Morgunblaðið - 03.02.1961, Blaðsíða 3

Föstudagur 3. feb'r. 1961
IUORGUNBLAÐIÐ
1 upphafi blaðamannafund-
arins í gær um hálsbólguna
hér í bæ (sjá frétt á 1. síðu),
sagði borgarlæknir, dr. Jón
Sigurðsson m. a.:
„Það er ekki hægt að segja,
að faraldur þessi hafi ein-
kenni farsóttar. Til þess að
svo sé, þarf fjöldi sjúklinga
að tvöfaldast á einni viku, en
það hefur ekki gerzt. Hins
vegar er hálsbólga þessi tví-
mælalaust meiri og skæðari
en á undanförnum árum, frá
því ég tók við embætti 1950“.
Borgaxlæknir gaf síðan yf-
irlit yfir þróun veikinnar með
því að benda á feirfarandi töl
ur:
í nóvemiber 1959 voru 42S
hálsbólgutilfelli í Reykjavik,
en í nóvemiber nú voru þau
77<6. 1 desember í vetur voru
tilfellin 1177 og skýrslur frá
þremur fyrstu vikum janúar-
mánaðar 1961 sýna að tilfell-
in hafa verið 895. „Af þessu
sést“, sagði borgarlæknir, „að
veikin er ekki í rénun“.
Þess má geta hér, að auð-
vitað koma ekki fram á skýrsl
um læknanna, sem sendar
eru borgarlæknisembættinu,
nærri því öll veikindatilfell-
in, en skýrslurnar gefa þó
góða hugmynd um veikina og
útbreiðslu hennar.
Þá gat borgarlæknir þess,
að það sem væri athyglis-
verðaxa við þessa veiki en
fjöldi sjúklinganna, væri sú
staðreynd, að hér er um að
ræða illkynjaðri hálsbólgu en
áður og fylgikvillar fleiri og
alvarlegri en þekkzt hefur
undanfarin ár.
Þá skýrði Arinbjörn Kol-
beinsson frá ræktun sýklanna
og ýmsuih rannsóknum í sam-
bandi við faraldurinn. Hann
sagði m. a.:
„Þeir sjúkdómar, sem þessi
tegund streptokokka veldur
eru, auk hálsbólgu, barnsfar-
arsótt, heimakoma og skarl-
atssótt, sem er ein tegund
hálsbólgu, lungnaibólga og
'bólga í öðrum innri líffærum.
Aftur á móti á þessi hálsbólga
ekkert skylt við barnaveiki,
þótt hún leggist einna þyngst
á börn og unglinga".
Þá skýrði Arinibjörn Kol-
beinsson frá því, að hálsbólg-
una gætu sjúklingar fengið
hvað eftir annað, því ónæmið
virðist ekki haldast lengi. Þar
sem 40 tegundir eru til af
sýklum þessum er útilokað
að fólk geti orðið ónæmt fyr-
ir þeim öllum og einhlítar ó-
næmisaðgerðir næstum óhugs
andi.
Bóluefni gegn einni tegund
Þess má þó geta, að unnið
er að því i Bandaríkjunum að
framleiða bóluefni gegn einni
tegund þessara sýkla og er
það sú tegundin, sem talið er
að einkum hafi í för með sér
nýrnabólgu.
„Um bakteríumar og lyfin
er það að segja“, sagði Arin-
björn Kolbeinsson ennfremur,
„að velflest fúkalyf og súlfa-
lyf verkuðu vel á þær, er lyf
þessi komu fyrst fram fyrir
12—18 árum. En komið hefur
á daginn að mestur hluti
þeirra streptokobka, sem nú
eru á ferðinni eru ónæmir
íyrir tetracyclin-samböndun-
um, en þau hafa um árabil
verið einna mest notuð við
hálsbólgu. Það lyf, sem bezt
hefur verkað á sýklana að
þessu sinni, er penisillín",
sagði Arinbjörn Kolibeinsson.
