sem er ákaflega
vel varðveitt, þú ættir að fara
upp og Xíta á hana, hún er hlað-
in úr grjóíi, kringlótt og orin
að ofan, par leituðu kindurnar
sér skjóis í hriðum. Ég vil að
þú klöngrist þarna upp og Iítir
á þénnan g&mla griðastað, bezt
ég liggi hér á meðan.
Ég stóð upp og lagðí á stað.
Kannski það sé dálítið svaiara
uppi á Hjöllunum, hugsaði ég á
Xeiðinni.
Það var fagurt að horfa yfir
Heiðmörkina, þegar upp var kom
ið. Að Reykvíkingar skuli ekki
hafa uppgötvað þetta dásamlega
friðland, sem er við bæjardyrn-
ar hjá þeim, en hefur þann stóra
kost að vera jafnframt öræfi.
Ég skammaðist mín. f*að getur
verið að litlu mótívin hans Kjar-
vals í Gálgahrauni hafi verið af-
brýðisöm meðan hann dvaldist
í Ósló. En Osló á enga Heið-
mörk. Hvilík nautn, hvílik
dýrð! En hver fjandinn var
þetta? Jú, það var ekki um að
villast, kjóinn var byrjaður að
gera steypiárás, sá eggjaþjófur.
Ný lífshætta, datt mér fyrst í
hug, því blaðamenn eru allir
upp á lífshættuna. Það var svo
sem enginn gásagustur uppi á
hæðinni, onei, það var annai-s I
kon^r, gu^tur. Ég náði mér í grjót!
tiþ varnar, en þá færðist kjóinn j
í apkana og rennói sér, yfir hap?- 1
inn á mér, og ég var farinn a@
upplifa loftárás innan i brjóstinu
á mér, því þar hafði setzt að
ónotalegur teygur og ég leitaði
að hakakrossmerki á vængjun-
um á kjóanum, sem nú fékk liðs-
auka, svo eg varð að hrökklast
aftur á bak niður hlíðina og fela
mig í birkikjarrinu á Ieiðinni.
Þá fyrst fannst mér ég vera úr
allri hættu. Eiginlega væri það
verðugt verkefni að rækta skóg
á Islandi til þess eins að fólk
gæti falið sig fyrir bölvuðum
kjóanum.
Þegar ég kom niður hló Nor-
dal: — Þetta var víst kjói, sagði
hann, en ég hef nú ekki heyrt
í honum illskuhljóðið ehn. Þetta
orkaði á mig eins og það hefði
verið tekinn tappi úr vindsæng.
Ég yppti öxlum eins kæruleysis-
lega og mér var unnt og fannst
heiðri mínum borgið, ef Nordal
reyndi nú ekki að fullvissa mig
um að þetta hefði verið veiði-
bjalla. Það gerði hann ekki held-
ur og ég var feginn því að vera
ekki afhjúpaður í áheyrn spó-
ans, sem fylgdi okkur eins og
verndarengiil og gerði hetjulegar
árásir á kjóann, eiginlega helzt
til að stríða honum, að mér
fannst. Spoinn er mikill húmor-
isti og hann syngur betur með
sínu egypzaa nefi en allir óperu-
söngvarar, sem ég hef hlustað á,
en hann er vitur og honum dett-
ur ekki í hug að halda konsert
í Reykjavik og syngja fyrir Jón
Leifs. Hann er eins og Eggert
Stefánsson, hann syngur fyrir ís-
land og ítalíu, hann syngur ekki
fyrjr pöpuiinn. Síðast þegar ég
hittj Eggert sagði hann: Ég kom
til að gera ÍsJand hamingju-
samt.
Eins og spóinn.
V.
Klukkan var orðin fjögur, þeg-
ar við tókum að nálgast Búrfells-
gjána sunnan Heiðmerkur.
Hjallarnir opnuðust og það var
menn muni ekki eftir þvi, að
það eru íil fleiri skepnur en
sauðkindin. Það var að vísu hlið
á girðingunni norðanmegin og
gátum við auðveldlega klöngrast
yfir það en nú tók fyrst i hnúk-
aira, þegar við þurftum að fara
yfir girðinguna við suðurmörk-
in og máttum við teljast heppn-
ir að komast klakklaust yfir! —
Veiztu hvað það er, sem Eng-
lendingar kalla stile? spurði
Nordal. Það eru tröppur yfir
svona girðingar. Ég vil helzt
kaiia þær prílur. Það er mynd-
að eins og ir.æta, hefurðu ekki
heyrt krankana segja: — Við
erum að koma að mætunni, það
er útskotinu? Ég heyrði þetta
fyrst í Eyjafirði. Hér verður að
Morrt upp Gjsna
víðara útsýni, sólin mjakaðist til
skógar. En leirflögin urðu lýti
á þessum fagra stað, þegar nær
dró Gjánni.
Fjöliin og hliðarnar urðu dimm
blárri með hverri mínútu sem
leið og í þessum bláa lit var
djúp alvara, sem ísland á eitt
allra landa. Á leiðinni yfir leir-.
flögin sagði Nordal mér, að hann
hefði eitt sinn gengið þessa leið
með Árna Pálssyni. Það var að
vetrarlagi, sagði hann. Þegar við
komum aftur til Reykjavíkur,
sagði Árni grafalvariegur; —
Þetta ætla ég að gera í hverri
viku. En það hefði hann ekki
sagt, ef hann hefði þurft að
kiifra yfir mapnhæðaháa gpdda-
vírsgirðinguna inilli Hjaljanna
og Gjárinnar, sern er stórhættu-
ieg. Það er eins og skógræktar-
1 koma fyrir góðum prílum, svo
ekki sé lífshættulegt að ganga
þessa leið.
Þegar við komum í Búrfells-
gjána hafði dregið fyrir sól. í
gjánni er ainkennilegt um að lit-
ast, stórir bellar, djúpar hraun-
sprungur. Gjáin hefur myndazt
við það að hraunstraumar hafa
runnið þar fram, jaðrarnir
storknað, en bráðin hraunleðjan
í miðjunni skilið eftir auðan far-
veg. Það má með sanni segja að
gjáin sé undrasmíð með íhvolf-
um skjöldum beggja vegna, en
þegar hærra dregur þrengist hún
og grynnist. Ofarlega í gjánni er
rautt grjót með fínum þráðum
eins og. það væri nýkomið úr
aflinum.
Við vorum fljótir .að gley pa í
okkur brauðið hennar Guðrún-
Nordal var lagsfur í grasiff . . .
ar og sjaidan hefur nesti verið
jafnvel þegið og þarna í gjánni.
Nokkrar kindur létu sig hafa það
að horfa á okkur. Þær eru ýmsu
vanar, hugsaði ég, en Nordal
þurrkaði a sér fingurna með
grasi, því nestið hafði bráðnað í
sólinni og servéttur dugðu ekki
til: — Nú verð ég að gera það
sarna, sagði hann, og Árni Þor-
valdsson á Akureyri, veiztu ekki
hver hann var? Hann var mik-
ill ferðamaður og skrifaði bók
um Alpaför sina. Hann hafði
gaman af að segja þessa sögu af
sjálfum sér: Einu sinni er hann
á setum sínum á landamærum
Þýzkalands og Frakklands og þá
gengur fram á lrann landamæra-
vörður og segir: pappíra, papp-
íra! Árni leit upp, gaut til hans
augunum og svaraði: Kærar
þakkir, ég nota bara gras.
Og svo brosti Nordal og snúss-
aði sig rækilega og bætti við:
— Þú vilt ekki í nefið, skeifing-
ar vandræði. Ég hef ekki tekið
í nefið fyrr á göngunni, það er
óþarfi þegar maður hefur svona
loft. Ég spurði hvernig hann
héldi að Heiðmörk hefði litið út
á iandnámsöld. Hann svaraði:
— Ég býst við það hafi bara
verið gras á Hjöllunum, en mel-
arnir hafi verið skógi vaxnir.
Hraun hafa ekki verið grónari
en þau eru nú. — Þú heldur
ekki? sagði ég. — Nei, svaraði
hann. Ég sagði: —- Hér hjuggu
þeir eldivið. — Já, Áiftnesingar
gerðu mikið af því, svaraði hann.
— Og Kjalnesingar, skaut ég inn
í. — Ég veit það ekki, en Garða-
kirkja liefur átt mikið land hér
uppfrá, svaraði hann. Ég spurði:
— Heidurðu að Ingólfur hafi
komið hingað? Hann svaraði: —
Já, ætli það ekki, ætli Ingólfur
hafi ekki komið í Helgadal að
minnsta kosti, ég er viss um að
nöfnin á Helgafellunum tveimur
hér í námunda við Reykja-
vík og dalnum hér suður frá
standa í sambandi við trú hans
og fyrstu landnámsmannanna á
það, að fyrir væru vættir, sem
ættu iandið og mennirnir yrðu
að koma sér vel við. Nafnið á
Ármannsfelli er til dærnis þann-
ig til komið, að þeir blótuðu á
Alþingi þá vætt, sem þeir trúðu
að byggi í fellinu og héldu réði
árferði í landinu.