Tvær af starfsstúlkum Rannsóknarstofu Háskólans, þær Steinunn Stephensen og Guðrún Sverr |
isdóttir við sýklaræktun, en frá henni er nánar skýrt í greininni.
lyf í langan tíma. Fylgikvill-
arnir eru algengastir í börnum
og unglingum, en þó hefur
fullorðið fólk einnig orðið
fyrir barðinu á þeim. Fjöldi
sjúklinga með fylgikvilla fer
vaxandi, og nú liggja fleiri
sjúklingar hér i spítalanum
með fylgikvilla eftir þessa
hálsbólgu en áður hafa legið
hér í einu“.
Þá gat dr. Oskar þess, að
fylgikvillarnir þyrftu ekki að
koma fram fyrr en þremur
vikum eftir að hálsbólgan er
liðin hjá.
Penisillin hefdur velli
Uokkarnir fá töflur!
„Hvernig rannsakið þið
þetta, gefið þið sýklunum
kannski töflur?"
„Já, það má segja. Rann-
sóknir fara þannig fram, að
tekin eru sýni úr hálsi sjúkl-
inga og ræktuð í sérstöku
sýklaæti og næmi „kokkanna"
síðan prófað gagnvart algeng-
ustu tegundum af fúkalyfjum
og súlfalyfjum. Þessar rann-
sóknir hafa leitt í ljós, að
sýklarnir eru ónæmir fyrir
tetracyclin-flokknum, en eru
allir næmir fyrir penisillíni
og margir þeirra einnig fyrir
súlfalyfjum.
Rannsóknirnar fara þannig
fram, að streptokokkarnir eru “
settir í sýklaæti, eins og fyrr
segir, síðan er komið fyrir
smátöflum af mismunandi
lyfjum á yfirborði ætisins. í
kringum þær töflur, sei
verka á sýklana myndas
hringur eða autt svæði, en
aftur á móti vaxa þeir alveg
upp að hinum töflunum, sem
þeir eru ónæmir fyrir. Það
má því segja með nokkrumv
sanni“, sagði Arinbjörn bros-
andi, „að við gefum sýklun-
um inn töflur eins og sjúkl-
ingum“.
Rannsóknin tekur tvo daga.
En þess má geta að sl. ár hefur
félagsskapur til varnar hjarta
sjúkdómum í Bandaríkjunum
stuðlað að því að fundizt hef-
ur ný rannsóknaraðferð til
þess að greina hálsbólgu á
nokkrum klukkutímum og
unnt er að sjá, hvort um er
að ræða vírus- eða sýklaháls-
bólgu og snúast þegar til varn
ar með réttum lyf jum. En slíkt
getur komið í veg fyrir hin al-
varlegu eftirköst, t. d. hjarta-
eða nýrnasjúkdóma. Nú væri
gott að geta beitt þessari rann
sóknaraðferð hér, en því mið-
ur skortir fé til slíkra rann-
sókna. Voru læknarnir sarn-
mála um að æskilegt væri að
íslenzkir stjórnmálamenn
sýndu jafnmikinn skilning og
bandarískir og rússneskir
starfsbræður þeirra á þörfum
vísindanna:
„Við höfum t. d. ekki að-
stöðu til að sinna undirstöðu-
rannsóknum að neinu leyti í
sambandi við sjúkdóma í
mönnum", sagði Arinbjörn
Kolbeinsson, „en æskilegt
væri að við gætum tekið þátt
í slíkum rannsóknarstörfum,
þegar ástæður eru fyrir hendi,
eins og nú er“. Til gamans
bætti hann við þeim upplýs-
ingum, að við hefðum á fjár-
lögum 1959 varið 4% millj. kr.
til minka- og refaeyðingar, en
til samanburðar hefði 1957 ver
ið gerð áætlun um hve mikið
viðbótarfjármagn þyrfti til
þess að gera læknadeildina
þannig úr garði, að hún gæti
talizt bæði kennslu- og vísinda
stofnun, og kom í ljós að það
væru einar 500 þúsundir kr.
árlega. „En enginn þorði að
minnast á að fá slíka fúlgu
handa einni deild háskólans!"
sagði hann.
Sparnaður veldur stórtapi
Læknarnir lögðu áherzlu á,
að oft væri reynt að spara við
vísindin með þeim afleiðing-
um að sparnaðurinn hefði í för
--------------------
Of lítið fé
listjf I f rannsókn
tvn’ ^
arstarfa
með sér stórfellt tap fyrir þjóð
félagið. Þannig bentu þeir á,
að þegar ,um væri að ræða
sjúkdóm eins og hálsbólguna
nú, væri ekki alltaf hægt að
greina sjúkdóminn nógu fljótt.