Það var byrjað að rigna, þeg-
ar við stóðum upp og héldum
suður Gjána og upp á gíginn,
þaðan sem allt Vifilstaðahraun,
Hafnarfjarðarhraun og Gálga-
hraun rann í árdaga. ísland
er mislynt, en það getur
verið ægifagurt í rigningu, ekki
síður en í sól, og mér fannst
ég sjaldan hafa séð það fegurra
en á þessum stað. Þessir dökk-
bláu fingur, sem teygðu sig upp
fjallshlíðarnar, þessi hraun, þessi
mosi. Og Valahnúkarnir í suð-
austri, álúúr eins og þprarinn
gaipli á Melnum, staðfastir eins.
og ,I>aim. Og þegar við .stoðpm
uppi á gigbaiminum og lituðumst
um til Helgafells og urðum eitt
með alvöru landsins, fór ég að
hugsa um að nokkrum kvöldum
áður höfðum við Bjarni Bene-
diktsson staðið á Hallinum og
horft yfir Þingvelli og velt því
fyrir okkur, hvar Jónas lá úti,
þegar hann orti Fjallið Skjald-
breiður. Ef hann hefði staðið
á Búrfellsgíg hefði hann senni-
lega séð það rétt, hvernig hraun-
ið rann, en hann hélt að Þing-
vallahraun væri runnið úr
Skjaldbreið, og á því flaskaði
hann. En það rýrir ekki gildi
ljóðsins, sem er stórkostlegur
skáldskapur, ekki sízt þegar mað-
ur hefur útsýni af Hallin-
um og reijar það upp: —
Það er nú munur, Matthías minn,
eða atómijóðin ykkar, hafði
Bjami sagt. Auðvitað voru eng-
in mótmæli til í mínum huga,
en munurinn er aðeins sá að það
hefur engiivn séð ísland með aug-
um Jónasar.
Nú var Heiðmerkurfor okkar
Nordals að ljúka. Við höfðum
verið á göngu á 6. tíma, þegar
við komum í Kaldársel og góðu
dagsverki lokið: — Þegar ég
skrifaði um Heiðmörkina í Les-
bók Morgunblaðsins á sinum
tima, sagði Nordal, fannst mér
ég vera að gefa eitthvað af sjálf-
um mér, en það hefur ekki
reynzt rétt, því ég get ekki sagt
ég hafi nokkum tíma hitt fólk
á þessari leið. Mér fannst hann
dapur, þegar hann sagði þetta.
Svo bætti hann við: — Einu
sinni ætlaði ég að gera góðverk,
en það var ekki þegið.
VI.
Þegar við komum heim eftir
þessa miklu göngu, hitti ég
meistara Þórberg, og fór að lýsa
fyrir honum í stuttu máli, hvað
hafði gerzt á göngunni, hvar við
höfðum gengið og hvernig við
höfðum gengið, hvað við hefðum
verið lengi og hvernig veðrið
hefði verið. Ég sagði honum frá
kjóaárásinni og hélt hann yrði
stórhrifinn af minni hetjulegu
framgöngu. Ég sagði honum að
kjóinn hefði varið ungana sína
svo vel, að það hlyti að renna
gyðingablóð í æðum hans. En
Þórbergur lét sér fátt um finn-
ast: — Iss, sagði hann, þetta er
ekkert, skúmurinn beit föður-
bróður minn einu sinni til blóðs
í höndina. Og þú hefðir átt að sjá
helvítis skúminn, sem réðst á
hana Margréti á Breiðamerkur-
sandi. Það var engin smáárás.
Ég varð að viðurkenna aff
skúmurinn er ekkert blávatn.
M.
EINAR ASMUNDSSSON
hæstaréttarlögmaður
HAFSTEINN SIGURÐSSON
héraffsdómslögntaður
Skrifstofa Hafnarstr. 8. II. bæ
Sími lo407, 19113.
Hörður Ólafsson
og domtulkur í ensku.
lögfræöiskrifstofa. skjalaþyðan<
Austurstræti 14.