Þetta seinkaði réttri meðferð,
tefði batann, fleiri sýktust og
fleiri fengju slæma fylgikvilla
vinnutap yrði miklu meira en
annars þyrfti að vera. Þannig
kæmi það á daginn að sparn-
aðurinn við rannsóknarstörf
borgaði sig ekki.
Fylgikvillarnir
Þegar hér var komið sögu,
Skýrði dr. Óskar Þórðarson,
yfirlæknir, frá þeim sjúkling-
um, sem hefðu fengið fylgi-
kvilla upp úr hálsbólgunni og
verið lagðir inn í Bæjarspítal-
ann. Hann sagði m.a.:
„Fæstir hálsbólgusj úkling-
arnir eru sendir í sjúkrahús.
Við sjáum aðeins þá, sem fá
fylgikvillana. Segja má að sl.
þrjá mánuði hafi komið fleiri
sjúklingar með fylgikvilla
hingað í Bæjarspítalann en
að jafnaði árlega þann tíma,
sem spítalinn hefur starfað.
Aðallega er hér um að ræða
nýrnabólgur og gigtsótt. Sum-
ir sjúklinganna hafa verið
nokkuð mikið veikir og
stundum er sjúkdómurinn
langvarandi".
Og dr. Öskar hélt áfram:
„Eftir svona sjúkdóm verð-
ur fólk að fara varlega með
sig, forðast ofkælingu og of-
þreytu. 1 sumum tilfellum
verður að gefa sjúklingunum
STAKSTEIIVAR
Eiga að ríóa á vaðið S
í ritstjórnargrein Þjódviljans i
gær segir á þessa leið:
„Verkalýðsfélögin í Vestmanna
eyjum eiga ekki aðeins í höggi
við sina eigin atvinnurekendur
heldur fyrst og fremst við Land-
samtök atvinnurekenda og ríkis-
vald þeirra. Þess vegna á verka-
fólkið í Vestmannaeyjum vísan
samhug og stuðning verkafólks
um land allt og allra þeirra ann-
arra, sem eiga um sárt að binda
af völdum viðreisnarinnar. Fjöl-
mörg verkalýðsfélög hafa nú þeg
ar sent félögum sínum í Vest-
mannaeyjum baráttukveðjur og
fyrirheit um aðstoð“.
Kommúnistar fara ekkert dutt
með það, að baráttan í Eyjum
beinist gegn ríkisvaldinu. Það á
sem sagt að reyna að hefja hin
pólitísku verkföll þannig, að eitt
Í | félag fáti kauphækkun og síðan
verði á það bent til að fá hækk-
anir fyrir alla aðra, þannig að
l| allir fái fleiri krónur en enginn
raunverulegar kjarabætur.
Nauðsynlegt að fara varlega
Nú var komið að lokum
samtalsins um þennan skæða
sjúkdóm, sem hér hefur herj-
að undanfarna mánuði.
Þá kom það fram, að
margir sjúklingar tækju
bakteríuna án þess að veikj-
ast og væri því nauð-
synlegt að fara varlega, þegar
slíkir sjúkdómar ganga, var-
ast ofþreytu eða ofkælingu og
óþarfa vökur, því allt gæti
þetta stuðlað að því að veikja
líkamann og minnka mótstöðu
afl hans, svo sýklarnir ættu
leik á borði.
Að ókönnuðu máli er aðeins
vitað um einn faraldur í út-
löndum í haust, þar sem veru
legur hluti streptokokkanna
var ónæmur fyrir tetracyclin-
samböndunum og þótti það
benda til ofnotkunar á þeim
lyfjum þar í landi.
— En verða þeir þá ekki
líka ónæmir fyrir penisillíni,
þegar farið er að nota það í
svo ríkum mæli? spurði frétta
maður Mbl.
Arinbjörn Kolbeinsson varð
fyrir svörum og sagði, að ekki
væri ástæða til að óttast það:
„Penisillín hefur verið notað
gegn þessum „kokkum“ í 20
ár“, sagði hann, „og þeim hef-
ur ekki enn tekizt að mynda
ónæmi gegn því. En aftur á
móti er það alkunna, að mikil
notkun á fúkalyfjunum hefur
það í för með sér, að sýkl-
arnir verða oft smám saman
ónæmar fyrir þeim. A þetta
einkum við um staphylokokk-
us aureus".
Að fundinum loknum litu
fréttamennirnir inn í Rann-
sóknarstofu Háskólans við
Barónsstíg, þar sem verið var
að rækta sýkla og athuga mót-
stöðu þeirra gegn hinum ýmsu
lyfjum. Er önnur myndin, sem
þessari grein fylgir, tekin þar.
Stúlkurnar eru að dreifa
„kokkum" í sýklaæti en síðan
eru skálarnar geymdar í 18
klukkustundir í hitaskáp við
37 gráður C., áður en árang-
ur kemur í ljós. Myndin á for-
síðunni var tekin af lækn-
unum á fundi með fréttamönn
um í skrifstofu borgarlæknis
í Bæjarspítalanum í gær.
Conduite
Karl kann ráð
Nú vill svo til, að í Vestmanna-
eyjum býr maður sem Karl heit-
ir Guðjónsson. Hann mun stjórna
verkfallsaðgerðunum fyrir hönd
Moskvumanna. Þessi sami Karl
hefur flutt á Alþingi frumvarp
til Iaga um gerðardóm í kjara-
deilu. Með flutningi þess frum-
varps segir hann, að enginn vandi
sé að leysa hagsmunaátök stétt-
anna. Það sé ekki annað en skipa
gerðardóm, þar sem fulltrúi rík.
isvaldsins hafi oddaatkvæði og
skuli sá dómur vera bær um að
kveða á um kjör hinna mismun-
andi stétta. Með tilliti til þess-
arar skelleggu afstöðu Karl Guð
jónssonar skyldi maður ætla að
ekki yrðu rnikil vandkvæði að
leysa vinnudeiluna í Vestmanna-
eyjum. Vinnuveitendur ættu að
taka Karl Guðjónsson á orðinu,
tilnefna menn í gerðardóm og
óska jafnmargra tilnefninga frá
verkalýðsfélaginu. Síðan mundi
ríkisvaldið vafalaust verða við
óskum Karls Guðjónssonar um
skipun oddamanns, sem kvæði á
um það, hver kjörin skyldu
verða. Svona einfalt er þetta, seg
ir Karl Guðjónsson með flutn-
ingi frumvarpsins.
Einkavinur Lúðvíks
Alkunna er, að Karl Guðjóns-
son er pólitískur einkavinur
Lúðvíks Jósefssonar. Til þeirrar
staðreyndar má rekja vinmustöðv
unina í Vestmannaeyjum. Þann-
ig er sem sé mál með vexti, að
Lúðvik Jósefsson hafði sannfært
flokksmenn sína um það, að hann
væri svo vinsæll meðal útvegs-
manna, að hann gæti ráðið því,
að þeir stöðvuðu flotann og
krefðust nýs uppbótakerfis. Til-
raun hans til þess að ná þessn
fram fór út um þúfur á fundi LÍÚ
í desember og var niðurlæging
Lúðvíks innan kommúnistaflokks
ins með eindæmum, því að allir
kenndu honum um, hve erfitt
væri að sannfæra sjómenn og
landslýð um, að útgerðin gæti
borið hærra kaup, eftir að Lúð-
vík hafði sagt hana vera á hausn-
um og krafizt nýrra skatta á al-
þýðu henni til hjálpar. Þá var
það sem Lúðvík ákallaði alla sína
menn og bað þá um að hefja
verkfall, hvað sem það kostaði
vegna þess að annars væri hans
hróður á enda innan kommún-
istaflokksins. Aðeins einn varð
við ákallinu, Karl Guðjónsson,
einkavinur hans, sem taldi það
hreint ekki of mikla fórn af þess-
um verkalýð í Eyjum, þó að
hann einn bæri byrðar barátt-
unnar og yrði kauplaus, ef til vill
meginhluta vertíðarinnar. Verka
menn í Vestmannaeyjum vita því,
hverjum þeim ber að þakka vand
ræðaástandið þar.